1. Эмчилгээний цэцэрлэг
ОЦ Тэнхим

2. 





Øèíæëýõ óõààíû íýð – Padus asiatica
Íóòãèéí íýð
- Ìîíîñ, Ìîéë
Òөâä íýð
- Ìàã, Ìàãøèí
Îðîñ íýð
- ×åðåìóõà àçèàòñêàÿ
Ñàðíàéí îâîã (Òýðгүүлэгч öýöýãòýí) - Rîsàñåàå
Үíäñýí øèíæ: Àçèéí ìîíîñ 3-10 ì өндөð òàãäãàð ìîä þì. Ìө÷èð íүöãýí,
ýñâýë õèëýíëýã. Ìө÷ðүүäýýñ öóâðàí ãàðñàí øîâãîð үçүүðòýé çóóâãàð
þìóó òоíãоðóó өðгөí-áөíäãөðõүү õýëáýðèéí áүòýí èðìýãòýé 4-10 ñì óðò,
2-4 ñì өðãөí íàâ÷èñíû äýýä òàë õàð íîãîîí, àð òàë öàéâàðäóó íîãîîí өíãөòýé,
2 ñì îð÷èì ãîë÷òîé 5 õýëòýñ áүõèé öàãààí äýëáýýòýé, öýöãүүä óðò
ñèéðýã, óíæóó öàöàã áàã öýöýã үүñãýíý. Ìîíîñ ýõëýýä íîãîîí, äàðàà íü õàð
өíãèéí íýëýýä òîì øүүñëýã, ÿñò æèìñòýé. Ìîíîñíû çàëóó ìө÷èð íàõèà, íàâ÷,
öýöãèéã èìýð÷ үзýõýä ìîéëíû үíýð ãàðíà. Àçèéí ìîíîñ 5-ð ñàðûí ñүүë, 6-ð
ñàðä öýöýãëýíý.

5. 



Òàðõàëò: Õýíò., Õàíã., Ìîíã. Äàã., Õÿíã., Äîð. Ìîíã.
Àçèéí ìîíîñ Òөâ, Ñýëýíãý, Áóëãàí, Àðõàíãàé, Õөâñãөë, Äîðíîä, Õýíòèé,
àéìãóóäûí íóòàãò óðãàäàã. Ìîíîñ çàðèì æèë ìàø èõ æèìñ өãäөã.
Óðãàõ ãàçàð, îð÷èí çүé: Îéò õýýðèéí áүñëүүðò ãîë, ìөðíèé ýðãèéí øóãóé,
ýýâýð ãàçðûí àì, òàòàìûí íóãà, õóñàí òөãөë, äàâ÷óó àìíû ¸ðîîë, æàëãà,
õàæóó áýëä óðãàäàã.
Ýìèéí òүүõèé ýä, áýëòãýõ õóãàöàà: Çàðèì ãàçàð (Ñýëýíãý àéìãèéí Ìàíäàë
ñóìûí ßëáàã, Åðөө) íýã áóòíààñ 25-35 êã æèìñ òүүõ áîëîìæòîé. ßëàíãóÿà
Ñýëýíãý àéìãèéí Åðөө ãîëûí ñàâ, Õүäýð ãîëûí àäàã, (Öөõèéí ýðýã) Óÿëãà,
Ìàíäàë ñóìûí ßëáàã, Õîäîíãî, Õîíèí íóãà, Øàðëàí, Ñýëýíãèéí ýðýã äàãóó,
Óëààíáààòàðûí îð÷èìä Òóóëûí ãîëûí äàãóó, Õýíòèé àéìãèéí Îíîí, Áàëæ ãîëûí
õөíäèé çýðýã íóòãóóäààñ мойлыг áýëòãýí àøèãëàõ áîëîìæòîé. 10 êã íîéòîí
ìîéëíîîñ 2.5-3.0 êã õóóðàé òүүõèé эд гàðíà.

6. 


Ìîéëûã áîëîâñîð÷ гүéöýõ үåä 8 äóãààð ñàðûí 1-ð õàãàñààñ ýõëýí òүүæ
ãýð, аñàð ìàéõàí, äóëààí áàéøèíä, áàéøèíãèéí òөìөð äýýâýð äîîð òàâüæ
òîðîí äýëãýö дээр íèìãýí äýëãýæ õàòààíà.
Òүүõèé ýä õàðëàæ õөãöðөөãүé, ñàéí õàòñàí áàéõ áà 14%-èàñ äýýøãүé
÷èéãòýé, элдэв зүйлүүдийн õîëüöãүé öýâýð áàéâàë çîõèíî.Мîéлûã 50-60
êã-ààð öýâýð øóóäàé, îëîí äàâõàð ýäýýð õèéñýí óóòàíä ñàâëàíà.
Õимиéí áүðýëäýõүүí: Ìîéëîíä àðãààõ áîäèñóóä, îðãàíèê õү÷ëүүä (àëèì,
нимбэгний хүчлүүд), ÷èõýð, ïåêòèí, àíòîöèàí, ôëàâîíîèä, êàðîòèí, ýôèðèéí
òîñ, ñàõàðîç, ôðóêòîç, ãëèêîçèä-ïðóëàóðàçèí, éîä 2.7-3.4 ìêã/êã áàéíà.
Íàâ÷èíä аскорбины хүчил 200.0 ìã%, íàâ÷, öýöýг, õîлòñîíä ñèíèлèéí
õү÷ил, àðãààõ áîäиñ, ïðóëàóðàçèí, ïðóíàçèí áàéäàã. Ìîíîñíû öýöýã, íàâ÷,
жимс нü ôèòîíöèä àãóóлäàã. Öýöýã, íàâ÷èíä áүйлñíèé òîñ áàéäàã ó÷ðààñ
àíõèлóóí үнэртэй.

7. 


Үçүүëýõ үéëäýë: Ìîíîñíû öýöýã, нàâ÷, үð æèìñ íü àðãààõ, үðýâñýë
íàìæààõ үйлдэл үçүүëýõýýñ ãàäíà äîòóóð õýðýãëýõýä õîîë áîëîâñðóóëàõ
çàìûí ñàëñò бүрхүүлийн үðýâñëèéã àíàãààõ, ÷àöãà òîãòîîõ, íÿí үõүүëýõ,
ýñýëòèéí ýñðýã íөëөөëөõ, õөëñíèé ÿëãàðàëòûã èõýñãýõ нөлөөлөл
үзүүлнэ.
Õýðýãëýõ çààëò: Àðäûí ýìíýëýãò ìîíîñ ýðòíýýñ õýðýãëýãäñýýð èðæýý.
Óðãàìëûã спèðòèéí èäýýøìýë õàíä, ÷àíàìàë õàíä õýлáýðýýð ХОДООДГЭДЭСНИЙ ҮРЭВСЭЛҮҮД, цóñàí ñóóëãà (äèçåíòåðè) өâ÷íèéã
àíàãààõ, òýð÷ëýí õîîëíû øèíãýöèéã ñàéæðóóëàõ, чаöãà òîãòîîõ çîðèëãîîð
äîòóóð õýðýãëýíý. Ìөí ìîíîñûí öýöýã, æèìñ, íàâ÷ààð бэëòãýñýí äýýðõ
áýëäìýëүүäèéã àìíû õөíäèé, òөâөíõèéí үðýâñëүүä áîëîí øүä өвдөхөä àì,
õîîëîéã çàéëàõ æóðìààð õýðýãëýíý. Ýíãèéí áà èäýýøìýë õàíäûã
øèíãýðүүëýí íàéðóóëæ шүäíèé үðýâñëèéí үåä óãààæ ýì÷èëíý. Íàâ÷, çàëóó
ìө÷ðөөñ бэлтгýñýí ÷àíàìàë õàíäûã õýðýõ өâ÷èí (ðåâìàòèçì), áóë÷èí, үå
мөчөөр өвдөхөд болîí õөлөргөõ, øýýñíèé ÿлãàðàлòûã èõýñãýõ
çîðèлãîîð äîòóóð õýðýãлýíý.
.

8. 

Õîлòîñ, нàâ÷, öýöýã, æèìñíèé ýíãèéí õàíäûã ñóóëãàõ, óóøãèíû үðýâñýë,
õàíèàëãàõ, ìөãөөðсөí õîîëîéí ãөëгөð áóë÷èí õýò àãøèæ ÷àíãàðàõ (ñïàçì)
үåä äîòóóð õýðýãëýíý. Ìөí ýíãèéí õàíäûã òðèõîìîíàäûí óëìààñ үòðýý
үðýâñýõ үåä áóðãóéäàõ ýì÷èëãýý õèéæ áîëíî.
Òөâä ýìíýëýãò ìîíîñíû æèìñãýíèéã õàëóóí, õүéòýí ñóóëãûã äàðàõ ÷àäàëòàé
ãýæ үçýæ õîîë áîëîâñðóóëàõ çàìûí өâ÷íèéã àíàãààõàä õýðýãëýæ áàéæýý.