1. บทปฏิบัติการทดลองที่ 5
โครงสรางและหนาที่ของพืชดอก
เรื่อง หนาที่พิเศษของลําตน
เรื่อง การศึกษาหนาที่พิเศษของลําตนพืชดอก
จุดประสงคการเรียนรู : นักเรียนมีความสามารถในการปฏิบัติกิจกรรมตาง ๆ ตอไปนี้ได
1. บอกเกณฑในการจําแนกไดวาโครงสรางที่เปลี่ยนแปลงไปนั้นคือลําตน
2. บอกลักษณะที่เปลี่ยนแปลงไปเพื่อทําหนาที่พิเศษของลําตน
3. ทํากิจกรรมและสรุปผลการทํากิจกรรมได
หลักการ / ทฤษฎี
ลําตนจําแนกโดยใชแหลงที่อยูเปนเกณฑ จะจําแนกได 2 ชนิด คือ ลําตนเหนือดิน
(terrestrial stem) และลําตนใตดิน (underground stem) ลําตนเหนือดิน แบงออกเปนไมยนตน (tree)
ื
ไมพุม (shrub) และไมลมลุก (herb) ลําตนเหนือดินทีเ่ ปลี่ยนแปลงไปทําหนาที่พิเศษ
ลําตนที่เปลี่ยนแปลงไปทําหนาที่พิเศษ มีขอสังเกตวาเปนลําตนคือ มีขอ ปลองและตา หรือที่
ขออาจจะมีใบเกล็ด เชน ขิงเปนลําตนใตดน มีขอสังเกตคือ มีขอและปลอง มันฝรั่งเปนลําตนใตดนที่ทํา
ิ ิ
หนาที่เก็บสะสมอาหาร มีขอสังเกตคือ มีตา (axillary bud) สวนตนหอมเปนลําตนใตดินที่มีใบเกล็ดทํา
หนาที่เก็บสะสมอาหาร
วัสดุอุปกรณ
1. ภาพลําตนของพืชชนิดตางๆ เชน
2. ลําตนพืชชนิดตางๆ ที่นักเรียนนํามาศึกษา เชน หัวขิง หัวขา เผือก มันเทศ มันฝรั่ง หัวหอม
3. กระดาษฟลิปชารต 1 แผน
4. ปากกาเมจิก 1 ดาม
วิธีทํา
1. ใหนกเรียนนําลําตนพืชชนิดตางๆ อยางนอยกลุมละ 5 -10 ชนิด มาศึกษา แลวจําแนกชนิด
ั
ของลําตน หนาที่พิเศษของลําตน โดยพิจารณารูปรางลักษณะที่สังเกตได เปรียบเทียบกับภาพลําตน
พืชชนิดตางๆ
2. บันทึกผลการทํากิจกรรมลงในกระดาษฟลิปชารต แลวนําเสนอหนาชันเรียน ้

2. รายงานผลการทดลองบทปฏิบัติการที่ 5
เรื่อง การศึกษาหนาที่พิเศษของลําตนพืชดอก
วัน /เดือน / ป .............................................. กลุมที่ ........................ เวลาที่ใช .......................... ชั่วโมง
ชื่อสมาชิกในกลุม
1. .............................................................................................................
2. .............................................................................................................
3. .............................................................................................................
4. .............................................................................................................
5. .............................................................................................................
วัตถุประสงค
1. .............................................................................................................
2. .............................................................................................................
3. .............................................................................................................
4. ............................................................................................................
ผลการทดลอง
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................

3. สรุปผลการทดลอง
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
อภิปรายผลการทดลอง
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................

4. คําถามหลังการทดลอง
1. หนาที่ของลําตนโดยทัวไป
่
1……………………………………………………………………
2……………………………………………………………………
3. ………………………………………………………………….
2. ลําตนพืชที่นักเรียนนํามาศึกษา แยกเปนกี่ชนิด อะไรบาง และหนาที่อยางไร
...............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
3. ยกตัวอยางของลําตนที่ทําหนาที่ดังตอไปนี้
3.1 Twing stem เปนลําตนที่ทําหนาที่ ................................................. เชน ..........................
3.2 Climbing stem เปนลําตนที่ทําหนาที่ .............................................เชน ..........................
3.3 Reproductive stem เปนที่ทําหนาที่ ............................................... เชน .........................
3.4 Photosynthetic stem เปนลําตนที่ทําหนาที่ ..................................... เชน ........................
3.5 Storage stem เปนลําตนที่ทําหนาที่ ................................................เชน .......................
4. นักเรียนจะสรุปผลการทดลองนี้อยางไร
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

5. ใบความรูที่ 1
โครงสรางและหนาที่ของพืชดอก
เรื่อง หนาที่พิเศษของลําตน
สาระสําคัญ
ลําตน( Stem )
ลําตนจําแนกโดยใชแหลงที่อยูเปนเกณฑ จะจําแนกได 2 ชนิด คือ ลําตนเหนือดิน
(terrestrial stem) และลําตนใตดิน (underground stem) ลําตนเหนือดิน แบงออกเปนไมยนตน (tree)
ื
ไมพุม (shrub) และไมลมลุก (herb) ลําตนเหนือดินทีเ่ ปลี่ยนแปลงไปทําหนาที่พิเศษ
ลําตนที่เปลี่ยนแปลงไปทําหนาที่พิเศษ มีขอสังเกตวาเปนลําตนคือ มีขอ ปลองและตา หรือที่
ขออาจจะมีใบเกล็ด เชน ขิงเปนลําตนใตดน มีขอสังเกตคือ มีขอและปลอง มันฝรั่งเปนลําตนใตดนที่ทํา
ิ ิ
หนาที่เก็บสะสมอาหาร มีขอสังเกตคือ มีตา (axillary bud) สวนตนหอมเปนลําตนใตดินที่มีใบเกล็ดทํา
หนาที่เก็บสะสมอาหาร
ลําตนที่เปลียนแปลง ( Modified stem )
่
1.ลําตนที่อยูเหนือดิน
1.1 Stolon ลําตนที่ทอดไปตามพื้นดินและพืนน้ํา มีปลองยาว ใบ ดอก และรากที่ขอเชน บัวบก
้
จอก ผักแวน ผักตบชวา
1.2 Twing stem ลําตนออนที่เลื้อยพันสิ่งที่อยูใกล เชน พวงชมพู เถาวัลย

6. 1.3 Thorny stem สวนของลําตนที่เปลี่ยนแปลงไปเปนหนาม เชน เฟองฟา มะนาว สม
1.4 Cladode หรือ cladophyll หรือ Photosynthetic stem ลําตนสีเขียวทําหนาที่ สังเคราะหแสง
เชน กระบองเพชร
1.5 Stem tendril ลําตนที่เปลี่ยนแปลงไปทําหนาที่เปนมือเกาะหรือยึดสิ่งที่อยูใกลเคียง เชน พวงชมพู
องุน Hook เชน การเวก

7. 2.ลําตนใตดิน
2.1 Rhizome ลําตนขนานไปกับพืนดิน มีขอปลอง และ scale leaf ที่ขอมีตา ซึ่งจะเติบโตเปนลําตน
้
หรือใบ และแทงขึ้นเหนือพืนดิน มีรากเปนแบบ adevetitious root เชน ขิง ขา พุทธรักษา
้
2.2 Tuber ลําตนสั้นและใหญมีตาอยูโดยรอบ เชน มันฝรั่ง
2.3 Corm ลําตนตั้งตรงมีขอปลอง เห็นไดชัดเจนเชน เผือก

8. 2.4 Bulb ลําตนตรงอาจมีพนพื้นดินขึ้นมาบาง มีขอปลองสั้นมาก ตามปลองมี scale leaf สะสม
อาหารลอมกันหลายชั้นหุมลําตน เชน หัวหอม พลับพลึง เปนตน