1. Ï.Áàòõóÿã
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÇÀÉËØïÉ
ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ
ÝÌÈÉÍ ËÀÂËÀÕ
Óëààíáààòàð. 2005 îí

2. Ï.Áàòõóÿã
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÇÀÉËØïÉ
ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ
ÝÌÈÉÍ ËÀÂËÀÕ
Íýìæ çàñâàðëàñàí ãóðàâ äàõü óäààãèéí õýâëýë
Á¿õ ìýðãýæëèéí ýì÷, ýì ç¿é÷,
àíàãààõ óõààíû ñóðãóóëèéí
îþóòàí íàðò çîðèóëàâ.
Ðåäàêòîð: ÀÓ-íû äîêòîð, äýä ïðîôåññîð Ã.×îéæàìö
Àíàãààõûí øèíæëýõ óõààíû äîêòîð, Á. Îðãèë
Óëààíáààòàð. 2005 îí.
2

3. Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýý
ªìíºõ ¿ã
ÄÝÌÁ-ààñ ãèø¿¿í îðíóóääàà çºâëºìæ áîëãîñîîð
èðñýí “Íýí øààðäëàãàòàé ýì”-èéí ¿çýë áàðèìòëàë
ºä㺺 äýëõèéí îëîí óëñàä àìæèëòòàé õýðýãæèæ áàéíà.
Ìàíàé óëñ óã ¿çýë áàðèìòëàëûã 1990-ýýä îíîîñ ýõëýí
õ¿ëýýí àâ÷, ýíý ÷èãëýëýýð íààøòàé îëîí àëõàì õèéñíèé
äîòîð òóñãàé õºòºëáºð õýðýãæ¿¿ëæ, ¿íäýñíèé ò¿âøèíä
áàðèìòëàõ áîäëîãîî òîäîðõîéëæ, “¯íäýñíèé çàéëøã¿é
øààðäëàãàòàé ýìèéí æàãñààëò”-òàé áîëæ, ò¿¿íèéãýý
òîäîðõîé õóãàöààíä øèíý÷ëýí, áîëîâñðîíãóé áîëãîñîîð
áàéãààãèéí çýðýãöýý óã æàãñààëòàä îðñîí ýì
áýëäìýëýýð õ¿í àì, ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãóóäûã
òàñðàëòã¿é áºãººä æèãä õàíãàõàä, óëìààð çàéëøã¿é
øààðäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýã òºëºâø¿¿ëýõ
÷èãëýëýýð îëîí òàëò àðãà õýìæýý àâñààð èðñýí áèëýý.
Ýíýõ¿¿ ¿éë õýðýãò ¿íäýñíèé çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé
ýìèéí òàëààðõè ëàâëàõ, ãàðûí àâëàãà óäàà äàðàà
õýâëýãäýí ãàðñàí ÿâäàë çîõèõ à÷ õîëáîãäîëòîé áîëîõ
íü ýðãýëçýýã¿é õýðýã. ßëàíãóÿà ïðîô.Ë.Ìÿãìàð, äýä
ïðîôåññîð Ï.Áàòõóÿã íàðûí áè÷ñýí “Ìîíãîë óëñûí
¿íäýñíèé çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí ëàâëàõ” õî¸ð
óäàà õýâëýãäýí ãàð÷, ýì÷ íàð áîëîí ýìç¿é÷äèéí ºäºð
òóòìûí ¿éë àæèëëàãààíä ÷óõàë õýðýãëýãäýõ¿¿í áîëæ,
áàéíãà àøèãëàãäñààð èðñýíèéã ÷óõàë÷ëàí òýìäýãëýõ
õýðýãòýé.
Ýíý óäààä ÝÌØÓÈÑ-èéí áàãø, àíàãààõ óõààíû
äîêòîð, äýä ïðîôåññîð Ï.Áàòõóÿã “Ìîíãîë óëñûí
¿íäýñíèé çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí V æàãñààëò”
áàòëàãäàí ãàðñàíòàé óÿëäóóëàí, “Ìîíãîë óëñûí
¿íäýñíèé çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí ëàâëàõ”-ûí
ºìíºõ õýâëýë¿¿äýä íýìýëò, çàñâàð íýëýýä îðóóëñàí
ãóðàâ äàõü óäààãèéí õýâëýëèéí ýõèéã áýëòãýñíèéã õÿíàí
òîõèîëäóóëàõ ýðõýì ¿¿ðýã áèäýíä îíîãäñîí áèëýý.
3

4. Þóíû ò¿ð¿¿íä óã ëàâëàõûã áýëòãýõ òàëààð
Ï.Áàòõóÿã íºð èõ õ¿÷èí ÷àðìàéëò ãàðãàæ, óðüä ºìíº
ìîíãîë õýëíýý õýâëýãäñýí ýìèéí ëàâëàõóóäòàé
õàðüöóóëàõàä íýëýýä øèíýëýã ìýäýýëëýýð íýìæ
áàÿæóóëñíûã îíöëîí òýìäýãëýõèéã õ¿ñ÷ áàéíà.
Ýíýõ¿¿ “Ìîíãîë óëñûí ¿íäýñíèé çàéëøã¿é
øààðäëàãàòàé ýìèéí ëàâëàõ”-ûí ãóðàâ äàõü óäààãèéí
õýâëýëèéí ýõèéã áýëòãýõ, õÿíàí çàñâàðëàõ, ÷àíàð
ñàéòàé õýâë¿¿ëýõ òàëààð ÷óõàë÷ëàí àíõààð÷, á¿õ òàëûí
äýìæëýã òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëñýí ÄÝÌÁ-ûí Ìîíãîë äàõü
Ñóóðèí Һ뺺ëºã÷èéí Ãàçàð áîëîí ÝÌß-íû óäèðäëàãà,
ÿëàíãóÿà òóñ ÿàìíû Ýìèéí àñóóäàë ýðõýëñýí õýëòñèéí
äàðãà ̺íõäýëãýð, ìýðãýæèëòýí Öîãçîëìàà íàðò ÷èí
ñýòãýëèéí òàëàðõàë èëýðõèéëýõèéã õ¿ñ÷ áàéíà.
“Ìîíãîë óëñûí ¿íäýñíèé çàéëøã¿é
øààðäëàãàòàé ýìèéí ëàâëàõ” íü íèéò ýì÷, ýìç¿é÷ íàð
õèéãýýä àíàãààõûí ñóðãóóëèéí îþóòíóóäûí øèðýýíèé
íîì áîëæ, óëìààð òóñ óëñàä ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýã
òºëºâø¿¿ëýõ ¿éëñò çîõèõ äýâøèë ãàðíà ãýäýãò áèä
ýðãýëçýõã¿é áàéíà.
Ñàéí ¿éëñ á¿õýí äýãæèí äýëãýðýõ áîëòóãàé!
Àíàãààõûí øèíæëýõ Àíàãààõ óõààí äîêòîð,
óõààíû äîêòîð äýä ïðîôåññîð
Á.ÎÐÃÈË Ã.×ÎÉÆÀÌÖ
4

5. Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýý
ÎÐØÈË
Î
ð÷èí ¿åä ýì õýðýãëýýíèé ïðàêòèêèéí ºìíº òóëãàð÷ áóé
òóëãàìäñàí àñóóäëûí íýã íü ýìèéí çîõèñòîé
õýðýãëýýíèé òóõàé àñóóäàë áîëíî. ªä㺺 àëèâàà ºâ÷èí
ýìãýãèéã ýì÷ëýõ çîðèëãîîð ýì÷èëãýýíèé ïðàêòèêò õýðýãëýõ
ýìèéí íýð òºðºë èõýýõýí ºñ÷ òýäãýýðèéí äîòðîîñ àëü
çîõèìæòîéã íü çºâ ñîíãîí õýðýãëýõ øààðäëàãà þóíû ò¿ð¿¿íä
òàâèãäàæ áàéíà.
Ñ¿¿ëèéí ¿åä ýìèéí ñóäàëãàà, ¿éëäâýðëýë õèéãýýä
ýì÷èëãýý, îíîøëîãîîíû ñàëáàðóóä õºãæèõèéí õèðýýð àëèâàà
ýìèéí ýåðýã, ñºðºã òàë óëàì á¿ð òîäîð÷, òóõàéí ýìãýãèéã
ýì÷ëýõ ýìýíä òàâèãäàõ øààðäëàãà ÷ óëàì á¿ð íàðèéñ÷
áàéãàà áèëýý. ͺ㺺 òàëààñ íèéãìèéí õºãæèë áîëîâñðîíãóé
áîëîõ òóòàì ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé õ¿ðýýíä ýìèéí
õýðýãëýýíèé õîëáîîò õóóëü ýðõèéí àñóóäëóóä ÷ ìºí òóñãàãäàõ
áîëëîî.
Ýíý á¿õýí íü ýìèéí õýðýãëýýã óëàì áîëîâñðîíãóé
áîëãîõ, ººðººð õýëáýë ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýã ïðàêòèêò
õýðýãæ¿¿ëýõèéã ç¿é ¸ñîîð øààðäàæ áàéãàà áîëíî.
Ýì õýðýãëýýíèé ïðàêòèêò òóëãàð÷ áóé äýýðõ çîðèëòûã
õàíãàí áèåë¿¿ëýõýä ýì÷, ýìèéí ìýðýãæèëòí¿¿äèéí ýìèéí
çîõèñòîé õýðýãëýýíèé ìýäëýã íýí ÷óõàë áèëýý. Èéìýýñ
Ìîíãîë óëñûí çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé
õýðýãëýýíèé çàðèì àñóóäëûã òóñãàñàí áÿöõàí òîâõèìîëûã á¿õ
ìýðýãæëèéí ýì÷, ýì ç¿é÷, ÝÌØÓÈÑ-èéí áîëîí Àíàãààõûí
êîëëåæèéí îþóòàí íàðò çîðèóëàí 1988 îíä àíõ áè÷ñýí
áºãººä ýíý óäààä íýìæ çàñâàðëàí õýâë¿¿ëæ áàéíà. Ýõíèé
õýâëýë íü Ìîíãîë óëñûí ¿íäýñíèé çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé
ýì (ÌÓ¯ÇØÝ)-èéí III æàãñààëòûí äàãóó (1996 îíä áàòëàãäñàí)
áè÷èãäñýí áîë õî¸ð äàõü õýâëýë íü ÌÓ¯ÇØÝ-èéí IV
æàãñààëòûí äàãóó (2000 îíä áàòëàãäñàí) áè÷èãäñýí áîë ýíýõ¿¿
õýâëýë íü 2005 îíä áàòëàãäñàí ÌÓ¯ÇØÝ-èéí ¯ æàãñààëòûí
äàãóó áè÷èãäëýý.
Óã ëàâëàõûã áè÷èõäýý ÄÝÌÁ-ûí æèøèã ëàâëàõ(WHO
Model Formulary) áîëîí Áðèòàíûí ¯íäýñíèé Ëàâëàõûã(Btitish
National Formulary) æèøèã áîëãîí áàðèìòàëñàí áîëíî.
Óã íîìûí ýõíèé õýñýãò Ìîíãîë óëñûí ýìèéí áîäëîãî,
Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí áîäëîãî, ýìèéí êàòåãîð÷èëàë,
5

6. ýìèéã æîðîîð çàðöóóëàõ æóðàì çýðýã ìàíàé óëñûí ýì
õýðýãëýýíèé õîëáîîò õóóëü ýðõèéí çàðèì àñóóäëóóä õèéãýýä
ýìèéí õàðèëöàí íºëººëºë, ýìèéí ãàæ íºëºº áà ò¿¿íýýñ
õýðõýí ñýðãèéëýõ, àëèâàà ºâ÷íèé ¿åä ýì ñîíãîí õýðýãëýõ
áîëîîä òóí çîõèöóóëàëò õèéõ åðºíõèé çàð÷èì, ýëýã, Ẻðíèé
ºâ÷ëºë, æèðýìñýí áà õºõ¿¿ë ¿åä ýì õýðýãëýõýä àíõààðâàë
çîõèõ ç¿éëñ çýðýã ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé ¿íäñýí
àñóóäëóóäûã òóñãàñàí áîëíî.
Íîìûí ýìèéí õýðýãëýýíèé ëàâëàõûí õýñýãò ýìèéí
áýëäìýë¿¿äèéã ÌÓ¯ÇØÝ-èéí òàâäóãààð æàãñààëòûí
àíãèëëûã áàðèìòëàí àíãèëàí çîõèîãîîä, îëîí óëñûí
íýðøëýýð íü òîëãîéëæ, ººð íýðñ (ºðãºí õýðýãëýãääýã
ïàòåíòèéí íýðñ), óëñûí á¿ðòãýëèéí äóãààð, àëü óëñûí ÿìàð
¿éëäâýð¿¿äèéí áýëäìýë¿¿ä á¿ðòãýãäñýí áîëîõ, êàòåãîð÷èëàë,
¿éëäýë, ôàðìàêîêèíåòèê, õýðýãëýõ çààëò áà àðãà, öýýðëýë
áîëãîîìæëîë, ãàæ íºëºº, ñàâëàëò ãýñýí á¿òýöòýéãýýð áè÷ëýý.
Ýì÷èëãýýíèé îëîí ¿éëäýëòýéí óëìààñ ÇØÝ-èéí
æàãñààëòàíä ººð ººð á¿ëýãò äàâòàí íýð äóðüäàãäñàí ýìèéã
ôàðìàêîëîãèéí ¿íäñýí á¿ëýãò íü äýëãýðýíã¿é ìýäýýëëèéã
áè÷ýýä áóñàä õýñýãò íü çºâõºí òóõàéí õýðýãëýýíä
õàìààðàëòàé ìýäýýëëèéã îðóóëàâ.
Ýìèéí êàòåãîð÷èëëûí õýñýãò óã ýìèéã àëü çýðýãëýëèéí
ýìíýëýãò õýðýãëýõ áîëîí õýðýãëýõ îëãîõ íºõöºëèéã òóñãàñàí
ìàíàé óëñûí êàòåãîð÷èëëûí çýðýãöýý äýëõèéí îëîíõè îðîíä
áàðèìòàëäàã æèðýìñíèé êàòåãîð÷èëëûã òîâ÷ëîí òýìäýãëýæ
áè÷ëýý.
Ôàðìàêîêèíåòèêèéí õýñýãò ºâ÷òºíä õýðýãëýõ ýìèéí
çîõèñòîé òóíã òîîöîí îëîõîä íýí ò¿ð¿¿íä õýðýãëýãääýã ýìèéí
êèíåòèêèéí çàðèì ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã áîëîëöîîíû õèðýýð òóñãàâ.
Õýðýãëýõ çààëò áà àðãûí õýñýãò óã ýìèéí êëèíèêèéí á¿õ
õýðýãëýýã áóñ çºâõºí ìàíàé óëñûí ÇØÝ-èéí æàãñààëòàíä
òóñãàãäñàí õýðýãëýýã ë ñîíãîí îðóóëàâ. Ýìèéí õýðýãëýõ
òóíãèéí äýãëýìèéã áè÷èõäýý ýìèéí êëèíèêèéí çîõèñòîé
õýðýãëýý òºëºâøñºí îðíóóäûí ñòàíäàðò õýðýãëýýã íèëýýä
æèøèã áîëãîí áàðèìòàëëàà.
Áýëäìýëèéí ñàâëàëòûí õýñýãò ÌÓ¯ÇØÝ-èéí
æàãñààëòàíä çààãäñàí ýìèéí õýëáýðèéã òîä õàðààð áè÷èæ
çàðèì îíöëîã òîõèîëäîëä õààëòàí äîòîð ÷óõàì àëü
êàòåãîð÷èëàëààð õýðýãëýõèéã òîâ÷ëîí òýìäýãëýýä, óã
6

7. Çàéëøã¿é øààäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýý
æàãñààëòàíä äóðüäààã¿é áîëîâ÷ ïðàêòèêò ºðãºí õýðýãëýãääýã
ýìèéí õýëáýðèéã çàðèì ýìýíä íýìýí áè÷èâ.
Íîìûí ýöýñò ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíä õîëáîî á¿õèé
ãîëëîõ ìýäýýëëèéã àãóóëñàí ýìèéí õàðèëöàí íºëººëºë,
æèðýìñýí, õºõ¿¿ë ¿å áîëîí ýëýã, Ẻðíèé ýìãýãòýé ºâ÷òºíä
ÌÓ¯ÇØÝ-èéí æàãñààëòàíä îðñîí ýìèéã õýðõýí õýðýãëýõ
÷èãëýëèéã òóñãàñàí ìýäýýëëèéã õàâñðàëòààð îðóóëëàà. Óã
íîìîíä ýìíýëãèéí ìýðýãæèëòí¿¿äýä òºâºãã¿é îéëãîãääîã,
ëàòèí ãàðàëòàé, èõýíõ îðíóóäàä òýð õýâýýð íü õýðýãëýäýã
ýìíýëãèéí çàðèì íýð òîìú¸îã îð÷óóëàëã¿éãýýð õýðýãëýñýí
áîëíî.
Àëäàà ýíäýë áàéõ àâààñ ø¿¿í òóíãààæ áèä á¿õýíä ñàíàë,
çºâëºì溺 èð¿¿ëýõèéã õ¿ñüå.
Ìýðãýí óíøèã÷, õýðýãëýã÷ òà á¿õíèé îþóíû äàëàéä
º÷¿¿õýí ÷ áîëîâ òóñ íýìýð áîëîõ áîëòóãàé.
Çîõèîã÷
2005 îí.
7

8. ÒÀÉËÁÀÐ, ǪÂ˪ÌÆ
Òîâ÷èëñîí íýðèéí óòãà:
Ý - ýìíýëãèéí íºõöºëä õýðýãëýíý
Æ - çºâõºí æîðîîð îëãîíî
ÆÃ - æîðã¿é îëãîæ áîëíî
ÒÕ - òóñãàé õÿíàëòòàéãààð õýðýãëýíý
Ê-1 - áàãèéí ýì÷ õýðýãëýõ ýì
Ê-2 - ºðõèéí ýìíýëãèéí õýðýãëýõ ýì
Ê-3 -ñóìûí ýìíýëýãò õýðýãëýõ ýì
Ê-4 - ñóì äóíäûí ýìíýëýãò õýðýãëýõ ýì
Ê-5 -àéìàã, ä¿¿ðãèéí ýìíýëýãò õýðýãëýõ ýì
Ê-6 - êëèíèêèéí òºâ ýìíýëã¿¿äýä õýðýãëýõ ýì
Æèðýìñíèé êàòåãîð÷èëëûí òýìäýãëýëèéí óòãà:
A - æèðýìñýí ýõýä õèéãäñýí ñóäàëãààãààð óðàãò ñºðºã
íºëººã¿é áîëîõ íü òîãòîîãäñîí
B - àìüòàíä õèéãäñýí ñóäàëãààãààð óðàãò ñºðºã íºëºº
¿ç¿¿ëýýã¿é, õàðèí æèðýìñýí ýõýä ñóäëàãäààã¿é
C - àìüòàíä õèéãäñýí ñóäàëãààãààð óðàãò ñºðºã íºëºº
¿ç¿¿ëñýí, õàðèí æèðýìñýí ýõýä ñóäëàãäààã¿é
D - æèðýìñýí ¿åä õýðýãëýõýä óðàãò ñºðºã íºëººòýé áàéæ
áîëçîøã¿é íü èëýðñýí
X - õ¿í áîëîí àìüòàíä àëü àëèíä íü óðàãò ñºðºã
íºëººòýé áàéæ áîëîõ íü èëýðñýí
NR - óðàãò õýðõýí íºëººëºõ íü ñóäëàãäààã¿é
Ôàðìàêîêèíåòèêèéí òýìäýãëýëèéí óòãà:
F - áèîõ¿ðýõ¿é
Vd - òàðõàëòûí ýçëýõ¿¿í
CL - êëèðåíñ
Ñ - öóñíû ñèéâýí äýõ ýìèéí ýì÷èëãýýíèé äóíäàæ
êîíöåíòðàöè
Ceff - öóñíû ñèéâýí äýõ ýìèéí ýì÷èëãýýíèé ¿ð íºëºº
á¿õèé êîíöåíòðàöè
Ctoxic - öóñíû ñèéâýí äýõ ýìèéí õîðòîé íºëºº ¿ç¿¿ëýõ
êîíöåíòðàöè
T1/2 - õàãàñ ýëèìèíàöèéí õóãàöàà
Pka - ýìèéí áîäèñûí ìîëåêóëûí 50% íü èîíæèõ ðÍ-ûí
õýìæýý
Vmax - ýëèìèíàöèéí çýðãèéí õàìãèéí èõ óòãà
8

9. Çàéëøã¿é øààäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýý
Km - ýëèìèíàöèéí çýðýã õàìãèéí èõ óòãûíõàà õàãàñò
áàéõ ¿åèéí ñèéâýíãèéí êîíöåíòðàöè
Îíöîëñîí òýìäýãëýëèéí óòãà:
◊ Ýìèéí ãàæ íºëººíèé òýìäýãëýëä äîîãóóð çóðñàí íü "íîöòîé
èëðýë"-èéã,
◊ Ýìèéí ãàæ íºëººíèé òýìäýãëýëä íàëóóãààð áè÷ñýí íü "îëîíòàà
òîõèîëäîõ èëðýë"-èéã,
◊ Ýìèéí ñàâëàëòûí õýñýãò äîîãóóð çóðñàí íü "ÌÓ¯ÇØÝ-èéí
æàãñààëòàíä çààãäñàí" ýìèéí õýëáýðèéã,
◊ Òåêñòèéí äîòîð õààëòàíä áè÷ñýí íü òàéëáàðûí ÷àíàðòàé
ìýäýýëëèéã òóñ òóñ òýìäýãëýñýí áîëíî.
◊ Ýìèéí á¿õ íýðèéí æàãñààëòûí äîòîð îëîí óëñûí íýðèéã íü ÒÎÌ
¯ÑÃÝÝÐ, ÒÎÄÎÎÐ áè÷ñýí.
Àøèãëàõ çºâëºìæ:
◊ Òóõàéí ºâ÷íèéã ÿìàð ÿìàð ýìýýð ýì÷èëæ áîëîõ òóõàé
ìýäýýëëèéã íîìûí ýõíèé ãàð÷ãèéã àøèãëàí óã ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ
ýì¿¿ä àëü á¿ëýãò áàéãààã îëîõ çàìààð,
◊ Àëü íýãýí ýìèéã ÿìàð ÿìàð ºâ÷íèé ýì÷èëãýýíä õýðýãëýæ áîëîõ
òóõàé ìýäýýëëèéã ýìèéí Îëîí Óëñûí Íýðèéí Æàãñààëòûí
õýñãýýñ á¿ëãèéí äóãààðûã îëîí ëàâëàõ çàìààð,
◊ Àëü íýãýí ýìèéí òóõàé óã íîìîíä îðñîí á¿õ ìýäýýëëèéã
ñîíèðõâîë õóóäàñíû äóãààð á¿õèé Ýìèéí Á¿õ Íýðèéí
Æàãñààëòûã àøèãëàí òóñ òóñ ëàâëààðàé.
9

10. ÀÃÓÓËÃÀ
À. ÝÌ ÕÝÐÝÃËÝÝÍÈÉ ÕÓÓËÜ ÝÐÕÈÉÍ
ÕÎËÁÎÃÄÎËÒÎÉ ÇÀÐÈÌ ÀÑÓÓÄÀË
• Ìîíãîë Óëñûí Ýìèéí Áîäëîãî áà Çàéëøã¿é Øààðäëàãàòàé
Ýìèéí Áîäëîãî 13
• Ìîíãîë Óëñûí ýìèéí á¿ðòãýë áà çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé
ýìèéí á¿ðòãýë 15
• Ýìèéí êàòåãîð÷èëàë 16
• Ýìèéã æîðîîð çàðöóóëàõ æóðàì 16
Á. ÝÌÈÉÍ ÇÎÕÈÑÒÎÉ ÕÝÐÝÃËÝÝÍÈÉ ÇÀÐÈÌ
ÀÑÓÓÄÀË
• Àëèâàà ºâ÷íèé ¿åä ýì ñîíãîí õýðýãëýõ 21
• Æèðýìñëýëò áà ýìèéí õýðýãëýý 25
• Õºõ¿¿ë ýõýä ýì õýðýãëýõ 27
• Çàðèì ºâ÷íèé ¿åä ýìèéí òóí çîõèöóóëàëò õèéõ ¿íäýñëýë 28
• Ýìèéí õàðèëöàí íºëººëºë 29
• Ýìèéí ãàæ íºëºº 30
Â. ÇÀÉËØÃ¯É ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ ÝÌÈÉÍ
ÕÝÐÝÃËÝÝÍÈÉ ÒÎÂ× ËÀÂËÀÕ
1. Ìýäýýã¿éæ¿¿ëýõ ¿éëäýëòýé ýìèéí áýëäìýë
1.1. Åðºíõèé ìýäýýã¿éæ¿¿ëýõ ýìèéí áýëäìýë, õ¿÷èëòºðºã÷ 36
1.2. Õýñãèéã ìýäýýã¿éæ¿¿ëýõ ýìèéí áýëäìýë 43
1.3. Ìýñ çàñàëä áýëòãýõýä õýðýãëýõ ýì 47
2. ªâäºëò íàìäààõ, õàëóóí áóóðóóëàõ, ¿ðýâñëèéí ýñðýã
¿éëäýëòýé ñòåðîèä áóñ ýì
2.1. Õàð òàìõèíû áóñ áýëäìýë 49
2.2. Õàð òàìõèíû áýëäìýë 58
2.3. Òóëàé ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýì 63
3. Õàðøèë áà àíàôèëàêñèéí ¿åä õýðýãëýõ ýì 64
4. Àíòèäîò áà õîðäëîãî òàéëàõ ýìèéí áýëäìýë
4.1. Õîðäëîãûí ¿åä íèéòëýã õýðýãëýõ áýëäìýë 74
4.2. Õîðäëîãûí ºâºðìºö ýì÷èëãýýíèé áýëäìýë 75
5. Óíàëò òàòàëòûí ýñðýã íºëººò ýìèéí áýëäìýë 79
10

11. Çàéëøã¿é øààäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýý
6. Õàëäâàðûí ýñðýã íºëººò ýìèéí áýëäìýë
6.1. Øèìýã÷ õîðõîéí ýñðýã íºëººò ýì 87
6.2. Íÿíãèéí ýñðýã íºëººò ýìèéí áýëäìýë 91
6.2.1. Áåòà ëàêòàìûí àíòèáèîòèêóóä 91
6.2.2. Íÿíãèéí ýñðýã íºëººò áóñàä ýìèéí áýëäìýë 105
6.2.3. Ñ¿ðüåý ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýì 118
6.3. ̺ºãºíöºðèéí ýñðýã íºëººò ýì 133
6.4. Ýãýë áèåòíèé ýñðýã íºëººò ýì 135
6.5. Âèðóñûí ýñðýã íºëººò ýìèéí áýëäìýë
6.5.1. Õåðïåñ âèðóñûí ýñðýã íºëººò áýëäìýë 136
6.5.2. Ðåòðîâèðóñûí ýñðýã ýì 138
7. Ìèãðåíü ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýì 126
7.1. Ìèãðåíèé öî÷ìîã ºâäºëò íàìäààõ ýì 139
7.2. Ìèãðåíèé ºâäºëòººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ýì 141
8. Õàâäðûí ýñðýã áà äàðõëàà ñààòóóëàõ, çîâèóð õºíãºâ÷ëºõ
ýì÷èëãýýíèé ýìèéí áýëäìýë 142
8.1. Äàðõëàà ñààòóóëàõ ýì 143
8.2. Õîðò õàâäðûí ýñðýã íºëººò ýì 154
8.3. Äààâàð áà ò¿¿íèé ýñðýã ¿éëäýëò ýìèéí áýëäìýë 161
8.4. Õîðò õàâäðûí çîâèóð õºíãºâ÷ëºõ ýì÷èëãýýíèé ýì 163
9. Ñàëãà ºâ÷íèéã (ïàðêèíñîíèçì) ýì÷ëýõ ýì 164
10. Öóñàíä íºëººëºõ ýì
10.1. Öóñ òºëæ¿¿ëýõ ýì 167
10.2. Öóñ á¿ëýãíýëòýä íºëººëºõ ýì 174
11. Öóñíû áýëäìýë áà ñèéâýí îðëîõ ýìèéí áýëäìýë
11.1. Ñèéâýí îðëîõ ýìèéí áýëäìýë 181
11.2. Ñèéâýíãèéí áýëäìýë 183
12. Ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷íèé ýì÷èëãýýíä õýðýãëýõ ýìèéí áýëäìýë
12.1. Ç¿ðõíèé áàõ ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýì 185
12.2. Ç¿ðõíèé õýì àëäàëòûã ýì÷ëýõ ýì 191
12.3. Öóñíû äàðàëò áóóðóóëàõ ýì 197
12.4. Ç¿ðõ ñóäàñíû äóòìàãøèëä õýðýãëýõ ýì 205
12.5. Òðîìáîöèòûí àãðåãàöèéí ýñðýã íºëººò ýì 210
13. Àðüñíû ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýìèéí áýëäìýë
13.1. ̺ºãºíöðèéí ýñðýã íºëººò ýì 211
13.2. Õàëäâàðûí ýñðýã íºëººò ýìèéí áýëäìýë 215
13.3. ¯ðýâñëèéí ýñðýã íºëººò áà çàãàòíàà íàìäààõ ýì 216
13.4. Àðüñíû ýâýðëýãò íºëººëºõ, ãóóæóóëàõ ýì 217
13.5. Õàìóó ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ áýëäìýë 218
13.6. Õýò ÿãààí òóÿàíààñ õàìãààëàõ áýëäìýë 219
14. Îíîøëîãîîíû áîäèñ
14.1. Í¿äíèé îíîøëîãîîíû áýëäìýë 220
11

12. 14.2. Ðåíòãåí òîäðóóëàã÷ áîäèñ 221
15. Õàëäâàðã¿éæ¿¿ëýõ áà ¿æëèéí ýñðýã ýìèéí áîäèñ
15.1. ¯æëèéí ýñðýã íºëººò ýìèéí áýëäìýë 224
15.2. Õàëäâàðã¿éæ¿¿ëýõ áîäèñ 227
16. Øýýñ õººõ ýì 230
17. Õîäîîä ãýäýñíèé çàìûí ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýèéí áýëäìýë
17.1. Õîäîîäíû õ¿÷ëèéã áàãàñãàõ áà øàðõëàà ýì÷ëýõ ýì 236
17.2. Áººëæèëò íàìäààõ ýì 240
17.3. ¯ðýâñëèéí ýñðýã íºëººò ýì 243
17.4. Àã÷èë òàâèóëàõ ýì 245
17.5. Ñóóëãàëò ýì÷ëýõ ýìèéí áýëäìýë
17.5.1. Óóëãàæ øèíãýí ñýëáýõ áýëäìýë 247
17.6. Ýëýã öºñíèé ¿éë àæèëëàãààíä íºëººëºõ ýì 249
17.7. Õîäîîä, íîéð áóë÷èðõàéí ø¿¿ðýëä íºëººëºõ ýì 249
18. Äààâàð, äîòîîä ø¿¿ðëèéí áóë÷èðõàéí áóñàä áýëäìýë áà
æèðýìñëýëòýýñ ñýðãèéëýõ õýðýãñýë
18.1. Áººðíèé äýýä áóë÷èðõàéí äààâàð, ò¿¿íèé 251
íèéëýã ýìèéí áýëäìýë
18.2. Ýð áýëãèéí äààâàð 255
18.3. Æèðýìñëýëòýýñ ñýðãèéëýõ õýðýãñýë
18.3.1. Äààâðûí áýëäìýë 257
18.3.2. Åðºíäºã 260
18.4. ªíäãºâ÷èéí äààâàð 261
18.5. Èíñóëèí áîëîí ÷èõðèéí øèæèí ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ 263
áóñàä ýìèéí áýëäìýë
18.6. ªíäãºí ýñ ãàäàãøëàëòûã òýòãýõ ýì 269
18.7. Øàð áèåèéí äààâàð 270
18.8. Áàìáàé áóë÷èðõàéí äààâàð áà ò¿¿íèé ýñðýã ýì 271
19. Äàðõëààíû ñèñòåìä íºëººëºõ ýìèéí áýëäìýë
19.1. Îíîøëîãîîíû áýëäìýë 275
19.2. Èéëäýñ áà èììóíîãëîáóëèí 276
19.3. Âàêöèí
19.3.1. Íèéòëýã äàðõëààæóóëàëòàíä õýðýãëýõ áýëäìýë 280
19.3.2. Ñîíãîìîë á¿ëãèéí áýëäìýë 286
20. Áóë÷èí ñóëðóóëàõ áà õîëèíýñòåðàçûí ýñðýã íºëººò
ýìèéí áýëäìýë 290
21. Í¿äíèé ºâ÷èíä õýðýãëýõ ýìèéí áýëäìýë
21.1. Õàëäâàðûí ýñðýã íºëººò ýì 295
21.2. ¯ðýâñëèéí ýñðýã íºëººò ýì 297
21.3. Õýñãèéí ìýäýýã¿éæ¿¿ëýõ ýì 298
21.4. Í¿äíèé ÷èíýðýý ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýì 299
21.5. Õ¿¿õýí õàðàà ºðãºñãºõ ýì 302
12

13. Çàéëøã¿é øààäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýý
22. Îêñèòîöèí áà ò¿¿íèé ýñðýã íºëººò ýìèéí áýëäìýë
22.1. Îêñèòîöèí, ò¿¿íèé àíàëîã ýì (Óìàéí áóë÷èí àãøààõ ýì) 303
22.2. Îêñèòîöèíû ýñðýã íºëººò ýì (Óìàéí áóë÷èí ñóëðóóëàõ) 306
23. Õýâëèéí äèàëåçûí óóñìàë 306
24. Ñýòãýö íºëººò ýìèéí áýëäìýë
24.1. Ñýòãýöèéí ýìãýãò õýðýãëýãäýõ ýì 308
24.2. Çàí àâèðûí ººð÷ëºëòºíä õýðýãëýãäýõ ýì 315
24.3. Òàéâøðóóëàõ, àíêñèîëèòèê ýì 319
24.4. Àéäàñ, ñàíäðàëä õýðýãëýãäýõ ýì 321
25. Àìüñãàëûí çàìûí ¿éë àæèëëàãààíä íºëººò ýìèéí áýëäìýë
25.1. Ãóóðñàí õîîëîéí áàãòðàà ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýì 322
25.2. Õàíèàëãà íàìäààõ ýì 329
26. Äàâñ, óñ, õ¿÷èë, ø¿ëòèéí òýíöâýðò íºëººò ýìèéí áýëäìýë
26.1. Óóëãàæ øèíãýí ñýëáýõ ýìèéí áýëäìýë 330
26.2. Ñóäñààð øèíãýí ñýëáýõ ýìèéí áýëäìýë 331
26.3. Áóñàä ýìèéí áýëäìýë 336
27. Âèòàìèí, ýðäýñ áîäèñ 337
Ã. ÕÀÂÑÐÀËÒ
• Çàéëøã¿é Øààðäëàãàòàé Ýìèéí õàðèëöàí íºëººëºë 350
• Æèðýìñëýëò áà ýì õýðýãëýý 375
• Ýëýãíèé ºâ÷èí áà ýì õýðýãëýý 381
• Áººðíèé ¿éë àæèëëàãààíû äóòàãäàëòàé ¿åä ýì õýðýãëýõ 386
• Õºõ¿¿ë ýõýä ýì õýðýãëýõ 393
Ä. ÝÌÈÉÍ ÍÝÐÑÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ
• Çàéëøã¿é Øààðäëàãàòàé Ýìèéí Îëîí óëñûí
íýðèéí æàãñààëò 399
13

15. Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé çàðèì àñóóäàë
À. ÝÌ ÕÝÐÝÃËÝÝÍÈÉ ÕÓÓËÜ ÝÐÕÈÉÍ
ÕÎËÁÎÃÄÎËÒÎÉ ÇÀÐÈÌ ÀÑÓÓÄÀË
ÓËÑÛÍ ÝÌÈÉÍ ÁÎÄËÎÃÎ ÁÀ ÇÀÉËØïÉ
ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ ÝÌÈÉÍ ÁÎÄËÎÃÎ
Ìîíãîë Óëñûí ¯íäýñíèé Ýìèéí Áîäëîãî (ÌÓ¯ÝÁ)
Àëèâàà óëñ îðîí á¿õýí ººðñäèéí îíöëîãò çîõèöóóëñàí
“¯íäýñíèé ýìèéí áîäëîãî”-òîé áàéäàã. Ìàíàé óëñ 1990-ýýä
îíîîñ ÄÝÌÁ-ûí òóñëàìæòàéãààð ¿íäýñíèé ýìèéí áîäëîãîî
áîëîâñðóóëñàí áºãººä 2002 îíä “¯íäýñíèé ýìèéí áîäëîãî”
áàðèìò áè÷ãèéã áóé áîëãîîä ïðàêòèêò õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà.
ÌÓ¯ÝÁ ãýäýã íü: Ìàíàé îðíû õ¿í àìûí äîòîð çîíõèëîí
òîõèîëäîæ áóé ºâ÷èí ýìãýãèéã :
• Íàéäâàðòàé îíîøëîõ
• Ýì÷ëýõ
• ªâ÷èí ýìãýãýýñ ñýðãèéëýõ ÷àäâàð á¿õèé
∗ Ýì÷èëãýýíèé ¿ð íºëºº ñàéòàé
∗ Ãàæ, ñºðºã íºëºº áàãàòàé
∗ Áîëîìæèéí ºðòºã ¿íýòýé (aëü áîëîõ õÿìä)
∗ Õýðýãëýõýä òîõèðîìæòîé (õýðýãëýõýä òºâºãã¿é)
íýí ÷óõàë ýì áýëäìýëýýð õ¿í àðäàà òàñðàëòã¿é õàíãàõàä
÷èãëýñýí ýìèéí õýðýãëýý áîëîí õàíãàëòûã øèíæëýõ
óõààíû ¿íäýñòýé óÿëäóóëñàí öîãöîëáîð àðãà õýìæýý þì.
Ýíý öîãöîëáîð àðãà õýìæýýã ïðàêòèêò õýðýãæ¿¿ëýõèéí
òóëä Ìîíãîë óëñ ¿íäýñíèé ýìèéí áîäëîãîäîî äàðààõ ¿íäñýí
÷èãëýë¿¿äèéã áàðèìòëàæ áàéãàà áîëíî.
¯¿íä:
◊ Ýìèéí áîäëîãûã õóóëèéí õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëýõ
◊ Òóñ óëñûí íóòàãò óëñûí ýìèéí á¿ðòãýëä á¿ðòãýãäñýí
ýìèéã ë õýðýãëýõ
◊ Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷íèé ýì÷èëãýýíèé
ñòàíäàðòûã òîãòîîõ
◊ Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí íýð òºðëèéã òîãòîîæ
õ¿í àðäàà ýõíèé ýýëæèíä Çàéëøã¿é Øààðäëàãàòàé

16. Ýì õýðýãëýýíèé õóóëü ýðõèéí õîëáîîò çàðèì àñóóäàë
Ýì(ÇØÝ)-ýýð õàíãàõ áºãººä ýíý àñóóäëûã òºðèéí
çîõèöóóëàëòààð øèéäýõ
◊ Ýìèéí ç¿é çîõèñòîé õýðýãëýýã õýâø¿¿ëýõ
ìåõàíèçìûã áèé áîëãîõ
◊ Ýìèéí îëîí óëñûí íýðøèëèéã ïðàêòèêò õýðýãëýæ
õýâøèõ
◊ Ýìèéã
∗ Áýëòãýõ
∗ ¯éëäâýðëýõ
∗ Õóäàëäàà ýðõëýõ
àæëûã ÝÌÍÕß-íû çºâøººð뺺ð ã¿éöýòãýõ çýðýã áîëíî.
2005 îíä Ìîíãîë Óëñûí ¯íäýñíèé Ýìèéí Áîäëîãûí ¯
áàãà õóðàë õóðàëäàæ ÌÓ¯ÝÁ-ã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä äàðààõ
çîðèëòóóäûã òàâüñàí áîëíî. ¯¿íä:
1. Ýì õýðýãëýýíèé õóóëü ýðõèéí îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ
2. Õ¿í àìûã øààðäëàãàòàé ýìýýð æèãä, õ¿ðòýýìæòýé
õàíãàõ
3. Ýìèéí ¿íäýñíèé ¿éëäâýðëýëèéã äýìæèõ
4. Ýìèéí ÷àíàðûí áàòàëãààæèëòûã îíîâ÷òîé, çºâ çîõèîí
áàéãóóëàõ
5. Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýã òºëºâø¿¿ëýõ çýðýã áîëíî.
Ìîíãîë Óëñûí ¯íäýñíèé Çàéëøã¿é Øààðäëàãàòàé
Ýìèéí Áîäëîãî
Ìàíàé óëñ ¯ÝÁ-ûí õ¿ðýýíä ¯íäýñíèé Çàéëøã¿é
Øààðäëàãàòàé Ýìèéí Áîäëîãî(¯ÇØÝÁ)-ûã áîëîâñðóóëààä
õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. ªºðººð õýëáýë ¯ÝÁ-ûí öºì íü ¯ÇØÝÁ
þì.
¯ÇØÝÁ -ûí ¿íäñýí çîðèëò íü õ¿í àìàà:
• Ýì÷èëãýýíèé ºíäºð èäýâõèòýé
• Ãàæ, ñºðºã íºëºº áàãàòàé
• Õýðýãëýõýä òîõèðîìæòîé
• Áîëîìæèéí ¿íýòýé, ÷àíàð ñàéòàé
ýìýýð õàíãàæ òýäãýýðèéí ç¿é çîõèñòîé õýðýãëýýã òºëºâø¿¿ëýõ
ÿâäàë þì.
Ýíý ãîë çîðèëòûã ïðàêòèêò õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä äàðààõ
÷èãëýë¿¿äèéã áàðèìòëàë áîëãîæ áàéíà.
¯¿íä :
16

17. Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýý
◊ Õ¿í á¿ðèéã ÇØÝ-ýýð õàíãàõ
◊ ÇØÝ-èéã õ¿í àì õóäàëäàí àâàõ áîëîìæòîé áàéõ
íºõöºëèéã á¿ðýëä¿¿ëýõ
◊ ÇØÝ-èéã õîò ñóóðèí áà õºäºº îðîí íóòàãò
øóäàðãààð õóâààðèëàõ
◊ Ýì áè÷èã÷, ýì÷ íàðò çîõèõ õýìæýýíèé ñóðãàëòûã
çîõèîí áàéãóóëàõ
◊ Ýìèéí òóõàé ¿íýí çºâ, áîäèò ìýäýýëëýýð õàíãàõ
◊ Æîð îëãîã÷ áà ºâ÷òºíèé õîîðîíäûí õàðèëöàí
îéëãîëöîëûã áèé áîëãîõ, … ã.ì. áîëíî.
ÓËÑÛÍ ÝÌÈÉÍ Á¯ÐÒÃÝË ÁÀ ÇÀÉËØïÉ
ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ ÝÌÈÉÍ Á¯ÐÒÃÝË
Àëèâàà óëñ îðîí á¿õýí ººðèéí îðíû íóòàã äýâñãýðèéí
õ¿ðýýíä õ¿í àðääàà õýðýãëýõèéã çºâøººðñºí Óëñûí Ýìèéí
Á¿ðòãýëòýé áàéäàã.
Ìàíàé óëñ 1990-ýýä îíûã õ¿ðòýë óëñûí ýìèéí á¿ðòãýëã¿é
ÿâæ èðñýí áºãººä “Ìîíãîë Óëñûí Ýìíýëãèéí Ïðàêòèêò
Õýðýãëýõèéã Ǻâøººðñºí Ýì, Áèîáýëäìýëèéí Æàãñààëò”-ûã
ÝÌÑ-ûí 1991-06-14-íèé ºäðèéí Äóãààð À/99 òîîò òóøààëààð
àíõ áàòàëñàí. Óã æàãñààëòàíä 708 íýð òºðëèéí ýì îðñîí
áèëýý. Ýíý íü óëñûí ýìèéí á¿ðòãýë õàðààõàí áóñ áºãººä
õýðýãëýýíèé á¿õ ÷èãëýëèéã á¿ðýí õàíãàõóéö òºðºë ç¿éëèéí
ýìèéã óëñûí ýìèéí á¿ðòãýëäýý á¿ðòãýæ á¿ðä¿¿ëòýë
áàðèìòëàãäàõ ¸ñòîé þì.
Õàðèí “Ìîíãîë Óëñûí Ýìèéí Á¿ðòãýë” íü ìºí 1990-ýýä
îíîîñ ýõýëñýí áºãººä îäîîãîîð(2005 îíû 6-ð ñàðûí
áàéäëàààð) óã á¿ðòãýëä íèéò 33 îðíû 1264 íýð òºðëèéí ýì
á¿ðòãýãäýýä áàéãàà áîëíî.
Ìàíàé óëñ ¯ÝÁ-îî õýðýãæ¿¿ëýõ áîäëîãûí õ¿ðýýíä
“¯ÇØÝ-èéí àíõíû æàãñààëò”-ûã 1991 îíä ãàðãàñàí áºãººä
2005 îíä ¯ÇØÝ-èéí 5 äàõü æàãñààëò áàòëàãäàæ ýíý
æàãñààëòàíä äàâõàðäñàí òîîãîîð 338 íýð òºðëèéí ýì îðñîí
íü îäîî ìºðäºãäºæ áàéíà.
Áèä ýíý 338 íýð òºðëèéí ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé
òîâ÷èéã óã òîâõèìîëäîî îðóóëëàà.
17

18. Ýì õýðýãëýýíèé õóóëü ýðõèéí õîëáîîò çàðèì àñóóäàë
ÝÌÈÉÍ ÊÀÒÅÃÎÐ×ÈËÀË
À. Ìîíãîë Óëñûí ¯íäýñíèé Çàéëøã¿é Øààðäëàãàòàé
Ýìèéí æàãñààëòàíä îðñîí ýìèéã “Ýìíýëãèéí òóñëàìæèéí
øàòëàë”-ààð íü äºðâºí á¿ëýã áîëãîí àíãèëñàí. ¯¿íä:
1. Êëèíèêèéí ýìíýëýã, Íàðèéí ìýðãýæëèéí òºâ¿¿äýä
õýðýãëýõ ýì: íèéò 338 íýð òºðëèéí ýì.
2. Àéìãèéí íýãäñýí ýìíýëýã, ä¿¿ðãèéí ýìíýëã¿¿äýä
õýðýãëýõ ýì: íèéò 303 íýð òºðëèéí ýì.
3. Ñóì äóíäûí ýìíýëýãò 236 íýð òºðëèéí ýì
4. Ñóìûí ýìíýëýãò õýðýãëýõ ýì: íèéò 207 íýð òºðëèéí
ýì.
5. ªðõèéí ýìíýëýãò 116 íýð òºðëèéí ýì
6. Áàãèéí ýì÷èéí õýðýãëýõ ýì: íèéò 83 íýð òºðëèéí ýì
áàéõààð òóñ òóñ çààñàí áîëíî.
Á. Ìîíãîë Óëñûí ¯íäýñíèé Çàéëãø¿é Øààðäëàãàòàé
Ýìèéí æàãñààëòàíä îðñîí ýìèéã “Õýðýãëýõ áà îëãîõ
íºõöºë”-ººð íü ìºí äºðâºí á¿ëýã áîëãîí àíãèëñàí. ¯¿íä:
• Ǻâõºí ýìíýëãèéí íºõöºëä õýðýãëýõ ýì: ……íýð òºðëèéí
ýì,
• Òóñãàé õÿíàëòòàéãààð çàðöóóëàõ ýì: …… íýð òºðëèéí
ýì,
• Õºäºëìºð÷äºä çºâõºí æîðîîð îëãîõ ýì: ….. íýð òºðëèéí
ýì,
• Õºäºëìºð÷äºä æîðã¿é îëãîæ áîëîõ ýì: ….. íýð òºðºë
áàéõààð òîãòîîñîí áîëíî.
ÝÌÈÉÃ ÆÎÐÎÎÐ ÇÀÐÖÓÓËÀÕ ÆÓÐÀÌ
Íýã. Íèéòëýã ç¿éë
1.1. Ýìèéí æîð ãýäýãò ýì÷ýýñ ýì ç¿é÷ /ýì íàéðóóëàã÷/-ä
õàíäàí òóõàéí ºâ÷òºíä çîðèóëàí áýëäýõ, îëãîõ ýìèéã
çààí òóñãàé õýâëýìýë õóóäñàí äýýð áè÷ñýí çààâðûã
îéëãîíî.
18

19. Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýý
1.2. Áóðóó áè÷èëò áîëîí îëãîëòîîñ ¿¿ñýí ºâ÷òºíèé ýð¿¿ë
ìýíä õîõèðñîí òîõèîëäîëä ýìèéí æîð íü çîõèîã÷ /ýì÷/,
ã¿éöýòãýã÷ /ýì ç¿é÷, ýì íàéðóóëàã÷/-èéí ¸ñ ñóðòàõóóí,
øèéòãýëèéí õàðèóöëàãûã òîäîðõîéëîã÷ õóóëü ¸ñíû
áàðèìò áîëíî.
1.3. Çààâðûí äàãóó áè÷èãäýýã¿é æîðîîð ýì îëãîõûã
õîðèãëîíî.
Õî¸ð. Ýìèéí æîð áè÷èõ çààâàð
2.1. Æîðûã çºâõºí ºâ÷òºíä îíîø òàâüæ, ýì÷èëãýý õèéõ ýðõ
á¿õèé õ¿íèé èõ áàãà ýì÷ íàð áè÷èõ ýðõòýé.
2.2. Ýì÷ ººðòºº æîð áè÷èæ áîëîõ áºãººä èéì òîõèîëäîëä
“ººðòºº /pro me/” ãýæ òóñãàéëàí òýìäýãëýñýí áàéíà.
2.3. Æîðûã 100õ160 ìì õýìæýýòýé, õýâëýìýë õóóäñàí äýýð
áè÷íý.
Æîð íü äàðààõ ìýäýýëëèéã àãóóëñàí áàéíà. ¯¿íä:
• Ýìíýëýãèéí íýð, òýìäýã
• Õ¿¿õýä, íàñàíä õ¿ðýã÷äèéí àëü íü áîëîõ
• ªâ÷òºíèé îâîã íýð, íàñ, ãýðèéí õàÿã
• Ýì÷èéí îâîã íýð, Îí ñàð ºäºð
• Øèíý ìºðíèé ç¿¿í ãàð òàëààñ 20 ìì-èéí çàéíä
“Recipe” (Àâ) ãýñýí ëàòèí ¿ãèéã “Rp:” ãýæ òîâ÷ëîí
áè÷èæ, àðä íü òîäîðõîéëîõ öýã òàâèíà.
• Ýì áèîáýëäìýëèéí íýðèéã îëîí óëñûí /õààëòàíä
ýìèéí õóäàëäààíû/ íýðøëýýð áè÷èæ, ýìèéí òóí
õýìæýýã çààíà.
• Ýì, áèîáýëäìýëèéí õýëáýð, áýëòãýõ àðãûã
ëàòèíàààð áè÷èæ, íèéò òîî õýìæýýã çààíà.
• Òýìäýãëýëèéí õýñýã áóþó “Signa” /òýìäýãëý/ ãýäýã
ëàòèí ¿ãèéã “S“ ¿ñãýýð òîâ÷ëîí áè÷ýýä àðä íü
òîäîðõîéëîõ öýã òàâüæ, ýì, áèîáýëäìýëèéã ÿàæ
õýðýãëýõ àðãûã ìîíãîë õýëýýð ìàø îéëãîìæòîé,
òîäîðõîé çààæ áè÷íý.
• Òºãñãºëä íü ýì÷ ãàðûí ¿ñãýý çóðæ, òýìäýã äàðíà.
2.4. Æîðûã áýõ áóþó òîñîí áàëààð òîä, ãàðãàöòàé áè÷èõ
áºãººä ýì, áèîáýëäìýëèéí íýð, òóí õýìæýýã áàëëàæ,
çàñâàðëàæ ¿ë áîëíî.
19

20. Ýì õýðýãëýýíèé õóóëü ýðõèéí õîëáîîò çàðèì àñóóäàë
2.5. Ìàíñóóðóóëàõ, ñýòãýö íºëººò áîëîí õ¿÷òýé ¿éëäýëòýé
ýìèéí æîðûã áè÷èõäýý ìàíñóóðóóëàõ áîëîí ñýòãýö
íºëººò ýìèéí òóõàé ÝÌÑ-ûí 1998 îíû À/184 òîîò
òóøààëûã ìºðäëºã áîëãîíî
/Óã òóøààëä çààñíààð äýýðõ ýìèéã òóñãàé æîðîîð,
çºâøººðºãäñºí ýìèéí ñàíãóóäààñ, çºâõºí ýì÷ëýã÷ ýì÷èéí
çààâðààð îëãîíî. Íýã æîðûí ìàÿãòàä 1 ìàíñóóðóóëàõ
ýìèéã, øèíãýí ýì áîë 20ìë, øàõìàë, ¿ðýë, íóíòãààð áîë 12
øèðõýã, òóíøèëòýé áîë 10 øèðõýãýýñ õýòð¿¿ëýõã¿é áè÷íý/.
2.6. Ìàíñóóðóóëàõ, ñýòãýö íºëººò ýìèéí æîð 5 õîíîã, áóñàä
ýìèéí æîð 15 õîíîã õ¿ðòýë õóãàöààíä õ¿÷èíòýé áàéõ áà
õóãàöàà íü õýòýðñýí æîðûã õ¿÷èíã¿éä òîîöíî.
2.7. Íýã óäààãèéí æîðä ñïèðò, ñïèðòèéí óóñìàëûã 50 ìë-
ýýñ èë¿¿ áè÷èõèéã õîðèãëîíî.
2.8. Æîðûí íýã õóóäñàí äýýð ãóðâààñ èë¿¿ã¿é,
ìàíñóóðóóëàõ ¿éëäýëòýé áîë íýã ýìèéã áè÷íý.
Áè÷èãäñýí ýìèéí õîîðîíä òóñãààðëàõ òýìäýã /#/
òàâèíà.
2.9. Ýì, áèîáýëäìýëèéí íýð á¿ðèéã ëàòèíààð øèíý
ìºðíººñ òîì ¿ñãýýð ýõëýí õàðúÿàëàõûí òèéí ÿëãàëä
áè÷íý.
2.10. Æîðä øèíãýí ýì, áèîáýëäìýëèéã ìë áà äóñëààð áóñàä
õýëáýðèéí ýìèéí òóíã ãðàììààð èëýðõèéëæ áè÷íý.
Õýðýâ ìèëëèãðàììààð èëýðõèéëâýë /mg/ ãýæ áè÷íý.
2.11. Íèéëìýë æîðûã áè÷èõäýý ýõëýýä ãîë ¿éë÷èëãýý
¿ç¿¿ëýõ ýìèéã /basis/, äàðàà íü òóñëàõ ÷àíàðûí ýìèéí
áîäèñ /adjuvans/, ýìèéí àìò, ¿íýð, ºíãèéã çàñàõ õîëüö
áîäèñ /corrigens/, õàìãèéí ñ¿¿ëä ýìèéí õýëáýð îðóóëàõ
áîäèñ /constituens/-ûã òóñ òóñ çààí äýñ äàðààòàé áè÷íý.
2.12. Æîðä áè÷èãäñýí ýì, áèîáýëäìýëèéí òóí àäèë áàéâàë
ñ¿¿ëèéí ýìèéí íýðèéí àðä “ànà” /àäèë õýìæýýãýýð/
ãýäýã ¿ãèéã “àà” ãýæ òîâ÷ëîí áè÷ýýä òóí õýìæýýã çààíà
2.13. ªâ÷òºíä ýìèéã ÿàðàëòàé îëãîõ øààðäëàãà ãàðâàë
æîðûí ç¿¿í äýýä áóëàíä “Cito”/ ò¿ðãýí/ áóþó / “Statim”
/íýí äàðóé/ ãýæ áè÷íý.
2.14. Ýìèéí æîðä /ºðãºí õýðýãëýãäýõ/ ëàòèí ¿ã¿¿äèéã
ä¿ðìèéí äàãóó òîâ÷ëîí áè÷èæ õýðýãëýíý.
Ãóðàâ. Ýìèéí ñàíãààñ ýìèéã æîðîîð îëãîõ æóðàì
20

21. Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýý
3.1. Ýìèéí óëñûí á¿ðòãýëä á¿ðòãýãäñýí, æîðîîð îëãîõ
ýìèéí æàãñààëòàíä îðñîí ýì, áèîáýëäìýëèéã òóõàéí
æîðûã ¿íäýñëýí ýìèéí ñàíãààñ îëãîíî.
3.2. Ýìèéí ñàíä òóñãàéëàí áýëòãýãäýõ ýìýíä õ¿ëýýëãèéí
õóóäàñ áè÷èæ, ýì çàõèàëàã÷èä ºãíº. Õ¿ëýýëãèéí
õóóäñàíä çàõèàëñàí ýìèéí æîðûí äóãààð, ºâ÷òºíèé
íýð, íàñ, îí ñàð ºäºð, ýì àâàõ öàã, ýìèéí õýëáýðèéã
áè÷èæ òýìäýãëýíý.
3.3. Ýì îëãîã÷ íü íàéðóóëàí áýëòãýñýí ýìèéã îëãîõäîî
æîðûí äóãààð, ºâ÷òºíèé íýð, íàñ, ò¿¿íèéã çºâ áýëòãýñýí
ýñýõ, õàÿãëàëòûã øàëãàæ, ýìèéí íýð, òóí õýìæýý, ÿàæ
õýðýãëýõ, õàäãàëàõ òóõàé øîøãî íààæ îëãîíî.
3.4. ªâ÷òºíä îëãîãäîõ ýì, áèîáýëäìýë á¿ðýí õàÿãëàãäñàí
áàéâàë çîõèíî. ¯¿íä :
• Ýì, áèîáýëäìýëèéí îëîí óëñûí íýð
• Ýì, áèîáýëäìýëèéí õóäàëäààíû íýð
• ¯éëäâýðëýã÷èéí íýð
• Ýì, áèîáýëäìýëèéí õ¿÷èíòýé áàéõ õóãàöàà
• Õýðýãëýõ àðãà
• Ýì, áèîáýëäìýëèéí òóí, òîî õýìæýý
• Öóâðàëûí áîëîí áàãöûí äóãààð çýðýã áîëíî.
3.5. Æîðîîð îëãîõ ýìèéã ºâ÷òºíèé õ¿ñýëòýýð æîðã¿é
îëãîõûã õîðèãëîíî.
ĺðºâ. Æîðûí õóóäñûã çàðöóóëàõ, õàäãàëàõ, óñòãàõ
4.1. Æîðûí õóóäñûã ýì÷ëýõ ýðõ àâñàí óëñûí áîëîí õóâèéí
õýâøëèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãóóä áàòëàãäñàí
çàãâàðûí äàãóó õýâë¿¿ëæ ýì÷ íàðò òîîöîîòîé îëãîæ,
æîðûí çºâ áè÷èëò, õóóäàñíû çàðöóóëàëòàíä õÿíàëò
òàâèíà.
4.2. Ìàíñóóðóóëàõ ýìèéí æîðûí õóóäñûã ýì, áèîáýëäìýë,
ýì÷èëãýýíèé ÷àíàðûí õÿíàëòûí àëáà íýãäñýí æóðìààð
òóñãàé äóãààðòàé õýâë¿¿ëýí ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãûí
çàõèàëãààð îëãîæ, çàðöóóëàëòàíä íü õÿíàëò òàâèíà.
4.3. Ýìèéí ñàí íü ýì îëãîñîí æîðûí õóóäñûã íýã æèë
õàäãàëñíû äàðàà, ìàíñóóðóóëàõ, ñýòãýö íºëººò, õ¿÷òýé
¿éëäýëòýé ýìèéí æîðûí õóóäñûã ÿìàð íýã áóäëèàíã¿é
áîë õî¸ð æèëèéí äàðàà óñòãàíà.
21

22. Ýì õýðýãëýýíèé õóóëü ýðõèéí õîëáîîò çàðèì àñóóäàë
4.4. Æîðûí õóóäñûã àéìàã, õîòûí Çàñàã äàðãûí äýðãýäýõ
Ìýðãýæëèéí õÿíàëòûí àëáà êîìèññ òîìèëîí óñòãàõ
áºãººä æîðûí õóóäñûã ñàð, óëèðëààð áàãöëàí á¿ðòãýæ
àâñàí òóõàé ïðîòîêîë ¿éëäýíý.
Òàâ. Õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýõ
Æîð áè÷èëò, ýì îëãîëòûí áàéäàëä ýìèéí ñàíãèéí
çàõèðãààíààñ äîòîîä õÿíàëò òàâèõààñ ãàäíà ýì÷èëãýýíèé
÷àíàðûí áîëîí ýì áèîáýëäìýëèéí õÿíàëòûí óëñûí áàéöààã÷
íàð õÿíàëò òàâüæ, èëýðñýí äóòàãäëûã àðèëãóóëàõ, íîöòîé
çºð÷èë ãàðãàñàí ýì÷, ýì ç¿é÷, ýì íàéðóóëàã÷ íàðò çîõèõ
õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó àðãà õýìæýý àâíà.
22

23. Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé çàðèì àñóóäàë
Á. ÝÌÈÉÍ ÇÎÕÈÑÒÎÉ ÕÝÐÝÃËÝÝÍÈÉ ÇÀÐÈÌ
ÀÑÓÓÄÀË
ÀËÈÂÀÀ ªÂ×ÍÈÉ ¯ÅÄ ÝÌ ÑÎÍÃÎÍ ÕÝÐÝÃËÝÕ
Ýíý çóóíû äóíä ¿åýñ õîéø àëèâàà ºâ÷èí ýìãýãèéã
èëààðøóóëàõ çîðèëãîîð õýðýãëýæ áóé ýìèéí òîî, òºðºë
èõýýõýí îëøèðñîí áºãººä ºíººäºð äýëõèé íèéòýýð òàâàí ñàÿ
îð÷èì ýìò áîäèñûã ýì÷èëãýýíä õýðýãëýæ áàéãàà àæýý.
Ýíý òîîòîé õàðüöóóëáàë ºâ÷íèé íýð òºðºë îëîí àðàâ
äàõèí öººí ãýäýã íü îéëãîìæòîé. Òýãýõýýð àëü íýã òóõàéëñàí
ýìãýãèéã ýì÷ëýõýä õýðýãëýäýã ýìèéí òîî õàðüöàíãóé îëîí
áàéãàà õýðýã. ͺ㺺 òàëààñ áàðàã ýì á¿õýí çîõèñã¿é
õýðýãëýâýë õ¿íèé áèå ìàõáîäèä ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëýõ
áîëîìæòîé áàéäàã òóë ýìýýñ áîëæ ¿¿ñýõ ýìãýã øèíæèéí òîî
òóõàéëñàí ºâ÷í¿¿äèéíõýý òîîíîîñ èõýýõýí õîë äàâæ áîëîõ
þì.
×óõàì èéìýýñ ë ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ýìèéí çîõèñòîé
õýðýãëýýíèé òóõàé àñóóäàë ýì õýðýãëýýíèé õàìãèéí ÷óõàë
àñóóäëûí íýã áîëîîä áàéãàà áèëýý.
Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé õ¿ðýýíä:
• Àëèâàà ºâ÷íèé ¿åä òîõèðîõ, ºíäºð èäýâõòýé, ãàæ
íºëºº áàãàòàé, îíîñîí ýìèéã ñîíãîæ õýðýãëýõ
• Óã ñîíãîñîí ýìèéíõýý çîõèìæòîé õýëáýð, òóí,
õýðýãëýõ äýãëýìèéã òóõàéí ºâ÷òºíèé îíöëîãò (íàñ,
ýìèéí ¿éëäýë êèíåòèêò íºëºº á¿õèé ýëýã, Ẻð, ç¿ðõ çýðýã
ýðõòýíèé ºâ÷ëºë, æèðýìñýí, õºõ¿¿ë ¿å ã.ì.) çºâ
òîõèðóóëàõ
• Ýìèéí ýì÷èëãýýíèéõýý ¿ð ä¿íã õýðõýí õÿíàõ õèéãýýä
¿ð ä¿íãýýñ õàìààðóóëàí öààøèä óã ýìèéí õýðýãëýýã
õýðõýí çîõèöóóëàõ,
• Ýì¿¿äèéã ººð õîîðîíä íü áîëîîä õîîë, óíäòàé õýðõýí
óÿëäóóëàí õýðýãëýõ,
• Ýì õýðýãëýýíèé óëìààñ ¿¿ñ÷ áîëîõ ñºðºã íºëººíººñ
õýðõýí ñýðãèéëýõ çýðýã îëîí àñóóäàë õàìààðàãääàã.

24. Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé çàðèì àñóóäàë
Ýäãýýðèéí äîòðîîñ àëèâàà ºâ÷èí ýìãýãèéí ¿åä òîõèðîõ
ýìèéã õýðõýí ñîíãîõ òóõàé ÄÝÌÁ-ààñ çºâëºìæ áîëãîæ áàéãàà
ãîë çàð÷ìûã (GPP áóþó Good Prescribing Practice) “Ç¿ðõíèé
áàõûí õºäëºë (ñòåíîêàðäè)“-èéí æèøýýí äýýð àâ÷ ¿çüå.
Àëèâàà ºâ÷èí ýìãýãèéí ¿åä ýì ñîíãîõ ¿éë ÿâöûã äàðààõ
¿å øàòóóäàä òîéìëîí õóâààäàã.
1. Îíîøèéã òîäîðõîéëîõ
Óã òîõèîëäîëä: Òèòýì ñóäàñíû õýñýã÷èëñýí áºãëºðºëººñ
øàëòãààëñàí òîãòâîðòîé ñòåíîêàðäèéí õºäëºë õýìýýí ¿çüå.
2. Ýì÷èëãýýíèé çîðèëãûã òîäîðõîéëîõ
Óã òîõèîëäîëä: ªâ÷íèé õºäëºëèéã ò¿ðãýí íàìäààõ,
àãøèëòûí ºìíºõ áà äàðààõ à÷ààëëûã áóóðóóëàõ çàìààð
õ¿÷èëòºðºã÷èéí õýðýãöýýã áàãàñãàõ çîðèëãî òàâüÿ. Ó÷èð íü óã
ºâäºëò íü ç¿ðõíèé áóë÷èíãèéí õ¿÷èëòºðºã÷èéí õýðýãöýý áà
õàíãàìæèéí òýíöâýð àëäàãäñàíààñ ¿¿ääýã òóë
õ¿÷èëòºðºã÷èéí õàíãàìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ (ñóäàñ ºðãºñãºõ)
áóþó ýñâýë õ¿÷èëòºðºã÷èéí õýðýãöýýã áóóðóóëàõ (à÷ààëëûã
áàãàñãàõ) çàìààð ò¿¿íèéã ýì÷èëæ ÷àäàõ þì.
3. Óã çîðèëãûã õàíãàæ ÷àäàõóéö á¿ëýã ýìèéí
æàãñààëòûã òºëºâëºõ
Äýýðõ çîðèëãûã õàíãàæ ÷àäàõóéö á¿ëýã ýì íü:
Íèòðàò (ç¿ðõíèé àãøèëòûí ºìíºõ áà äàðààõ à÷ààëëûã
áàãàñãàæ, òèòýì ñóäñûã ºðãºñãºíº).
Áåòà-áëîêàòîð (ç¿ðõíèé áóë÷èíãèéí õ¿÷èëòºðºã÷èéí
õýðýãöýýã áàãàñãàíà).
Êàëüöèéí áëîêàòîð (òèòýì ñóäàñ ºðãºñãºõèéí çýðýãöýý
ç¿ðõíèé àãøèëòûí äàðààõ à÷ààëëûã áàãàñãàíà) çýðýã áîëíî.
4. Øàëãóóðûí äàãóó òîäîðõîé á¿ëýã ýìèéã ñîíãîõ
Ýíý øàòàíä ýìèéã ñîíãîõîä 4 ¿íäñýí øàëãóóðûã
óäèðäëàãà áîëãîäîã. Òýäãýýð íü:
I. ¯ð ä¿í (àëü áîëîõ ýì÷èëãýýíèé ¿ð íºëºº ñàéòàé áàéõ)
II. Àþóëã¿é áàéäàë (ºâ÷òºíä àëü áîëîõ ñºðºã íºëººã¿é áàéõ)
24

25. Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýý
III. Òîõèðîìæòîé áàéäàë (õýðýãëýõýä òºâºãã¿é, õýðýãëýõýä
àëü áîëîõ òîõèðîìæòîé áàéõ)
IV. ªðòºã (àëü áîëîõ õÿìä òºñºð áàéõ) çýðýã áîëíî.
Îäîî óã øàëãóóðóóäààð ãóðâàí á¿ëýã ýìýý ¿íýëæ ¿çüå
(Õ¿ñíýãò 1).
Ýíý òîõèîëäîëä ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íãèéí õóâüä äîîðõ
ãóðâàí á¿ëýã ýì îíöûí ÿëãààã¿é. Ó÷èð íü àëü ÷ òîõèîëäîëä
ýì÷èëãýýíèé ¿éëäýë íü 5 ìèíóòûí äîòîð ýõëýõ áºãººä
ãëèöåðèëòðèíèòðàò(íèòðîãëèöåðèí)-ûí ¿éëäýë 30 ìèíóò,
ïðîïðàíîëîëûíõ 4 öàã õàðèí íèôåäèïèíèéõ 3-15 öàã õ¿ðòýë
¿ðãýëæëýíý. ªºðººð õýëáýë á¿ãä áèäíèé çîðèëãûã áèåë¿¿ëæ
÷àäíà.
Äîîðõ ýì¿¿ä íü ìºí ë òóñ á¿ðäýý ñºðºã íºëººòýé. Æèøýý
íü: íèòðîãëèöåðèí, íèôåäèïèí õî¸ð ç¿ðõíèé öîõèëòûí òîîã
îëøðóóëæ, òàðõè ä¿¿ð÷, òîëãîé ºâòãºäºã áîë ïðîïðàíîëîë
ç¿ðõýíä õîðèã ¿¿ñãýõ áà ãóóðñàí õîîëîéí ãºëãºð áóë÷èíã
àãøààõ ñºðºã íºëººòýé áèëýý.
Õàðèí õýðýãëýõýä òºâºã áàãàòàé áà îëäîö èõòýé, õÿìä
çýðýã ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýýðýý íèòðàòóóä èë¿¿ àøèãòàé áàéíà.
Õ¿ñíýãò 1
Ç¿ðõíèé áàõûí õºäëºëèéí ¿åä
õýðýãëýæ áîëîõ ýìèéí á¿ëýã
Ýìèéí á¿ëýã ¯ð Àþóëã¿é Òîõèðîìæ ªðòºã
ä¿í áàéäàë òîé áàéäàë (õÿìä)
Íèòðàò
(Æ-íü: + ± ++ +
íèòðîãëèöåðèí,
øàõìàë)
Áåòòà-áëîêàòîð
(Æ-íü: + ± _ _
ïðîïðàíîëîë,
òàðèà)
Êàëüöèéí
áëîêàòîð (Æ-íü + ± _ _
íèôåäèïèí,
òàðèà)
25

26. Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé çàðèì àñóóäàë
5. Òîõèðîìæòîé îíîñîí òîäîðõîé ýìèéã ñîíãîõ.
Îäîî äýýðõ øàëãóóðóóäààðàà íèòðàòûí áýëäìýë¿¿äèéã
ººð õîîðîíä íü õàðüöóóëàí ¿íýëæ ¿çüå (Õ¿ñíýãò 2).
Õ¿ñíýãò 2.
Íèòðàòûí áýëäìýë¿¿äèéí õàðüöóóëñàí ¿ç¿¿ëýëò
Õÿìä
Áýëäìýëèéí ¯ð Àþóëã¿é Òîõèðîìæ òºñºð
íýð ä¿í áàéäàë òîé áàéäàë ( ¿íý
ºðòºã)
Ãëèöåðèë
òðèíèòðàò, + ± + +
øàõìàë
Èçîñîðáèä
äèíèòðàò, + ± + ±
øàõìàë
Èçîñîðáèä
ìîíîíèòðàò, + ± + ±
øàõìàë
Ýõíèé ãóðâàí ¿ç¿¿ëýëòýýðýý áýëäìýë¿¿ä ººð õîîðîíäîî
ÿëãààã¿é õàðèí õÿìä õèéãýýä îëäîö ñàéòàé òàëààðàà
ãëèöåðèë òðèíèòðàò /íèòðîãëèöåðèí/ ýíý òîõèîëäîëä èë¿¿
çîõèìæòîé áàéíà.
◊ Øèéäâýð ãàðãàõ :
• Ýìèéí áýëäìýë, òóí:
Ãëèöåðèëòðèíèòðàò /Íèòðîãëèöåðèí/, øàõìàë, 1ìã.
• Õýðýãëýõ àðãà:
Íýã øàõìàëûã õýëýí äîð òàâüæ õýðýãëýíý,
øààðäëàãàòàé áîë 2 äàõü øàõìàëûã õýðýãëýæ áîëíî.
Ýíý ìýò÷èëýíãýýð àëèâàà ºâ÷íèé ¿åä èë¿¿ òîõèðîõ ýìèéã
ñîíãîí õýðýãëýõ áºãººä öààøèä íýãýíò ñîíãîãäñîí ýìèéíõýý
¿ð ä¿íã àæèãëààä ýì÷èëãýýã ¿ðãýëæë¿¿ëýõ, çîãñîîõ ýñâýë òóí
çîõèöóóëàëò õèéõ áóþó ººð ýìèéã õàâñðóóëàí õýðýãëýõ
çýðãýýð ýì õýðýãëýýíèéõýý àñóóäëûã òîõèðóóëàí
øèéäâýðëýäýã áèëýý.
26

27. Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýý
ÆÈÐÝÌÑËÝËÒ ÁÀ ÝÌ ÕÝÐÝÃËÝÝ
Æèðýìñýí ¿åä ýì õýðýãëýõ íü õàìãèéí íàðèéí ò¿âýãòýé,
õàðèóöëàãàòàé àñóóäëûí íýã þì. Ó÷èð íü æèðýìñýí ¿åä ýõèéí
õýðýãëýñýí ýì ýõýñýýð äàìæèí óðàãò õ¿ð÷ òºðºë á¿ðèéí ñºðºã
íºëºº ¿ç¿¿ëæ áîëíî.
Ýì óðàãò õýðõýí íºëººëºõ íü æèðýìñíèé õóãàöààíààñ
õàìààðàõ áºãººä æèðýìñíèé ýõíèé áëàñòîãåíåç,
ýìáðèîãåíåçèéí ¿åä ýì ñºð㺺ð íºëººëñíèé óëìààñ ¿ð
õºâðºë õºíººãäºõ (ýìáðèîòîêñè÷íîñòü), îðãàíîãåíåçèéí ¿åä
ýì ñºð㺺ð íºëººëñíèé óëìààñ àëü íýãýí ýðõòýí ñèñòåì
ñîãîãòîé òºðºõ áóþó óðãèéí ãàæ õºãæèë (òåðàòîãåííîñòü)
¿¿ñ÷ áîëîõ þì.
Õàðèí óðãèéí ýðõòýí õºãæëèéí ¿åýñ õîéø áóþó óðãèéí
ºñºëòèéí ¿åä õýðýãëýñýí ýìèéí ñºðºã íºëººíèé óëìààñ
óðãèéí ºñºëò ñààòàõ ýñâýë àëü íýãýí ýðõòýí ñèñòåìèéí ¿éë
àæèëëàãààíû àëäàãäàë (ôåòîòîêñè÷íîñòü) ¿¿ñ÷ áîëîõ áèëýý.
Æèðýìñíèé ñ¿¿ëèéí ñàðóóäàä õýðýãëýñýí ýì ýõèéí òºðºõ
¿éë àæèëëàãààíä ñºð㺺ð íºëººëæ áîëîõûí çýðýãöýý òºðñíèé
äàðàà íÿðàéí ãàäààä îð÷èíä äàñàí çîõèöîõ ÿâäàëä ìóó
íºëºº ¿ç¿¿ëæ áîëäîã.
Æèðýìñýí ¿åä, ÿëàíãóÿà æèðýìñíèé ýõíèé ãóðâàí ñàðä
àëü áîëîõ ýì õýðýãëýõã¿é áàéõ íü ç¿éòýé. Ýìèéí àøèãòàé
¿éëäýë íü óã ýìèéí óðàãò ¿ç¿¿ëæ áîëîõ ñºðºã íºëººíººñ íü
äàâóóòàé áàéãàà òýð ¿åä ë ñàÿ ýìèéã õýðýãëýõ íü ç¿éòýé.
Æèðýìñýí ¿åä óðàãò õýðõýí íºëººëºõ íü òîäîðõîéã¿é
(ººðººð õýëáýë ñóäëàãäààã¿é) áà øèíý ýìèéã æèðýìñýí ¿åä
õýðýãëýõã¿é áàéâàë çîõèíî.
Æèðýìñýí ¿åä ýìèéã àëü áîëîõ ýì÷èëãýýíèé áàãà òóíãààð
õýðýãëýõ íü ç¿éòýé.
Ýìèéí áýëäìýë¿¿äèéã æèðýìñýí ¿åä ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëæ
áîëîõ ðèñêýýð íü 6 êàòåãîðè áîëãîí àíãèëàõ (ÀÍÓ-ûí FDA-ýýñ
∗∗∗
òîãòîîñîí àíãèëàë) áºãººä õàðèí æèðýìñýí ¿åä ñºðºã
∗∗∗
A: æèðýìñýí ýõýä õèéãäñýí ñóäàëãààãààð óðàãò ñºðºã íºëººã¿é áîëîõ íü
íîòëîãäñîí áîäèñ, B: àìüòàíä õèéãäñýí ñóäàëãààãààð óðàãò ñºðºã íºëºº
¿ç¿¿ëýýã¿é, õàðèí æèðýìñýí ýõýä ñóäëàãäààã¿é áîäèñ, C: àìüòàíä õèéãäñýí
ñóäàëãààãààð óðàãò ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëñýí õàðèí æèðýìñýí ýõýä
ñóäëàãäààã¿é áîäèñ, D: æèðýìñýí ýõýä õýðýãëýõýä óðàãò ñºðºã íºëººòýé
áàéæ áîëçîøã¿é íü èëýðñýí áîäèñ, X: õ¿í áîëîí àìüòàíä àëü àëèíä íü ñºðºã
íºëººòýé áàéæ áîëîõ íü èëýðñýí áîäèñ, NR: æèðýìñýí ¿åä õýðõýí íºëººëºõ
íü òîäîðõîéã¿é áàéãàà áîäèñ.
27

28. Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé çàðèì àñóóäàë
íºëºº ¿ç¿¿ëäýã íü èëýðõèé áîëñîí ýì¿¿äèéã àëü õèð íîöòîé
íºëººëºõ áàéäëààð íü ãóðâàí çýðýã áîëãîí àíãèëíà. ¯¿íä:
À. Æèðýìñýí ¿åä õ¿÷òýé ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëýõ ýì:
• Öèòîñòàòèêóóä: ìåòîòðåêñàò, öèêëîôîñôàìèä,
âèíêðèñòèí, ôòîðóðàöèë ã.ì.
• ̺ºãºíöºðèéí ýñðýã áà õàâäàðûí ýñðýã íºëººò
àíòèáèîòèêóóä: àêòèíîìèöèí, ðóáîìèöèí ã.ì.
• Èììóíîäåïðåññàíòóóä: àçàòèîïðèí ã.ì.
Á. Æèðýìñýí ¿åä äóíä çýðãèéí ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëýõ ýì:
• Çàðèì àíòèáèîòèê: Àìèíîãëèêîçèäûí áà
òåòðàöèêëèíû á¿ëýã, ðèôàìèöèí ã.ì.
• Õèìè çàñëûí çàðèì ýì: Àìèíîõèíîëîíû
óëàìæëàë: õëîðîõèí, äåëàãèë ã.ì., Õèíèíèé
áýëäìýë: õèíèäèí ã.ì.
• Òàòàëäàà íàìäààõ çàðèì ýì: äèôåíèí, ôèíëåïñèí
ã.ì.
• Ïàðêèíñîíèçìûã ýì÷ëýõ ýì,
• Ëèòèéí äàâñ
• Ñòåðîèä áà ñòåðîèä áóñ ¿ðýâñëèéí ýñðýã íºëººò
ýì
• Óóæ õýðýãëýäýã ÷èõðèéí øèæèíãèéí ýñðýã íºëººò
ýì
• Íåéðîëåïòèê ýì¿¿ä
• Ýòèëèéí ñïèðò
• Øóóä áóñ íºëººò àíòèêîàãóëÿíò: âàðôàðèí,
ñèíêóìàð, ïåëåíòàí ã.ì.
• Áàìáàé áóë÷èðõàéí õîðäëîãûã ýì÷ëýõ ýì¿¿ä:
òèàìàçîë, èîäèä ã.ì.
Â. Æèðýìñýí ¿åä áàãàâòàð ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëæ áîëîõ ýì
• ÑÀÀ-äóóä, ÿëàíãóÿà áèñåïòîë
• Ìèêðîáûí ýñðýã íºëººò íèéëýã ýì: ìåòðîíèäàçîë,
ôàçèæèí ã.ì.
• Ãóðâàí öàãèðàãò àíòèäåïðåññàíò
• Òðàíêâèëèçàòîð: ìåïðîáàìàò ã.ì.
28

29. Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýý
• Áýëãèéí ãîðìîí: ýñòðîãåíóóä ã.ì.
(æèðýìñýí ¿åä õýðýãëýõã¿é áóþó áîëãîîìæòîé
õýðýãëýâýë çîõèõ ýìèéí æàãñààëòûã õàâñðàëòààñ ¿ç).
ÕªÕ¯¯Ë ÝÕÝÄ ÝÌ ÕÝÐÝÃËÝÕ
Õºõ¿¿ë ýõèéí õýðýãëýñýí ýì õî¸ð ÷èãëýëèéí ñºðºã íºëºº
¿ç¿¿ëæ áîëîõ þì.¯¿íä:
1. Ýõèéí õýðýãëýñýí çàðèì ýì õºõíèé ñ¿¿ãýýð ÿëãàð÷
íÿðàéä ÿìàð íýã íºëºº ¿ç¿¿ëæ áîëíî. Çàðèì ýì õºõíèé
ñ¿¿ãýýð íèëýýä õýìæýýòýé ÿëãàðäàã. Æ-íü: Õºõíèé ñ¿¿íä
èîäèäûí àãóóëàãäàõ êîíöåíòðàöè íü ýõèéí öóñíû ïëàçìä
àãóóëàãäàõ õýìæýýíýýñýý ÷ äàâäàã. ̺í ôåíîáàðáèòàë
çýðýã çàðèì ýì õºõíèé ñ¿¿ãýýð ÿëãàð÷ íÿðàéí õºõºõ
ðåôëåêñèéã äàðàíãóéëíà.
2. Ýõèéí õýðýãëýñýí ýì õºõíèé ñ¿¿íèé ÿëãàðàëòàíä
íºëººëæ ò¿¿íèéã èõýñãýõ áóþó áàãàñãàõ íºëºº ¿ç¿¿ëæ
áîëíî. ¯¿íä:
• Õºõíèé ñ¿¿íèé ÿëãàðàëòûã èõýñãýõ íºëººò ýì:
Îêñèòîöèí áà ò¿¿íèé óëàìæëàë, íèêîòèíû àñêîðáèíû
ãëóòàìèíû õ¿÷ë¿¿ä, òèàìèí ïèðèäîêñèí çýðýã  á¿ëãèéí
âèòàìèí, òåîôèëëèí, òîêîôåðîë, àïèëàê çýðýã áýëäìýë
õºõíèé ñ¿¿íèé ÿëãàðàëòûã èõýñãýäýã.
• Õºõíèé ñ¿¿íèé ÿëãàðàëòûã áàãàñãàõ íºëººò ýì:
Ýñòðîãåí áà ïðîãåñòðîíû ãîðìîí, Ë-äîïà, óóæ õýðýãëýõ
æèðýìñëýëòýýñ õàìãààëàõ áýëäìýë, áðîìêðèïòèí,
ýôåäðèí, ôóðîñåìèä, àäðåíàëèí, ýòàíîë çýðýã áýëäìýë
õºõíèé ñ¿¿íèé ÿëãàðàëòûã áàãàñãàäàã.
Õºõ¿¿ë ýõ ýì õýðýãëýõäýý äàðààõ çàð÷ìûã áàðèìòàëæ áàéõ
íü ç¿éòýé.
• Õºõíèé ñ¿¿ãýýð ÿëãàðäàã ýìèéã àëü áîëîõ õºõíèé
ñ¿¿ãýýð ÿëãàðäàãã¿é áóþó áàãà ÿëãàðäàã àäèë òºñòýé
¿éëäýëòýé ýìýýð ñîëüæ õýðýãëýõ
• Õºõíèé ñ¿¿ãýýð èõ õýìæýýòýé ÿëãàðäàã, íÿðàéä õ¿÷òýé
ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëýõ ýìèéã çàéëøã¿é õýðýãëýõ
øààðäëàãà ãàðâàë õ¿¿õäèéã çîõèîìëîîð õîîëëîõ
• Õîíîãò ãàíö óäàà õýðýãëýäýã ýìèéã ¿äýø óíòàõûí
ºìíº õýðýãëýýä øºíº õ¿¿õäèéã õºõ¿¿ëýõã¿é áàéõ
29

30. Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé çàðèì àñóóäàë
• ªäºðò îëîí óäàà õýðýãëýäýã ýìèéã ÿã õ¿¿õäýý
õºõ¿¿ëýõèéí ºìíº áóþó äºíãºæ õºõ¿¿ëýíã¿¿ò
õýðýãëýæ áàéâàë õ¿¿õäýä ¿ç¿¿ëýõ ñºðºã íºëºº
áàãàñíà.
(Õºõ¿¿ë ýõýä õýðýãëýõã¿é áóþó áîëãîîìæòîé õýðýãëýâýë
çîõèõ ýìèéí æàãñààëòûã õàâñðàëòààñ ¿ç)
ÇÀÐÈÌ ªÂ×ÍÈÉ ¯ÅÄ ÝÌÈÉÍ ÒÓÍ
ÇÎÕÈÖÓÓËÀËÒ ÕÈÉÕ ¯ÍÄÝÑËÝË
ªâ÷èí ýìãýãèéí íºëººãººð ýìèéí êèíåòèêò ãîëëîí
îðîëöäîã çàðèì ýðõòýí ñèñòåìèéí ¿éë àæèëëàãàà
ººð÷ëºãäñºíèé óëìààñ ýìèéí ýì÷èëãýýíèé ¿éëäýë
ººð÷ëºãäºæ áîëíî.
Æ-íü: Ẻðíèé øýýñ ÿëãàðóóëàõ ¿éë àæèëëàãàà ñóëàð÷
Ẻðíèé äóòàãäàëä îðîõîä øýýñýýð ÿëãàðäàã ýìèéí ÿëãàðàëò
áàñàã÷ áèå ýðõòýíä ýì óäààí õàäãàëàãääàã áîë ýëýãíèé ¿éë
àæèëëàãàà ñóëðàõàä ýëãýíä ìåòàáîëèçìä îðäîã ýìèéí
õóâèðàëò óäààøèðíà.
Ýíý íü óã ýìèéí áîäèñ ººð÷ëºãäºëã¿é ¿éëäýë ¿ç¿¿ëýõ
÷àäâàðòàé èäýâõòýé õýëáýðýýðýý áèåä áàéõ õóãàöàà íü
óðòàñíà ãýñýí ¿ã áîëíî.
Äýýðõ òîõèîëäîëä ÿëàíãóÿà ýì÷èëãýýíèé õ¿ðýý áàãàòàé
(ººðººð õýëáýë ýì÷èëãýýíèé òóí áà õîðòîé òóí õî¸ðûí õîîðîíäîõ
çàé áàãàòàé) ýìèéã åðäèéí ¿åä õýðýãëýäýã òóíãààð õýðýãëýâýë
óã ýìèéí áèå ìàõ áîäîä àãóóëàãäàõ õýìæýý íü èõýñ÷ õîðäëîãî
¿¿ñãýæ áîëîõ þì.
Èíãýæ ýìèéí ¿éëäýë ººð÷ëºãäºõºä íºëººëæ ÷àäàõ
ýðõòýí¿¿äèéí òîîíä ýëýã, Ẻðíººñ ãàäíà ç¿ðõ, óóøèã, õîîë
áîëîâñðóóëàõ ýðõòýí, áàìáàé áóë÷èðõàé îðíî.
¯¿íýýñ ãàäíà ýìèéí õóâèðàëò ÿëãàðàëò ººð÷ëºã人ã¿é
õýâèéí áàéãàà ¿åä ºâ÷èí ýìãýãèéí íºëººãººð àëü íýãýí
ýðõòýí ñèñòåìèéí óã ýìèéã ìýäðýõ ìýäðýìæ èõýñ÷ áîëíî.
Äýýðõ òîõèîëäëóóäàä ºâ÷òºíä õýðýãëýõ ýìèéí òóíä
çîõèöóóëàëò õèéõ øààðäëàãà ãàðäàã.
30

31. Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýý
Ýìèéí òóí çîõèöóóëàëòûã õèéæ áîëîõ õî¸ð ÿíçûí àðãà
áàéäãèéí íýã íü õýðýãëýõ ýìèéíõýý òóíã áàãàñãàõ, íºãºº íü
ýìèéíõýý òóí õîîðîíäûí çàéã õîëäóóëàõ ÿâäàë þì.
Æ-íü: Áººðíèé ¿éë àæèëëàãàà àëäàãäñàíû óëìààñ
Ẻðíèé ôèëüòðàöèàð ÿëãàðäàã ýìèéí ÿëãàðàëò Õ /èêñ/
êîýôôèöèåíòîîð óäààøèðñàí ãýæ ¿çâýë óã ýìèéí áàðèõ òóíã
Õ õýìæýýãýýð áàãàñãàõ áóþó ýñâýë òóí õîîðîíäûí çàéã Õ
õýìæýýãýýð õîëäóóëàõ õýðýãòýé áîëîõ þì.
(Ýëýã áà Ẻðíèé ýìãýãòýé ¿åä áîëãîîìæòîé õýðýãëýâýë
çîõèõ ýìèéí æàãñààëòûã õàâñðàëòààñ ¿ç)
ÝÌÈÉÍ ÕÀÐÈËÖÀÍ ÍªËªªËªË
Õî¸ð áîëîí ò¿¿íýýñ äýýø ýìèéã õàìò õýðýãëýõýä òýäãýýð
íü áèå áèåèéíõýý ýì÷èëãýýíèé íºëººã äýìæèõ áóþó áàñ
ñààòóóëæ áîëíî. Òýäãýýð íü áèå áèåèéíõýý ¿éëäëèéã äýìæèæ
áàéâàë ò¿¿íèéã ñèíåðãèçì ãýõ áà ñààòóóëæ áàéâàë
àíòàãîíèçì ãýäýã.
Ýì÷èëãýýíèé ïðàêòèêò ñèíåðãèçìèéã àøèãëàæ ÷àäâàë
ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé òàëààñàà èõýýõýí à÷
õîëáîãäîëòîé þì. Æèøýý íü, ýìèéí ¿éëäýë äýâøèí
íèéëáýðæèõ ¿çýãäëèéã (2 ýìèéã õàìò õýðýãëýõýä èëðýõ
ýì÷èëãýýíèé ¿éëäýë íü óã 2 ýìèéã äàíãààð íü õýðýãëýõýä ãàðàõ
¿éëäëèéí íèéëáýðýýñ äàâóó áîëîõ ¿çýãäëèéã ýìèéí ¿éëäýë äýâøèí
íèéëáýðæèõ ãýäýã. Æ-íü: 1+1>2) àøèãëàí ýìèéã áàãà òóíãààð
õýðýãëýæ ýì÷èëãýýíèé ºíäºð ¿ð ä¿íä õ¿ð÷ áîëîõ áîëîìæòîé.
Ýíý íü ýäèéí çàñãèéí òàëààñàà ÷, õîð íºëºº áàãàòàé áàéõ
òàëààñàà ÷ àøèãòàé áèëýý.
Õàðèí ýìèéã õàìò õýðýãëýõäýý àíòàãîíèçìààñ àëü áîëîõ
çàéëñõèéõ íü ÷óõàë. Ò¿¿íèéã çºâõºí ýìèéí áîäèñûí
õîðäëîãûí ¿åä ýìèéí áîäèñûí íºëººãººð ¿¿ññýí ñºðºã
íºëººã àðèëãàí òýíöâýðæ¿¿ëýõýä (ººðººð õýëáýë àíòèäîò
áîëãîí) àøèãëàæ áîëîõ þì.
Æ-íü: Ì-õîëèíîëèòèê (àòðîïèí ã.ì.) ýìýýð õîðäâîë
õîëèíîìèìåòèê íºëººò ýì (ïðîçåðèí ã.ì.) õýðýãëýõ ãýõ ìýò.
(Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýì¿¿äèéí õàðèëöàí íºëººëëèéí
æàãñààëòûã õàâñðàëòààñ ¿ç).
31

32. Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé çàðèì àñóóäàë
ÝÌÈÉÍ ÃÀÆ ÍªËªª
Àëèâàà ºâ÷èí ýìãýãèéã ýì÷ëýõ çîðèëãîîð ýìèéã
õýðýãëýõýä ºâ÷òºíä àøèã òóñòàé ýì÷èëãýýíèé ¿éëäýë
¿ç¿¿ëýõèéí çýðýãöýý áàñ çàðèìäàà ñºðºã òààëàìæã¿é, á¿ð
õîðòîé íºëºº ¿ç¿¿ëýõ ÿâäàë ÷ áàéäàã. Ýíý ¿çýãäëèéã ýìèéí
ãàæ íºëºº ãýæ íýðëýäýã, ººðººð õýëáýë ýìèéí ¿éëäëèéí
ýì÷èëãýýíèé çîðèëãîä íèéöýýã¿é ñºðºã èëðýë¿¿ä íü ýìèéí
ãàæ íºëºº áîëäîã áàéíà.
Ãàäààäûí ýðäýìòäèéí ñóäàëãààãààð (Å.ß.Ñåâåðîâà,
1977; J.Levis, 1987) íèéò ýì õýðýãëýã÷äèéí 18-20%-ä íü ÿìàð
íýã ãàæ íºëºº èëýð÷ áàéæýý.
Ñ¿¿ëèéí ¿åä ýìèéí ãàæ íºëºº èõýñ÷ áàéãàà òóõàé ÷
ìýäýýëæ áàéíà.
¯¿íèé øàëòãààí íü :
• Áèîëîãèéí ºíäºð èäýâõèòýé ýìò áîäèñûí õýðýãëýãýý ºñ÷
áàéãàà
• Áèå ìàõ áîäîä ¿ç¿¿ëýõ ãàäààä õ¿÷èí ç¿éëñèéí íºëºº ìºí
èõýññýí (ôèçèê, õèìè, áèîëîãèéí ã.ì.)
• ªâ÷òºí ººðèé㺺 ýì÷ëýõ áóþó åð íü ýì÷èéí
çºâøººðºëã¿éãýýð ýì õýðýãëýõ ÿâäàë îëøèð÷ áóé (Õ¿¿õäýä
ýì õýðýãëýæ áàéãàà íèéò òîõèîëäëûí 36-40%-ä íü ýì÷èéí
çààâàðã¿éãýýð ýöýã ýõ íü ººðñäèéí äóðààð ýì õýðýãëýæ áàéíà.
È.Í.Óñîâ, 1994)
• ªâ÷òºíä íýã óäààä îëîí íýð òºðëèéí ýìèéã õýðýãëýõ
ÿâäàë îëîíòàà òîõèîëäîæ áàéíà (ïîëèïðàãìàçè)
• Ýìèéí ãàæ íºëººíèé òàëààðõ ýì÷ íàðûí ìýäëýã òýð
áîëãîí õàíãàëòòàé áóñ áàéãàà
• Ýìèéí ãàæ íºëººíèé ìåõàíèçì øàëòãààíûã íàðèéâ÷ëàí
òîãòîîæ, ò¿¿íýýñ ñýðãèéëýõ àðãûã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ ÿâäàë
äóòàãäàëòàé áàéãàà çýðýã áîëíî.
Ýìèéí ãàæ íºëººíèé àíãèëàë: Ýìèéí ãàæ íºëººã
1. Ýìèéí ýì÷èëãýýíèé ¿éëäëèéã äàãàëäàí èëðýõ ãàæ
íºëºº.
2. Ýìèéí õîðò íºëºº
32

33. Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýý
3. Áèå ìàõ áîäûí èììóíîáèîëîãèéí ººð÷ëºëòººñ
õàìààðñàí ãàæ íºëºº
4. Õàðøèë
5. Ýìèéí äîíòîë ãýæ àíãèëäàã.
• Ýìèéí ýì÷èëãýýíèé ¿éëäëèéã äàãàëäàí èëðýõ ãàæ
íºëºº.
Çàðèì ýìèéí áîäèñ îëîí ýðõòýí ñèñòåìä çýðýã íºëºº ¿ç¿¿ëýõ
÷àäâàðòàé áàéäàã. Òýäãýýðèéí çàðèì íü òóõàéí òîõèîëäîëä
àøèãòàé ýì÷èëãýýíèé íºëºº áàéõ áîëîâ÷ íºãºº íýã íü
àøèãã¿é ñºðºã íºëºº áàéæ áîëíî. Æ-íü, Õîäîîäíû õ¿÷èë
èõýäñýí ¿åä àòðîïèí àãóóëñàí ýìèéã õýðýãëýõýä õîäîîäíû
õ¿÷ëèéí ÿëãàðàëò áàãàñàõ ýì÷èëãýýíèé ¿éëäýë ¿ç¿¿ëýõ
áîëîâ÷ ø¿ëñíèé ÿëãàðàëò ìºí íýãýí àäèë áàãàñ÷ àì õàòàõ,
õýë õóóðàéøèõ ãàæ íºëºº èëýðíý. Èéì ãàæ íºëººã ýìèéí
ýì÷èëãýýíèé ¿éëäëèéã äàãàëäàí èëðýõ ãàæ íºëºº ãýæ
íýðëýäýã.
• Ýìèéí õîðò íºëºº
Ýìèéí áîäèñûí íºëººãººð áèå ìàõ áîä á¿õýëäýý áîëîí
çàðèìäàà àëü íýãýí ýðõòýí ñîíãîìîëîîð õîðäîõ ÿâäàë ýì
õýðýãëýýíèé ïðàêòèêò íèëýýä ýëáýã òîõèîëääîã. Æ-íü: øýýñ
õººõ ýìèéã òóí õýòð¿¿ëýí õýðýãëýâýë ãèïîêàëèåìè ¿¿ñ÷
ñýðýìòãèé ýäèéí òýíöâýðò ¿éë àæèëëàãààíä ñºðºã íºëºº
èëýðäýã áîë áàãà íàñíû õ¿¿õäýä òåòðàöèêëèíûã õýðýãëýâýë
õ¿¿õäèéí ÿñæèëò ººð÷ëºãäºí ø¿äíèé ºí㺠àëäàãääàã ã.ì.
Ýìèéí õîðò íºëººíèé ¿¿ñýõ ìåõàíèçì îëîí ÿíç áàéõ áºãººä
òýäãýýð íü:
∗ Ýìèéí òóí õýòýð÷ õîðòîé òóíäàà õ¿ðñýíýýñ
∗ Òóõàéí õ¿íèé áèå ìàõ áîä óã ýìýíä õýò ìýäðýã
áàéãààãààñ (Æ-íü, èäèîñèíêðàçè),
∗ Ýìèéí àëü íýãýí ýðõòýí ñèñòåìèéã ñîíãîìîë
õîðäóóëàõ íºëººíººñ (Æ-íü, àìèíîãëèêîçèäûí á¿ëãèéí
àíòèáèîòèê ñîíñãîëûí ýðõòýíèéã ãýìòýýæ ä¿ëèéð¿¿ëäýã
ã.ì.) òóñ òóñ øàëòãààëæ áîëíî.
• Áèå ìàõ áîäûí èììóíîáèîëîãèéí ººð÷ëºëòººñ
õàìààðñàí ãàæ íºëºº
Ýìèéí íºëººãººð áèå ìàõ áîäîä çàðèì èììóíîáèîëîãèéí
ººð÷ëºëò ¿¿ññýíýýñ øàëòãààëæ ñºðºã íºëºº èëýð÷ áîëíî. Æ-
33

34. Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé çàðèì àñóóäàë
íü, ëåâîìèöåòèíèéã óóæ õýðýãëýõýä òýð íü ºâ÷íèé ¿¿ñãýã÷
íÿíã óñòãàõ áîëîâ÷ áàñ õ¿íèé ãýäýñíèé àøèãòàé
ìèêðîôëîðóóäûã íýãýí àäèë óñòãàñíààñ øàëòãààëàí íºõöºëò
ýìãýã òºðºã÷ 캺ãºíöºð¿¿ä ºñ÷ ¿ðæýýä êàíäèäîìèêîç ¿¿ñäýã
áèëýý.
• Ýìèéí õàðøèë.
Ýìèéí õàðøèë íü ýìèéã äàõèí äàâòàí õýðýãëýõ ¿åä èëýðäýã
ñºðºã íºëººíèé èëðýë áºãººä õýëáýðèéí õóâüä õàðøèëûí
óðâàëûí I õýëáýð áóþó àíàôèëàêñèéí óðâàë (ïåíèöèëëèí,
âàêöèíû õàðøëûí ¿åä èëðýõ àíàôèëàêñèéí óðâàë ã.ì.), II õýëáýð
áóþó ýñ õîðäóóëàõ óðâàë (õèíèäèíèé õàðøëûí óëìààñ ¿¿ñýõ öóñ
çàäðàëò àíåìè ã.ì.), III õýëáýð áóþó äàðõàí á¿ðäìýë óðâàë
(êîðòèêîñòåðîèäûí õàðøëûí óëìààñ ¿¿ñýõ âàñêóëèò ã.ì.), IY
õýëáýð áóþó ààæóó ÿâöàò óðâàë (òåòðàöèêëèíû õàðøëûí
óëìààñ ¿¿ñýõ àðüñíû òóóðàëò ã.ì.)-ûí õýëáýð¿¿äýýð òóñ òóñ
èëýð÷ áîëíî.
• Ýìèéí äîíòîë.
Çàðèì ñýòãýö íºëººò ýìèéã óäààíààð áóþó äàõèí äàâòàí
õýðýãëýñíýýñ ýìèéí äîíòîë ¿¿ñ÷ áîëäîã. Õýðýãëýñíèé äàðàà
áèåä õóóðàì÷ òààëàìæòàé ìýäðýìæ (ýéôîðè) ¿¿ñãýõ
íºëººòýé áîäèñóóäàä äîíòîë ¿¿ñýõ íü îëîíòàà òîõèîëäîíî.
Ýìèéí äîíòîë áèå ìàõ áîäûí (àâñòèíåíöè) áóþó ñýòãýë
ñàíààíû (ïðèñòðàñòè) ãýñýí õî¸ð ÿíç áàéíà. Æ-íü, õàð
òàìõèíû áýëäìýëèéã äàõèí äàâòàí õýðýãëýñíýýñ ìîðôèíèçì
¿¿ñýõ ã.ì.
34

35. Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýý
Ýìèéí ãàæ íºëººíèé îëîíòàà òîõèîëääîã õýëáýð¿¿ä
Êëèíèêèéí èëðýë Ýìèéí áýëäìýë¿¿ä
×îíîí õºðâºñ òºñò àðüñíû Ïåíèöèëëèí, ñàëèöèëàò,
ã¿âäð¿¿ò òóóðàëò òåòðàöèêëèí, âàêöèí, áóñàä
áèîáýëäìýë
Òàðõìàë õîðò äåðìàòèò Ñóëüôàíèëàìèä, áàðáèòóðàò,
(Ñòèâåíñà-Äæîíñîíû áà àíòèáèîòèêóóä
Ëàéåëëûí õàì øèíæ ã.ì.)
Ýëýãíèé ¿éë àæèëëàãàà Òåòðàöèêëèí, ëåâîìèöåòèí, ÑÀÀ-
àëäàãäàõ óóä, ÌÀÎ-ôåðìåíòèéã ñààòóóëàõ
(ãåïàòèò, õîëåñòàç, áèëèàð. ýì, õëîðïðîìàçèí,
Öèððîç)
Áººðíèé ¿éë àæèëëàãàà Ðèôàìèöèí, àìèíîãëèêîçèä, ÑÀÀ-
ººð÷ëºãäºõ óóä, öåôàëîñïîðèíû á¿ëãèéí
(íåôðèò, òóáóëîïàòè, àíòèáèîòèê
ïàïèëëÿð. Íåêðîç)
Ýðèòðîöèòèéí ãåìîëèç Íèòðîôóðàíû áýëäìýë,
ïàðàöåòàìîë, âèêàñîë, ÑÀÀ-óóä
Ìåòãåìàãëîáèíåìè Íèòðèò¿¿ä, ÑÀÀ-óóä,
íèòðîôóðàíû áýëäìýë
Òðîìáîöèòîïåíè Àöåòàçîëàìèä, ëåâîìèöåòèí,
ðèôàìèöèí, ÑÀÀ-óóä, öèòîñòàòèê
ýì
Ëåéêîïåíè, àãðàíóëîöèòîç Ñàà-óóä, ëåâîìèöåòèí,
íèòðîôóðàí, ìåòðîíèäàçîë
ªíãºíèé ìýäðýìæ Ç¿ðõíèé ãëèêîçèä, èíäîìåòàöèí
ººð÷ëºãäºõ
Õàðààíû ìýäðýë ãýìòýýõ Ýòàìáóòîë, èçîíèàçèä,
ßñ ñèéðýãøèõ Ãëþêîêîðòèêîèä
ßñæèëò, ø¿äíèé ººð÷ëºëò Òåòðàöèêëèí
Ñîíñãîë ìóóäàõ Àìèíîãëèêîçèä, ôóðîñåìèä,
ýðèòðîìèöèí
Õîäîîä, ãýäýñíèé øàðõëàà Ãëþêîêîðòèêîèä, ñàëèöèëàò,
¿¿ñýõ èíäîìåòàöèí, ðåçåðïèí,
Àíàôèëàêñèéí øîê Ïåíèöèëëèíû á¿ëãèéí
àíòèáèîòèê, ïðîêàèí, âàêöèí áà
35

36. Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé çàðèì àñóóäàë
áèîáýëäìýë¿¿ä
Áðîíõîñïàçì, áðîíõèéí Ïðîïðàíîëîë, àöåòèëñàëèöèëèéí
áàãòðàà õ¿÷èë, Ì-õîëèíîìèìåòèê¿¿ä
Ãèíåêîìàñòè, ãàëàêòîðåÿ Ðåçåðïèí, öèìåòèäèí,
ñïèðîíîëàêòîí,
×èõðèéí øèæèí Òèàçèä, ãëþêîêîðòèêîèä,
àñêîðáèíû õ¿÷èë
Ýìèéí ãàæ íºëººíººñ ñýðãèéëýõèéí òóëä ýì÷, ýì ç¿é÷,
ýìíýëãèéí áóñàä ìýðýãæèëòí¿¿ä äàðààõ ç¿éëñèéã àíõààðàõ
íü ç¿éòýé.
• Ýìèéã ¿íäýñëýë ìóóòàé õýðýãëýõýýñ çàéëñõèéõ /óã
ºâ÷òºíä çàéëøã¿é ýìèéí ýì÷èëãýý øààðäëàãàòàé ¿åä ë çºâõºí
ýì õýðýãëýæ áàéõ/
• Íýã äîð îëîí ýì õýðýãëýõýýñ àëü áîëîõ çàéëñõèéõ
• Ýì-õîîðîíäûí áîëîí ýì-õîîë óíäíû õàðèëöàí
íºëººëëèéã ìýääýã, ò¿¿íèéãýý ýì õýðýãëýãýýíä îíîâ÷òîé
òóñãàæ ÷àääàã áàéõ
• Äîíòîë ¿¿ñãýõ íºëººòýé ýìèéã äàõèí äàâòàí õýðýãëýõýýñ
àëü áîëîõ çàéëñõèéõ
• Ýìèéí ýì÷èëãýýíèé ¿éëäëèéí çýðýãöýý ãàæ íºëººã ñàéòàð
ìýääýã, ýì÷èëãýýíä ýìèéã õýðýãëýõäýý óã ýìèéí ãàæ
íºëººã äàâõàð òîîöîæ ÷àääàã áàéõ
• Ýìèéã ºâ÷òºíä õýðýãëýõäýý óðüä íü ÿìàð ýì õýðýãëýæ
áàéñàí õèéãýýä ÿìàð íýã ýìèéí õàðøèë èëýð÷ áàéñàí
ýñýõèéã çààâàë àñóóæ áàéõ
• Ýìèéã ºâ÷òºíä õýðýãëýõäýý óã ºâ÷òºíèé ýì õóâèðãàõ áà
ÿëãàðóóëàõ ÷àäâàð áà ýìèéí ìýäðýìæèíä ººð÷ëºëò
îðñîí áàéæ áîëîõ ýñýõèéã áîäîëöîæ áàéõ /ýëýã, Ẻð, ç¿ðõ,
õîäîîä ãýäýñíèé çàì, öóñ òºëæèëò, ïëàçìûí óóðãèéí ò¿âøèí
ã.ì./
• Ýìèéí ãàæ íºëººíèé èëðýëèéã àíõààðàí ìýäýð÷, ýðò
èëð¿¿ëæ ÷àääàã áàéõ
• Õèìèéí á¿òýöèéí õóâüä òºñòýé áýëäìýë¿¿ä çºðìºë
õàðøèë ¿¿ñãýæ áîëîõûã àíõààðàõ
• Ýì õýðýãëýã÷äýä óã ýìèéí ãàæ íºëººã ñàéòàð òàéëáàðëàí
ºã÷ õýðýâ ñºðºã íºëºº èëýðâýë ýì÷ýýñ çºâëºë㺺 àâàõ
¸ñòîéã àíõààðóóëàõ çýðýã áîëíî.
36

38. Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé çàðèì àñóóäàë
Â. ÇÀÉËØÃ¯É ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ ÝÌÈÉÍ
ÕÝÐÝÃËÝÝÍÈÉ ÒÎÂ× ËÀÂËÀÕ
1. ÌÝÄÝÝïÉƯ¯ËÝÕ ÁÝËÄÌÝË
1.1. Åðºíõèé ìýäýýã¿éæ¿¿ëýõ áýëäìýë, õ¿÷èëòºðºã÷
♦ Àçîòûí äóòóó èñýë, NITROGENIUM OXYDULATUM
N2O, ºâºðìºö ¿íýðòýé, ºíãºã¿é, øàòäàãã¿é õèé.
ªºð íýðñ: Oxydum nitrosum, Dinitrogen oxyde, Nitrous oxyde.
Êàòåãîð÷èëàë:
Ýìíýëãèéí íºõöºëä õýðýãëýíý.
Ê-4,ê-5,ê-6/***
¯éëäýë: ªâäºëò íàìäààõ/35-40 ýçëýõ¿¿í%-îîð õ¿÷èëòºðºã÷òýé
õàìò/, åðºíõèé ìýäýý àëäóóëàõ/65-75 ýçëýõ¿¿í%-îîð/
¿éëäýëòýé.
Ôàðìàêîêèíåòèê: Öóñíû ñèéâýíä 45 ýçëýõ¿¿í% õ¿ðòýë
óóñíà. Ïàðöèàëü êîýôôèöèåíò öóñ/õèé-0.46, òàðõè/öóñ-
1.0, ººõ/öóñ-3.0. Ãåìîãëîáèíòîé õîëáîãäîõã¿é, áèåä
õóâèðàõã¿é. Àìüñãàëóóëñíû äàðàà 5-10 ìèíóòàíä åðºíõèé
ìýäýýã¿éæ¿¿ëýõ ¿éëäýë äýýä õýìæýýíäýý õ¿ð÷, õýðýãëýõýý
çîãñîîñíîîñ õîéø 2-5 ìèíóòàíä áèåýñ óóøãèàð
ãàäàãøèëäàã.
Õýðýãëýõ çààëò:
• Ìýñ çàñëûí åðºíõèé ìýäýý àëäóóëàëò /åðºíõèé ìýäýý
àëäóóëàõ õ¿÷ ñóëòàé òóë çºâõºí æèæèã õýìæýýíèé áóþó áîãèíî
õóãàöààíû ìýñ àæèëáàðûí ¿åä õýðýãëýíý, òîì õýìæýýíèé ìýñ
àæèëáàðûí ¿åä åðºíõèé ìýäýý àëäóóëàõ áóñàä ýìèéã õ¿÷æ¿¿ëýõ
çîðèëãîîð õîñëîí õýðýãëýæ áîëíî/
• Ç¿ðõíèé øèãäýýñ, áýðòýë ãýìòýë, íîéð áóë÷èðõàéí öî÷ìîã
¿ðýâñýë, òºðºëòèéí ¿åèéí ºâäºëò.
Õýðýãëýõ àðãà:
***
Ý-ýìíýëãèéí íºõöºëä, Æ-æîðîîð îëãîíî, ÆÃ-æîðã¿é îëãîæ
áîëíî, ÒÕ-òóñãàé õÿíàëòòàéãààð çàðöóóëíà, Ê-1 áàãèéí ýì÷
õýðýãëýíý, Ê-2 ñóìûí ýìíýëýãò, Ê-3 àéìàã, ä¿¿ðãèéí ýìíýëýãò, Ê-4
êëèíèêèéí òºâ ýìíýëýãò õýðýãëýíý ãýäãèéã òóñ òóñ òýìäýãëýâ.

39. Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýý
• Åðºíõèé ìýäýý àëäóóëàõ çîðèëãîîð: Àçîòûí äóòóó
èñýë áà Õ¿÷èëòºðºã÷èéã 4:1, 2:1 ãýñýí õàðüöààãààð àâ÷
íàðêîçûí àïïàðàòààð àìüñãàëóóëæ õýðýãëýíý.
• ªâäºëòã¿é òºð¿¿ëýõ çîðèëãîîð: 40-75 ýçëýõ¿¿í %-
îîð õ¿÷èëòºðºã÷èéí õàìò ýõýä çàâñàðëàãàòàéãààð
àìüñãàëóóëíà.
• Ç¿ðõíèé øèãäýýñèéí ¿åä: õëîðôåíàìèí, ïðîìåòàçèí,
ìîðôèíû àëü íýãèéã óðüä÷èëàí òàðèàä, 2-5 ìèíóò
õ¿÷èëòºðºã÷ººð àìüñãàëóóëñíû äàðàà àçîòûí äóòóó èñýë
áà õ¿÷èëòºðºã÷èéã 80%:20%-îîð 5 ìèíóò, 70%:30%-îîð
10-15 ìèíóò, 60%:40%-îîð 15-20 ìèíóò, öààøèä
50%:50%-îîð 5 öàã õ¿ðòýë ¿ðãýëæë¿¿ëýí õýðýãëýíý.
Öýýðëýë:
• Ãèïîêñè, âèòàìèí Â12 äóòàãäëûí öóñ áàãàäàëò, ìýäðýëèéí
ñèñòåìèéí õ¿íä ýìãýãòýé ºâ÷òºí áîëîí àðõàã àðõè÷èíä
õýðýãëýõã¿é.
Ãàæ íºëºº:
• Íàðêîçûí äàðàà îãèóëàõ, Ẻëæ¿¿ëýõ, 70 ýçëýõ¿¿í %-îîñ
äýýø òóíãààð õýðýãëýõýä ãèïîêñè ¿¿ñãýõ, àãààð àãóóëäàã
õºíäèéò ýðõòýí¿¿ä òýëýãäýõ, âèòàìèí Â12 èäýâõã¿éæèõ,
ìåòèîíèíû íèéëýãæèëò ñààòàõ çýðýã ãàæ íºëºº èëýð÷
áîëçîøã¿é.
Ñàâëàëò, õàäãàëàëò:
• Ìåòàëë ñàâàíä 10 ëèòðýýð ñàâëàãäàíà, Òóñãàé áàéðàíä
ñýð¿¿âòýð íºõöºëä õàäãàëíà.
♦ Ãàëîòàí, HALOTHANUM
1,1,1-òðèôòîð-2õëîð-2-áðîìýòàí, ºíãºã¿é, òóíãàëàã, àìàðõàí
äýãäýìõèé øèíãýí. Øàòàõã¿é, ãýðëèéí íºëººãººð çàäàðíà.
ªºð íýðñ: Phthorothanum, Ftorotan, Halothane, Narcotan,
Fluothanum, Anestan, Flustan, Halan, Somnothane,
Rhodialotan.
Êàòåãîð÷èëàë:
Ýìíýëãèéí íºõöºëä õýðýãëýíý.
Ê-5,Ê-6.
39