PE EF Welding, Elektro Füzyon Polietilen Boru Kaynak

1. Polietilen boru Kaynağında Elektro Füzyon Yöntemi
Makine Mühendisi
Gökhan TEZCAN

2. AMAÇ
• Plastik Kaynağı ve özellikleri
• PE (Polietilen) Boru ve özellikleri
• PE fittings özellikleri
• Kontrol yöntemleri
• Kaynak metotlarına kadar tüm
aşamalar
• Pe elektrofüzyon kaynak teknikleri
• Pe kaynak işlemi ve kaynak hataları

3. PE BORU VE FİTTNGS LERİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ
• Elastik yapısı ile depremden etkilenmez, heyelan bölgelerinde uzamayı
sönümler.
• -40 °C’ ye kadar elastiklik özelliğini korur.
• Kimyasallara yüksek dayanım gösterir. Korozyona uğramaz.
• Aşınma dayanımı yüksektir,
• Kanserojen etkisi yoktur.
• İçerideki akışkandan ve dışarıdaki toprak yapısından dolayı korozyon olmaz.
• Yoğunluğu düşük olduğundan dolayı çelikten 8 kat hafiftir.
• En az 50 yıl süre ile nominal işletme basıncında sorunsuz çalışır.

4. PE Boru Çeşitleri
PE Boru Üretimi Kangal Boru

5. Dirsek (45o
,90o
) Tee
PE Fitting Çeşitleri
endcap

6. Redüksyon Metal Plastik Geçiş
Manşon
PE Fitting Çeşitleri

7. PE Servis saddle tee

8. PE Vana

10. PE MALZEMELER
• SDR = çapın et kalınlığına oranı (standart
diameter ratio )
• Polietilen fittigs ve borularda kullanılır .
• PE (Polietilen) Malzemenin Üstünlükleri
• - Hafif olması
- Esnek olması ve esneme kabiliyeti % 600
- Korozyon sorununun olmaması,
- Sürtünme kayıplarının az olması,
- Kimyasallara karşı yüksek dirence sahip olması,
- Bakım, onarım maliyetlerinin düşük olması,
-işçiliği oldukça kolay
• Çekme değeri 80 Kg/cm2

11. DİZAYN GAZ 4 SDR 11 PE 80 LOT NO 342TS 10827 SINIF C 63*5,8 17/08/1995
Üretici
Firma
İç
Akışkan
İşletme
Basıncı
Tasarım
Uygulama
Serileri
Reçine
Kalitesi
Lot
Numarası
Sistem
Standardı
Tolerans
Sınıfı
Boru Çapı
*
Et Kalınlığı
Üretim Tarihi
PE BORULARIN ADLANDIRILMASI

12. SDR
SDR: Dış çapın et kalınlığına oranı olarak
tanımlanır.( STANDART DİMENSİON RATİO)
SDR= DIŞ ÇAP / ET
KALINLIĞI

13. ÖRNEK
ÖRNEK: SDR si 11 olan bir borunun et kalınlığı nedir?
SDR=11
D =110 mm
e = ?
BORU ÇAPI , ET KALINLIĞI:
SDR= D/e ,
11= 110 /e
E=10 mm

14. PE BORU VE EK PARÇALARININ KULLANIM ALANLARI
• Doğalgazın taşınması ve dağıtılmasında.
• Pis su ve kanalizasyon şebekelerinde.
• Tarımsal sulamada.
• Drenaj projelerinde.
• Geçici isale hatlarında
• Spor sahalarının sulanmasında.
• Yangın söndürme sistemlerinde.
• Telekomünikasyon kablolama sistemlerinde.
• Tehlikeli atıkların taşınmasında.

16. • ∅> 125 Borular için
kullanılır.
• Alın kaynağı, aynı çap ve et
kalınlığındaki boru ve boru ek
parçalarının basınç ve sıcaklık
yardımıyla alın alına
birleştirilmesi suretiyle
gerçekleştirilen bir bağlantı
metodudur.

17. EF yönteminde kaynak, manşon
kısmındaki ısıtma rezistansları ile
yapılır.
Manşon içine borular
yerleştirildikten sonra kaynak
makinesinin uçları aracılığıyla
rezistanslar elektrik akımı ile
ısıtılır.
ELEKTROFÜZYON EF KAYNAĞI

18. P.E. KAYNAK KESİTİ

19. P.E. KAYNAK KESİTİ

20. FİTTİNG RESİSTANS GÖRÜNÜMÜ

22. POLİETİLEN İLE İLGİLİ ÖZEL SICAKLIKLAR
• 120 C de Yumuşama
• 130 C de Ergime
• 200 C de Kaynama

23. ELEKTROFÜZYON YÖNTEMİNİN TERCİH
NEDENLERİ
• Boru iç çapında daralmaya yol açmaması.
• Makine ve teçhizatın kullanım kolaylığı, hafif ve düşük
maliyetli olması.
• Kaynak hızının yüksek olması.
• Kaynak bölgesinde basınca dayanımın düşmemesi.
• Gaz ve su dağıtım şirketlerinde ihtiyaca cevap veren, genel
olarak basınçlı akışkanlarda güvenilir ve uygulaması kolay bir
kaynak yöntemi olması.
• Şebeke inşasının tüm safhaları boyunca her yerde, basınç
altında yapılan bağlantılarda ve tamirat işlerinde
kullanılabilir olmasıdır.
• Kaynak işleminin tam otomatik olması ve buna bağlı olarak
minimum düzeyde operatör becerisi gerektirir.

24. ELEKTROFÜZYON KAYNAK İŞLEMİNİN TEMEL
ESASLARI
• Yüzeylerin kaynak işlemi için hazırlanması.
bunun için okside olmuş yüzeyin dikkatlice
kazınması ve temizlenmesi.
• Kaynatılması planlanan parçaların
birbirlerine özel dizaynlı aletler (pozisyoner-
kelepçe) kullanarak pozisyonların
sabitlenmesi
• Kaynak işlemi için; kaynak makinasından
gereken sürede ve gereken değerde gerilim
uygulanması
• Kaynatılan parça soğuyana kadar sabitlenen
pozisyonun bozulmamasının sağlanması

25. EF MANŞON MONTAJI
EF Manşonun içerisindeki dayanma sınırına
kadar olan uzunluk veya EF Manşonun içeriden
toplam uzunluğu ölçülür.

26. Dayanma sınırına kadar olan veya EF manşonun
içeriden toplam uzunluğunun yarısına denk gelen
ölçü, kaynak yapılacak boru veya ek parçası üzerinde
ölçülür.

27. Ölçülen kısım boru üzerinde işaretlenir, işaretli
alandan boru bitimine kadar olan çepeçevre tüm
bölge kalem ile karalanır.

28. Kaynak yapılacak boru ve boru ek parçasının
yüzeyindeki parlak okside tabaka, kazıma bıçağı
(raspa) ile kazınarak alınır. Boru ucunda talaşların
oluştuğu gözlenir.

29. Borunun ucunda oluşabilecek talaşlar bir kazıma
bıçağı ile temizlenmeli ve köşeler yuvarlatılmalıdır.

30. Kaynak işlemi süresince boru kelepçesi (pozisyoner)
kullanılmalıdır.

31. Boru ve boru ek parçasının yüzeyleri (manşonun iç yüzeyi)
uygun temizleme sıvıları (etil alkol )ile pamukçuk
bırakmayacak bir bez veya peçete kullanarak
temizlenmelidir.

32. Daha sonra EF Manşonu, boruda ve ek parçasında
işaretlenmiş bölgeler arasına yerleştirilir.

33. Kaynak makinesi soketleri, manşonun kaynak
uçlarına yerleştirilir ve kaynağa hazır hale getirilir.

34. Kaynak işlemi için makine hazır sinyali verdikten
sonra, barkot okutularak kaynağa başlanır.

35. Kaynak makinası barkot okuyucusu
bozulur ise
• Barkodun bozulması kaynak
yapmaya engel değildir.
• Barkod numaraları elle
kaynak makinasına girilir ve
kaynak gerçekleştirilir.

36. Kaynak esnasında hata olursa
• Kaynak makinası durdurulursa
• Soğuma süresi gerçekleşmez ise
• Kaynak esnasında elektrik kesilirse
•Hatalı kaynak kesilir ve
yenisi yapılır kaynak
tekrarlanmaz

37. 0 9 1 4 1 4 1 5 0 6 3 3 3 8 5 0 0 3 0 6 5 4 4 9
I N
INNOGAZ
45
’SOĞUMA
SÜRESİ
Φ63
ÇAP
KAYNAK
SÜRESİ
65’’

38. SOĞUMA SÜRESİ
0=5’ 1=10’ 2=15’ 3=20’ 4=30’ 5=45’
6=60’ 7=75’ 8=90’ 9=Message Referrig to table

39. Genel olarak kaynak
makineleri kaynak süresini ve
voltajı ekranda gösterir.
Kaynak işlemini otomatik
olarak sonlandırarak bitiş
sinyali verir.

40. •Kaynak bittikten sonra manşon üzerindeki
indikatörün dışarı doğru yöneldiği
gözlenmelidir
•İndikatörün çıkmış olması kaynağın başarılı
olduğu anlamına gelmez. Sadece malzemeler
arası ısıl işlemin gerçekleştiğini belirtir.
•Bilindiği gibi başarılı bir kaynak için gerekli
parametreler sağlanmalıdır.
•Kaynak işlemi sonrasında soğuma süresi
beklenmeden herhangi bir müdahalede
bulunulmamalıdır.
•Kaynak sonrası barkod ile tanımlanan
soğuma süresi kadar bekleyiniz.
KAYNAK SONRASI DEĞERLENDİRME

41. BASINÇ TESTİ
• Basınç Testi Basınç testi, kaynak işlemi
bittikten en az bir saat sonra, borular
tamamen soğuduktan sonra başlatılmalıdır.
• Basınç testi DIN 4279/1'e uygun olarak yapılır.
• Kaynaklı borular üzerine 1.5 x PN basınç
uygulanır.
• Bu basınç değerinde 10 dk. boyunca düşme
olmazsa, test başarı ile sonuçlanır

42. EF SERVİS HATTI MONTAJIEF SERVİS HATTI MONTAJI
EF Servis TE’lerin elektrofüzyon kaynağı öncesi ve
sonrasında kullanılan 8 önemli parçası vardır.

43. 1-Servis TE
2-Cıvatalar
3-Raspa(kazıma bıçağı)
4-Temizleyici sıvı (etil alkol)
5-Temizleyici bez
6-Altıgen anahtar
7-Alyan delme anahtarı
8-Kalem
1
2
3
4
5
6
7
8

44. Servis TE’ler etraflıca boru üzerinde işaretlenir.

45. İşaretleme yapıldıktan sonra, işaretli alanlar
arası kalem ile karalanır.

46. Karalanan kısımlar raspa ile okside tabaka, yağ,
kir gibi pislikler kalmayacak şekilde kazınır.
Oksitli tabakanın boru üzerinden kazınması
sırasında dn<63 mm borular için yaklaşık 0,1
mm dn>63 mm borular için yaklaşık 0,2 mm
kazıma yapılmalıdır. Oksitli tabakanın tamamen
kazınmaması bağlantıda sızıntılar oluşmasına
yol açabilir.

48. Kazınmış bölgeyi ve Servis TE’nin kaynak bölgesini (iç
kısmını) uygun temizleme sıvılarını (etil alkol) pamukçuk
bırakmayacak bir bezi veya peçeteyi kullanarak
temizleyiniz.

50. Montaj civatalarını yuvalarına yerleştirip Altı köşeli
SW10 boru anahtarı ile Servis TE’nin kaynak bölgesi ve
semer aynı hizaya gelene kadar sıkıştırınız.

51. Kaynak makinesinin promblarını Servis TE’nin
promb giriş kısımlarına yerleştiriniz

52. Ürün barkodunu kaynak makinesinin barkod okuyucusu ile
okutunuz veya kaynak parametrelerini elle giriniz.
Kaynak parametrelerini kontrol ediniz. Kaynak sonrası
barkod ile tanımlanan soğuma süresi kadar bekleyiniz.

53. Kaynak
tamamlandığı
zaman füzyon
indikatörü dışarı
çıkarak ısıl işlemin
tamamlandığını
gösterir.

54. KAYNAK HATALARI
• Kaynak yapılacak kısımların kötü hava koşullarından korunmaması
• Kaynak yapılacak boru veya ek parçalarının sıcaklığının, EF kaynak makinesinin
bulunduğu ortam sıcaklığına yakın olmaması
• Kaynak yapılacak boru ve boru ek parçasının yüzeyindeki parlak okside tabakanın
alınmaması
• Kaynak bölgesinin mekanik zorlamalara maruz kalması
• Kaynak yapılacak bölgelerin yeterince temizlenmemesi
• Kaynak öncesi boruların düzeltilmemesi, oval boru kullanılması
• Düşük gerilimle kaynak veya yanlış kaynak süresi seçimi
• Boruların veya boru ek parçalarının manşon içine yeterince girmemesi veya
gereğinden fazla sürülmesi
• Farklı hammaddelerden imal edilmiş boru, boru ek parçası ve elektrofüzyon ek
parçası kullanılması
• Boru ağızlarının birinin veya her ikisinin dik kesilmemesi

55. DEPOLAMADA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
• Üretici firmanın kullanmış olduğu koruyucu ambalaj
veya karton kutular ürünler kullanılana kadar muhafaza
edilmelidir.
• Boru ek parçaları daima yüksek sıcaklık veren
kaynaklardan uzakta depolanmalıdır.
• Boru ek parçalarının yağ ile çalışan materyaller, hidrolik
yağlar, gazlar, çözücülerle ve diğer yayılabilen
kimyasallarla teması önlenmelidir.
• Açık alanda uzun süre boru ek parçaları muhafaza
edilecekse güneş ışınlarından korunmak amacıyla
üzerleri branda veya siyah PE örtü ile örtülmelidir.

56. SONUÇ
PE malzemeden imal boru, fittingsler
üstün özelliklerinden dolayı uzun yıllar
boyunca birçok endüstride özellikle Gaz
Dağıtım hatlarında kullanılmaya devam
edecektir.
Hem gelişen test yöntemleri ve teknoloji
daha etkin birleştirme bağlantıları
sağlayacak hem de kullanımda olan
hatların muayenesi için yön verecektir.

57. İLGİLİ STANDARTLAREN ISO 15494
Plastik boru sistemleri - Endüstriyel kullanım amaçlı - Polibüten (PB), polietilen (PE) ve polipropilen (PP)
esaslı - Sistem ve elemanları için özellikler - Metrik seri
EN 13067
Kaynakçı nitelik sınavları-Plastik kaynağı yapan personel-Kaynaklı termoplastik birleştirmeler.
EN 1555-1
Plâstik boru sistemleri – Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan - Polietilenden (PE) – Bölüm 1: Genel
EN 1555-2
Plâstik boru sistemleri – Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan- Polietilenden (PE) – Bölüm 2: Borular
EN 1555-3
Plâstik boru sistemleri – Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan- Polietilenden (PE) – Bölüm 3: Ekleme
Parçaları
EN 1555-4
Plâstik boru sistemleri – Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan- Polietilenden (PE) – Bölüm 4: Vanalar
EN 1555-5
Plâstik boru sistemleri – Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan - Polietilenden (PE) – Bölüm 5: Sistemin
amacına uygunluğu

58. EN 1555-2
Plâstik boru sistemleri – Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan- Polietilenden
(PE) – Bölüm 2: Borular
EN 1555-3
Plâstik boru sistemleri – Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan- Polietilenden
(PE) – Bölüm 3: Ekleme Parçaları
EN 1555-4
Plâstik boru sistemleri – Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan- Polietilenden
(PE) – Bölüm 4: Vanalar
EN 1555-5
Plâstik boru sistemleri – Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan - Polietilenden
(PE) – Bölüm 5: Sistemin amacına uygunluğu
EN 1555-5
Plâstik boru sistemleri – Gaz yakıtların taşınmasında kullanılan - Polietilenden
(PE) – Bölüm 5: Sistemin amacına uygunluğu