1. PERKEMBANGAN SOSIAL
Perkembangan sosial merupakan satu proses apabila kanak-kanak belajar
berhubung dengan orang lain mengikut cara yang dapat diterima oleh masyarakat dan
budayanya. Proses tersebut melibatkan cara berfikir tentang kendiri, orang lain dan
perhubungan sosial.
Melalui proses sosialisasi yang bermula sejak seseorang bayi dilahirkan,
diharapkan kanak-kanak ini dapat membuat penyesuaian sosial mengikut pengharapan
masyarakat apabila mereka besar.
Perkembangan sosial kanak-kanak terdiri daripada berinteraksi dengan orang
lain, pembentukan kendiri, penghargaan kendiri dan kawalan kendiri.
·
Kemahiran Berinteraksi
Dalam lingkungan usia 5 tahun kanak-kanak mula bercampur dan menjalankan
hubunagn sosial semasa bermain dalam kumpulan serta saling bercakap antara satu
sama lain (Garvey,1990; Howes,1992).
Mereka lebih berkemampuan untuk meramal tindakan teman sepermainan
mereka dan lebih suaka berkongsi objek dan bekerjasama semasa bermain dalam
kumpulan (Cassidy,1992; Dunn,Brown & Magure,1995; Gardner,Jones & Miner,1994).
Tingkah laku sosial kanak-kanak terdiri daripada meniru, bertanding, berkawan,
bekerjasama dan bersimpati. Berikut adalah tingkah laku sosial kanak-kanak ketika
bermain.
1

2. Permainan tradisional berupaya membentuk sebahagian daripada kehidupan yang dilalui oleh nenek moya
kita. Perkara utama yang menjamin kesinambungan permainan tradisional pada masa lalu ialah keseragam
cara hidup nenek moyang kita. Permainan tradisional juga dikenali sebagai permainan rakyat. Ada di anta
permainan ini yang sekarang tidak dimainkan lagi tetapi hanya diketahui oleh ibu bapa dan datuk nenek k
sahaja. Tetapi ada juga yang masih dimainkan lagi oleh kanak-kanak sehingga hari ini. Di antara permainan
termasuklah , congkak, wau, batu seremban, sepak raga, gasing dan lain-lain.
JENIS
CIRI-CIRI
Peniruan
Meniru sikap dan tingkah laku individu yang disukainya.
Pertandingan
Cuba melakukan sesuatu yang lebih baik atau supaya dapat menang.
Berkawan kesetiaan
Senyum, mendekati, bercakap, bermain bersama, menunjukkan kemesraan
pada kawan.
Melibatkan diri secara bantu-membantu ke arah pencapaian matlamat bersama
Bekerjasama
dalam aktiviti berkumpulan, dan bermain bersama tanpa menggangu atau
merebut permainan orang lain.
Simpati
Pengiktirafan sosial
Menunjukkan perasaan kasihan apabila melihat orang lain dalam keadaan yang
menyedihkan.
Ingin menarik perhatian supaya diberi penghormatan oleh rakan sebaya.
2

3. ·
Perkembangan Kendiri
Konsep kendiri merupakan suatu konsep yang kompleks. Secara umumnya, knsep
kendiri bermaksud anggapan menyeluruh tentang diri sendiri. Sebagai contoh, seseorang itu
tahu akan jantina, latar belakang keluarga, bangsa dan agamanya sendiri.
Seperti bola yang mempunyai sifat yang tertentu seperti dapat bergolek dan
bergerak, begitu juga dengan kendiri kanak-kanak yang ada kualiti dan sifat tertentu seperti
kemahiran berjalan dan perasaan malu atau berani. Berikut merupakan komponen dalam
pembentukan kendiri kanak-kanak:
KOMPONEN KATEGORI
CIRI-CIRI
KENDIRI
Barangan saya (material me)
Pergaulan saya (social me)
Tubuh, pakaian, keluarga, rumah dan segala hak milik
Siapa diri kita pada pandangan orang lain yang mempersepsi
kita dengan pelbagai cara
Trait
Kerohanian saya (spiritual me)
personaliti
seperti
sikap,
nilai,
keyakinan,
kepercayaan,persepsi sosial, kebolehan, kecekapan dan
sebagainya
Perkembangan konsep kendiri kanak-kanak pertengahan (6-11 tahun).
·
Konsep kendiri menekankan ‘ciri-ciri personaliti’
·
Penghargaan kendiri menurun apabila membuat perbandingan, kemudian
naik semula.
·
Perhubungan persahabatan menekankan kepercayaan dan bantuan.
·
Strategi penyelesaian maslah yang teliti, berpandu kepada keperluan khusus
sesuatu masalah.
3

4. ·
Menekankan kecekapan dalam pergaulan sosial.
Walau bagaimanapun, konsep kendiri kanak-kanak pada peringkat prsekolah
sangat terhad kepada pemikiran dan perbuatan yang nyata dan khusus (Stipek, 1992).
Fikiran yang kukuh tentang diri juga membenarkan kanak-kanak untuk bekerjasama
buat kali pertama dalam menyelesaikan masalah kecil semasa bermain (Brownnell &
Carriger, 1990 ; Caplan,1991).
Apabila ditanyakan tentang siapa diri mereka, kanak-kanak sudah dapat melabel
dirinya dengan berbagai-bagai cara selain namanya seperti menyatakan jantinanya dan
saiz badannya, samada besar atau kecil.
Apabila
kanak-kanak
membesar,
mereka
berupaya
untuk
meluahkan
penerangan diri fizikal dan perasaan mereka serta bercakap tentang diri mereka atau
‘kendiri saya’ (Harter,1998). Apabila konsep-kendiri saya ini semakin berkembang,
mereka akan menumpu kepada pengetahuan tentang diri sendiri dan penilaian sifat
kendiri. Mereka akan mempunyai konsep kendiri yang terdiri daripada kebolehan,
kelakuan, sifat dan nilai yang memaparkan dirinya sebagai seorang individu yang
berlainan daripada orang lain.
Mereka mula mengira, lebih banyak mengetahui hal sekolah, memanjat, bermain
lompat tali dan juga mempunyai ramai kawan. Namun begitu mereka belum
mengetahui kelemahan mereka.
Selepas memulakan persekolahan pada peringkat rendah, konsep kendiri
kanak-kanak menjadi semakin abstrak. Salah satu daripada aspek ini ilah gambaran
kendiri yang menjadi lebih signifikan. Contohnya mereka melihat diri mereka tidk
sekadar seorang yang pintar tetapi membandingkan keblehan sendiri dengan rakanrakan (Ruble & Dweck,1995 ; Ruble & Flett,1988 ; Pomerantz,1995). Kanak-kanak
prasekolah mula membayangkan cita-cita mereka seperti ‘hendak menjadi doktor
apabila besar nanti’.
Menurut Eric Erikson (1963), perkembangan konsep kendiri kanak kanak yang
4

5. berumur 6 hingga 11 tahun, konflik yang akan dihadapi adalah ketekunan lawan rendah
diri. Kanak-kanak belajar membentuk ketekunan dan usaha menjayakan sesuatu aktiviti
dari rumah serta sekolah. Kanak-kanak yang telah menguasai sesuatu kemahiran akan
berasa penghargaan kendiri apabila mampu melakukan sesuatu tugasan. Sebaliknya,
mereka berasa rendah diri apabila mereka tidak berjaya menghasilkan sesuatu.
·
Persahabatan
Konsep kanak-kanak tentang persahabatan amat berbeza daripada konsep
orang dewasa. Orang dewasa memandang berat nilai persahabatan kerana bagi
mereka sahabat adalah teman setia yang berada di sisi semasa suka duka. Kanakkanak pula mengangap sahabat bagi mereka sebagai rakan sepermainan sahaja.
Mereka tidak begitu mementingkan nilai persahabatan. Menurut Damon (1977), ciri-ciri
persahabatan kanak-kanak ketika berumur 6 hingga 11 tahun ialah :
·
Seorang kanak-kanak yang tinggal berdekatan dengan rumahnya,
mempunyai banyak alat permainan serta berminat pada aktiviti-aktiviti yang
sama.
·
Persahabatan dieratkan lagi melalui perkongsian dan pemberian barangbarang permainan.
·
Hubungan persahabatan senang dimulakan. Contohnya seorang kanakkanak bertemu jirannya yang suka bermain bola sepak lalu sebentar
kemudian menjadi kawan baik.
·
Persahabatan tidak tahan lama dan mudah dihapuskan. Contohnya
apabila kanak-kanak itu jarang bertemu, bertengkar atau seseorang kanakkanak lain enggan berkongsi barang permainan, maka kanak-kanak itu
bukan sahabatnya lagi.
·
Setelah masuk alam persekolahan, persahabatan merupakan satu
hubungan dua hala iaitu saling membantu dan mempercayai antara satu
5

6. sama lain.
·
Jangkaan kanak-kanak terhadap sahabat meningkat pada peringkat ini.
Sahabat dianggap seorang teman yang setia, dapat dipercayai serta dapat
diharapkan untuk membantu mereka pada bila-bila masa.
·
Hubungan persahabatan lebih sukar dimulakan. Keikhlasan dan kejujuran
penting untuk mengeratkan tali persahabatan dan akan terputus selepas
hilang kepercayaan.
Kanak-kanak juga gemar meniru tingkah laku sahabatnya. Biasanya kanakkanak meniru tingkah laku kanak-kanak yang popular dan sesiapa sahaja yang telah
membentuk hubungan yang rapat dengannya (Hartup,1983).
Pengaruh sahabat penting dalam memperkembangkan tingkah laku sosial
seseorang kanak-kanak. Tidak dinafikan kanak-kanak yang kurang sahabat akan
cenderung menjadi anti sosial dan tidak dapat menyesuaikan diri apabila berinteraksi
dengan orang lain.
Oleh itu, ibu bapa memainkan peranan penting dalam perkembangan sosial
kanak-kanak untuk menawarkan rasa selamat kepada anak manakala rakan sebaya
membolehkan
kanak-kanak
memperoleh
semangat
bersaing
serta
kemahiran
penyesuian dengan orang lain.
Kemahiran motor halus kanak-kanak sekolah (7-11 tahun)
Semasa kanak-kanak mulai masuk kea lam perseklahan, otot mata dan tangan
mencapai koordinasi yang baik dan bersedia untuk belajar menulis, ,membaca, mengira
dan melakukan aktiviti permainan di luar bilik darjah.
Mereka memperoleh kemahiran tersebut apabila otot-otot kecil bertambah
terutama dibahagian tangan dan kaki. Dengan itu, segala aktiviti dan pergerakan,
6

7. seperti
menulis
dan
menjahit
dapat
dikawal
dengan
lebih
sempurna.
PERKEMBANGAN MENTAL
Perkembangan mental kanak-kanak peringkat pertengahan dan akhir dibahagikan
kepada 3 bahagian:
Perkembangan persepsi kanak-kanak
·
Deria sentuhan
Pada peringkat prasekolah,
deria
sentuhan
kanak-kanak sudah
cukup
berkembang sehingga membolehkan mereka membezakan objek yang kasar dengan
yang halus, panas dengan yang sejuk dan sebagainya.
·
Deria rasa dan bau
Pada peringkat ini, kanak-kanak sudah dapat membezakan rasa sekunder,
misalnya manis gula berbeza daripada manis kicap atau masam limau dengan masam
cuka. Ketika ini juga, kanak-kanak boleh membezakan antara bau yang lebih rumit
seperti bau rempah dan cili.
7

8. ·
Deria pendengaran
Kanak-kanak pada ketika ini sudah mampu balajar dan menumpukan kepada
maksud perkataan. Sekiranya mereka dibiasakan dengan aktiviti mendengar cerita dan
menyanyi, kebolehan mengingat perkara baru akan meningkat. Seperti contoh, mereka
sudah pandai menghafal dan menyanyikan laku penyanyi pujaan mereka.
·
Deria penglihatan
Manusia bergantung lebih kepada penglihatan, berbanding deria-deria yang lain
semasa meneroka persekitaran mereka. Menurut Elanor dan James Gibson,
kematangan otak menyumbang kepada peningkatan dalam integrasi sistem penglihatan
dan
sistem
motor.Teori
differensiasi
menerangkan
bagaimana
kanak-kanak
membezakan symbol tulisan. Mereka mula mengenal huruf dalam pasangan. Hurufhuruf yang hampir serupa seperti C dan G, E dan F, selalu mengelirukan mereka
(Gibson,1970). Penulisan huruf yang sngsang adalah kebiasaan yang berlaku di
kalangan kanak-kanak. Pembacaan buku yang banyak dapat meningkatkan kepekaan
persepsi kanak-kanak dalam mengesan perkataan bertulis.
Perkembangan Intelektual Kanak-Kanak
Perkembangan intelektual kanak-kanak merupakan paras pengetahuan dan keupayaan
kanak-kanak menggunakan pengetahuan tersebut untuk memahami dunia di sekitar
mereka. Menurut Jean Piaget, ketika ini kanak-kanak mengalami tahap perkembangan
intelektual peringkat operasi konkrit iaitu mereka sudah mampu membentuk pemikiran
logik yang terhad kepada objek maujud. Mereka mula memahami konsep pengekalan
8

9. objek, iaitu bilangan, ruang atau isipadu objek tidak berubah walaupun diubah bentuk,
susunan atau bekas. Mereka juga boleh menerima pendapat orang lain mungkin
berbeza daripada pendapat mereka, Antara ciri-ciri pemikiran dalam peringkat ini
seperti berikut:
·
Kefahaman pembalikan atau reversibiliti, iaitu keupayaan memahami konsep
pembalikan dari segi ruang, kuantiti, masa, sebab musabab dan isipadu. Misalnya,
sekiranya air yang ditukarkan kepada bekas yang berlainan saiz atau bentuk tidak
akan berubah isipadunya.
·
Desentrasi, iaitu keupayaan menumpukan perhatian kepada lebih daripada satu
aspek dan tidak terhad maklumat persepsi sahaja.
9

10. ·
Keupayaan mengklasifikasi objek dengan mengambil kira dua kelas yang
berbeza dan memilih kelas yang lebih tinggi sebagai merangkumi beberapa kelas
yang lebih rendah.
·
Keupayaan menyusun bjek dengan menumpukan kepada lebih daripada satu
dimensi contohnya dari segi saiz, bentuk dan warna.
·
Kefahaman konsep serasi, iaitu keupayaan mengatur objek mengikut turutan
misalnya daripada pendek ke panjang dan sebaliknya.
·
Berkebolehan membanding dan menyusun objek secara mental.
·
Keupayaan beroperasi dan memanipulasi secara ruang, berkebolehan mengekal
jarak, perhubungan jarak, masa dan kelajuan. Kebolehan ini membantu kanakkanak dalam membentuk peta mental yang tersusun yang mewakili persekitaran
biasa, dengan mengambil kira pelbagai sudut atau perspektif.
·
Pada peringkat prasekolah, kanak-kanak dapat memberikan gambaran yang
tepat tetapi tidak tersusun tentang persekitaran biasa. Pada usia 6-7 tahun,
mereka dapat membayangkan peta mental secara tersusun manakala kanakkanak yang berumur 9-10 tahun melukis peta mental yang lengkap yang
mengandungi tanda peta dan jalan yang berhubungan.
·
Perkembangan mental kanak-kanak berlaku secara dekalag horizontal, iaitu
penguasaan konsep logikal meningkat mengikut turutan. Kefahaman mengenai
pengekalan nombor akan berlaku sebelum pengekalan cecair. Seterusnya mereka
menguasai konsep pengekalan kwasan atau ruang, dan akhirnya disudahi dengan
pengekalan berat.
Kanak-kanak yang didedahkan kepada komputer pada umur satu tahun
berkebolehan menggunakan komputer tersebut secara berkesan pada umur prasekolah
dan menghasilkan program yang ringkas pada usia 8 tahun dan program yang lebih
kompleks pada usia 12 tahun. Seterusnya mereka juga suka menggalakkan adiknya
10

11. yang lain dalam permainan komputer.
Persekitaran dan cara didikan daripada ibu bapa juga akan mempengaruhi tahap
intektual kanak-kanak. Perhatian daripada kedua-dua ibu bapa semasa bermain akan
meningkatkan proses pembelajaran anak mereka.
Perkembangan Bahasa Kanak-Kanak
Bahasa merupakan satu bidang penting dalam perkembangan kanak-kanak. Melalui
bahasa, kanak-kanak berkemahiran untuk berkomunikasi dan berinteraksi dengan
orang lain secara berkesan.
Kebolehan bertutur dan menggunakan bahasa bukan sahaja dapat merapatkan
hubungan kanak-kanak dengan orang lain tetapi kanak-kanak boleh membina konsep
tentang alam dan manusia di sekelilingnya (Rice & Woodsmall, 1988).
Terdapat 4 komponen dalam perkembangan bahasa kanak-kanak:
1.
Perkembangan Fonologikal : pemahaman dan pengeluaran bunyi bahasa
pertuturan. Ciri-ciri :
·
Memahami penekanan khas yang membezakan maksud perkataan ‘sebatang
pensel’ dan ‘batang kayu’.
·
Penukaran penekanan apabila perkataan berubah daripada perbuatan kepada
11

12. nama.
·
2.
Memahami senikata lagu atau puisi.
Perkembangan Semantik : pemahaman makna perkataan dan kombinasi
perkataan. Ciri-ciri :
·
·
Perbendaharaan kata bertambah kepada 14000 perkataan
·
Memahami cerita lisan atau yangdibaca dalam buku
·
Memahami dan menghafal senikata lagu atau puisi
·
3.
Dapat menamakan objek atau kejadian dan mengkategorikan.
Dapat mengubah suai senikata lagu atau puisi.
Perkembangan Tatabahasa : bentuk atau struktur bahasa Ciri-ciri :
·
Pada peringkat sekolah, kanak-kanak dapat membentuk cerita yang
panjang (satu muka surat yang terdiri daripada sepuluh ayat) dan tepat
mengenai sesuatu pengalaman atau peristiwa yang pernah dilalui oleh
mereka.
·
Pada hujung peringkat sekolah, mereka dapat mencipta seni kata lagu
dan puisi serta menceritakan tentang peristiwa atau pengalaman secara
kompleks dengan menambah ulasan, tafsiran atau pengajaran yang
didapati daripada peristiwa tersebut.
4.
Perkembangan Pragmatik :
gaya sesuatu perkataan digunakan dalam
sesuatu
12

13. perbualan, mengikut konteks dan budaya. Ciri-ciri:
·
Boleh menggunakan speech registers seperti ‘apa khabar’ atau
‘tumpang lalu’ secara berkesan.
·
Pandai mengubah topik perbualan atau perbincangan secara beransuransur mengikut keadaan.
·
Dapat bertanya balik apabila disoalkan.
Dengan perkembangan ini, mereka mula mampu untuk mengendalikan dunia secara
simbolik dengan menggunakan bahasa yang mudah seperti tanda-tanda, lambang,
objek dan perkataan.
Permainan
tradisi adalah hasil ciptaan nenek-moyang kita pada masa dahulu.
Malangnya, banyak permainan tradisi yang telah dilupakan. Jika tiada usaha ke arah
memartabatkannya, warisan ini akan menjadi peninggalan sejarah yang akan
tenggelam bersama arus kemodenan.
Manakala permainan moden lebih cenderung kepada permainan perseorangan seperti
kereta kawalan jauh, kapal terbang kawalan jauh, permainan video, permainan
komputer dan sebagainya. Kesemua permainan ini tidak melibatkan ramai pemain.
Malah ianya lebih kepada mementingkan diri sendiri. Bagaimana mereka dapat belajar
berinteraksi, cara bergaul dan sebagainya?
Bagi permainan tradisi, penekanan terhadap asas pembentukkan diri adalah lebih
utama. Walaupun begitu, pembelajaran asas pembentukkan diri tidak dapat diajar di
sekolah kerana ianya lebih kepada ekspresi diri. Pembelajarannya adalah secara
praktikal seperti:
 Memiliki semangat berpasukan (sayangkan keluarga, masyarakat)
 Sedia bertolak
-ansur (menghapus perasaan hasad dengki)
 Berfikiran kreatif (mampu berdaya saing)
 Berani membuat keputusan (sifat usaha
wan berdaya maju)
 Akur kesalahan rakan ( dapat menghapus sifat pedendam)
 Akur kesalahan diri sendiri (menghakis sikap suka menuding kesalahan kepada
rakan yang lain)
 Keboleh
-upayaan menerima tekanan (sentiasa bersedia menyahut cabaran)
 Memilikikemahiran berfikir dalam pelbagai keadaan (berupaya membuat pilihan
yang tepat)
 Sedia berkorban demi pasukan (memiliki semangat jati diri)
13

14.  Memiliki semangat kerjasama (menghakis perasaan bangga diri)
Kesan Permainan Tradisional Kepada Sasiah Pelajar
Permainan tradisonal merupakan salah satu khazanah warisan negara yang perlu diabdikan supaya
tidak luput ditelan zaman. Antara permainan yang terkandung dalam ketegori permainan tradisional
ialah permainan wau, gasing, congkak, teng-teng, dan ' toi '. Permainan tradisional ini banyak
memberi kesan baik kepada golongan remaja.
Antara kesan baik tersebut ialah, dapat mengeratkan hubungan silaturahim dan perpaduan sesama
remaja. Jadi, masalah dalam golongan remaja yang sering berlaku dapat diselesaikan.
Seterusnya, daripada permainan tradisional ini, para remaja terutama golongan pelajar dapat
menyemai semangat cintakan negara dalam diri mereka. Sifat ini dapat dipupuk melalui proses
pencarian maklumat oleh pelajar.
Selain itu, sikap menghargai khazanah warisan bangsa dapat dipupuk. Hal ini terbukti apabila ramai
pelajar yang semakin minat untuk menceburi minat dalam permainan tradisional. Juga terdapat di
beberapa sekolah yang menyediakan kelab permainan tradisional yang banyak menyedarkan para
pelajar akan kepentingan menghargai permainan tradisional dan sejarahnya.
Permainan tradisional ini juga dapat memupuk semangat bertolak ansur dan bertoleransi antara
pemain di dalam kumpulan seperti sepak raga.
_______________________________________
http://samplekerjakhusus.blogspot.com/
http://www.ipislam.edu.my/uploaded/file/saayah.pdf
83
PELAKSANAAN AKTIVITI BELAJAR
MELALUI BERMAIN DI TADIKA-TADIKA KAWASAN MELAKA TENGAH
14

15. MELAKA
SAAYAH BT. ABU
Jabatan Ilmu Pendidikan
Maktab Perguruan Islam
ABSTRAK
Kertas projek ini meninjau tentang perlaksanaan kaedah belajar melalui
bermain di lima jenis tadika dalam proses pengajaran dan pembelajaran.
Ini termasuk meninjau kepentingan, kefahaman , perancangan dan
perlaksanaannya..Sampel kajian terdiri daripada 25 orang guru yang
ditemubual, di samping memberi respon soal selidik.Seramai 810 orang
kanak-kanak telah diperhatikan untuk melihat bagaimana aktiviti bermain
dijalankan dalam pengajaran dan pembelajaran.. Tadika-tadika yang
terlibat ialah Kemas, Jaim, Perpaduan, Swasta dan Kementerian Pendidikan
Malaysia. Data-data dipungut berdasarkan soal selidik,temu bual,
pemerhatian dan pendapat responden . Keputusan kajian menunjukkan guruguru tidak faham konsep
belajar melalui bermain .Mereka juga dapati sukar
untuk melaksanakan aktiviti belajar melalui bermain kerana masih kurang
jelas tentang pendedahan dalam kaedah ini.
PENGENALAN
15

16. Pendidikan Prasekolah adalah pendidikan asas yang penting dan ia telah mendapat
perhatian di semua peringkat masyarakat kerana ia merupakan pendidikan awal dalam
perkembangan hidup seseorang individu selain daripada pendidikan yang diterimanya di
rumah. Di Malaysia, program pendidikan prasekolah adalah satu program pendidikan untuk
golongan kanak-kanak berusia antara 4 hingga 6 tahun sebelum mereka memasuki
pendidikan secara formal di Tahun Satu sekolah rendah (Garis Panduan Kurikulum
Prasekolah, 1998).
Belajar melalui bermain adalah satu teknik pengajaran dan pembelajaran yang
berkesan kepada kanak-kanak. Melalui teknik ini juga akan mendatangkan keseronokkan 84
dan kepuasan kepada mereka dalam sesuatu pengajaran yang hendak disampaikan. Dengan
bermain juga kanak-kanak akan dapat menguasai perkembangan dan kemahiran fizikal dan
penguasaan bahasa dari segi perbendaharaan dan peraturan tatabahasa.
Menurut Caplan dan Caplan 1973, main sebagai penentu penting bagi perkembagan
kekuatan sahsiah, daya cipta, kestabilan emosi, perkembangan sosial dan intelek di samping
dapat memperkembangkan kekuatan fizikal, koordinasi dan ketangkasan seseorang murid.
Permainan juga dapat memberi pengalaman tentang keadilan, peraturan-peraturan dan
kesamaan serta memperkuatkan kebolehan berfikir dalam pelbagai cara. Di antara permainan
lazim yang dimainkan dalam bilik darjah teka-teki, teka silang kata, kad-kad nombor, kadkad bergambar,
catur dan sebagainya.
16

17. Selain itu bermain adalah satu bentuk kesenian kanak-kanak. Ia merupakan saluran
untuk melahirkan perasaan dan punca untuk mendapatkan kegembiraan dan keseronokan.
Almy (1984, Fagen) menyatakan kanak-kanak bermain dengan di arah oleh diri
mereka sendiri tanpa mengambilkira tujuan bermain. Semasa bermain, mereka, bebas dari
segala peraturan. Melalui permainan, kanak-kanak mendapat tingkah laku yang baru. Kanakkanak
melibatkan diri dalam permainan secara aktif. Apa yang dikemukakan oleh Almy
bersesuaian dengan pandangan Rubin, Fein, dan Vendenberg (1983).
Dalam membincangkan ciri-ciri main mereka menyebut;
“Pertama, main adalah motivasi dalaman. Lenyap dengan sendiri, berlaku hanya untuk
kepuasan semasa melakukannya. Kedua, ciri-ciri yang berkaitan dengan main mestilah ada
kebebasan memilih oleh peserta” . ( Fergus 1995,2).
Mengikut Vygotsky (1967) “Main membantu perkembangan bahasa dan pemikiran.
Struktur otak akan membentuk melalui penggunaan simbol dan alat, ia juga membantu dalam
pembentukan ini. Main juga memberi kebebasan kepada kanak-kanak untuk meluahkan
tekanan dalam menghadapi dunia sebenar. Dalam cara ini kanak-kanak dapat mengawal 85
situasi dan menyesuaikannya dalam dunia sebenar. Mereka dibenarkan untuk memperolehi
proses pemikiran yang tinggi melalui bermain”. (Spodek et al. 1987, p. 181).
Jerome Singer (Spodek,1987) menganggap “imaginative play” sebagai usaha kanakkanak menggunakan
kebolehan fizikal dan mental mereka dalam menyusun pengalaman.
17

18. Beliau juga berpendapat bahawa dalam permainan, kanak-kanak meneroka alam yang boleh
menjadikan mereka berkebolehan dalam menghadapi masalah persekitaran dan boleh
menjadikan mereka kreatif.
Secara ringkasnya, aktiviti main dapat memberangsangkan perkembangan bahasa.
Dalam konteks main bebas, kanak-kanak dapat melatih bahasa yang baru dikuasai,
mempelbagaikan perbendaharaan kata serta membenarkan kesalahan dan pembetulan
bahasa. Selain itu, aktiviti main yang berlainan sama ada main sosial atau main kognitif juga
akan memberangsangkan aspek-aspek perkembangan bahasa yang tertentu.
Pernyataan Masalah
Bagi kanak-kanak ‘main’ merupakan aktiviti di dalam kehidupan seharian mereka. Melalui
aktiviti bermain kanak-kanak belajar berkenaan diri dan alam persekitarannya.
Malangnya ibu bapa dan orang-orang dewasa yang mempunyai sedikit atau tiada
pengetahuan dan kefahaman tentang konsep ini menganggap ‘main’ tidak mendatangkan
faedah dan hanya membuang masa dan tenaga sahaja. Guru-guru harus peka dan memahami
pelbagai nilai main yang boleh menyumbang ke arah perkembangan kanak-kanak secara total
dan menyeluruh dari aspek mental, fizikal, sosial dan emosi terutama bagi mereka yang
berumur di antara 4 – 6 tahun. Menurut Vygotsky, (1966), main merupakan satu cara kanakkanak
belajar apa yang tidak boleh diajar oleh orang lain.
Mereka juga suka mencari dan mendapatkan maklumat dari diri mereka dan alam sekeliling.
18

19. Mereka belajar dari tindakan mereka sendiri. Kanak-kanak juga suka mengikut contoh orang 86
dewasa. Satu daripada strategi yang sesuai dalam pembelajaran kanak-kanak ialah belajar
melalui bermain .
Objektif Kajian
i.
Guru memahami kepentingan pendekatan aktiviti belajar melalui
bermain dan pelaksanaanya di tadika-tadika.
ii. Menerangkan teknik-teknik yang digunakan oleh guru dalam menguruskan aktiviti
belajar melalui bermain .
iii.
Mengenal pasti kelemahan guru dalam menjalankan aktiviti kaedah bermain.
iv.
Mengenal pasti kesesuaian latihan yang diperolehi oleh mereka.
Soalan Kajian
Dalam melihat pernyataan masalah dan objektif kajian kertas projek ini, maka wujudlah
beberapa persoalan yang boleh dipersoalan seperti berikut;
1. Apakah persepsi guru tentang faedah pengajaran belajar sambil
bermain ?
2. Apakah teknik-teknik yang digunakan oleh guru?
3. Apakah kelemahan guru dalam menjalankan aktiviti melalaui kaedah bermain?
19

20. 4.
Adakah guru prasekolah mendapat latihan secukupnya tentang
kaedah belajar melalui bermain?
Kepentingan Kajian
Berdasarkan masalah kajian dan objektif kajian di atas, perlulah kajian dibuat tentang
pelaksanaan pendekatan aktiviti belajar melalui bermain yang telah disarankan.
Belajar melalui bermain akan mendatangkan keseronokkan dan hiburan serta merangsang
individu mempelajari sesuatu melalui cara yang aktif dalam cara yang tidak formal. 87
Selain itu ia dapat mempercepatkan pembelajaran serta memperkukuhkan lagi pembentukan
konsep, di samping mempertingkatkan perkembangan individu mengikut kemajuan masingmasing
terutama murid-murid lemah akan dapat bantuan dari pelajar yang lebih pintar.
Melalui permainan juga dapat memupuk kepimpinan murid dan menghilangkan rasa
kekecewaan atau kegelisahan. Justeru itu dalam Huraian Kurikulum Prasekolah Kebangsaan
Kementerian Pendidikan Malaysia, 2003 muka surat 260 telah menghuraikan Pendekatan
Belajar Melalui Bermain yang menjadi asas konsep dan prinsip pendidikan prasekolah.
Penekanan dalam proses pengajaran dan pembelajaran kerana bermain menjadi fitrah
kanak-kanak. Aktiviti ini mengembirakan dan memberi peluang kepada kanak-kanak
membuat penerokaan dan interaksi dengan persekitaran. Permainan bebas dan terancang.
Tidak ‘rigid’ iaitu mempunyai kelonggaran masa disamping memberi peluang mencuba idea
sendiri dan memberi peluang membuat pemerhatian dan tumpuan bagi mencari sesuatu
20

21. jawapan.
Batasan Kajian
Data kajian ini diperolehi melalui cara temuramah dan pemerhatian ke atas guru-guru dan
pembantu serta pentadbir Tadika. Sampel kajian seramai 810 orang kanak-kanak meliputi 25
buah tadika, seperti tadika JAIM, KEMAS, PERPADUAN, KERAJAAN DAN SWASTA di
Daerah Melaka Tengah, Melaka. Pengumpulan maklumat adalah secara pemerhatian dan
temubual.
Definisi Frasa dan Istilah
Sepanjang kajian ini bebarapa frasa dan istilah akan digunakan iaitu, 88
Perlaksanaan
Kamus Dewan (2002) mendefinisikan perlaksanaan sebagai hasil daripada melaksanakan
( mengerjakan, menyelesaikan) sesuatu rancangan (tugas dan sebagainya).
Pendekatan
Pendekatan membawa maksud kaedah iaitu cara-cara atau langkah-langkah yang diambil bagi
memulakan serta melaksanakan tugas bagi menggatasi masalah.
Belajar melalui bermain
Menurut Mak Soon Sang, dalam bukunya Pendekatan dan Strategi Pengajaran, main
21

22. merupakan satu teknik mengajar yang memberi peluang kepada murid-murid melakukan
sesuatu aktiviti secara berpura-pura di dalam keadaan terkawal. Pengajaran dan pembelajaran
di bilik darjah berlandaskan prinsip belajar sambil bermain. Aktiviti bermain adalah kerja
kanak-kanak.
Permainan merupakan saluran yang boleh mengembangkan perkembangan kanakkanak ke tahap yang
optima. Oleh kerana permainan merupakan sesuatu kekuatan dan
pengalaman yang penting menjadi asas dalam model pendidikan awal kanak-kanak.
Menurut Buku Panduan Guru (Pusat Perkembangan Kurikulum), belajar melalui
bermain adalah satu pendekatan yang terancang dan berstruktur bagi memberi peluang kepada
murid belajar dalam suasana yang bebas dan selamat, menggembirakan dan bermakna.
Proses Pembelajaran
Menurut Kamus Dewan (1970), Pembelajaran ialah proses belajar dan menerima
pengetahuan daripada pengajaran guru. Melalui pembelajaran secara formal seorang kanakkanak akan
mengguna dan menajamkan deria penglihatan, pendengaran, rasa, hidu dan 89
sentuh. Mereka juga dapat berinteraksi dengan alam sekitarnya sesuai dengan minat dan
daya kreatif mereka.
Prasekolah
Prasekolah dikenali juga dengan istilah pendidikan awal kanak-kanak termasuk istilah
‘kindergarten’ serta ‘nursery’. Dalam Kamus Dewan (2002) menyatakan prasekolah ialah
22

23. situasi di mana kanak-kanak sebelum memasuki sekolah atau tadika/tabika.
Kesimpulan
Berdasarkan huraian dalam bab ini, permainan merupakan aktiviti yang paling penting untuk
kanak-kanak prasekolah. Kanak-kanak belajar melalui permainan kerana permainan
merupakan cara semula jadi kanak-kanak mengenal dunia dan persekitarannya. Ada pelbagai
teori tentang tujuan dan fungsi permainan. Melalui permainan, mereka dapat mempelajari
peranan-peranan individu mereka. Kedua, telah didapati kanak-kanak mempunyai tenaga
yang berlebihan dan kita dapati kanak-kanak sentiasa bermain sama ada di dalam ataupun di
luar tadika. Menurut teori cathartic, adalah dipercayai kanak-kanak menggunakan permainan
sebagai cara menghilangkan rasa kekecewaan dan emosi serta mengurangkan ketegangan.
Menurut Piaget pula, permainan memainkan peranan asimilasi, iaitu kanak-kanak boleh
menerima maklumat yang membantu perkembangan melalui permainan.
TINJAUAN KAJIAN LEPAS
Terdapat banyak kajian berkaitan dengan pengajaran guru telah dijalankan di sekolah rendah
dan di sekolah menengah di Malaysia terutamanya dalam mata pelajaran Matematik,
Bahasa Melayu dan Bahasa Inggeris. Walau bagaimanapun, setakat ini belum ada lagi kajian 90
telah dijalankan tentang pelaksanaan aktiviti belajar melalui bermain di peringkat prasekolah
khasnya di peringkat tadika.
23

24. Antara kajian yang telah dijalankan di sekolah rendah ialah kajian oleh Ghulam,
S.A.M. (1993) telah mengkaji strategi pengajaran dan pembelajaran Alam dan Manusia di
sekolah rendah dan mendapati majoriti guru menggunakan teknik pengajaran didaktif,
perbincangan dan penerangan dengan banyuan carta, gambar dan rajah, manakala video dan
slaid tidak pernah digunakan langsung. Md. Idris (1975) telah membuat perbandingan antara
kaedah pengajaran syarahan dan rentetan guru mendapati kaedah rentetan berjaya
meningkatkan darjah pembelajaran pelajar di bandingkan dengan kaedah syarahan kerana
pelajar belajarr melalui pelbagai aktiviti yang melibatkan pelbagai deria. Pusat
Perkembangan Kuirkulum (1992) telah menjalankan kajian tentang amalan pengajaran guru
yang berkesan dalam Matematik di sekolah rendah dan mendapati bahawa faktor pentadbir
sekolah rendah, guru, murid dan bahan memainkan peranan penting dalam meningkatkan
pencapaian murid dalam Matematik.
Md. Radzi (1997), yang telah mengkaji strategi pengajaran aqidah Tahap 2 sekolah
rendah; Tan Chai Tin (1995), yang telah membuat kajian perbandingan tentang pengajaran
Matematik KBSR di dua buah sekolah rendah di Petaling Jaya, Yip Yoke Chew (1996), yang
telah mengkaji amalan perbezaan gender dalam bilik darjah di sebuah sekolah rendah di
Petaling Jaya dan Hon Yew Pin (1996) yang telah mengkaji penggunaan bahan sumber
dalam pengajaran Bahasa Cina di sekolah Cina.
24

25. Di peringkat prasekolah pula, kajian-kajian yang ada dijalankan banyak menumpu
kepada kanak-kanak dan tidak kepada amalan dan pelaksanaan guru. Segaran a/l Appoo
(1996) telah menjalankan kajian tentang identifikasi kanak-kanak rendah kesediaan
pembelajaran di peringkat prasekolah. Khatijah Rohani (1992) mendapat pusat-pusat
pendidikan prasekolah banyak menyediakan program yang bersifat akedemik yang
membuatkan kanak-kanak tertekan dan hilang minat dalam pembelajaran. Walau
bagaimanapun, mengikut Halim (1989)), kanak-kanak yang telah mengikuti pendidikan 91
prasekolah lebih bersedia untuk mengikuti pendidikan formal di sekolah rendah dan
menunjukkan pencapaian akedemik yang lebih baik semasa di Tahun 1 persekolahan.
Walau bagaimanapun Asma (2001), telah membuat kajian perlaksanaan main di tadika
Brunei. Sample kajian ialah 12 orang guru tadika dan 16 orang kanak-kanak. Kaedah kajian
ialah secara temuduga dan pemerhatian. Keputusan kajian telah mengenal pasti bahawa 60%
guru-guru tadika tidak bersetuju dengan kaedah ini. Mereka berpendapat kaedah ini tidak
memberi sumbangan terhadap proses pembelajaran kanak-kanak. Pada keseluruhannya
kesemua guru tadika yang dikaji iaitu seramai 12 orang menyatakan bahawa kanak-kanak ini
perlu diajar secara formal seperti latih tubi, ulangi pelajaran setiap hari, ‘calk and talk’ dan
pengajaran secara kelas. Ini sangat penting bagi tujuan menyediakan mereka kelak ke tahun
25

26. satu. Aktiviti bermain cumalah mengisi masa yang terluang sahaja. Selain itu mereka
membenarkan aktiviti ini hanya sebagai alat untuk mengawal keadaan kelas yang terlalu
Kurikulum Prasekolah Kebangsaan
Pendidikan prasekolah telahpun mempunyai kurikulum yang sesuai serta strategi
pengajaran dan pembelajaran yang secocok dengan perkembangan kognitif, afektif, fizikal
dan sosial kanak-kanak.
Kurikulum bukan sahaja meliputi mata-pelajaran dan pengalaman terancang yang
berlaku dalam kelas tetapi meliputi juga semua kegiatan kebudayaan, kesenian, permainan
dan interaksi sosial yang dilakukan oleh kanak-kanak di dalam dan di luar kelas di bawah
kelolaan sekolah (Al-Tourny Al-Syaibany, 1979: Gordon and Brown, 1989).
Ling Chu Poh (1990) menyatakan kurikulum prasekolah perlu menitikberatkan
pengalaman melalui aktiviti terutama yang berbentuk permainan. Sebahagian daripada
contoh permainan itu ialah aktiviti permainan berbentuk projektif, imaginatif dan fantasi,
main peranan, tiruan, tematik dan interaktif.
Penggubalan kurikulum yang bersesuaian perlu melalui suatu pendekatan yang
bersepadu dan mengambil kira perkembangan kanak-kanak di semua bidang: fizikal, emosi, 92
sosial dan kognitif (Almy, 1975; Biber, 1984; Elkine, 1986; Forman & Kuschner, 1983;
Skeen, Garner & Cartwright, 1984; Spodek, 1985). Dalam merancang kurikulum, penekanan
26

27. perlu diberi kepada pembelajaran sebagai suatu proses interaktif. Guru perlu menyediakan
persekitaran untuk kanak-kanak belajar melalui penerokaan yang aktif, interaksi yang
bermakna dengan orang dewasa, kanak-kanak lain dan dengan bahan-bahan (Biber, 1984;
Fein, 1979; Fromberg, 1986; Goffin & Tull, 1985; Kamii, 1985; Lay-Dopyera & Dopyera,
1986).
Pembelajaran Kanak-Kanak Prasekolah
Seperti yang kita sedia maklum pendidikan prasekolah merupakan pengalaman awal yang
penting dalam dunia persekolahan seseorang kanak-kanak. Pengalaman persekolahan dan
pembelajaran yang berkesan , bermakna dan menyeronokkan dapat memperkembangkan
kemahiran keyakinan diri dan sikap yang positif sebagai persediaan untuk memasuki ke alam
persekolahan formal.
Justeru itu pengajaran guru yang berkesan perlu mengambil kira gaya pembelajaran
kanak-kanak. Terdapat banyak teori dan kajian tentang gaya pembelajaran kanak-kanak
prasekolah. Menurut Teori Pembelajaran Sosial (Bandura, 1977), salah satu pembelajaran
yang amat berkesan ialah melalui model atau teladan yang sesuai, jelas dan menarik. Di
peringkat prasekolah proses permodelan atau percontohan adalah amat baik untuk mencapai
matlamat yang abstrak.
Khadijah Rohani (1992) mendapati program prasekolah yang menekankan akedemik
27

28. menyebabkan kanak-kanak mengalami kegagalan dan kehilangan kepercayaan diri. Keadaan
ini akan menjadikan kanak-kanak tertekan, kehilangan minat belajar dan menimbulkan
masalah pembelajaran di bilik darjah. Katz (1985) menyatakan pendedahan akedemik atau
kemahiran asas kepada kanak-kanak di peringkat terlalu awal akan merosakkan
perkembangan minat belajar kanak-kanak. Pendapat ini selari dengan dapatan-dapatan dari
kajian-kajian ‘longitudinal’ yang dijalankan oleh Karnes, Schwedel dan Williams (1983);
Miller dan Bizzell (1983); Schweinhart, Weikart dan Larner (1986) dan Walberg (1984). 93
Aktiviti pembelajaran dan bahan yang digunakan dalam pembelajaran perlu terdiri
daripada bahan konkrit, bahan sebenar dan relevan kepada kehidupan kanak-kanak. Kanakkanak perlu
bermain dengan bahan sebenar dan mengalami peristiwa sebenar sebelum
mereka boleh memahami makna simbol seperti abjad dan nombor (Almy, 1975; Evans, 1984;
Forman & Kuschner, 1983; Piaget, 1972; Weber, 1984; Schickedanz, 1986).
Oleh itu penggunaan buku kerja, lembaran kerja, buku warna dan model yang dibina
oleh orang dewasa untuk disalin oleh kanak-kanak adalah tidak sesuai untuk kanak-kanak
berumur antara empat hingga enam tahun. Pada peringkat umur ini, kanak-kanak
menunjukkan kebolehan dan keinginan belajar yang tinggi melalui latihan lisan, lukisan dan
membuat persembahan lain-lain aktiviti seperti yang diarahkan oleh orang dewasa.
Kanak-kanak belajar melalui pengalaman membuat sendiri. Piaget (1950, 1972),
Montessori (1964), Erikson (1950), Elkine (1986) dan
28

29. Pendekatan pengajaran dan pembelajaran
Dalam pendidikan prasekolah, pelbagai pendekatan yang bersesuaian dengan kebolehan,
keupayaan dan minat perlu dirancang supaya murid dapat dilibatkan secara aktif dalam
pembelajaran dan mereka mendapati bahawa pembelajaran itu adalah sesuatu yang
bermakna, berkesan dan menyeronokkan. Oleh itu Pusat Perkembagan Kurikulum (2003,ms
260) mensyorkan empat pendekatan pengajaran berasaskan konsep dan prinsip bagi
pendidikan prasekolah iaitu :
i. Pendekatan Belajar Melalui Bermain
ii. Pendekatan Bertema
iii. Pendekatan Bersepadu
iv. Penggunaan ICT Dalam Pembelajaran 94
Walau bagaimanapun semasa menjalankan aktiviti pengajaran dan pembelajaran,
adalah digalakkan keempat-empat pendekatan ini disepadukan.
Belajar Melalui Bermain
Pendekatan belajar melalui bermain yang disarankan oleh Puasat Perkembangan Kurikulum,
(2003) adalah satu pendekatan yang terancang dan berstruktur bagi memberi peluang kepada
murid belajar dalam suasana yang menggembirakan dan bermakna. Pendekatan belajar
29

30. melalui bermain dirancang supaya penekanannya dalam proses pengajaran dan pembelajaran
kerana mealaui bermain mereka denagan gembira dan senang hati membuat penerokaan,
penemuan dan pembinaan melalui pengalaman langsung secara semulajadi.
Oleh itu penekanan kepada pendekatan ini menjadikan proses pengajaran dan
pembelajaran itu menggembirakan di samping keupayaan kognitif, keinginan untuk
meneroka bagi memenuhi perasaan ingin tahu, kemahiran motor kasar danmotor halus, serta
meningkatkan kemahiran berfikir secara kreatif dan inovatif. Pusat Perkembangan
Kurikulum menggariskan ciri-ciri pendekatan belajar sambil bermain yang mengembirakan,
melibatkan penerokaan dan interaksi kanak-kanak dengan persekitaran, melibatkan
percubaan idea kanak-kanak sendiri, memberi peluang kanak-kanak untuk menumpukan
perhatian dan kelonggoran masa bermain.
Mengikut Vygotsky (1967), “ Play is helpful in the development of language and
thougt. Mental structures are formed through the use of signs and tools and play helps in this
formation. Play also frees the child from the constrains of the real world that surround the
child. In this way play gives children greater control over situation than they would have in
reality. Children play with meanings as well as with objects as a result of being freed from
reality. They are thus allowed to engage in higher order thought processes through play.”
(Spodek. Et.al, 1989,ms 181).
Imam Al-Ghazali (Hassan Langgulung, 1979) menitikberatkan bermain bagi kanakkanak kerana dengan
30

31. bermain kanak-kanak boleh mengembangkan sifat semulajadi mereka 95
di samping menyuburkan tubuh dan mengutkan otot-otot. Beliau juga menyatakan bermain
boleh mendatangkan kegembiraan, kerehatan bagi kanak-kanak selepas penat belajar.
Pelaksanaan pendekatan belajar melalui bermain hendaklah dijalankan dengan
mengambil kira hasil pembelajaran yang ingin dicapai dan ditentukan. Bahan juga perlu
sesuai dan berfaedah kepada perkembagan murid. Bahan konkrit, benar dan bermakna
disediakan untuk menggalakkan komunikasi dan imaginasi. Dan yang terpenting sekali ialah
permainan itu menarik minat dan menggembirakan murid.
Melalui pendekatan ini juga akan dapat mengukuhkan penguasaan konsep
pembelajaran dari umum kepada yang lebih spesifik. Ia juga dapat meningkatkan keupayaan
kognitif. Selain itu bersosialisasi dengan rakan sebaya dan orang dewasa. Pendekatan ini juga
dapat meningkatkan penguasaan kemahiran emosi, mengukuhkan perkembangan fizikal,
menguasai kemahiran manipulasi, menguasai daya reka cipta secara konstruktif dan di harap
kanak-kanak dapat melahir dan menyatakan perasaan sendiri.
Kesimpulan
Kajian-kajian di atas menunjukkan bahawa terdapat berbagai-bagai pendekatan yang boleh
diamalkan oleh guru prasekolah untuk membentuk sahsiah, kemahiran sosial, perkembangan
kognitif dan afektif kanak-kanak. Kajian juga menunjukkan bahawa guru perlu peke terhadap
31

32. perkembangan diri kanak-kanak untuk perkembangan kognitif, afektif , sosial dan emosi bagi
membolehkan guru merancang dan memilih strategi pengajarannya dengan lebih berkesan
dan bersesuaian dengan keperluan pembelajaran kanak-kanak tersebut. Oleh kerana peranan
amalan guru dalam menyampaikan ilmu pengetahuan dan mengukuhkan kemahiran serta
menerapkan nilai-nilai murni kepada kanak-kanak prasekolah penting, maka kajian yang
akan dijalankan ini akan difokuskan kepada pemerhatian pengajaran guru prasekolah untuk 96
melihat pendekatan-pendekatan yang dijadikan amalan mereka dalam mendidik kanakkanak.
Walaubagaimanapun, dalam pelaksanaan kaedah ini perlu pemantauan yang
berkesan daripada guru besar. Pegawai dari Jabatan Pendidikan Daerah dan Jabatan
Pendidikan Negeri, serta pegawai-pegawai lain yang terlibat sama bagi meninjau
perlaksanaan kaedah ini. Guru besar perlu meluangkan masa memantau guru-guru ini samada
melaksanakan atau tidak pendekatan tematik, dan pendekatan bersepadu selain daripada
belajar melalui bermain di laksanakan atau tidak disekolah ataupun tadika-tadika .
METODOLOGI KAJIAN
Pengenalan
Kertas projek ini bertujuan untuk melihat pelaksanaan aktiviti belajar melalui bermain
dilaksanakan di tadika-tadika yang terdapat di daerah Melaka Tengah, Melaka.
Pengkaji akan menerangkan bagaimana pelaksanaan kajian ini dijalankan yang melibatkan
32

33. pemilihan subjek kajian, instrumen kajian, prosedur kajian dan analisis kajian.
Sampel Kajian
Sampel kajian ini ialah 10 orang guru tadika yang terdiri dari anjuran KEMAS, JAIM,
PERPADUAN, Swasta dan Kementerian Pendidikan Malaysia. Taburan data seperti dalam
Jadual 1 di bawah.
Jadual 1, Sampel kajian jenis tadika dan bilangan kanak-kanak.
Nama Tadika Bilangan Guru 97
KEMAS
JAIM
PERPADUAN
Swasta
Kementerian Pendidikan Malaysia
2
2
2
2
2
2
33

34. JUMLAH 10
Seperti jadual di atas pengkaji telah memilih 5 buah jenis tadika . Responden
KEMAS pertama terletak di kawasan pinggir bandar. Alamat nya Tabika Al-Hakim,
Kampung Duyung, Melaka. Terdiri daripada seorang pembantu masyarakat dan seorang
pembantu. Seramai 45 orang kanak-kanak berada di tadika ini.
Responden KEMAS kedua beralamat Tabika KEMAS Suratulan KEMAS, Taman Sri
Duyung. Terdiri daripada seorang guru dan seorang pembantu. Tabika ini mempunyai
seramai 35 orang kanak-kanak.
Responden ketiga dan keempat ialah Tadika Jabatan Agama Islam Melaka (JAIM).
Beralamat Kampung Permatang Duyung. Mempunyai 4 orang guru. Hanya dua orang sahaja
guru yang dilibatkan dalam kajian ini. Mempunyai 40 orang kanak-kanak.
Responden kelima ialah Tadika PERPADUAN. Beralamat di Taman Desa Duyung.
Terdiri daripada seorang guru dan pembantu. Jumlah kanak-kanak 30 orang.
Manakala responden keenam merupakan tadika PERPADUAN juga. Beralamat
Taman Desa Duyung. Seksyen 1. Terdiri daripada seorang guru dan pembantu. Jumlah
kanak-kanak 37 orang. 98
Responden ketujuh ialah Prasekolah Kementerian Pendidikan Malaysia iaitu Sekolah
Kebangsaan Air Molek. Mempunyai seorang guru dan seorang pembantu. Jumlah murid
34

35. seramai 25 orang.
Di ikuti responden kelapan dari Prasekolah Kementerian Pendidikan Malaysia iaitu
Sekolah Kebangsaan Air Molek juga. Jumlah kanak-kanak 25 orang juga.
Responden kajian kesembilan dari agensi Swasta iaitu Tadika Al-Irsyed, No. 1,
Lorong 1, JSE B, Taman Seri, Telok Mas, Melaka. Bilangan kanak-kanak 20 orang.
Responden kajian terakhir iaitu yang kesepuluh ialah Tadika Wawasan beralamat di
Lorong Pandan, Melaka. Mempunyai 20 orang kanak-kanak di kelas tadika tersebut.
Jumlah keseluruhan responden ialah 10 orang.
Instrumen Kajian
Menurut Walker & Burnhill (1988), pengumpulan data melalui temubual boleh dilaksanakan
dalam pelbagai kajian tinjauan. Maklumat dan data ini diperolehi melalui temubual pengkaji
dengan responden. Pemerhatian juga dibuat untuk mendapatkan maklumat tambahan dan
mengukuhkan maklumat temubual. Maklumat-maklumat dan data-data tersebut dikumpulkan
sendiri oleh pengkaji dengan menggunakan borang catatan yang mengandungi soalan-soalan
kajian berkenaan.
Pengkaji telah menyediakan tiga borang soal selidik untuk tujuan mengumpul
maklumat tentang latar belakang tadika dan guru-guru, dan amalan iaitu perlaksanaan
pengajaran guru prasekolah di dalam kelas. Borangsoal selidik ini terdiri daripada borang
35

36. pemerhatian pengajaran dan pembelajaran, senarai semak , dan temubual .
(I) Borang Pemerhatian (Lihat Lampiran 1) 99
Borang ini mengumpul maklumat tentang amalan pelaksanaan
pengajaran merangkumi strategi pengajaran yang digunakan, kemudahan
fizikal kelas yang disediakan dan bahan bantu mengajar dan belajar yang
digunakan.
(2) Senarai Semak (Lihat Lampiran 2)
Borang ini mengumpul maklumat tentang amalan kefahaman dan
pengetahuan guru dalam aktiviti belajar melalui bermain, di samping
memahami perkembangan kanak-kanak, minat dan keperluan mereka dan
bahan bantu mengajar yang digunakan.
(3) Borang Temu Bual Dengan Guru Tadika (Lihat Lampiran 3)
Borang ini mengumpul maklumat tentang persediaan dan
perancangan, tempoh waktu aktiviti belajar melalui bermain, pendapat ibu
bapa melalui guru tadika dan kos bahan bantu mengajar yang melibatkan
aktiviti main dan belajar.
(4) Borang latarbelakang guru (Lihat Lampiran 4)
36

37. Ini merupakan borang latarbelakang dan maklumat tambahan bagi pengkaji
dalam kajian ini.
Prosedur kajian
Dalam tempoh lawatan, pengkaji telah menjalankan perkara-perkara berikut iaitu (i)
memberi penerangan tentang prosedur kajian kepada responden yang terlibat, (ii)
menemubual guru tadika bagi mengumpul maklumat tentang latarbelakang tadika dan guruguru tadika
tersebut dan (iii) menjalankan pemerhatian pengajaran guru untuk melihat 100
strategi pengajaran guru, bahan bantu mengajar yang digunakan oleh guru dan kemudahan
fizikal bilik darjah.
Selain itu kebenaran telah diperolehi dari Pejabat Pendidikan Daerah dan sekolah
yang terlibat. Setelah itu, hubungan yang baik antara pihak sekolah dengan pengkaji
terutama guru dan kanak-kanak supaya mereka selesa dengan kehadiran pengkaji.
Pemerhatian dalam kelas
Pemerhatian dilakukan semasa kanak-kanak melalui proses belajar melalui bermain dalam
kelas. Pemerhatian dalam konteks kajian ini membolehkan pengkaji mengesan perkaraperkara yang
mungkin dianggap kebiasaan bagi mereka yang terlibat. Oleh itu, setiap
tingkahlaku kanak-kanak dan perbualan mereka semasa melakukan aktiviti belajar melalui
bermain perlu dicatatkan selepas dibuat pemerhatian.
Temubual dan soal selidik
37

38. Temu bual dan soal selidik merupakan satu keperluan dalam kajian kualitatif. Melalui cara
ini, pengkaji dapat gambaran yang mendalam tentang sesuatu situasi, disamping menjelaskan
lagi perkara-perkara yang tidak dapat dilihat dengan mata kasar. Dalam kajian ini,
gambaran tentang belajar melalui bermain boleh diperolehi melalui temubual.
Soalan temubual dan soal selidik telah disediakan oleh pengkaji berdasarkan pengalaman
mengajar, buku-buku rujukan dan rakan sejawat yang mengajar prasekolah.
Walau
bagaimanapun, temubual biasanya bergantung kepada jawapan yang diberikan oleh subjek
kajian. Temubual dan soalselidik biasanya dilakukan selepas kelas.
Analisis data
Maklumat dan data hasil temubual guru dan pemerhatian pengajaran guru di bilik darjah di
buat secara diskriptif. Oleh itu, dapatan-dapatan kajian dipersembahkan secara kualitatif. 101
ANALISIS DAN DAPATAN KAJIAN
Dalam bab ini pengkaji akan membuat analisis tentang data-data yang telah dikumpul hasil
daripada temu bual dengan guru-guru tadika yang terlibat dalam pengajaran dan pemerhatian
pengajaran guru di kelas. Data-data yang diperolehi dari kelima-lima tadika tersebut
dianalisis mengikut kategori : latar belakang tadika Prasekolah, persepsi guru tentang faedah
belajar melalui bermain, teknik-teknik yang digunakan dalam pengajaran dan pembelajaran
di tadika, masalah yang dihadapi oleh guru untuk melaksanakan kaedah belajar melalui
38

39. bermain, dan mengenalpasti kesesuaian latihan yang diperolehi oleh guru-guru.
Persepsi guru tentang kefahaman dan faedah belajar melalui bermain
Pengkaji telah meninjau mengenai persepsi guru tentang faedah belajar melalui bermain.
Analisis jawapan menunjukkan bahawa 7 orang guru faham tentang main sambil belajar dan
3 orang guru sederhana faham . Hal ini dapat ditunjukkan melalui Jadual Graf 2.
Kebanyakkan guru (70 peratus) mengatakan faham tentang pendekatan belajar melalui
bermain. Manakala 30% guru sederhana faham. Ini menunjukkan guru-guru faham tentang
faedah dan kepentingan belajar melalui bermain.
Jadual 2 102
0
1
2
3
4
5
6
7
O
39

40. R
A
N
G
Sangat Faham Faham Sederhana
Persepsi guru tentang kefahaman dan faedah belajar melalui bermain
Sehubungan dengan itu apabila ditemubual , tiga orang di antara mereka mengatakan mereka
faham dan merancang aktiviti melalui aktiviti kumpulan, tiga di antara mereka pula membuat
perancangan belajar melalui bermain melalui kaedah bertema, dua responden lagi melalui
aktiviti kelas dan yang akhir sekali mengatakan melalui pengetahuan sedia ada kanak-kanak.
Sebaliknya pada pemerhatian yang dijalankan oleh pengkaji , didapati aktiviti belajar
melalui bermain tidak dijalankan, lapan tadika yang dikaji didapati kanak-kanak
menjalankan aktiviti di dalam buku kerja yang disediakan mahupun lembaran kerja yang
aktivitinya mewarna, hanya dua tadika sahaja yang 3 orang kanak-kanak nya bermain itu pun
mereka tidak mengendahkan aktiviti bersama guru iaitu menulis nombor empat di dalam
buku aktiviti. Tadika seterusnya di mana kanak-kanak dibenarkan bermain hanya setelah siap
menjalankan tugasan yang diberi kepada mereka.
40

41. Seterusnya pengkaji dapati persepsi ibu bapa melalui pandangan guru tentang kaedah
belajar melalui bermain adalah sederhana faham. Di sini cabaran yang di hadapi iaitu lapan
tadika mengatakan ibu bapa faham, tetapi rungutan di belakang meyatakan rasa tidak selesa 103
dengan belajar melalui bermain yang telah dipraktikan di tadika anak-anak mereka. Hanya di
dua tadika sahaja menyatakan ibu bapa tidak bersetuju dan mahukan anak-anak mereka
belajar dan cepat membaca.
Ini dapat diperjelaskan lagi dalam carta pie di bawah di mana masa yang digunakan
disetiap tadika bagi amalan biasa ialah rutin 20%, pengurusan kelas 30% dan pengajaran
kelas 50 %. Ini amalan dan pelaksanaan biasa yang dijalankan walaupun terdapat sekali
sekala aktiviti kumpulan tetapi menjalankan aktiviti yang sama di mana kedudukan murid
sahaja dalam kumpulan yang berlainan.
Jadual 3
pengajaran
kelas
50%
pengurusan
kelas
30%
41

42. rutin
20%
pengajaran
kelas
pengurusan
kelas
rutin
Pengajaran dan pembelajaran di tadika
Walaupun hakikatnya mereka memahami perkembangan kanak-kanak, minat mereka dan
keperluan kanak-kanak, tetapi pemerhatian pengkaji mendapati pengajaran kelas secara
formal seperti murid tahun satu ataupun tahun dua.
Masalah guru menjalankan aktiviti belajar melalui bermain 104
Pengkaji telah meninjau dan membuat pemerhatian tentang pelaksanaan guru tentang kaedah
belajar melalui bermain. Dalam masalah guru melaksanakan kaedah belajar melalui bermain
pengkaji dapati strategi pengajaran dan pembelajaran masih bertumpu kepada aktiviti
menyebut, mengeja, membaca, menulis, melukis dan mewarna. Perbezaan strategi
pengajaran guru KEMAS, JAIM, PERPADUAN , KPM, DAN SWASTA terdapat pada
pendekatan yang digunakan dalam pengajaran, bentuk rancangan pelajaran yang disediakan
42

43. dan interaksi guru-murid dalam pengajaran dan pembelajaran di bilik darjah.
Carta Bar di bawah menerangkan kefahaman guru di mana menguasai dan memahami
perkembangan dan minat kanak-kanak disamping keperluan mereka.
Jadual 4
0
1
2
3
4
5
6
7
8
O
R
A
N
G
43

44. K.Faham Sederhana Faham S.Faham
Perkembangan
kanak-kanak
Minat sebelum
bina bahan
Keperluan kanakkanak
Kefahaman guru tentang perkembangan, minat dan kepeluan kanak-kanak
Terdapat 20% guru kurang faham tentang perkembangan kanak-kanak, 10% sederhana, 60%
faham dan 10% sangat faham. Tentang minat kanak-kanak pula sederhana faham 20%, 70%
faham dan 10% sangat faham. 105
Jelas ini menunjukkan kefahaman guru-guru tentang kanak-kanak tetapi bila
peringkat amalan pelaksanaan nya guru-guru tidak menjalankkannya kerana menghadapi
beberapa masalah.
Jadual 5
Faham
60%
2
44

45. S.Faham
20%
Sederhana
20%
6
2
Sederhana
Faham
S.Faham
Faedah Bahan Bantu Mengajar
Gambarajah di atas menunjukkan tahap kefahamn guru tentang bahan bantu
mengajar yang boleh memberi faedah kepada kanak-kanak dalam pelaksaan aktiviti belajar
melalui bermain ini. 60% guru faham. 20% guru sangat faham dan 20% guru sederhana
faham tentang kepentingan bahan bantu mengajar.
Dapatan kajian menujukkan walaupun 60% faham dan 20% sangat faham dalam
penggunaan bahan bantu mengajar tetapi mereka tidak dapat melaksanakannya, ini
disebabkan ada beberapa faktor seperti kekeruangan peralatan, kewanagan yang tidak
mencukupi, ruangan kecil di mana murid terlalui ramai, bahan juga tidak mencukupi dan
45

46. guru kurang latihan dalam pendekatan ini. 106
Latihan yang diperolehi oleh guru dalam pelaksanaan tentang kaedah belajar melalui
bermain
Pengkaji telah meninjau dan membuat pemerhatian tentang tugas-tugas guru dalam
melaksanakan aktiviti pembelajaran di bilik darjah. Hasil tinjaun menunjukkan bahawa
guru-guru menghadapi masalah untuk melaksanakan tugas-tugas yang bersabit dengan
aktiviti ini.
Bersabit dengan tugas-tugas melaksanakan aktiviti ini, pengkaji menemui faktor
utama masalah guru-guru dalam menjalankan aktiviti belajar melalui bermain. Mereka
kekurangan pengetahuan dan kemahiran untuk menyampaikan aktiviti belajar melalui
bermain. Menurut nereka lagi, masalah ini berpunca daripada perkembangan yang pesat
dalam pendidikan prasekolah. Guru-guru yang ditemubual mengatakan mereka berkeyakinan
bahawa masalah yang dihadapi ini boleh diatasi jika mereka diberi peluang mengadakan
perbincangan pendidikan dengan pakar-pakar, pentadbir dan penyelidik pendidikan
prasekolah.
Menyentuh hal tersebut, pengkaji mendapat maklumat daripada guru-guru yang
mengatakan terdapat beberapa perkara penting berkaitan dengan masalah kekurangan
pengetahuan dan kemahiran iaitu:
46

47. a) kurang faham dengan pendekatan dan cara-cara penyampaian aktiviti,
b) kurang yakin dengan pengajaran,
c) kurang memahami psikologi kanak-kanak,
d) kurang mahir membuat alat bantu mengajar,
e) kurang faham dengan kurikulum prasekolah kebangsaan, dan
f) kesukaran membuat pemerhatian dan penilaian ke atas kanak-kanak.
Walaubagaimanapun, pengkaji mendapati bahawa guru-guru berupaya menjalankan
aktivit-aktiviti dengan lancar dan berkesan walaupun tidak menampakkan
pembaharuan dan ciri-ciri kekratifan dalam penyampaian aktiviti yang dijalankan. 107
Pengkaji juga dapat melihat bagaimana guru-guru yang berpengalaman menunjukkan
kematangan dan kemahiran menjalankan aktivit. Melalui pemerhatian juga didapati
guru yang berumur boleh mengawal tingkahlaku kanak-kanak yang lebih baik
berbanding dengan guru-guru yang baru dan lebih muda.
Jadual 6
0
0.5
1
1.5
47

48. 2
2.5
3
3.5
4
O
R
A
N
G
K.Faham Sederhana Faham S. Faham
Intergrasi enam komponen bidang pengalaman dalam kaedah belajar melalui bermain
Graf di atas menunjukkan kefahaman guru untuk mengintergrasikan belajar melalui
bermain dalam semua bidang pengalaman iaitu Perkembangan Bahasa, Perkembangan
Fizikal, Perkembangan Kognitif, Perkembangan Kerohanian dan Moral Perkembangan
Sosioemosi dan Perkembangan Estetika Dan Daya Kreatif. 10% guru kurang faham, 30%
guru sederhana faham, 40% menunjukkan faham dan 20% menunjukkan sangat faham. 108
Kesimpulan
48

49. Berdasarkan dari keputusan dapatan kajian yang telah dibuat kebanyakan sampel
menyatakan bahawa semua guru menyedari betapa pentingnya belajar nelalui bermain
dilaksanakan dan pengajaran dan pembelajaran di prasekolah.
Masalah yang paling ketara dalam melaksanakan aktiviti belajar melalui bermain
ialan bahan bantu mengajar. Bahan bantu mengajar yang dibekalkan mestilah selari dan
bersesuaian dengan permainan dan konsep yang perlu melibatkan keenam-enam komponen
iaitu komponen Perkembangan Bahasa dan Komunikasi, Perkembangan Kognitif,
Perkembangan Fizikal, Perkembangan Kerohanian dan Moral, Perkembangan Kreativiti dan
Estetika dan Perkembangan Sosioemosi.
Boleh dikatakan guru-guru prasekolah memahami dan berpengalaman dalam
pengurusan dan pengendalian tadika, tetapi bahan bantu mengajar tidak mencukupi. Mereka
boleh menggunakan bahan terbuang tetapi ia bergantung kepada kreativiti guru sendiri dalam
mengolah bahan tersebut. Bahan-bahan seperti kotak tisu, kotak mancis, cawan plastik, botol
plastik, tin susu, bekas telur, daun kering dan lain-lain lagi boleh digunakan sebagi bahan
bantu mengajar yang menjadi pemangkin dalam kaedah belajar melalui bermain.
Walaubagaimanapun usaha ini menjadi sia-sia sahaja jika tiada strategi yang tepat dan betul.
Sebagai rumusannya, para guru telah mengetahui tugas-tugas menjalan dan
menyampaikan aktiviti ini walaupun tidak sepenuhnya. Mereka merasakan tetap bermasalah
49

50. untuk bertugas kerana kekurangan pengetahuan dan kemahiran.
109
PENUTUP DAN PERBINCANGAN
Pendahuluan
Perbincangan dalam bab ini akan merumuskan hasil kajian berpandukan kepada aspek-aspek
utama yang telah diperolehi dalam dapatan kajian. Huraian-huraian akan tertumpu kepada
perkara-perkara penting seperti berikut:
a. Persepsi guru tentang faedah belajar melalui bermain,
b. teknik-teknik atau amalan yang digunakan oleh guru-guru tadika
dalam aktiviti pengajaran dan pembelajaran,
c. Masalah yang dihadapi oleh guru dalam menjalankan aktiviti
kaedah belajar melalui bermain .
d. Mengenalpasti mengenai kesesuaian latihan dan kursus yang
diperolehi oleh guru.
a.
Persepsi guru tentang faedah belajar melalui bermain
Pendidikan tadika adalah peringkat pendidikan yang paling awal bagi kanak-kanak, selepas
pendidikan yang diperolehi daripada keluarga. Oleh sebab itu, guru tadika haruslah
50

51. memikirkan strategi-strategi yang boleh menyeronokkan kanak-kanak. Dalam usaha
mengajar kanak-kanak itu, guru tidak harus memikirkan pencapaian akademik semata-mata
tanpa memikirkan aspek perkembangan yang lain. Kanak-kanak tidak harus dibebankan
dengan aktiviti-aktiviti kelas yang terlalu berat dan rigid kerana ia boleh menghilangkan
minat mereka untuk belajar. Salah satu strategi pengajaran yang difikirkan sesuai bagi
peringkat kanak-kanak prasekolah ialah belajar melalui bermain .
Sehubungan dengan itu tugas-tugas menyampaikan aktiviti ini memerlukan
kepakaran. Aktiviti yang dijalankan perlulah mempunyai perancangan yang perlu disediakan.
Ini sesuai dengan pendapat Mc Cutcheon (1990) bahawa persediaan yang telah dirancang
perlu dilaksanakan oleh guru dengan sempurna dan teratur. 110
Berhubungkait dengan kajian ini, didapati tujuh daripada 10 orang guru faham
kepentingan belajar melalui bermain dan 3 orang sangat faham. Ini menunjukkan mereka
berkemahiran dalam tugasan mereka, tetapi bila dapatan kajian melalui pemerhatian yang
dibuat di kelas tadika yang menjadi subjek kajian, dapatan aplikasinya kaedah tersebut tidak
dijalankan kerana beberapa sebab dan alasan dan di antaranya ialah murid terlalu ramai dan
tidak cukup ruang untuk menjalankan sesuatu aktiviti misalnya 45 orang kanak-kanak dan
tiada pembantu untuk membantu guru melaksanakan aktiviti beljara melalui bermain yang
memrlukan pembantu membantu guru.
51

52. b. Teknik-teknik atau amalan yang digunakan oleh guru-guru tadika dalam
aktiviti pengajaran dan pembelajaran
Sehubungan tentang teknik-teknik pengajaran dan pembelajaran telah dapat menyaksikan
guru-guru masih kurang menjalankan kaedah belajar sambil bermain, sedangkan belajar
sambil bermain berperanan menyuburkan lagi perkembangan kanak-kanak (Robinson, 1977).
Ini jelas dapat diperlihatkan dalam perkembangan motor di mana dengan adanya
keseimbangan dan pergerakan badan dalam satu-satu aktiviti akan membolehkan kanakkanak itu
melahirkan perasaan mereka dengan cara yang paling optima.
Seperti yang telah diperjelaskan guru perlulah peka dengan minat, keperluan dan
memahami perkembangan kanak-kanak bagi mempermudahkan untuk merancang sesuatu
aktiviti contohnya aktiviti belajar melalui bermain. Ada di antara guru yang baru
menyatakan sukar bagi mereka untuk memikirkan tentang kaedah-kaedah bagaimana hendak
menjalankan aktiviti kanak-kanak di samping bagaimana untuk memperkembangakan
seluruh potensi mereka.
Dapatan kajian juga menyokong fakta di atas di mana mereka memahami minat
kanak-kanak, keperluan kanak-kanak dan mempelajari dan mengetahui perkembangan
mereka, tetapi di peringkat aplikasi sukar untuk dilaksanakan kerana faktor-faktor
kebolehan guru itu sendiri menguasai pengetahuan, teori pengajaran dan pembelajaran dan 111
aplikasikannya di samping sikap ibu bapa yang telah hilang kepercayaan akibat ativiti belajar
52

53. melalui bermain yang bagi mereka hanya membuang masa sahaja.
c. Masalah yang dihadapi oleh guru dalam menjalankan aktiviti kaedah belajar
melalui bermain .
Dapatan kajian menunjukkan ada di antara mereka masih kurang faham Huraian Kurikulum
Prasekolah Kebangsaan 2003. Mereka menghadapi kesukaran untuk menentukan kebolehan
mental dan fizikal murid. Mereka juga sukar menentukan apakah jenis aktiviti tahap
pelajaran yang hendak dijalankan supaya menjadi lebih berkesan.
Turut dikenalpasti ialah masalah yang berkaitan dengan penyediaan bahan
pengajaran. Didapati isi kandungan buku aktiviti oleh panel tadika masing-masing perlu
disesuaikan dengan Huraian Kurikulum Prasekolah Kebangsaan dengan tahap umur dan
pencapaian kanak-kanak. Ini pula menyebabkan kesukaran guru mengenal pasti tahap-tahap
pencapaian kanak-kanak seperti menentukan hasil pembelajaran tersebut.
Masalah juga timbul untuk menyediakan peralatan dan keselesaan kanak-kanak
beraktiviti belajar melalui bermain. Masalah ini berpunca daripada tempat belajar yang sering
digunakan untuk majlis dan upacara kemasyarakatan. Ini mengakibatkan keceriaan sekolah
tidak dapat dibentuk mengikut matlamat tadika yang sebenarnya. Menurut Hussein Ahmad
(1987) terdapat banyak kelas atau bangunan di mana kelas ini dijalankan tidak begitu selesa
53

54. dan kurang menggalakkan dari segi pembelajaran kanak-kanak tabika. Contohnya, terdapat
sebahagian tadika yang begitu sempit, tandas yang tidak sesuai dan tiada pagar yang sesuai
untuk keselamatan kanak-kanak.
Pada amnya mereka masih kekurangan kemahiran menyoal, mengarah, menilai dan
membuat ‘dendaan’. Ini penting kerana seseorang guru prasekolah seharusnya mempunyai
kemahiran mengendalikan kelas di samping menjadi pembombing, penasihat, pengajar,
pentadbir, iu dan lain-lain lagi kepada kanak-kanak ini. 112
Mengenai proses penyampaian aktiviti, masalah yang ditimbulkan berkisar kepada
penggunaan bahan bantu mengajar. Penggunaan boneka, model-model, doh serta bahan
lakonan kurang dititik beratkan. Perkara yang menjadi punca masalah adalah disebabkan
kurang kemahiran, kurang peruntukan membiayai pembuatan bahan dan peralatan. Ini
dikuatkan lagi dengan faktor sikap yang negatif di sesetengah kalangan guru tersebut.
Berkaitan dengan penilaian, jelas terbukti bahawa kemahiran pengukuran dan
penilaian di kalangan guru-guru masih di tahap asas. Konsep penilaian yang melibatkan
pemerhatian, temuduga, ujian dan persepsi masih belum difahami sepenuhnya oleh
sesetengah guru-guru. Umumnya kemahiran pengurusan mikro di kalangan guru-guru masih
ditahap yang minima.
Seterusnya, masalah tentang hubungan ibu bapa dan guru telah dapat dikesan.
54

55. Walaupun tidak timbul masalah peribadi tetapi wujud masalah keyakinan ibu bapa terhadap
kewibawaan guru-guru yang mengajar dan mendidik anak-anak mereka. Di pihak guru pula
mempunyai masalah yang berkaitan dengan kurangnya peranan dan daya usaha ibu bapa
dalam menangani proses pendidikan anak-anak mereka untuk lebih berjaya dan maju.
d. Mengenalpasti mengenai kesesuaian latihan dan kursus yang diperolehi oleh
guru.
Guru memainkan peranan dalam mencetak atau melahirkan individu yang baik, berguna dan
bersepadu. Mereka merupakan jambatan atau agen langsung yang mendidik kanak-kanak.
Oleh itu guru memerlukan latihan seperti kursus atau bengkel yang sesuai dengan falsafah
dan matlamat pendidikan prasekolah amnya.
Beberapa kursus dan bengkel dicadangkan untuk meningkatkan pengetahuan dan
kemahiran guru-guru. Latihan yang perlu ialah mengenai pemahaman kurikulum, kaedah
pengajaran dan pembelajaran, pengurusan pengajaran mikro, psikologi perkembagan kanakkanak,
pengukuran dan penilaian, pengurusan tingkah laku kanak-kanak dan membina dan
menggunakan bahan bantu mengajar. 113
Selain itu guru-guru tadika perlu mahir dalam pengajaran mikro termasuk menentu
dan memilih objektif, bahan-bahan pengajaran, kaedah mengajar, ukuran-ukuran pencapaian
dan penilaian, tindak balas kanak-kanak dan kawalan bilik darjah.
Di samping itu mereka berperanan menerapkan nilai-nilai murni dan bersepadu
55

56. semasa di dalam bilik darjah. Di sini jelas menunjukkan bahawa seseorang guru tadika
mempunyai persediaan perasaan dan sikap yang positif. Ini penting bagi mempengaruhi
pembentukan dan pengembangan anak-anak muridnya. Tambahan pula harapan ibu bapa
dan masyarakat sekitar terhadap tadika begitu tinggi bagi mendapatkan pendidikan yang
sempurna.
a) Guru Tadika perlu memahami dengan secukupnya Falsafah Pendidikan Negara,
hasrat yang dikandunginya dan matlamat yang ditujuinya. Kefahaman perlu diiringi dengan
kesedaran serta keinsafan, amalan dan penghayatan. Mereka harus mendokong penuh paksi
pendidikan iaitu paercaya dan patuh kepada Tuhan.
b) Guru Tadika perlu menghayati konsep bersepadu yang meletakkan ilmu dan
amal dalam satu kesatuan kental yang menjalinkan antara rohani, akal dan jasmani dalam diri
supaya wujud keselarsan, keseimbangan, keserasian dan keharmonian.
c) Guru tadika adalah pencinta ilmu yang mahukan pengetahuan yang berterusan. Ia
merupakan gedung ilmu bagi kanak-kanak, pencetus serta pemupuk semangat belajar dalam
diri anak-anak didiknya.
d) Guru Tadika perlu memastikan ilmu yang disampaikan kepada murid-muridnya
menemui bukti-bukti jelas dan kebenaran. Guru Islam perlu mendidik dan mengingatkan
manusia hendaklah bersih, ikhlas dan jujur kerana takutkan Allah. Perlu disedari bahawa
56

57. tanggungjawab mengajar adalah amanah Allah yang wajib kita laksanakan. 114
e) Guru Tadika perlu menampilkan diri sebagai keibubapaan(parenting) kepada muridmuridnya. Mereka
kaya dengan kasih sayang, menjaga dan prihatin terhadap perkembangan
kanak-kanak. Justeru itu akan terbentuk hubungan harmonis yang dilimpahi dengan ciri
hormat, taat, kasih sayang dan keberkatan.
f) Guru Tabika adalah model yang hampir dengan anak didik. Guru
menjadi suri teladan yang baik kepada mereka. Ini dimanifestasikan pada budi bahasa,
penguasaan bahasa yang baku, kesempurnaan kerja, rupa diri, kesesuaian pakaian, amanah,
rajin dan cekap bekerja.
g) Guru Tabika perlu mempertingkatkan penguasaan dan menjiwai Bahasa Malaysia
sebagai bahasa ilmu.
Rumusan kajian
Adalah suatu tanggapan yang salah sekiranya mengatakan bahawa pendidikan prasekolah
hanya sebagai tempat bermain dan mengisi masa lapang kanak-kanak sebelum memasuki
alam persekolahan formal. Sewajarnya pendidikan prasekolah merupakan satu keperluan
untuk semua kanak-kanak. Di sini ia menitikberatkan perkembangan kanak-kanak secara
menyeluruh serta membolehkan kanak-kanak itu mendapatkan kemahiran prabaca,
pramenulis dan pranombor. Melaui aktiviti-aktiviti yang dijalankan, mereka akan melalui
proses pembelajaran di samping dapat memenuhi naluri ingin tahu, mengukuhkan koordinasi
57

58. motor kasar dan motor halus di semua bahagian anggota badan, menggunakan daya kreatif,
memupuk semangat bergaul, mengukuhkan sifat hormat menghormati dan berdisiplin serta
membina keyakinan diri.
Sehubungan itu pendidikan prasekolah merupakan satu sistem pendidikan yang
separuh formal di mana proses pembelajaran tidak berlaku secara ‘rigid’ dengan terpaksa
mengikut sukatan pelajaran, menggunakan strategi pengajaran dan pembelajaran yang tetap
dan khusus serta menghadapi peperiksaan sebagai penilaian kemajuan mereka. Sebaliknya
pendidikan prasekolah mempunyai strategi pengajaran dan pembelajaran yang sering 115
berubah mengikut keperluan, lebih kepada membuat aktiviti bermain di dalam dan di luar
kelas yang mengembirakan di samping pada masa yang sama kanak-kanak dapat
berkembang dari segi psikomotor, kognitif dan afektif.
Jelas menunjukkan terdapat satu ‘keistimewaan’ dalam aktiviti pengajaran dan
pembelajaran pendidikan prasekolah berbanding dengan persekolahan formal di tahap satu.
Keistimewaan ini memerlukan perancangan yang banyak bergantung kepada daya kreativiti,
imaginasi serta usaha yang dijalankan oleh guru bahawa bermain di kalangan kanak-kanak
adalah kehendak tabii dalam diri mereka, maka konsep belajar melalui bermain’ di beri
penekanan sebagai kunci pembelajaran dan pengajaran.
Guru-guru tadika sewajatnya peka dengan perbezaan individu untuk menguasai
58

59. konsep atau sesuatu pengetahuan. Mereka perlu menyedari bahawa kanak-kanak datang dari
pelbagai latar belakang dan sosio budaya, suasana rumahtangga, keadaan fizikal dan
kedudukan sosio ekonomi.
Implikasi kajian dan saranan
Jelas di sini menunjukkan bahawa kepentingan aktiviti belajar melalui bermain. Bagi kanak –
kanak berumur 5 hingga 6 tahun. Mereka berpendapat bahawa kanak – kanak yang berada di
tahap ini adalah perlu belajar menulis, mengira dan membaca. Walaupun cara pemegangan
pensel masih tidak betul, tetapi yang paling penting adalah tahu mengira, menulis dan
membaca. Selain itu, juga didapati bahawa guru – guru adalah sederhana memahami
perkembangan kanak – kanak yang berumur 5 hingga 6 tahun. Ini akan menimbulkan
masalah semasa menyediakan aktiviti untuk kanak – kanak. Seterusnya, didapati juga
bahawa guru adalah sebagai pemerhati apabila kanak – kanak melakukan aktiviti. Mereka
tidak melibatkan diri dalam aktiviti tersebut. Ini akan menjadikan kanak – kanak kurang aktif
dalam aktiviti yang disediakan oleh guru. Guru juga akan memanggil kanak – kanak lain atau
memberi bantuan segalanya kepada kanak – kanak yang bermasalah apabila melakukan
sesuatu aktiviti. Guru tidak hanya memberi tunjuk ajar sahaja, tetapi memberi jawapan terus
kepada mereka. 116
Tetapi, dari kajian ini juga, didapati bahawa guru adalah memahami keperluan kanak
59

60. – kanak. Tetapi, mereka hanya tidak mencari satu cara yang dapat memenuhi kesemua
keperluan kanak – kanak. Selain itu guru juga memahami tentang bahan bantuan mengajar
yang boleh memberi faedah kepada kanak – kanak dan guru juga faham akan minat kanak –
kanak. Ini telah menunjukkan bahawa guru – guru yang diperhatikan adalah memahami akan
kanak – kanak yang mereka ajar.
Persoalan penting yang wujud adalah adakah guru sanggup atau mempunyai masa
yang banyak dalam sehari untuk menyediakan aktiviti belajar melalui bermain yang
memerlukan masa yang panjang untuk membuat persediaaan.
Menurut Kathleen Manning, beliau telah menyatakan bahawa guru memainkan
peranan secara aktif dan teliti semasa merancang, melaksana, mengelola, mengendali dan
membimbing kanak-kanak di dalam aktiviti main. Tetapi, apa yang didapati melalui kajian
adalah guru hanya memainkan peranan sebagai pemerhati sahaja. Mereka tidak melibatkan
diri mereka secara langsung dalam aktiviti yang disediakan. Jelas di sini menunjukan bahawa
sebagai seorang perancang, guru prasekolah bertanggungjawab menyediakan persekitaran
yang memberangsangkan dan berkesan sesuai dengan peringkat umur kanak – kanak.
persekitaran yang disediakan seharusnya dapat membantu perkembangan kanak – kanak di
dalam semua aspek perkembangan. Persekitaran adalah suatu sistem kehidupan yang berubah
– ubah. Tetapi, dapatan kajian telah menunjukkan bahawa guru tidak mengambil berat
60

61. langsung dalam persekitaran semasa menjalankan aktiviti. Mereka hanya merancangkan
aktiviti yang boleh “dimuatkan” dalam persekitaran yang sedia ada.
Tetapi, guru – guru yang diperhati adalah memahami dan boleh menggunakan alat
bantuan mengajar (ABM) yang sesuai untuk kanak – kanak. Pemilihan bahan bantu mengajar
adalah penting, jika salah memilih nya, maka aktiviti yang dijalankan menjadi sia – sia
sahaja. 117
Secara ringkasnya, bolehlah dikatakan guru-guru yang mempunyai kelayakan
akademik dalam pendidikan awal kanak-kanak lebih memahami strategi belajar melalui
bermain yang sepatutnya dijalankan berbanding dengan mereka yang tidak mempunyai
kelayakan akademik.
Cadangan- cadangan untuk insan guru prasekolah
1. Guru perlu lebih aktif dan kreatif
Guru menggunakan bahan terbuang dalam membuat bahan Bantu mengajar yang mudah
didapati dipersekitaran. Ianya menjimatkan kos dan kanak-kanak lebih biasa dengan bahan
tersebut. Selain itu, guru perlu membuat persediaan awal dalam membuat perancangan
aktiviti, supaya pemilihan bahan bantu mengajar untuk sesuatu aktiviti dapat membantu
kanak-kanak untuk mencapai tahap perkembangan mereka.
2. Guru mesti melibatkan diri bersama-sama dengan kanak-kanak
61

62. Aktiviti yang dijalankan oleh kanak-kanak mestilah mendapat perhatian dari guru.
Maksudnya, guru bukan berfungsi sebagai pengarah tetapi lebih kepada pembimbing.
Mereka mesti ada bersama-sama kanak-kanak dalam semua aktiviti yang dijalankan untuk
memastikan kanak-kanak membuat aktiviti Belajar Melalui Bermain mencapai objektif
yang diharapkan.
3.
Guru perlu menyertai kursus yang berkaitan dengan pendidikan awal kanak-kanak.
Bagi memastikan guru lebih memahami konsep belajar melalui bermain , guru perlu
didedahkan dengan pelbagai kursus yang berkaitan dengan pendidikan awal kanak-kanak.
Konsep pendidikan secara tradisional dapat digantikan dengan konsep belajar melalui
bermain jika sekranya kaedah tersebut dapat memberi kefahaman yang lebih jelas
kepada guru.
4.
Peranan majikan yang lebih berkesan 118
Bagi tadika swasta, majikan tidak sepatutnya mementingkan keuntungan semata-mata.
Mereka perlu peka dengan keperluan guru mereka semasa menyediakan bahan bantu
mengajar supaya dapat disesuaikan dengan konsep belajar melalui bermain .
5. Kesediaan guru prasekolah terhadap pendidikan awal kanak-kanak
Guru prasekolah yang dipilih seharusnya dari mereka yang memang meminati bidang
pendidikan awal kanak-kanak. Secara tidak langsung, mereka akan sentiasa bersedia untuk
62

63. memahami sebarang keperluan dan perkembangan diri kanak-kanak dari masa ke semasa
tanpa paksaan. Dengan ini, mereka akan lebih melibatkan diri secara lebih aktif untuk
membantu kanak-kanak dalam aktiviti Belajar Melalui Bermain .
Penutup
Di peringkat prasekolah, tumpuan pendidikan kepada kesediaan belajar. Aktiviti yang
dijalankan berpandukan konsep belajar melalui bermain iaitu proses pembelajaran secara
tidak formal tetapi berstruktur, terancang dan ada tujuan tertentu. Unsur mudahubah atau
‘fleksible’ ditegaskan semasa menjalankan aktiviti prasekolah. Belajar melalui bermain ,
memainkan peranan penting dalam memupuk perkembangan dan penyuburan individu secara
menyeluruh dan seimbang.
Guru-guru prasekolah hendaklah merancangkan aktiviti supaya kanak-kanak dapat
belajar dalam suasana yang selesa, sihat dan gembira. Menerusi permainan, kanak-kanak
dapat menyiasat benda-benda, mencipta, meruntuh dan membina.
Selain itu, secara tidak langsung mereka mempelajari berbagai-bagai kemahiran seperti
kemahiran sosial, bahasa dan berfikir disamping menggalakkan pertumbuhan rohani dan
jasmani. 119
RUJUKAN
Azizah Lebai Nordin. 1995. Pengaran Pembelajaran Prasekolah.
63

64. Masalah Pendidikan 19, 11-25
Atan Long. 1969/70. “Masalah Kelemahan Pelajaran Bacaan di Sekolah
Kebangsaan dan Cadangan Mengatasinya’. Masalah Pendidikan. Vol.2, No.1.
September 1969/70, 288-297
Almy, M. 1984. A child right to play.In J.F. Brown (ED).Administrating
for young children. Washington: NAEYC.
Anne G. Dorsey & Dorothy June Sciarra.1997. A child care center.
Delmar Publishers. Washington.
Bongtsson, A. 1970. Environmental planning for children’s play London:
Crosby Lockwood & Son Ltd.
Carol E. Catron & Jan Allen.1992. Early Childhood Curriculum A
Creative-Play Model. Merrill. New Jersey, Columbus, Ohio.
Cosby S. Rogers and Janet K. Sawyer, 1834. Play in The Lives of
Children,National Association for the Education of Young Children, Connecticut
Avenue, N. W. Washington.
Fagen R.1981. Animal Play Behaviour, Oxford University Press.
Fatimah Salleh,Khadijah Zon dan Zurida Ismail.1993/94. Kurikulum
Pendidikan Awal : Ke Arah Pendidikan Holistik. Pendidik dan Pendidikan 12, 33-44
64

65. Halimah Abdul Rahman. 1994. Pengajaran Bertema di Pusat Prasekolah. Kuala Lumpur.
Fajar Bakti Sdn. Bhd. 120
Kathy H. Barclay & Camille Brenheny .1993. Letting the Children Take
Over More Of Their Own Learning: Collaborative Research in the Kindergarten
Classroom.
Katz, L.C. 1987. Early Education:What Should Young Children Be
Doing? In Kagan, S & Zigler, E. 1987. Early Childhood: The National Debate: Yale
University Press.
Kementerian Pendidikan Malaysia. 2003.Huraian Kurikulum Prasekolah
Kebangsaan. Dewan Bahasa dan Pustaka
Lilian G. Katz. 1984. The Professional Early Childhood Teacher, Young
Education.
Margaret Lay-Dopyera & John Dopyera. 1993. Becoming a teacher of
young children. Graw-Hill Book Co.New York.
Nani Menon & Mohd. Sharani & Rohani Abdullah. 2003. Panduan
kurikulm prasekolah. Cergas (M) Sdn. Bhd. Kuala Lumpur.
Rohaty Mohd Majzub.1989.Beberapa dimensi pendidikan prasekolah
menjelang abad ke-21 dan selepasnya’. Aliran dan awalan pendidikan menjelang
65

66. abad ke-21. Kuala Lumpur. Universiti Kebangsaan Malaysia.
Problem-Finding and Solving in Play: The Teacher’s Role by Deborah W.
Tegano, Janet K. Sawyers and James D. Moran, III Creative Problem
Solving Through Music Activities by Randy Hitz.
Spodek.B. (ed). 1983. Handbook of Research in Early Childhood Education. New York:
The Free Press.
PERMAINAN TRADISIONAL
MAIN ACI DUDUK
Peringkat Usia
:
6 tahun ke atas
Bilangan Pemain
:
Antara 4 hingga 8 orang
Tempat bermain
:
kawasan lapang
Peralatan
:
Tiada
Kaedah dan peraturan permainan :
1.
Dengan membuat undian , seorang pemain akan menjadi pengejar.
66

67. 2.
Pengejar akan cuba mengejar dan menangkap pemain – pemain yang lari
berkeliaran di kawasan lapang tersebut.
3.
Pemain yang mendapati dirinya hampir kena tangkap oleh pengajar boleh
menyelamatkan dirinya dengan duduk bercangkung.
4.
Pengejar tidak dibenarkan mengejar dan menangkap pemain tersebut sehingga
ia diselamatkan oleh pemain lain.
5.
Pemain –pemain lain boleh menyelamatkan pemain tersebut (yang sedang
bercangkung) dengan menyentuhnya. Pemain yang disentuh akan terus berdiri
dan terus berlari untuk mengelakkan daripada ditangkap oleh pengejar.
6.
Pengejar pula akan berusaha menangkap salah seorang pemain.
7.
Jika terdapat salah seorang pemain yang ditangkap maka ia akan pula menjadi
pengejar.
8.
Kaedah bermain tersebut diteruskan dan permainan ini boleh diberhentikan pada
bila – bila masa sahaja ia dipersetujui oleh kesemua pemain.
Aci Sorok
Kanak-kanak lelaki dan perempuan menggemari permainan individu ini dan mereka
bermain bersama-sama.
Undian dilakukan untuk mendapatkan seorang pemain yang berperanan sebagai pencari.
Manakala pemain lain dikenali sebagai awak-awak.
Tiang atau pokok dijadikan rumah induk untuk pencari membuat kiraan.
Pencari memulakan permainan dengan cara menutup matanya sambil membuat kiraan dari
1 hinggalah ke-100.
Sejurus selesai membuat kiraan, pencari memulakan pencariannya.
Pencari mestilah menyebut nama pemain diikuti sebutan 'ibu' apabila berjaya menjumpai
salah seorang pemain.
Peralatan yang diperlukan adalah terdiri daripada dua batang kayu kecil berukuran, l5cm dan
30cm panjang. Kedua-dua batang kayu ini berbentuk bulat dan berukuran 2cm garis pusat. Kayu
yang pendek dipanggil anak dan yang panjang dipanggil ibu. Lubang sedalam 15cm juga dikorek
bagi meletakkan kayu panjang.
67

68. Undian secara ‘wan to som’ dijalankan bagi membentuk pasukan dan menetapkan pasukan mana
yang harus memainkan terlebih dahulu.
Permainan Pertama
Pemain pertama memulakan permainan dengan meletakkan kayu pendek melintang lubang, kayu
panjang digunakan untuk menguis kayu pendek itu supaya melambung ke udara, setelah itu kayu
panjang diletakkan semula melintang lubang sementara itu, ahli pasukan lawan hendaklah cuba
menyambut kayu pendek yang dikuis oleh pemain itu sebelum jatuh ke tanah. Jika pasukan lawan
berjaya berbuat demikian, semua pemain daripada kumpulan yang sedang bermain itu dikira mati.
Permainan akan diambil alih pula oleh pasukan lawan, tetapi jika pasukan lawan gagal
menyambutnya, mana-mana ahli hendaklah membalingkan kayu pendek masuk ke dalam lubang
ataupun mengena kayu panjang.
Jika kayu itu masuk ke dalam lubang atau pun terkena kayu panjang yang diletakkan melintang
tadi, cuma pemain itu sahaja yang dikira mati. Sebaliknya, jika kayu yang dibaling oleh pemain
lawan itu tidak mengenai lubang atau kayu panjang itu, pemain tersebut boleh mendapatkan mata
dengan mengira jarak kayu itu jatuh dari lubang. Satu jarak kayu panjang dikira satu mata.
Permainan Kedua
Pemain tadi akan mengambil kayu pendek dan melambungkan ke udara, kemudian memukulnya
kuat dengan kayu panjang. Dia diberi peluang sebanyak tiga kali jika pukulan pertama atau
keduanya tidak kuat.
Sekali bagi pemain lawan cuba menyambut jika tidak berjaya. Pemain tadi boleh mendapat mata,
dengan kiraan yang sama. Mata yang diperoleh dicampur dengan mata daripada langkah pertama
tadi.
Permainan Ketiga
Seterusnya, pemain beralih kepada langkah ketiga yang dipanggil patuk ular. Pemain
menyandarkan kayu pendek di tepi lubang, kemudian mengetuk hujung kayu pendek itu dengan
kayu panjang. Jika pukulan dibuat dengan baik, kayu pendek akan melentik ke udara. Pemain itu
hendaklah bersedia untuk memukul kayu pendek itu sebelum jatuh ke tanah, dengan
menggunakan kayu panjang. Tempat kayu pendek itu jatuh dikira mata, iaitu mengiranya dengan
menggunakan kayu panjang, kiraan mata tetap sama seperti sebelumnya. Pasukan yang
mempunyai mata tertinggi memenangi perlawanan ini.
http://resam-melayu.com/2009/12/permainan-tradisional-melayu-konda-kondi.html
http://permainantradisi.com/
http://tradisional-bib.blogspot.com/
68