Het plan behelst een ontwikkelingsvisie voor de Grashaven in Hoorn. Vanuit een breed perspectief is getracht een voorstel te doen voor herontwikkeling van de Grashaven en het omliggende gebied. De bedoeling hiervan is de Grashaven in alle seizoenen attractiever te maken voor de stad, de bewoners, watersporters en toeristen. Het plan “herstructurering Grashaven Hoorn” is een door Trigallez Architekten en HzA Stedebouw en Landschap, gemeenschappelijk ontwikkelde visie in opdracht van Nautic Friend Media. Aanleiding voor bovengenoemde visie was het reeds eerder gepresenteerde plan “De Ontsnapping” van Peter de Rooij van 15 mei 2003. Waarin een pleidooi werd gedaan om de Grashaven een nieuwe impuls te geven, waardoor Hoorn weer op de “wereldkaart” van de watersport komt te staan en het meerdaags toerisme wordt bevorderd.

1. DE VIER WINDSTREKEN
Herontwikkeling van de .Grashaven Hoorn i.o.v. Nautic Friend Media – december 2003

2. INHOUDSOPGAVE
KORTE INLEIDING – OPDRACHT – UITGANGSPUNTEN .................................................................................. 2
KARAKTERISTIEKEN VAN HET GEBIED ........................................................................................................... 3
1. IMPRESSIES ACHTER OP „T ZAND ............................................................................................................... 4
2. IMPRESSIES OOSTEREILAND....................................................................................................................... 5
3.IMPRESSIES LANDTONG................................................................................................................................ 6
4. IMPRESSIES VISSERSEILAND ...................................................................................................................... 7
ONTWERPUITGANGSPUNTEN 4 GEBIEDEN .................................................................................................... 8
Achter op ‟t Zand .............................................................................................................................................. 8
Oostereiland ..................................................................................................................................................... 8
Landtong .......................................................................................................................................................... 8
Visserseiland .................................................................................................................................................... 8
Grashaven ....................................................................................................................................................... 8
HISTORISCHE KAARTEN ................................................................................................................................... 9
HISTORISCHE ANALYSE HAVENFRONT ........................................................................................................ 10
CONCEPTEN VOOR ONTWIKKELING ............................................................................................................. 11
Vingerstructuur ............................................................................................................................................... 11
Dynamisch havenfront .................................................................................................................................... 12
Dubbel grondgebruik ...................................................................................................................................... 13
Beëindiging bebouwing Visserseiland ............................................................................................................. 14
Verkleinen schaal Grashaven ......................................................................................................................... 15
EINDMODEL “VIER WINDSTREKEN” ............................................................................................................... 16
Conclusie ....................................................................................................................................................... 16
A. Visserseiland.............................................................................................................................................. 17
A. Visserseiland (vervolg) ............................................................................................................................... 18
B. Landtong .................................................................................................................................................... 19
C. Havenpaviljoen .......................................................................................................................................... 20
D. Oostereiland .............................................................................................................................................. 21
E. Achter op „t Zand ........................................................................................................................................ 22
F. Rondje Langs het water / Rondje Grashaven ............................................................................................. 23
IMPRESSIES..................................................................................................................................................... 24
REFERENTIEBEELDEN .................................................................................................................................... 25
PERSPECTIEF .................................................................................................................................................. 27
COLOFON ......................................................................................................................................................... 28
1

3. KORTE INLEIDING – OPDRACHT – UITGANGSPUNTEN
Inleiding
Het plan behelst een ontwikkelingsvisie voor de Grashaven in Hoorn. Vanuit een breed
perspectief is getracht een voorstel te doen voor herontwikkeling van de Grashaven en het
omliggende gebied. De bedoeling hiervan is de Grashaven in alle seizoenen attractiever te
maken voor de stad, de bewoners, watersporters en toeristen.
Opdracht
Het plan “herstructurering Grashaven Hoorn” is een door Trigallez Architekten en HzA
Stedebouw en Landschap, gemeenschappelijk ontwikkelde visie in opdracht van Nautic Friend
Media.
Aanleiding voor bovengenoemde visie was het reeds eerder gepresenteerde plan “De
Ontsnapping” van Peter de Rooij van 15 mei 2003. Waarin een pleidooi werd gedaan om de
Grashaven een nieuwe impuls te geven, waardoor Hoorn weer op de “wereldkaart” van de
watersport komt te staan en het meerdaags toerisme wordt bevorderd.
Uitgangspunten
Bij de planvorming hebben de volgende uitgangspunten een rol gespeeld:
 de haven meer betrekken bij de omliggende functies: wonen, werken en recreëren aan het
water; de stad meer aan het water leggen
 activiteiten in de haven het gehele jaar door;
 ontwikkeling van activiteiten op het Oostereiland;
 wandelroute langs het water; realiseren van een verbinding tussen het Oostereiland en de
zuidelijke Landtong
 een voorstel voor ontwikkeling van de bestaande jachthaven en het haventerrein;
winterstalling boten verplaatsen naar toekomstige jachthaven Schelpenhoek
 voor oplossing van de parkeerproblematiek rondom de Grashaven; extra parkeerplaatsen
creëren t.b.v. bezoekers;
2

4. KARAKTERISTIEKEN VAN HET GEBIED
In de stedenbouwkundige structuur van de oude binnenstad van Hoorn met haar uitlopers
Visserseiland, Oostereiland en Julianapark is een vingerstructuur te herkennen. Het karakter
van de afzonderlijke vingers is een belangrijk onderdeel in het ontwerpproces. De Grashaven,
gelegen tussen twee vingers, wordt omsloten door 4 verschillende gebieden cq. “wanden”, te
weten:
1. Achter op ‟t Zand aan de noordzijde met kleinschalige historische bebouwing en stegen;
2. het Oostereiland aan de oostzijde met grootschalige orthogonale bouwblokken en open
vlakte;
3. Landtong: Zuidzijde met op de kop het houten lichtbaken. Dit gebied heeft twee
karakters. Het eerste is industrieel met loodsen, winterstalling van boten en
parkeerterrein voor bezoekers. Het tweede is recreatief “stilte”-gebied gericht op het
Markermeer en heeft een natuurlijk oplopende bossage als afscheiding met de
botenstalling.
4. het Visserseiland aan de westzijde is de laatst toegevoegde structuur. Het front van de
nieuwe bebouwing richt zich vooral op het Hoorns Hop. De structuur van het
stratenpatroon is oost-west georiënteerd richting Grashaven;
3

5. 1. IMPRESSIES ACHTER OP „T ZAND
4

6. 2. IMPRESSIES OOSTEREILAND
5

7. 3.IMPRESSIES LANDTONG
6

8. 4. IMPRESSIES VISSERSEILAND
7

9. ONTWERPUITGANGSPUNTEN 4 GEBIEDEN
Achter op ‟t Zand
 Het karakter van de kleinschalige bebouwing niet aantasten door nieuwe
ontwikkelingen rond de haven;
 Gebruik maken van de reeds aanwezige stegen (zichtlijnen); doorzichten naar het
Markermeer behouden (transparantie).
Oostereiland
 Het eilandgevoel behouden;
 De karakteristieke bebouwing respecteren;
 Het realiseren van recreatieve en culturele functies, zoals een hotel, galerie, zeilschool
en manifestatieterrein. Door het plaatsen van een sterk bouwvolume op de
kop(zuidzijde) van het Oostereiland ontstaat een besloten plein aan het water.
 Een rondwandeling om de Grashaven mogelijk maken door koppeling van het eiland
aan de zuidelijke landtong.
Landtong
 Een publiekstoegankelijke havenkade met haven verwante activiteiten;
 Een recreatieve ligweide gericht op Markermeer (zonzijde);
 De wandelroute naar de houten vuurtoren handhaven;
De toe te voegen bebouwing uitvoeren in objectachtige gebouwen. Dit is tevens een
verwijzing naar de historische situatie (badhuis, pakhuis, molen);
 Landtong was van oorsprong grasland; onderdeel maken van de nieuwe ontwikkeling
Visserseiland
 De verhoogd gelegen secundaire straten van de bestaande bebouwing, waaronder de
parkeergarage ligt, gebruiken in de toekomstige bebouwing aan de zijde van de
Grashaven.
 Bebouwing aansluiten op de bestaande bebouwing en zichtlijnen vanuit de
hooggelegen straten handhaven;
 Parkeerplaatsen uit het zicht door dubbel grondgebruik;
 De sobere architectuur aan de noordzijde van het eiland opwaarderen middels
„optopping' van bestaande bebouwing;
 Recreatieve wandelroute langs het Hoornse Hop versterken;
 De zuidzijde van het eiland inrichten.
Grashaven
 Bij voorkeur dient de Grashaven te functioneren als passantenhaven met een klein
gedeelte voor vaste ligplaatsen.
 De winterstalling voor boten grotendeels verplaatsen naar nieuw te ontwikkelen haven
aan de Schelpenhoek, behoudens onderhoudswerkzaamheden
 “rondje Grashaven” door middel van een wandelroute.
8

10. HISTORISCHE KAARTEN
Kaart 1596 Kaart 1630
Kaart 1934
Kaart 1743
9

11. HISTORISCHE ANALYSE HAVENFRONT
De verschijningsvorm van het havenfront is door de eeuwen heen vaak gewijzigd.
Op de kaart van 1596 is te zien dat het havenfront voornamelijk werd bepaald door de
stadswallen. Omstreeks 1650 wordt het aanzicht van de stad vanaf het water beheerst door
een aantal lange aanlegsteigers.
Omstreeks 1743 waren deze aanlegsteigers ter plaatse van de Grashaven uitgegroeid tot het
Oostereiland, het Visserseiland en de zuidelijke landtong met het houten lichtbaken. Tevens
waren er dijken ontstaan ter plaatse van het huidige Julianapark, de steiger ter plaatse van het
Hoornse Hop is geheel verdwenen.
De bebouwing rondom de Grashaven was o.a. gericht op laad- en los voorzieningen en het
onderhoud aan schepen. Daarnaast bevonden er zich een aantal gebouwen (molens) als
objecten.
Van oorsprong lijkt er sprake te zijn van een verbinding tussen de zuidelijke landtong en het
Oostereiland.
Op de kaart van 1934 is het gebied van het huidige Julianapark verder drooggelegd.
De laatste jaren is vooral de bebouwing op het Visserseiland van invloed geweest op de
verschijningsvorm van het havenfront.
Elementen historische kaart:
 solitaire bebouwing zuidelijke landtong
 verbinding Oostereiland met landtong
 dynamiek
 geleidelijk verstedelijkingsproces
10

12. CONCEPTEN VOOR ONTWIKKELING
Tijdens de workshops zijn verschillende modellen onderzocht, waarbij gekeken is naar de
structuur van de stad, het gebruik en de historische ontwikkeling.
Vingerstructuur
De bebouwing op het Visserseiland en het Oostereiland is te beschouwen als een
vingerstructuur.
In het verlengde van deze structuur is mogelijke bebouwing gedacht aan de oostzijde van de
Buitenhaven en de westzijde nabij het schelpenstrand. Aan de waterkant van het Julianapark
naast de bestaande voetbalvelden is een nieuw strand gedacht. In de nieuw te ontwikkelen
haven nabij de Schelpenhoek komen de vaste ligplaatshouders, de botenloodsen ten behoeve
van onderhoud, reparatie en winterstalling. Een recreatieve route loopt vanaf De Nieuwe
Schouwburg over een wandelpromenade langs het Hop naar het Visserseiland en vervolgens
over de zuidelijke landtong via een brug naar het Oostereiland richting de Binnenhaven. Een
tweede kleinere wandelroute loopt rondom de Grashaven over het Oostereiland richting de
oude binnenstad.
11

13. Dynamisch havenfront
Rondom de Grashaven, nabij het havenfront komt de druk vanaf het water (watersport), en de
druk vanaf het land (vertier) tot uiting.
In het gebruik van de zuidelijke landtong de oorspronkelijke activiteiten, laden en lossen,
zichtbaar maken. Aan de kant van het Markermeer laden en lossen van de charterschepen en
een objectmatige bebouwing. Eventueel drijvende woningen aan de zijde van de Grashaven.
Een markante bebouwing op de zuidpunt van het Oostereiland.
Groot plein op het Visserseiland uitlopend in het water, aan beide uiteinden van het plein een
markant gebouw.
12

14. Dubbel grondgebruik
Het oostelijk deel van het Visserseiland en de zuidelijke landtong, grenzend aan de
jachthaven, wordt richting de Grashaven „opgetild‟. Hierdoor ontstaat een tweeledig karakter:
(1) oriëntatie van de bebouwing onder de grasmat richting Grashaven, (2) oriëntatie van de
openbare ruimte op de grasmat richting het Markermeer. Gedacht is aan bedrijven,
botenstalling en parkeergelegenheid onder de grasmat.
Historisch stonden op de zuidelijke landtong een aantal objectmatige gebouwen. Dit is een
referentie voor de toekomstige ontwikkeling van het gebied.
13

15. Beëindiging bebouwing Visserseiland
De huidige bebouwing op het Visserseiland richt zich voornamelijk op het Hoornse Hop. Het
voorstel is om nieuwe bebouwing te plaatsen aan de oostzijde van het Visserseiland, welke
qua structuur aansluit op de bestaande bebouwing en deze te oriënteren op de Grashaven. De
verhoogde binnenstraat wordt daarbij door getrokken tot aan de Grashaven
Door realisatie van een oplopende brug naar het Oostereiland is het mogelijk een rondje
Grashaven te maken.
Op deze wijze ontstaan 2 havens; de een bedoeld voor zeer hoge zeiljachten en de andere
voor jachten die onder de brug door kunnen.
14

16. Verkleinen schaal Grashaven
Vanuit de gedachte de stad te continueren richting het water is de maat van de Grashaven
vergeleken met die van de Binnenhaven en de Karperkuilhaven. Daarbij kan geconstateerd
worden dat de maat van de Grashaven veel groter is. Onderzocht is op welke wijze een
beslotener cq. stedelijker karakter aan de Grashaven mogelijk is. Gekozen is de schaal te
verkleinen door plaatsing van een bouwvolume in het midden van de haven. Historische
kaarten laten zien dat al eerder sprake is geweest van een „eiland‟ in het midden van de
Grashaven.
15

17. EINDMODEL “VIER WINDSTREKEN”
Conclusie
Het resultaat van de workshop leverde het eindmodel Vier Windstreken op. Veel ingrediënten
uit de eerder onderzochte modellen zijn hierin samengebracht. Het concept bestaat uit vier
bouwlocaties, welke zich bevinden op het Visserseiland, de Landtong, het Oostereiland en
midden in de Grashaven en twee wandelroutes.
Karakteristieken van het plan
Zichtlijnen tussen bebouwing Achter op ‟t Zand
 Manifestatieplein op Oostereiland door
bebouwing op zuidpunt
 Afmaken bebouwing Visserseiland
 Ligweide met watertrap, wandelroute naar
lichtbaken
 Verhoogd plein t.p.v. Visserseiland met
parkeergarage
 Watersportgebouw in het midden
 omloop Grashaven
 4 wanden met eigen karakter
 versterken randen grashaven
 dubbel grondgebruik
 schaal haven verkleinen
 optioneel toren Visserseiland
16

18. A. Visserseiland
Op het Visserseiland is aan de oostzijde een verhoogd plein gecreëerd, wat op gelijke hoogte
ligt als de dwarsstraten van de bestaande bebouwing. Twee voetgangersbruggen verbinden
deze straten met het plein. Onder dit plein bevinden een parkeergarage, winkels en
horecagelegenheden. Bij deze twee laatste functies kunnen zowel de straatzijde als de
havenzijde daarvoor benut worden.
Langs de haven vormt de brede kade een tweede route, “Rondje Grashaven” genaamd.
De vorm van het flaneerplein volgt de straat en de kade, waardoor er richting het Markermeer
een divergerende vorm ontstaat. Ter hoogte van de Landtong gaat het plein over in een brede
trap, die de route “Rondje Langs Het Water” kruist en uitkomt bij een grote aanlegsteiger.
Deze steiger kan dienen als haltepunt voor een eventuele O.V.-vaardienst naar andere
havenplaatsen of als op-en-afstapplaats voor schepen met dagtoeristen.
17

19. A. Visserseiland (vervolg)
Op het verhoogde plein is bebouwing gedacht als een visuele beëindiging van de bestaande
bouwblokken, met zichtlijnen vanuit de verhoogde binnenstraten naar de haven.
Op de kop van het Visserseiland zou aan de waterkant een woontoren gesitueerd kunnen
worden.
Door zijn ligging ontstaat er tussen de bestaande bouwblokken en de toren een open ruimte,
in te richten als plein of plantsoen en tevens keerlus.
18

20. B. Landtong
Ten zuiden van de Grashaven is een groen dijklichaam geprojecteerd met daarin nautische
bedrijfjes en winkels en waar bovenop drie urbanvilla‟s staan. Door de grasmat aan de
havenzijde op te tillen ontstaat er een helling, welke dienst kan doen als ligweide aan het
Markermeer. Door het schuine dak van de bebouwing te gebruiken als grasdak is er sprake
van dubbel gebruik van de grond. Maat en schaal van de objectmatige bebouwing moeten
nader worden onderzocht.
Aan de zijde van de Grashaven loopt de route van het Rondje Grashaven langs de winkels en
bedrijfjes richting de ophaalbrug, die het havenpaviljoen verbindt met de Landtong. Het gebied
tussen de ophaalbrug en het houten lichtbaken blijft als “stiltegebied” gehandhaafd, De Route
Langs Het Water buigt linksaf en gaat de ophaalbrug over richting het
Havenpaviljoen.
19

21. C. Havenpaviljoen
De Grashaven wordt in twee sectoren verdeeld door het plaatsen van het Havenpaviljoen
midden in de haven. Het paviljoen is verbonden met een vaste steiger aan het Oostereiland en
met een ophaalbrug aan de Landtong. Grote schepen, waaronder de bruine vloot blijven in de
“buitenhaven” liggen en de kleinere schepen varen onder de brug door of meren aan na het
openen van de brug.
In het havenpaviljoen zijn de havenmeester, havenwinkel, wasruimten en botenverhuur
gevestigd. Aan het gebouw zitten alle aanlegsteigers gekoppeld.
20

22. D. Oostereiland
Op het voormalige gevangeniseiland staan een aantal gebouwen van historische waarde,
waaraan wij een culturele en cq. toeristische functie willen voegen. Op de kop is een
zelfstandig gebouw (bijv. hotel) gesitueerd met daartussen een evenementen/manifestatie
plein, wat in verbinding staat met het Havenpaviljoen.
21

23. E. Achter op „t Zand
Uitgangspunt is handhaving bestaande kleinschalige, historische structuur met doorzichten
vanuit de stad naar het water. Zichtlijnen zijn bepalend voor verdere ontwikkeling van het
havengebied.
22

24. F. Rondje Langs het water / Rondje Grashaven
Door de koppeling van het Oostereiland middels een steiger met de zuidelijke landtong zijn
een tweetal wandelroutes mogelijk; een wandelroute lngs het water en een rondje Grashaven
23

25. IMPRESSIES
Impressie Grashaven Impressie Visserseiland
24 Impressie Oostereiland
Impressie havengebouw

26. REFERENTIEBEELDEN
25

27. 26

28. PERSPECTIEF
27

29. COLOFON
Het plan “ De Vier Windstreken – Herontwikkeling van de Grashaven Hoorn” werd opgesteld in
opdracht van P. de Rooij van Nautic Friend Media door Trigallez Architekten BV bna in
samenwerking met HzA Stedebouw & Landschap BV bnsp.
Aan deze uitgave werkten mee:
 Arné Peeters, Trigallez Architekten
 Edwin van der Waal, Trigallez Architekten
 Robert-Jan Weijntjes, HzA Stedebouw & Landschap
 René Roessingh, HzA Stedebouw & Landschap
 Wouter Valkenier, HzA Stedebouw & Landschap
Samenstelling en Uitgave:
Trigallez Architekten
HzA Stedebouw & Landschap
Uitgave:
TRIGALLEZ ARCHITEKTEN B.V. bna, 2003
Copyrights:
opdrachtgever en samenstellers.
28