1. UNIVERSITI MALAYA
AKADEMI PENGAJIAN MELAYU
AZEA3302
GENDER DAN PEKERJAAN
SESI 2013/2014

2. Soalan Tutorial
Adakah pembahagian buruh
antarabangsa meneruskan pembahagian
buruh berasaskan gender?

3. Pengenalan
• Pembahagian buruh berasaskan gender (Gender Division of
Labour) adalah semua konsep dan gambaran pembahagian
buruh global tertentu dalam membahagikan struktur,
peranan dan pekerjaan berasaskan gender.
• Pembahagian buruh berasaskan gender ini berbeza-beza
antara satu pekerjaan dan budaya dalam masyarakat global
dan boleh berubah mengikut perubahan ekonomi dan budaya.
• Dalam pembahagian ini, konteks tertentu seperti pola-pola
‚siapa‛ bekerja, ‛apa‛ pekerjaan berdasarkan gender dan
‚bagaimana‛ hasil pekerjaan tersebut diberikan penekanan.
• Globalisasi juga menentukan pembahagian buruh kerana ianya
menjadi impak perubahan di dunia berkenaan gender
dipersoalkan
memandangkan
berlaku
keadaan
ketaksamarataan gender.

4. Buruh
• Menurut Kamus Dewan Edisi Empat : Buruh merupakan orang
yang bekerja untuk orang lain dan bermatlamat untuk
mendapatkan upah, mencari sumber pendapatan dan
makanan.
• Terdapat 4 jenis buruh :
I. Buruh mahir : Buruh yang mempunyai kepakaran khusus
yang diperolehi daripada latihan professional dalam
bidang tertentu seperti jurutera.
II. Buruh separuh mahir : Buruh yang mempunyai kepakaran
dalam bidang tertentu yang diperolehi daripada
pengalaman
bekerja
dan
atau
latihan
separuh
professional seperti jurukimpalan.
III. Buruh kasar : Buruh yang lebih memerlukan tenaga fizikal
daripada keupayaan mental dalam pekerjaannya.
IV. Buruh paksa : Buruh yang dipaksa melakukan kerja berat
tanpa ganjaran yang sewajarnya.

5. Pembahagian Buruh
• Mies mengemukakan tesis mengenai pembahagian buruh secara
internasional (international division of labour) dengan
menyatakan wanita lebih dipilih sebagai tenaga untuk
memperbanyakkan keuntungan kapital. Dalam hal ini, keadaan
wanita sebagai buruh tambahan dan bukan sebagai pencari
nafkah utama atau ’breadwinner’ dalam rumah tangga
membuat wanita lebih mudah dimanipulasi. Dalam masa yang
sama, wanita lebih mudah diberikan dengan upah murah dan
menunjukkan produktiviti yang tinggi. Hal ini tentunya
menguntungkan proses keuntungan kapital terutama pada
wanita di negara-negara Dunia Ketiga.
• Pembahagian buruh mengikut gender (division of labour)
dipengaruhi oleh budaya. Budaya yang membuat persepsi
bahawa wanita adalah ‘subordinate’ dan tidak sama dengan
lelaki. Budaya yang menentukan peranan dan tanggungjawab
seorang wanita iaitu ‘confined to the unpaid reproductive
activities in the private domain’. Manakala, lelaki ditugaskan
berperanan ‘in paid activities, outside the home’. Segala
pemikiran, tingkahlaku, membuat keputusan dalam keluarga,
komuniti, tempat kerja biasanya dipengaruhi oleh ‘the social
norms base on culture rather than the high ideals of religion’.

6. Globalisasi Dan Antabangsa
Menurut Profesor Dr Yusuf Al-Qardawi : Dari segi bahasa,
globalisasi berasal dari kata dasar ‚global‛ yang bererti umum
dan keseluruhan.
• Menurut pandangan Sarjana Barat :
I. Oscar Ugarteche : Globalisasi ditakrifkan sebagai pertumbuhan
dalam kegiatan ekonomi yang merentasi sempadan nasional dan
rantau. Berlaku dalam peningkatan pergerakan barangan dan
perkhidmatan menerusi perdagangan dan pelaburan serta
pergerakan buruh merentasi sempadan-sempadan. Berlaku juga
dalam pertukaran maklumat (informasi). Ia dipacu oleh pelakupelaku individu ekonomi yang mencari lebih banyak keuntungan
ekonomi persaingan yang semakin menekan.
II. Mittelman (1996) : Globalisasi ialah integrasi ekonomi dunia yang
mendalam melalui hubungan pengeluaran barang dan penggunaan
buruh serta fenomena sejagat mencantum pelbagai jenis proses
rentas sempadan dan pelbagai struktur dalam negera yang
membolehkan ekonomi, politik, budaya dan ideologi sesebuah
negara menembusi negara-negara lain.
• Daripada Wikipedia Ensiklopedia Bebas : Istilah moden,
•

7. Kapitalisme Global
•
Menurut AM Saefuddin (2011) : Kapitalisme global adalah sistem sosial
yang didasarkan pada pengakuan hak-hak individu. Dalam ekonomi,
kapitalisme memisahkan sempadan negara dengan ekonomi seperti
memisahkan agama dengan negaranya. Dalam ekonomi juga kapitalisme
menekankan peranan penting kapital (modal) yakni kekayaan termasuk
barangan, upah dan buruh yang digunakan dalam menghasilkan barangan
adalah murah.
•
Menurut Acker 1988 : Kapitalis global terus mengabaikan keperluan
pekerja dan orang ramai kecuali terpaksa membayar upah buruh murah,
sama ada kerana keperluan kritikal timbul untuk kuasa tenaga pekerja
tertentu atau gerakan-gerakan sosial, bertindak balas kepada krisis
pertumbuhan ekonomi sama ada secara langsung atau melalui campur
tangan kerajaan mencabar kuasa korporat.
•
Kapitalisme global meliputi :
I.
Cara kapitalis hasilkan barangan
II.
Cara kapitalis eksploitasi dan diskriminasi buruh wanita
III.
Cara kapitalis agihkan sumber pendapatan
IV.
Rancangan sosio-ekonomi kapitalis

8. Teori Globalisasi Gender
• Menurut Catherine Lutz (1995) : Teori globalisasi gender ialah
proses menentukan globalisasi dari penyusunan semula ruang
pengeluaran merentasi sempadan negara dan luas pecutan
dalam peredaran global modal, barangan, buruh dan ideaidea dikesan dalam bentuk kontemporari untuk ekoperubahan ekonomi dan politik sedunia pada tahun 1970.
• Teori globalisasi gender dilihat berubah dalam kilang dan
perusahan menjana ekonomi serta cara pergerakan adalah
disebabkan empat bentuk modal dalam ekonomi global iaitu :
I. Modal buruh lelaki dan buruh wanita (imigrasi, migrasi,
emigrasi)
II. Modal kewangan (bantuan, ekuiti, hutang, miutang, pinjaman)
III. Modal sumber (tenaga, besi, mineral, kayu)
IV. Modal kuasa (ketenteraan, perikatan, pakatan)

9. Feminisasi Buruh
• Menurut Mehra dan Gammaye, 1999 : Feminisasi buruh adalah
perubahan ekonomi global dan pertumbuhan pasaran yang
diterajui telah memberi kesan ke atas buruh wanita .
• 'Feminisasi buruh‘ : Digunakan untuk merujuk kepada
peningkatan yang pesat dan ketara dalam nisbah wanita
dalam pekerjaan yang dibayar dalam tempoh dua dekad yang
lalu.
• Keadaan dalam feminisasi buruh telah diiringi oleh perubahan
dalam pembahagian buruh dalam pekerjaan dari pembuatan
kepada perkhidmatan di negara-negara maju dan daripada
pertanian kepada pembuatan dan perkhidmatan di negaranegara membangun.
• Menurut Standing, 1999 : 'Feminisasi buruh‘ digunakan untuk
menggambarkan kesesuaian buruh wanita yang lahir dari
kebangkitan kapitalisme global mengeksploitasi buruh
'sekunder‘ berdasarkan gender.

10. Patriaki
• Menurut Kamla Bhasin, 1994 : Patriarki berasal daripada
perkataan ‚patriarch‛ yang bererti peraturan atau
pemerintahan ayah, serta digunakan untuk mendiskripsikan
istilah ‚keluarga dominasi lelaki‛.
• Menurut
Sylvia
Walby
dalam
bukunya
Theorizing
Patriarchy (1990) : Patriarki merupakan suatu sistem sosial
dan amalan-amalan yang meletakkan lelaki dalam posisi
mendominasi, menindas, dan mengeksploitasi wanita serta
meletakkan wanita di bawah subordinasi lelaki.
• Patriaki menjelaskan kuasa yang tidak seimbang antara
lelaki dan wanita disebabkan oleh subordinasi wanita,
organisasi kerja berupah, pemerintahan negara dan
pemahaman budaya sebagai universal sehingga membawa
perubahan peranan dan tugas yang berbeza antara lelaki dan
wanita.
• Kesan buruh wanita dalam budaya patriaki dan di bawah
kapitalisme akan dieksploitasi, gangguan seksual di tempat
kerja, pekerjaan domestik yang tidak tetap dan jenayah

11. Export-Led Growth
•
Pertumbuhan eksport adalah satu strategi ekonomi yang
digunakan oleh beberapa negara-negara membangun. Strategi ini
bertujuan untuk pasaran dalam ekonomi dunia untuk jenis
eksport tertentu.
•
Faktor yang menarik pelabur asing dalam eksport ialah
penggunaan buruh murah yang tidak mempunyai kemahiran.
Pekilang menawarkan upah yang rendah khusus kepada buruh
tidak mahir yang sebahagian besarnya terdiri daripada golongan
wanita. Selain daripada menerima upah yang rendah berbanding
buruh lelaki, buruh wanita didapati taat kepada majikan dan
mempunyai kepantasan melakukan kerja tertentu.

12. Buruh EPZ
• Zon Pemprosesan Eksport (EPZ) diklasifikasikan sebagai
sebuah wilayah bukan kastam negara tuan rumah, di mana
aktiviti berorientasikan eksport dijalankan dalam kilangkilang sektor pembuatan, perkhidmatan, pemprosesan dan
pemasangan.
• Buruh wanita datang dari kawasan luar bandar ke EPZ untuk
sumber utama pekerjaan sektor formal di kilang-kilang.
• Sebanyak 80% - 90% buruh wanita bekerja di kilang-kilang EPZ.
• Buruh wanita di EPZ :
i.
Kemahiran rendah
ii.
Gaji rendah
iii.
Prospek rendah
iv.
Masa kerja yang panjang
v.
Tidak mempunyai akses kepada peluang latihan
vi.
Tidak berpotensi dan berkembang
vii.
Tidak selesa dari segi keadaan tempat kerja

13. Segi Tiga Pertumbuhan-Growth
Triangles
•
•
Ia merujuk kepada kerjasama ekonomi beberapa buah negara ASEAN
tertentu untuk saling membantu dan melengkapi antara satu sama
lain.
Kadar upah di Malaysia adalah lebih tinggi berbanding dengan kadar
upah di Indonesia. Contohnya, Jamilah seorang pekerja kilang
warganegara Indonesia menjelaskan bahawa sebab-sebab utama
kaum wanita berhijrah ke Malaysia bertujuan mendapatkan
pekerjaan dan membaiki taraf hidup.

14. Faktor-faktor Pembahagian Buruh
Berasaskan Gender
1) Pekerjaan Utama Dan Pekerjaan Sampingan
• Menurut Martin and Robert, 1984;Robinson and Wallace, 1984 :
I. Pekerjaan utama adalah lebih cenderung kepada buruh
lelaki manakala pekerjaan sampingan pula cenderung
kepada buruh wanita.
II. Pekerjaan sampingan adalah pekerja kurang berkemahiran.
• Buruh wanita dilihat sebagai pekerja tidak mahir, upah yang
lebih rendah dan sukar dalam mendapatkan kenaikan pangkat
jika dibandingkan dengan buruh lelaki.
• Contohnya, kerani lelaki dan kerani wanita berbeza dari segi
upah dan kenaikan pangkat. Manakala, buruh lelaki memegang
jawatan sebagai pengurus dan buruh wanita pula hanya kerani
atau pekerja kilang.

15. 2) Bias Gender
• Menurut Martin and Robert, 1984;Robinson and Wallace, 1984 :
Pekerja sambilan adalah pekerja tidak berkemahiran.
• Buruh wanita dianggap sebagai pekerja tidak berkemahiran
berbanding pekerja lelaki walaupun masa mereka bekerja
adalah lebih lama berbanding pekerja lelaki.
• Di Britain, buruh wanita harus bekerja 16 jam seminggu selama
dua tahun dalam sesebuah syarikat untuk diterima bekerja
secara sah.
• Buruh wanita yang bekerja di antara 8 hingga 16 jam harus
bekerja selama 5 tahun dalam sesebuah syarikat untuk
mendapatkan kerja tetap dan selamat dari dipecat dan
kenaikan gaji.
• Keadaan ini, memerlukan undang-undang untuk menyelamatkan
buruh wanita supaya tidak dipecat kerana buruh wanita hanya
tidak bekerja beberapa jam sahaja.
• Pada tahun 1971, sebanyak 81% adalah buruh sambilan wanita.
• Pada tahun 1986, sebanyak 91% adalah buruh sambilan wanita.
• Pada tahun 1971, buruh tetap wanita sebanyak 25.3%.
• Pada tahun 1986, buruh tetap wanita sebanyak 25.85%.

16. 3) Konstruk Sosial
• Bukan hanya sistem kapitalis sahaja yang merendahkan
kedudukan wanita malahan konstruk sosial juga turut
berpandangan bahawa lelaki dianggap jauh lebih sempurna
dan kuat daripada wanita.
• Hal ini hanya dilihat berdasarkan faktor fizikal dan mental
seseorang wanita yang dianggap tidak cukup kuat dan lemah.
• Di dalam konstruk sosial, wanita dianggap hanya boleh
mengandung dan merugikan majikan serta hanya perlu
memberikan lebih perhatian kepada keluarga dan fungsi
biologi bahawa seorang wanita hanya melahirkan dan
menjaga anak sahaja.
• Perkara ini sama sekali tidak tepat dan telah mewujudkan
ketidaksetaraan gender apabila buruh wanita terlibat dalam
dunia pekerjaan awam.
• Dengan itu, hubungan gender telah mempengaruhi pembahagian
buruh antara buruh wanita dengan buruh lelaki di dalam
pekerjaan.

17. 4) Penciptaan Teknologi Baru
• Menurut Philips (1983:102) : Tahap kemahiran bukan hanya
ditentukan oleh kapitalis semata-mata, namun pada masa yang
sama dominasi lelaki dalam kemahiran semulajadi lelaki
tidak boleh dipisahkan dengan sifat maskulin.
• Kecenderungan memperkenalkan teknologi baru kepada
lelaki telah menyebabkan kemahiran menggunakan teknologi
hanya ditumpukan kepada lelaki berbanding wanita.
• Pekerjaan ditentukan berdasarkan sifat maskulin dan
feminime, di mana kemahiran tersebut memihak kepada lelaki.
Namun, apa yang berlaku adalah berpunca daripada
penghasilan sesuatu mesin itu.
• Peralatan teknologi baru yang dihasilkan oleh lelaki telah
dihasilkan berpandukan kemampuan lelaki dan hanya lelaki
yang mampu untuk mengendalikannya.
• Andaian sesuatu teknologi yang dihasilkan adalah mengikut
saiz badan dan kekuatan fizikal, mesin yang berat dan
berkuasa tinggi hanya lelaki yang mampu mengendalikannya.
Contohnya, jentolak vs vakum.

18. 5) Undang-undang Buruh
• Terdapat pekerjaan yang tidak dibenarkan oleh undangundang untuk pekerja wanita lakukan iaitu :
i. Mencuci mesin atau enjin ketika ianya sedang beroperasi.
ii. Bekerja dengan menggunakan aram-aram (scaffolding) lebih
daripada 10 meter dari bawah tanah.
iii. Pekerjaan yang perlu menggunakan gergaji.
iv. Mengeluarkan, mengangkat dan mengangkut bahan letupan
atau bahan mudah bakar.
v. Perlombongan di bawah tanah.

19. • Di samping itu, majikan tidak dibenarkan mengambil buruh
wanita untuk tugas mengangkat, membawa, menyokong,
menarik atau menolak objek yang berat melebihi daripada
berat yang ditetapkan iaitu :
i. Bagi kerja dalam keadaan biasa ianya tidak boleh melebihi
daripada 30kg.
ii. Bagi kerja mengangkat barang ianya tidak boleh melebihi
daripada 25kg.
iii. Bagi kerja yang mengangkut atau membawa barang dengan
menggunakan kenderaan beroda samaada ianya ditolak atau
ditarik di atas landasan tidak boleh melebihi daripada
600kg.
iv. Bagi kerja yang mengangkut atau membawa barang dengan
menggunakan kenderaan beroda samaada ianya ditolak atau
ditarik tanpa landasan yang tidak boleh melebihi daripada
300kg.

20. Peranan Meneruskan Pembahagian
Buruh Berasaskan Gender
i.
Peranan 1 : Wanita bertanggungjawab melahirkan anak
• Persepsi ini menghalang wanita daripada mengakses pekerjaan,
pendidikan, latihan, tanah dan aset yang produktif telah menyekat
masa dan pergerakan untuk kerja yang produktif dan menghad
pilihan menjana pendapatan.
ii.
Peranan 2 : Wanita sebagai golongan 'sekunder‘
• Hal ini supaya orang (majikan) memberi keutamaan kepada wanita
dalam peruntukan peluang pekerjaan dibayar.
iii.
Peranan 3 : Wanita tidak mempunyai akses yang sama kepada
sumbersumber dan perkhidmatan yang produktif
• Hal ini kerana wanita adalah sebahagian besar bergantung kepada
bekerja sendiri yang mana tanah, modal, teknologi dan buruh
adalah kritikal, kekurangan akses mengekang produktiviti dan
mengukuhkan stereotaip bahawa wanita sememangnya kurang
produktif berbanding lelaki.
iv. Peranan 4 : Wanita masih bertumpu kepada pekerjaan lama

21. Kesan-kesan Pembahagian Buruh
Berasaskan Gender
• Buruh wanita dan buruh lelaki dipengaruhi oleh globalisasi
berbeza dalam konteks pekerjaan.
• Kesan-kesan ke atas buruh wanita mungkin berbeza mengikut
kelas, kumpulan kaum, etnik, umur, lokasi, geografi, struktur
isi rumah seperti bandar atau luar bandar dan lain-lain.
• Dalam konteks buruh, buruh wanita terjejas lebih ketara
berbanding buruh lelaki iaitu :
I. Lebih ramai buruh wanita berbanding buruh lelaki menjadi
penganggur
II. Keadaan kerja untuk buruh wanita semakin merosot
III. Perbezaan upah antara buruh wanita (rendah) dan buruh
lelaki (tinggi) berkembang dan ketara
IV. Buruh wanita menjadi semakin miskin dan terdesak
V. Pekerjaan tanpa buruh wanita yang berpengalaman
VI. Kemajuan pendidikan buruh wanita semakin merosot

22. Kesimpulan
• Kecenderungan untuk buruh lelaki dan buruh wanita
untuk pakar di pasaran dan kerja-kerja domestik
adalah perkara biasa dalam negara-negara maju.
Penyelidikan ke dalam penentu pasaran dan bekalan
buruh domestik memberi tumpuan kepada satu jenis
kerja secara berasingan. Sifat ini dilihat bahawa
ketidaksamaan gender dalam pembahagian
buruh
adalah jauh lebih ketara yang dibekalkan kepada setiap
sektor kerja.
• Dapat dilihat, buruh wanita terjejas oleh proses
globalisasi ke tahap yang lebih besar daripada buruh
lelaki.
• Dalam masa yang sama, tidak ada keuntungan kepada
buruh wanita dalam globalisasi.
• Ianya perlu pemantauan secara sistematik berdasarkan
faktor dan kesan perubahan gender dalam pembahagian
buruh global supaya matlamat kesaksamaan dan
perkembangan keupayaan gender tidak diabaikan di
seluruh dunia.
• Hubungan antara globalisasi dan kesaksamaan gender

23. Lampiran

27. Bibliografi
Buku
• 24. Carla Freeman. Is Local : Global as Feminine: Masculine? Rethinking
the
Gender of Globalization. Signs Vol 26, No 4 Globalization
and Gender (Summer 2001), pp 1007-1037.
• Clark, Ian, 2001. Globalization and The Post-Cold War Order, in; John
Baylis &
Steve Smith (eds.) The Globalization of World Politics,
2nd edition, Oxford, pp. 614-648.
• Gunter, Bernhard G., and Hoeven, Rolph van der. 2004. ‚The Social
Dimension
•
•
of Globalization: A Review of the Literature‛.
Geneva:
Policy Integration
Departement World Commission
in the Social
Dimension of Globalization
International
Labour Office.
Silvia Walby. Theorizing Patriarchy. Oxford: Blackwell. 1990.
Maria MiesPatriarchy & Accumulation on a World Scale: Women in the
I
nternasional Division of Labour (New Edition)
Jurnal
• Warsono. 2007. Globalisasi dan Perubahan Budaya.
Web
• http://seishiya.wordpress.com/politic-like-crazy/11-2/
• http://zenithtech.blogspot.com/2011/12/teknologi-dan-wanita.html