1. Literatura Galega
do Século XX e da Actualidade
Suso de Toro
Entrevista
IES Manuel García Barros
A Estrada
Texto: © Cc-by-sa-3.0
Fotos: © Todos os dereitos reservados
martes 15 de enero de 2013

2. Suso de Toro
1. Como lembra Vostede aqueles anos de xuventude naquela fervente Compostela de fins da ditadura? E dos seus primeiros anos
universitarios xusto antes da caída do ditador? Até que punto aquela etapa puido marcar a súa obra literaria posterior? Foi o
ambiente familiar ou o social o que puido marcar que tanto Vostede coma seu irmán se adicasen á escrita?
Recoñezo que aqueles anos tan espesos, con cousas boas e malas, foron o momento no que vivín a vida con maior intensidade. Eu
lembro aquel tempo con regusto agredoce, a dozura da xuventude que vive a vida como unha aventura até a fin e tamén o
amargo daquela sociedade encerrada e afogada nunha cousa sinistra e miserábel. Eu desde rapaz sempre tiven dúas veas que
sempre estiveron aí, dunha banda querer cambiar a vida para eliminar inxustizas e, doutra banda, vivir unha vida dedicado á
arte. E dentro da arte eu dubidaba entre ser pintor ou escritor, e de certo que me tomei iso moi en serio e fixen o que puiden
por formarme e “preparme” nos dous campos. Finalmente logo de comezar a debuxar e a escribir, perdín escritos daquela época
naturalmente, cruzóuseme a outra vea, e entrei nunha militancia política moi intensa que me fixo abandonar calquera outra
cousa. Seguín así varios anos aínda despois da morte de Franco e non me puxen de novo a intentar o de escribir até o comezo dos
anos oitenta.
A miña memoria daqueles anos é distinta da da maioría de persoas que viviron eses anos en Santiago como estudantes, pois eu
era veciño da cidade, ademais de estudar traballaba servindo nun negocio familiar moi concorrido e iso tróuxome moitos
problemas como militante político que precisaba da clandestinidade. Foi algo duro, lembro situacións abondo miserábeis, como
ter que despachar bebida aos mesmos policías que me detiveran un mes antes por exemplo. Ou que un cliente e veciño canalla a
mesma mañá na que fusilaron a cinco mozos antifascistas viñese a sinalarme co dedo e a berrar diante dos demais clientes, “¡aos
comunistas había que fusilalos a todos!”. Era unha situación difícil para a miña familia, aos meus pais non lles facía gracia
ningunha. Aínda que lembro unha vez que un veciño, que tiña un fillo preso por roubar, acusou ao meu pai de ter fillos
comunistas e o meu pai contestoulle: “os meus fillos serán comunistas pero son boas persoas, axudan aos seus pais e ademais non
rouban”. Lembrar iso aínda hoxe me fai sorrir de orgullo polo meu pai.
2. Como podería xustificar a súa inclinación cara unha carreira universitaria nun principio bastante allea a un desenvolvemento
literario? Tivo que botar man algunhas veces dos seus coñecementos universitarios á hora de escribir unha obra literaria?
Eu o que quería estudar era Belas Artes, o que ocorre é que cando o falei na casa os meus pais me dixeron que non me podían
pagar unha carreira en Madrid, Barcelona ou calquera outro sitio e que lles facía falta na casa; que escollese unha carreira das
que había en Santiago, como os meus irmáns. Entón pensei a última hora e sen información ningunha en estudar Filoloxía por
estudar galego, mais cando cheguei alí primeiro vin que non habendo aínda a licenciatura en galego portugués só habería
algunhas asignaturas de galego e aínda por riba encontrábame coa asignatura de francés e eu estudara inglés, como eu nese
momento non era nada bo estudante acordei cambiarme para a facultade do lado onde estudaba un moi amigo meu. E fun para
Xeografía e Historia, posteriormente escollín a rama de Arte, mais non foi por un interese xa que eu estudara arte
contemporánea pola miña conta e non aprezaba nada o que nos aprendían na facultade. Non sei dicir se fun completamente xusto
na valoración do que alí nos aprendían, eu penso máis ben que tiña razón.
martes 15 de enero de 2013

3. BernardinoToro
Suso de Graña
3. Deducimos pola maior parte das súas obras que case seguro que Vostede é unha persoa afeccionada ao cinema. Pode esta
afección condicionar a escrita e a temática dunha obra narrativa? Ou máis ben o de que unha obra se poida adaptar a cinema
é algo que xurda a posteriori? Desde logo que o ocorrido con “Todo é silencio” de Manuel Rivas podería ser ilustrativo deste
feito de interdependencia literatura-cinema aínda que o proceso for ao revés, ou non?
Na vida e na arte desde logo non hai que temer tanto contaminármonos que nos paralice.
Non temo que me luxo o cinema ou a pintura, como non temo que a literatura se luxe pola
vida e as impurezas. Polo contrario, na arte amo a impureza porque está viva, o que está
perfecto está morto. O cinema, como a todo o mundo, tenme influido de modo
inconsciente e tamén de modo moi consciente, hai no século XX unha corrente enteira de
literatura contaminada desa grande arte que é o cinema. O cinema é unha maravilla. Por
outro lado hai unha relación moi estreita entre varios libros meus e proxectos
cinematográficos.
4. Como podería xustificar que comezando con vinte anos a escribir teatro Suso de Toro co seu libro
practicamente non publicase case nada deste xénero e se inclinase claramente cara
ao xénero narrativo? Sete palabras.
Porque comecei a rabuñar unhas cuartillas, horrorosas, para unha compañía amadora, o teatro haino que escribir para ser
representado, non para a lectura solitaria. Con todo dous ou tres libros meus foron adaptados ao teatro e escribín unha comedia,
“Unha rosa é unha rosa”, para unha compañía teatral. Que logo se publicase en libro é unha consecuencia, o que importa no
teatro son os actores e actrices nun escenario.
5. A súa obra narrativa moitas veces reconverteuse para ser levada ao cinema e outras veces ao escenario teatral. Realmente as
fronteiras entre estes xéneros son tan simples ou iso é debido a outras circunstancias puntuais?
Penso que é debido a que a miña escrita é precisamente moi cinematográfica e moi teatral. Hai anos que comprendín que o que
adoro é escribir para que actores e actrices digan as miñas palabras. Penso que a verdadeira vida da literatura é cando é
pronunciada en voz alta.
martes 15 de enero de 2013

4. BernardinoToro
Suso de Graña
6. Como enxerga o seu futuro literario un escritor ao que lle conceden premio tras premio cada un máis importante, que os
críticos lle cualifican unha obra súa como das mellores novelas da literatura galega? Impón este feito á hora de se enfrontar a
novos retos literarios ou é máis ben un pulo?
Renunciei ao futuro, retireime. Se publicase algo algún día, caso de ter tempo e estar animado a publicar,
daquela non había ser con ansia de chegar a moitos lectores, o xusto únicamente para que o editor e mais
eu quedásemos contentos.
7. Vostede que fixo guións para a TV, nunca se plantexou retomar un destes guións para unha nova novela?
Teño algún argumento para unha serie de TV por algures, nalgún ordenador, mais… E “Trece Badaladas”
naceu inicialmente para ser unha serie de TV, o que ocorre é que non houbo quen lle interesase. Foi lástima
porque traballara moito na serie e daría unha serie linda. Mais hai o que hai, este país é como é e eu tamén
son como son.
8. En cal das dúas facetas se sente máis a gusto, como tertuliano nun medio de comunicación ou ben
mergullado na escrita dunha novela? Ter que improvisar e argumentar nunha tertulia é máis doado Obra de Suso de
para unha persoa coma Vostede afeita a imaxinar, a xogar coa lingua e coas técnicas literarias? Toro levada a TV
Todo ten a súa dignidade e o seu sentido se se fai de boa fe e querendo que sexa de utilidade. Nas tertulias na Ser contrastei
puntos de vista con persoas intelixentes e informadas que pensaban distinto e moi distinto de min, iso tamén me fixo máis
intelixente. Se se ten un chisco de humildade aprendes de todo e de todos. Agora que o que me deu orgullo íntimo e cando
escribía algo do que me sentía orgulloso.
9. Cales cre Vostede que son as concomitancias entre Tic Tac e Círculo para iren da man tanto na súa adaptación ao teatro
coma para seren conxuntadas na obra O príncipe manco?
Penso que si, e pode que un volumen que agrupe a eses dous libros sexa a miña obra de maior peso. Aínda que ás veces un libro máis
simple é máis duro e duradeiro, nunca se sabe.
martes 15 de enero de 2013

5. BernardinoToro
Suso de Graña
10. Que lle falta á nosa literatura galega para que escritoras e escritores poidan dedicarse a ela dunha maneira practicamente
profesional? Que papel deberían desempeñar os organismos públicos para que se puider normalizar este aspecto da nosa
literatura? Que pensa do dito de Borges cando di que “escribir non é un oficio, é un destino”?
Falta case todo. Nos anos oitenta defendín iso e chamáronme de todo, precisamente. Falta sociedade e faltou un poder político que
dese lexitimidade e apoio práctico aos libros. A miña experiencia, como a doutros escritores, é que no teu país non tés o apoio da
administración a diferencia dos outros países do mundo, polo que todo é costa arriba. Aínda por riba o que pode ocorrer, é ocorreu,
é que sexas perseguido. Que xa é.
11. Pode ser contraproducente para un escritor a súa participación en tertulias nas que a fin de contas ten que amosar o seu
posicionamento ideolóxico? Até que punto influíu no seu futuro literario unha obra coma Madera de Zapatero? E o seu
posicionamento público a raíz do Prestige?
Paguei un prezo alto como profesional e pagárono os meus libros de literatura, claro é. Mais se non digo o que penso non son eu.
Antes tamén apoiei públicamente e con todo o que podía ao PSG-Esquerda Galega e a Camilo Nogueira. E antes fun militante
político e sindical…Non teño medo a luxarme e a tomar partido se vexo algo co que me identifico e precisa pulo.
12. Coida Vostede que se debería apostar pola tradución da nosa literatura a outros idiomas como medio para espallar a nosa arte
literaria ao estranxeiro ou será que aínda non existe suficiente calidade para saír ao exterior?
Claro que hai libros en galego malos, como en calquera outra lingua. Mira que hai merda e media escrita en castelán, que é unha
grande lingua literaria.
martes 15 de enero de 2013

6. Suso de Toro
13. Que sensacións experimentou Vostede ao ver investigadores literarios dos máis variados lugares, culturas... a estudar a súa
obra?
Pois unha cousa que aprendín neses anos de aventura nos que viaxaba a lugares de mérito recoñecido noutros países e me recibían
con respecto é que no meu país o que se di quererme non me querían moito. E tamén que as cousas que nos parecen imponentes e
tremendas cando chegas ali son máis domésticas do que semellan e teñen a mesma dimensión humana que en calquera outro lugar.
Hai catedráticos norteamericanos, franceses ou alemáns moi intelixentes mais eu teño amigos gandeiros que o son aínda máis. E non
é unha pose, para min o coñecemento son moitas cousas, e mal escritor é alguén que acredita de máis nos libros e non trata coa
vida.
Suso de Toro
14. Como enxerga Vostede o presente e o futuro da nosa literatura? Que lle falta para dar ese chimpo que todos agardamos?
Eu son pesimista a curto prazo para a literatura toda. Vai vivir unha transformación moi grande debido aos cambios nas nosas vidas
e non sei de que maneira vai sobrevivir. Internet e o estarmos conectados sempre xa lle quitou espazo á literatura nas nosas vidas.
Sobre iso teño cousas escritas e publicadas en libros, artigos.
martes 15 de enero de 2013

7. AR IO
TI ON
CUES
martes 15 de enero de 2013

8. obra Un/
u nha Unha película de cine obra ha auto
/ -a e os? liter r/-a
a utor galeg Non
aria
estra
e un
ha
/ha raria de
se po alía,
The runaway train”. Ou vou
U n
lite non Ros pode que “El viaje a Sha ser o nxeiros?
to da; on kesp rixin
a, c ns al,
o salí ancias E algú de ninguna parte”. eare
To da R repun .
non teatrais a eit
on ou tos o.
ar c e quere tex
and se ll s dos eiro.
ou
se liña unqu Un personaxe galego e un
v erso C
Un anceio por realizar?
estranxeiro?
Adoro a Antolín Faraldo. A Castela Vivir a vida e que vaian
o
Un p non lle pode deixar de querer. Agor
a indo as cousas para a miña
erson que Rosalía..., era unha loba
que axe l xente.
se id itera marabillosa. Os personaxes que so
Cont entif rio c n
ique o
estar algo para nós non son de país ning
ún,
un a a isto re ? son nosos e nunca son extranxeiros
lgo i
mpú
súlta
me
para nós. Outro entretemento
dico. ademais da literatura?
Un m Pasear.
onum
salien ento
tábel?
Unha obra teatral? Santi
ago.
Macbeth
martes 15 de enero de 2013

9. Un feito histórico? Un lugar para visitar? e un lugar para descansar?
A derrota da nobreza Para visitar, Londres. Para descansar, a miña cama.
galega e de dona Johana
frente a Isabel, “la católica”,
na batalla de Toro. E a Un/ha autor/-a con quen se ano
?
b
identifique? l/ur ?
revolución de 1846. rura taña
Aprendín de moitos, de Mu ndo mon
meu
/
Joyce, de Faulkner…Tamén raia
Un tipo P
éo
de músi
ca? de Cela, un personaxe triste T odo s.
Toda a m
úsica. mais cunha gran vocación paí
de escritor.
n ?
iració
de insp
e
Un l
u gar a Unha utopía? úa font i
A
da. s
xeita as a a v storia
lectu do para C al é q
r
ue e s hi s
Ond ra? a Unha Galiza libre e Pe nso moita m oita
e non son fican e
h
cone axa telev digna que se saca vida e veri
xión ue s
a Int isión nin adiante e dá traballo aos q
erne seus e acolle aos que o
t.
precisan.
martes 15 de enero de 2013