1. Etyczne postępowanie
Etyka jest działem filozofii zajmującym się badaniem moralności. Człowiek
poznaje podstawowe wzorce zachowań, reguły postępowania oraz normy etyczne w domu
rodzinnym. Swoją wrażliwość moralną kształtuje dzięki najbliższym oraz środowisku w
którym wzrasta. Wówczas dowiaduje się co w jego społeczności jest dozwolone a czego się
nie dopuszcza. Dzięki temu może świadomie podejmować wybory, przewidując choć po
części ich konsekwencje. W tym co robi może kierować się bądź własnym dobrem bądź
etycznym postępowaniem. Prawda jednak jest taka, że żyjemy w świecie nagród i kar. Już od
dzieciństwa jesteśmy przyzwyczajani, że za właściwe postępowanie, czyli zgodne z
wytycznymi rodziców czeka nas nagroda bądź pochwała, zaś za zachowanie niezgodne z tymi
normami kara. Podobny system obowiązuje niemal wszędzie: w szkole, w państwie itp. Na
przykład za spełnienie tego, czego od nas oczekują otrzymujemy dobre oceny, pochwały itd.
W ten sposób uczymy się, że postępowanie w sposób oczekiwany przez nasze środowisko
społeczne jest opłacalne i przynosi korzyści. W takich czasach trudno jest więc mówić o
postępowaniu etycznym. Każdy z nas poświęca swe życie pogoni za szczęściem, miłością,
pieniędzmi, zrozumieniem. Czasami jednak warto zatrzymać się i zastanowić nad tym co
robimy. Czy przypadkiem kogoś nie ranimy, czy dążąc do celu nie krzywdzimy drugiego
człowieka lub grupy osób. Trzeba zadać sobie pytanie jak żyć w zgodzie z zasadami etyki?
Jak osiągnąć szczęście nie wyrządzając krzywdy innym? Jaką postawę musimy przyjąć
wobec otaczającego nas świata? Jak powiedział kiedyś Giovanni Picco della Mirandola:
„Człowiek jest kowalem swojego losu” . To w naszym interesie przystoi, aby tak „uderzać w
kowadło”, żeby metalowe odłamki nie zraniły innych, tylko aby „wytwór twojej pracy cieszył
i czynił pożytek” bliskim nam osobom. Często wiedza związana z tym co dobre i złe ma
swoje korzenie w wierzeniach religijnych. Niemal w każdej religii przedstawione są dane
ustalenia, których wierni powinni przestrzegać bądź unikać. Jednak etyka i moralne działanie
nie mogą być ograniczone tylko do osób wierzących. Czyny etyczne powinny być naturalnym
nakazem każdego człowieka, niezależnie od jego wyznania.
Każdy z nas zapewne nie raz spotkał się z sytuacją, w której musiał dokonać
wyboru czy postąpić etycznie czy nie. Wybór bywa łatwy, gdy sytuacja jest prosta, np.
uratować kobietę z płonącego budynku czy nie? Ale co robić w sytuacji, w której każdy
wybór pociąga za sobą przykre konsekwencje? Jak się zachować, gdy w zależności od
naszego wyboru skrzywdzimy jedną, bądź drugą osobę? Często nie wiemy jak się zachować
w danej sytuacji, jak postąpić, aby było dobrze i nikogo nie zranić.

2. Etyka wiąże się z czynami człowieka. Dzięki nim możemy ocenić czy człowiek
postępuje etycznie czy nie. Weźmy na przykład pole walki. Powiemy, że żołnierz, który ratuje
swojego rannego towarzysza, narażając przy tym własne życie zachowuje się etycznie.
Pomaga mu i ratuje jego życie, mimo że sam może zginąć. Ludzi takich darzymy szacunkiem
i podziwiamy, ponieważ taka decyzja na pewno nie była łatwa i wymagała poświęcenia.
Przeciwnie zaś, pogardą darzymy osobę, która porzuca współtowarzysza w potrzebie,
zachowując się tym samym nieetycznie.
Innym przykładem będzie rodzina, która zaadoptowała sierotkę. Opiekuje się nią,
pomaga w każdej sytuacji i poświęca jej swój czas. Stara się przekazać własną wiedzę i
przygotować do dorosłego życia. Dziecko to może w końcu poczuć się kochane i naprawdę
szczęśliwe. Rodzice zaś zyskują miłość i ukochane dziecko, którego być może sami nie mogli
mieć. Przeciwieństwem tego postępowania etycznego będzie sytuacja, w której tyran domowy
znęca się nad swoją rodziną, pije i maltretuje żonę i swoje dzieci. Takie postępowanie
uznamy wówczas za niegodne.
Z różnymi zachowaniami etycznymi możemy spotkać się spotkać nawet na
drodze. W sytuacji, w której kierowca postrąca przechodnia staje przed wyborem. Może
postąpić tak jak należy, czyli zawiadomić karetkę i udzielić pierwszej pomocy
poszkodowanemu, o ile jest taka potrzeba. Zdarzają się jednak osoby, które by uciekły z
miejsca wypadku, stroniąc przy tym od odpowiedzialności. Wówczas uniknęły by kary, którą
powinni byli ponieść. Pozostanie na miejscu wypadku wymaga bowiem odwagi i wiąże się z
różnymi konsekwencjami.
Czasami zachowanie etyczne wiąże się z wyborem pomiędzy kłamstwem a
prawdą. Z reguły kłamstwo jest złe i krzywdzi drugiego człowieka. Klasycznym przykładem,
potwierdzającym, że nie powinno się kłamać jest wagarowanie i tłumaczenie rodzicom, „że
nie było nauczyciela” bądź „źle się czułam”. Opuszczając zajęcia mamy braki w
wiadomościach i jest trudniej z nadrobieniem zaległości. A zazwyczaj i tak prawda wychodzi
na jaw i pozostaje tylko wstyd przed rodzicami i utrata zaufania.
Jednak od reguły zdarzają się także odstępstwa. Uważam, że jeśli prawdą mamy
zabić drugiego człowieka to powinniśmy kłamać! Przykładem może być historia mojej
koleżanki. Gdy była mała jej mama zachorowała na raka. Szanse na przeżycie były znikome.
Dziewczynka płakała, a jej ojciec pocieszał ją, tłumacząc, że mama wyjechała w daleką
podróż. Dzięki temu łatwiej było jej przetrwać ciężkie chwile. W tej sytuacji kłamstwo
zaoszczędziło jej wiele bólu. Bo kto chce patrzeć jak ukochana osoba cierpi i powoli umiera?
Nikt. Szczególnie gdy jesteśmy bezradni i nie możemy tej osobie pomóc.

3. Podobnie jest w sytuacji, gdy dowiadujemy się od lekarza, że nasza bliska osoba
umiera. Stajemy wówczas znowu przed wyborem między prawdą a kłamstwem. Czy mamy
powiedzieć ukochanej osobie, że zostało jej np. parę dni życia, przybijając tym samym
gwóźdź do jej trumny? Czy może nic jej nie mówić, pozwalając spokojnie przeżyć te dni,
tylko że w niewiedzy. Która opcja jest lepsza? Która wyrządzi mniej zła?
Również trudne zadania ciążą na lekarzach. Co dzień ratują oni życie wielu
osobom, poświęcają się i wykorzystują własną wiedzę, aby pomóc innym. Zostają jednak
także stawiani w niezręcznych sytuacjach. Co ma uczynić lekarz, który wie, że jego pacjent
zarażony jest wirusem HIV i nie informuje o tym swego współtowarzysza? Czy powinien
milczeć, czy może jednak powinien zawiadomić o zagrożeniu jego partnera? Czy lekarz
powinien być stawiany w takiej sytuacji? Jak powinien postąpić, aby nie zostać oskarżonym o
naruszenie zasad etycznych bądź prawa?
Takie same pytania można zadać odnośnie lekarzy psychiatrów. Co taki lekarz
powinien zrobić, gdy dowiaduje się, że chory psychicznie pacjent ma zamiar zabić kogoś ze
swojego otoczenia. Czy w takiej sytuacji powinien milczeć, aby nie złamać tajemnicy
lekarskiej? Lecz jeśli dojdzie do zabójstwa, czy wówczas nie staje się współwinny
popełnionego przestępstwa? Nie jest to łatwa decyzja, gdyż lekarz ma za zadanie obronę
interesów swojego chorego, ale nie może pominąć jego działań, które mogą mieć
katastrofalne skutki w środowisku.
Lekarze postępują etycznie broniąc ludzkiego życia, starając się ze wszelkich sił
pomóc pacjentom. Ale zdarzają się wśród nich zachowujący się karygodnie. Aby dostać się
do jakiegoś lekarza specjalisty zazwyczaj termin wizyty jest zbyt odległy by chory mógł tyle
czekać. Jednakże, jeżeli temu samemu specjaliście, w tej samej przychodni państwowej
zapłacimy tzw. „łapówkę”, termin naszej wizyty w zasadzie ogranicza się do minimum. Tak
samo jest z wypisywaniem skierowań na badania. Większość lekarzy wypisze nam takie
skierowanie dopiero po otrzymaniu odpowiedniej kwoty. Czyż lekarze nie składają przysięgi
Hipokratesa, aby za wszelką cenę starać się bronić ludzkiego życia? Składają! Więc nie
powinni kierować się pieniędzmi i wyróżniać bogaczy, gdyż każdy człowiek niezależnie od
statusu majątkowego ma prawo otrzymać pomoc lekarską i powinien być traktowany
jednakowo.
Etyczne bądź nieetyczne zachowanie jest związane także z najbliższymi osobami
w naszym życiu, np. z matką. W większości przypadków matka jest w stanie wybaczyć
wszystko własnym dzieciom, nawet ich karygodne zachowania. Dobro dziecka jest dla niej
często ważniejsze niż własne. Dzięki miłości jest zdolna do wielu poświęceń. Jest wiele

4. matek, które dla ratowania swoich dzieci, czasem jeszcze nienarodzonych, poświęcają to, co
mają najcenniejsze – własne życie. Ponadto niemal każda matka stanie po stronie swojego
dziecka bez względu na to, jakim jest człowiekiem. Dzięki właściwym relacjom między
matką a ojcem, możemy następnie tworzyć inne związki - przyjaźnie, miłość z partnerem
życiowym. I także w tych relacjach jesteśmy zdolni do największych poświęceń. Takich
przykładów można szukać wszędzie wokół nas. Możemy się spodziewać, że i nasi przyjaciele
w razie potrzeby wybiorą raczej nasze dobro niż własne. Być może takie możliwości tkwią i
w nas samych. Ale w życiu zdarzają się także i odstępstwa od normy. Mamy do czynienia z
sytuacjami, w których matki zabijają własne dzieci tuż po urodzeniu, bądź wyrzucają
noworodki np. do śmietników. Można się też spotkać i to bardzo często z matkami,
dokonującymi aborcji. Zabijają własne nienarodzone dziecko, nie dając mu nawet szansy
przyjścia na świat. Czy matka, mimo że to w jej brzuchu rozwija się noworodek ma prawo do
zabicia go? Czy może decydować o życiu drugiego człowieka? Czy takie zachowanie jest
zgodne z zasadami etyki?
Oprócz indywidualnych przypadków ludzkiego poświęcenia i etycznego
działania istnieje wiele instytucji powołanych do tego, aby nieść pomoc potrzebującym
ludziom. Powstają liczne fundacje, zajmujące się poszukiwaniem środków materialnych,
organizujących zbiórki jedzenia, chcące zapewnić lepsze warunki chorym i biednym ludziom.
Powstają także hospicja, których wolontariusze i pracownicy wspomagają ciężko chorych
ludzi i przygotowują ich do godnej śmierci.
Mimo to na świecie wciąż jest wiele zła. Ludzie często w swoich działaniach
kierują się krzywdą innych. Ówcześnie człowiek liczy się o tyle, o ile pełni odpowiednią rolę
społeczną. Mamy świadomość tego, że światem rządzą raczej pieniądze niż miłość bliźniego.
Najważniejsze są te wartości, które mają charakter materialny, przynoszące korzyści
finansowe. Bywa tak, że w imię tych wartości, ludzie poświęcają dobro innych, lekceważąc
ich godność.
W dzisiejszych czasach można się więc spotkać zarówno ze szlachetnymi
postawami etycznymi jak i niegodnymi oraz karygodnymi, uwłaszczającymi godności
ludzkiej. Nie jestem filozofem, ale prędzej przychyliłabym się do opinii, że częściej mamy do
czynienia z tymi nieetycznymi postępowaniami. Zło i nieuczciwe zachowanie jest obecnie tak
powszechne, że przestajemy zwracać na nie uwagę, uznając za coś naturalnego. Sami
niejednokrotnie kierujemy się działaniem niegodnym człowieka. Ogarnia nas znieczulenie na
cudzą krzywdę, coraz mniej jest ludzi, na których możemy polegać. Podobno istnieje jakaś
etyka zawodowa, która jest jednak nieustannie łamana przez wszystkich których winna

5. dotyczyć. Podobno istnieją jakieś normy etyczne, które tak naprawdę dawno odeszły w
zapomnienie. W czasach „wyścigu szczurów” nie ma za wiele miejsca na współczucie ani na
umiar. Większość ludzi dąży do pozyskania celi materialnych. Marzą im się szybkie
samochody, dobre prace przynoszące godziwe zyski. Ale cóż z tego, że posiadamy dwa
samochody, że mamy zdjęcia pod palmami i zamożnych przyjaciół, kiedy nikt ze znanych
nam osób nie powie o nas dobrego słowa? Czy naprawdę tylko dobra materialne liczą się w
dzisiejszym świecie? Każdy z nas chce osiągnąć szczęście, ale za jaką cenę? Moim zdaniem
by żyć szczęśliwie, trzeba żyć moralnie i przestrzegać norm etycznych. Powinno się żyć w
zgodzie z zasadą „nie szkodzić”, czyli zachowywać się tak aby na drodze do naszego
szczęścia nie wyrządzać krzywdy innym ludziom. Nie powinniśmy więc wymagać tylko od
innych osób moralnego działania. Musimy zacząć wymagać od samych siebie, bowiem świat
zaczyna się od nas samych.

6. dotyczyć. Podobno istnieją jakieś normy etyczne, które tak naprawdę dawno odeszły w
zapomnienie. W czasach „wyścigu szczurów” nie ma za wiele miejsca na współczucie ani na
umiar. Większość ludzi dąży do pozyskania celi materialnych. Marzą im się szybkie
samochody, dobre prace przynoszące godziwe zyski. Ale cóż z tego, że posiadamy dwa
samochody, że mamy zdjęcia pod palmami i zamożnych przyjaciół, kiedy nikt ze znanych
nam osób nie powie o nas dobrego słowa? Czy naprawdę tylko dobra materialne liczą się w
dzisiejszym świecie? Każdy z nas chce osiągnąć szczęście, ale za jaką cenę? Moim zdaniem
by żyć szczęśliwie, trzeba żyć moralnie i przestrzegać norm etycznych. Powinno się żyć w
zgodzie z zasadą „nie szkodzić”, czyli zachowywać się tak aby na drodze do naszego
szczęścia nie wyrządzać krzywdy innym ludziom. Nie powinniśmy więc wymagać tylko od
innych osób moralnego działania. Musimy zacząć wymagać od samych siebie, bowiem świat
zaczyna się od nas samych.