1. Inventarisatie Academisch Erfgoed
in Vlaanderen
Werkconferentie vrijdag 4 mei 2012
Academisch Erfgoed: van en voor wie?

2. Wat is Academisch Erfgoed?
Kerndefinitie: het materiaal dat ontstaan of gevormd is in het
kader van wetenschappelijk onderwijs of onderzoek.
• Objecten uit verschillende domeinen: dierkunde, archeologie, geneeskunde,..
•Bibliotheek- en archiefmateriaal behoort tot academisch erfgoed, maar wordt vaak
al beheerd door afzonderlijke diensten
•Academisch erfgoed wordt opgevat als bestaande uit 'collecties'
Academische, wetenschappelijke Computers – Vrije
en technologische instrumenten - Archeologie – KU Leuven Museum Morfologie - UGent
UAntwerpen
Universiteit Brussel

3. Inventarisatie Academisch Erfgoed
Stap 1: opsporen
van collecties –
verzamelen
gegevens Stap 4:
•Lanceren van een Stap 2: beschrijven Stap 3: verwerken voorbereiding
oproep doorlichtings-
•Bezoek aan de
van de collecties van de gegevens
collecties en interview rapport
met de
verantwoordelijken
•Aanleggen
fotodocumentatie

4. Stap 2: beschrijven van collecties:
registratiefiche (ISAD(G) en Cometa)
Informatie over de collectie
• Identificatie (titel, omvang, materiaaltype,....)
• Context (verwerving, oorspronkelijke en huidige functie,...)
• Inhoud en structuur (inhoud, aanvullingen,...)
• Voorwaarden voor raadpleging en gebruik (inventarisatie,
digitalisering,...)
• Verwant materiaal (publicaties,...)
Informatie over collectieverantwoordelijkheid
• Context (museale ruimte, depot,...)
• Publiek (openingsuren,...)

5. Inventarisatie Academisch Erfgoed
Stap 1: opsporen
van collecties –
verzamelen
gegevens Stap 4:
•Lanceren van een Stap 2: beschrijven Stap 3: verwerken voorbereiding
oproep doorlichtings-
•Bezoek aan de
van de collecties van de gegevens
collecties en interview rapport
met de
verantwoordelijken
•Aanleggen
fotodocumentatie

6. Stap 3: verwerken van gegevens
Functie Behoud en Beheer
• 1. Oorspronkelijke functie • 3. Materiële toestand
• 2. Huidige functie • 4. Bewaaromstandigheden
• 5. Restauratie
Ontsluiting Collectiebeleid
• 6. Registratiesystemen • 10. Acquisitiebeleid
• 7. Registratiestandaard • 11. Collectieplan
• 8. Digitalisering
• 9. Toegankelijkheid

7. Inventarisatie Academisch Erfgoed
Stap 1: opsporen
van collecties –
verzamelen
gegevens Stap 4:
•Lanceren van een Stap 2: beschrijven Stap 3: verwerken voorbereiding
oproep doorlichtings-
•Bezoek aan de
van de collecties van de gegevens
collecties en interview rapport
met de
verantwoordelijken
•Aanleggen
fotodocumentatie

8. Stap 4: voorbereiden
doorlichtingsrapport
• Gemeenschappelijke kenmerken en problemen
tussen collecties onderling
• Gemeenschappelijke noden
• De sterkte en zwakte punten van academisch erfgoed
in Vlaanderen
• Uitstippelen van een beleid voor een meer efficiënt
en zinvol beheer van academisch erfgoed
Timing: zomer 2012

9. KU Leuven
Context
• 2006: Commissie Academisch Erfgoed
• 2008: doorlichting van de wetenschappelijke en
didactische collecties (Marieke Jaenen)
• 2009-2010: ontsluitingsproject rond de historische
collectie onderzoeksapparatuur van de psychologie
(collectie Michotte) (Marleen Brock)
Tachistoscoop - collectie Michotte ©
Bruno Vandermeulen

10. KU Leuven
Stap 1: opsporen van collecties (2008) – 32 collecties
Stap 2: beschrijven van de collecties
Groep Humane Groep Biomedische Faculteit Faculteit Bio- Faculteit
Wetenschappen Wetenschappen Wetenschappen Ingenieurswetenschappen Ingenieurswetenschappen
•Archeologie •Anatomie •Bodemprofielen •Bio- •Afgietsels architectuur
•Voormalig Bijbelmuseum •Embryologie •Wetenschappelijke ingenieurswetenschappen (ASRO)
• Kunstwetenschappen •Farmacie meetinstrumenten •Boerderijmaquettes •Chemische
•Psychologie (Michotte) •Oftalmologie •Entomologie •Plant- en microbiologie ingenieurwetenschappen
•Pedagogie •Pathologie •Gesteenten •Computermuseum
•HistarUZ •Herbarium en Xylarium •Elektrotechniek
•Mineralogie •Motorencollectie
•Natuurkunde (Thermotechnisch
Instituut)
•Paleontologie
•Werktuigkunde
•Prehistorie
•Sterrenkunde
•Wiskunde
•Museum voor Dierkunde

11. UGent
Context
• 1992: Tussen Kunst en Kennis: voorstelling van 8 universitaire
collecties
• 2007: projecten 'wetenschap en maatschappij'
• 2009: werkgroep rond Academisch Erfgoed (later: Commissie
Academisch Erfgoed)
• In opdracht van de werkgroep werd o.l. v. Prof. dr. Danny Segers er
in een eerste rondvraag gepeild naar het beheer, de inhoud, de
functie en de toegankelijkheid van academische collecties
Kralenschort – © Etnografische
verzamelingen - UGent

12. Stap 1: opsporen van collecties - 8 universitaire musea
Stap 2: beschrijven van de collecties
Archeologische Etnografische Imaginair Museum Museum Morfologie
verzamelingen verzamelingen Dierick
Museum voor de gesch Museum voor Museum voor de gesch Plantentuin
Wetenschappen Dierkunde geneeskunde –
stichting Jan Palfyn vzw

13. Stap 1: opsporen van collecties – 13 collecties
Stap 2: beschrijven van de collecties
Faculteit Bio-
• Mineralen en gesteenten
Ingenieurswetenschappen
• Diergeneeskundig Verleden
Faculteit Diergeneeskunde
• Pathologie
Faculteit Farmaceutische
• Farmacie
Wetenschappen
Faculteit Geneeskunde en
• Biomedische Bibliotheek
Gezondheidswetenschappen
• Dialectbanden
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte
• Woordenboek Vlaamse Dialecten
Faculteit IR en architectuur • Draad- en plaastermodellen
Faculteit Psychologie en
• Didactisch materiaal (experimenteercentrum JJ Verbist)
Pedagogische wetenschappen
• Cartografie
• Micro-organismen
Faculteit Wetenschappen • Mineralen en gesteenten
• Wiskunde

14. Universiteit Antwerpen
Context
• Verschillende initiatieven om wetenschappelijke
collecties te verzamelen en tentoon te stellen
• januari 2012: Stuurgroep Academisch Erfgoed
Eerste elektronenmicroscoop Philips EM 100,
1948 - © UAntwerpen - EMAT

15. Stap 1: opsporen van collecties – 16 collecties
Stap 2: beschrijven van de collecties
Centrale diensten – nieuwe
• Media-apparatuur
mediadienst
Faculteit Farmaceutische,
• Academische, wetenschappelijke en technologische instrumenten
Biomedische en Diergeneeskundige
• Diergeneeskunde
Wetenschappen
Faculteit Geneeskunde en • Anatomie
Gezondheidswetenschappen • Pathologische anatomie
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte • Onderwijsplaten geschiedenis
•Dierkunde
•Elektronenmicroscopen
•Herbarium
•Kirstalmodellen
Faculteit Wetenschappen •Mineralen
•Muizen- en rattenvallen
•Natuurkunde
•Onderwijsplaten biologie
Ruusbroecgenootschap • Leesapparaten voor microfilm en - fiches
Museum voor de Geschiedenis van
• Medisch en paramedische apparatuur
de Gezondheidszorg (vzw)

16. Associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen
Stap 1: opsporen van collecties – 9 collecties
Stap 2: beschrijven van de collecties
Artesis Hogeschool Karel de Grote-Hogeschool Hogere Zeevaartschool
• Departement • Departement Industriële • Oude
Architectuur Wetenschappen en (meet)instrumenten en
Wetenschappen Technologie radars
• Gesteenten • Robotica
• Topografische kaarten • (meet)instrumenten uit
• Departement de (bio)chemie
Gezondheidszorg • Auto-elektronica
• Gezondheidszorg • Elektromechanica
• Departement
Gezondheidszorg
• Gezondheidszorg

17. Vrije Universiteit Brussel
Context
• 2007: universiteitsarchief kaart beleid voor academisch erfgoed aan bij de
universitaire overheid
• Sensibilisering ook via onroerend erfgoed (gebouw M van Braem) en via
tentoonstellingen
•Universitaire overheid accepteert in 2009 om het interuniversitair project te
steunen en is bereid er opslagruimte voor te voorzien
• Collectiestukken worden in bruikleen gegeven
Lucy (robotica) - © Vrije Universiteit Brussel
– Labo MECH

18. Vrije Universiteit Brussel
Stap 1: opsporen van collecties – 12 collecties
Stap 2: beschrijven van de collecties
Centrum voor studie en begeleiding • Audiovisueel materiaal
(Etterbeek) • Onderwijsplaten
Centrum voor studie en begeleiding
• Medische collecties
(Jette)
Departement onderwijs – cel
• Computers
onderwijstechnologie
Faculteit Economische, Sociale en
• Computers
Politieke wetenschappen
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte • Historische kaarten
• Elektrotechniek en energietechniek
Faculteit Ingenieurswetenschappen
• Robotica
Faculteit Lichamelijke opvoeding en
• Museum Anatomie
kinesitherapie
• Cellulaire en moleculaire immunologie
Faculteit Wetenschappen en bio-
• Sterrenkunde
ingenieurswetenschappen
• NMR-magneet

19. Inventarisatie Academisch Erfgoed
Stap 2: Stap 3: Stap 4:
Stap 1: voorbereiding
beschrijven verwerken
opsporen van doorlichtings-
van de van de
collecties
collecties gegevens rapport

20. Stap 3: verwerken van de gegevens (typevoorbeeld)
Hoeveel collecties aan de UAntwerpen zijn geïnventariseerd en welk systeem
hanteren ze hiervoor?
Beheerder Collectie Omvang Geen Papier Kantoor- Reg.
autom. prog.
Faculteit Natuurkunde ca. 50 1
Wetenschappen
Faculteit Dierkunde 12.330 1
Wetenschappen
Faculteit LW Onderwijsplaten 31 1
geschiedenis
....... ..... ...... ...... ..... .... .....
TOTAAL 6 7 3 0

21. Aantal geïnventariseerde collecties
7
6
3
0
Geen Papier Automat Prog

22. Conclusies
• Eerste overzicht van het aantal collecties per
universiteit
– De definitie en de vorm van de collecties is verschillend
– De aantallen wijzen vooral op de omvang van academisch
erfgoed in Vlaanderen
• Positief effect: groeiend erfgoedbewustzijn bij
beheerders
• Zicht op
registratie, toegankelijkheid, beheer, (virtuele)
ontsluiting, bewaaromstandigheden,....

23. Meer informatie: www.academischerfgoed.be
Vragen of opmerking: nathalie.poot@ua.ac.be