Guía biográfica e obra do homenaxeado nas Letras Galegas 2014: Xosé María Díaz Castro

1. Bebeteca
Esmeralda
Herba pequerrechiña
que con medo surrís
ó sol que vai nacendo
e morrendo sen ti,
¿por qué de ser pequena
te me avergonzas ti?
O Universo sería
máis pequeno sin ti!
(Nimbos, Xosé María Díaz Castro)
LETRAS GALEGAS 2014
Xosé María Díaz Castro
(1914 – 1990)
Biblioteca de la Diputación
de A Coruña

2. A Real Academia Galega, na súa sesión plenaria do 21
de xuño de 2013, acordou dedicar, coincidindo co centenario
do autor, o Día das Letras Galegas de 2014 a Xosé María
Díaz Castro (1914–1990). .
O presidente da RAG destacou a Díaz Castro como “un
poeta clásico e telúrico”.
Quen foi homenaxeado?
Rosalía de Castro (1963), Castelao, Eduardo Pondal,
Francisco Añón Paz, Curros Enríquez, López Cuevillas, Antonio
Noriega Varela, Valladares Núñez, Gonzalo López Abente,
Valentín Lamas Carvajal, Manuel Lago González, Viqueira
Cortón, Manuel Pintos Villar, Ramón Cabanillas, Antón Vilar
Ponte, Antonio López Ferreiro, Manuel Antonio, Alfonso X O
Sabio, Vicente Risco, Luís Amado Carballo, Manuel Leiras
Pulpeiro, Cotarelo Valledor, Antón Losada Diéguez, Aquilino
Iglesia Alvariño, Francisca H. Garrido, Ramón Otero Pedrayo,
Celso Emilio Ferreiro, Luís Pimentel, Álvaro Cunqueiro, Fermín
Bouza-Brey, Blanco-Amor, Luís Seoane, Rafael Dieste, Xesús
Ferro Couselo, Ánxel Fole, Martín Codax, Roberto Blanco Torres,
Manuel Murguía, Eladio Rodríguez, Frei Martín Sarmiento, Antón
Avilés de Taramancos, Xaquín Lorenzo Fernández, Xesús Varela
Vázquez, Manuel Lugrís, María Mariño, Xosé Mª Álvarez
Blázquez, Ramón Piñeiro, Uxío Novoneyra, Lois Pereiro e
Valentín Paz Andrade, Roberto Vidal Bolaño, Xosé María Díaz
Castro (2014).

3. Por que o 17 de maio?
O 20 de marzo de 1963 Manuel Gómez Román, Xesús
Ferro Couselo e Francisco Fernández del Riego, membros da RAG,
presentaron nesta institución que se declarase o 17 de maio de cada
ano “Día das Letras Galegas” como data para recoller o latexo
material da actividade intelectual galega.
Ese ano celebrábase o centenario da publicación dos
“Cantares Gallegos” de Rosalía de Castro, considerada a primeira
obra mestra coa que contou a literatura galega contemporánea.
Propúxose o 17 de maio, ao ignorarse a data de publicación
do libro, por ser nese día cando Rosalía llo dedicou ao poeta
Fernán Caballero.
Por que Xosé María Díaz Castro?
Porque, como dixo Ramón González-Alegre, director da revista
Alba, Xosé María foi “un poeta de verdade”. A súa poesía salienta pola
economía expresiva, depurada técnica, intimismo e, por un fondo
espiritualismo cristián que se combina cun certo panteísmo.
Facedor dunha poesía rural e labrega como é a vida dos seus
veciños de aldea, a súa poética clásica, que se incluíu na célebre
Xeración do 36, reflexiona sobre a existencia do ser humano, a relixión
e a natureza.
Tamén, Alfonso Blanco Torrado, non dubida en dicir que Díaz
Castro é un dos poetas máis importantes da Galicia de posguerra. De
feito, o seu libro Nimbos representa, segundo palabras de Méndez
Ferrín, “un dos cumes da poesía galega posterior á guerra civil”,
chegando a se converter nunha obra de gran influencia na poesía galega
contemporánea, que con apenas medio século ás súas costas, xa se
considera un libro clásico da poesía galega.
Por outra banda, non podemos esquecer, tampouco, o seu gran
labor coma tradutor.
En definitiva, Díaz Castro contribuíu brillantemente a tornar
máis visible a tradición literaria galega, e por iso se lle dedica este 17
de maio, o Día das Letras Galegas.

4. Quen é Xosé María Díaz Castro?
Xosé María Díaz Castro naceu, en febreiro de 1914, na
parroquia dos Vilares (Guitiriz) no seo dunha familia labrega. Fillo de
Isidro Díaz Calvo e María Manuela Castro López, foi o terceiro de
catro irmáns (Antonio, María e Serafín).
Estudou na escola “habanera”, ata ingresar no seminario
conciliar de Mondoñedo en 1929. Foi chamado a filas pola súa quinta, e
destinárono ao corpo de sanidade militar na Coruña. Despois dunha
semana na fronte de Asturias, na Guerra Civil, pasou destinado á clínica
militar do Hospital de Pontevedra.
Pasados os anos da guerra volve ao seminario, pero só uns
meses. Acada o título de bacharelato en 1945, e logo licénciase en
Filosofía e Letras pola Universidade de Salamanca, especializándose en
linguas modernas. Comeza, entón, a súa etapa de profesor de linguas no
colexio privado León XIII de Vilagarcía de Arousa.
En 1948 marcha para Madrid, onde traballou como tradutor no
Ministerio da Gobernación. Máis tarde, exerceu en diversos organismos
oficiais como o Consello Superior de Investigacións Científicas ou o
Instituto de Cultura Hispánica, onde estivo ata 1966, encargado de
servizos de tradución de francés, inglés, alemán, italiano, portugués,
holandés e linguas escandinavas.
O 4 de novembro de 1973 foi nomeado correspondente da RAG.
Entrementres, en 1954, aos 40 anos, casa con María Teresa
Zubizarreta Bengoechea, con quen tivo tres fillos, José Mari, Maite e
Íñigo.
Á súa xubilación, retornará a Galicia. Falece en Lugo en
outubro de 1990.
Con que obras conta?
Gañador do primeiro premio de Poesía Galega nos Xogos
Florais de Betanzos de 1946, Díaz Castro foi autor dun único libro, o
poemario Nimbos (1961), que consta de 32 poemas agrupados en sete
epígrafes. Neste libro reclama, sobre todo no poema Penélope, o
espertar dunha Galicia durmida.
Se ben, publicou poemas ou artigos de crítica e ensaio en
diversas publicacións como Lluvia de rosas, Estafeta literaria, La
Noche, Cartel, Sonata Gallega, Alba, Ínsula ou Dorna. Ademais,
deixou un amplo caudal de obra inédita, como os cadernos de poesía:
Follas verdes e Follas ô aire, así como o poemario Sombras radiantes
e Melodía.
Por outra banda, Díaz Castro, foi un constante tradutor tanto ao
español coma ao galego, e tamén desde estas dúas linguas a outras
como o inglés e o francés, de textos poéticos de autores galegos como
Rosalía, Iglesia Alvariño, Bouza Brey ou el mesmo. Este é o caso da
colaboración coa profesora e crítica Françoise Pechère para compoñer o
volume Terre d’Espagne, que inclúe un amplo abano de poemas
galegos, vascos, cataláns e casteláns, coa pretensión de representar, a
diversidade cultural de España.