Honderd jaar na het ontwaken van het Vlaams-nationalisme in modderige, West-Vlaamse loopgraven, is de N-VA aan de macht in Antwerpen, Vlaanderen en straks ook België. Maar wat nu? Een gesprek met historicus Bruno De Wever over het succes van de N-VA en zijn broer. ‘De partij spreekt niet langer over separatisme, maar dat blijft wel het doel natuurlijk.’

1. 'Mijn broer bereidt ZICH AL VOOR OP de volgende slag'
Honderd jaar na het ontwaken van het Vlaams-nationalisme in modderige, West-Vlaamse
loopgraven, is de N-VA aan de macht in Antwerpen, Vlaanderen en straks ook België. Maar wat
nu? Een gesprek met historicus Bruno De Wever over het succes van de N-VA en zijn broer. ‘De
partij spreekt niet langer over separatisme, maar dat blijft wel het doel natuurlijk.’
’Hoor me bezig, ik klink als een politicoloog.’ Bruno De Wever moest even nadenken over het
interview. De hoogleraar aan de UGent kent de geschiedenis van de Vlaamse Beweging als geen
ander, maar de politieke actualiteit? Als het kan, mijdt hij dat onderwerp.
De historicus kijkt liever in de achteruitkijkspiegel dan in een glazen bol. Zelfs wanneer - of
misschien net omdat - zijn eigen broer vandaag de vaandeldrager is van het Vlaams-nationalisme.
Bart De Wever boetseerde de N-VA van een eenmansfractie tot een politieke reus, met als voorlopig
hoogtepunt de eclatante verkiezingsoverwinning van 25 mei. Voor de N-VA-voorzitter een dag
waarop ‘we de geschiedenis schrijven van een Vlaanderen dat rechtop loopt, een Vlaanderen dat
zelfbewust zijn eigen toekomst kiest.’
Ook voor een historicus zijn het toch boeiende tijden? De politieke erfgenaam van de Vlaamse
Beweging is uitgegroeid tot de grootste partij van het land.
(snel) ‘De erfgenaam van het Vlaams-nationalisme bedoelt u wellicht. Verwar de Vlaamse
Beweging alstublieft niet met het Vlaams-nationalisme. Niet iedereen binnen de Vlaamse Beweging
koestert anti-Belgische gevoelens. Meer zelfs, jarenlang vormde het Vlaams-nationalisme een
minderheid binnen die beweging.
Des te opvallender daarom dat het politiek vandaag zo sterk scoort. Als je de N-VA en Vlaams
Belang samenneemt, dan charmeert het anti-Belgische resentiment bijna een meerderheid in
Vlaanderen. Dat is historisch.’
Vanwaar dan de spraakverwarring?
’Omdat een buitenparlementaire Vlaamse Beweging is weggesmolten. De tijd van de IJzerbedevaart
of van de zangfeesten die decennialang op de voorpagina vanDe Standaard stonden - die periode is
voorbij. Het vastleggen van de taalgrens begin van de jaren zestig, maakte Vlaanderen definitief tot
een eentalige regio. En zes staatshervormingen later ligt het zwaartepunt bij de deelstaten. Wat kan
je dan nog nastreven als beweging, behalve onafhankelijkheid?
Moeten we dan een kruis maken over de Vlaamse Beweging?
’In de vorm zoals zij bestaan heeft wel ja.’
De overstap van Peter De Roover naar de N-VA is in dat opzicht veelzeggend?
’Absoluut. Ook hij stelde vast dat er buiten de N-VA niet veel meer te realiseren valt.’
En binnen de N-VA wel? De partij die van het communautaire leeft, stapt in een federale regering
zonder staatshervorming. Vreemd toch?
’Ik draai de zaken om: wat kon de N-VA anders doen?’
Aan de zijlijn blijven staan. Gaat de partij nu bewijzen dat België werkt? Stel u voor.
’De analyse is bekend. De partij kwam een paar procenten te kort om de boel te blokkeren. Een
klassieke tripartite bleef mogelijk en plots deed de PS ook nog eens een openingsbod in Wallonië en
Brussel. Op een dergelijk moment moet je het spel spelen. Gegeven de omstandigheden denk ik dat
de N-VA koos voor de minst slechte optie: een federale regering zonder Franstalige socialisten. De
partij kan zich nu opstellen als verantwoordelijke partner waarmee zaken te doen valt.’

2. God
En ondertussen hopen dat de PS een objectieve bondgenoot wordt in de stap naar confederalisme.
’Uiteraard...’
Maar toch. Hoeveel geduld gaat de harde kern tonen? Kan die vijf jaar lang wachten en op de
tanden bijten?
’Mijn broer is God op dit moment binnen zijn partij. Net zoals Steve Stevaert bij de SP.A destijds.
Hij kan zich alles permitteren, ook regeringsdeelname. Niemand gaat hem uitschelden voor
volksverrader, wat Hugo Schiltz, de architect van de Volksunie, wel overkwam toen hij eind van de
jaren zeventig het Egmontpact mee onderhandelde. Wie zou het ook durven? Hebt u laatst nog
iemand van de partij gehoord die kritiek formuleerde op mijn broer? Ik alleszins niet.’
Dat is gevaarlijk voor een partij.
’Mijn broer is wijs genoeg om dat te beseffen. Vandaar dat hij zich aan zijn afspraken houdt. Hij
stopt als voorzitter, gaat niet in de regering zetelen en blijft burgemeester in Antwerpen.’
’Vanwaar hij zich, naar mijn aanvoelen, zal voorbereiden op de volgende grote slag. Niet dat hij of
de N-VA noodzakelijk zelf al weten wat die inhoudt en wanneer die er komt, maar het is een
kwestie van tijd.’
Hoe bedoelt u?
’Derank and file (de basismilitanten red.) van de N-VA wil een onafhankelijk Vlaanderen. Dat
herstelbeleid,pfff, daar is de partij misschien wel mee bezig, maar daar draait het eigenlijk niet om.
Mijn broer kan straks mooi in de luwte in Antwerpen afwachten. En dan, wie weet, binnen vijf jaar
binnengehaald worden alsthe grand old man die het quasi onafhankelijk Vlaanderen mag leiden.’
Binnen vijf jaar al?
’Ik sluit een grotekladderadatsch niet uit. En voor hetzelfde geld is dat al over vijf jaar, als blijkt dat
het vormen van een federale regering niet langer lukt. Dan moet België wel anders georganiseerd
worden.’
Maar wat met Brussel?
’Bij onafhankelijkheid verliest Vlaanderen hoe dan ook Brussel. De N-VA beseft dat denk ik.
Volgens mij hebben ze Brussel al opgegeven. Men heeft nooit een deftige strategie uitgewerkt voor
de hoofdstad. Er zal een band blijven, maar hoe sterk zal die zijn? Nu kan ik mij voorstellen dat
Vlaams-nationalisten genoegen zullen nemen met een zelfstandig Vlaanderen dat samen met
Brussel deel uitmaakt van een bondsstaat België.’
Het is dus gewoon wachten op de verdamping van België.
’Niet noodzakelijk. Ik klink misschien als een naïeve dwaas, maar ik volhard: de opkomst van het
Engels als tweede taal en het succes van de digitalisering kan misschien een nieuw soort
communicatie creëren in de openbare ruimte. En in die ruimte staat vervolgens een groep recht, een
soort Belgische patriotten die zeggen: wij delen dezelfde belangen, wij communiceren vlot met
elkaar en vormen tezamen een polis.’
’Een belangrijke stap in dat proces is partijvorming en de zoektocht naar nieuwe democratische
vormen. Daarom herhaal ik mijn oproep aan Groen en Ecolo: vorm een Belgische partij. Milieu,
stedelijkheid en sociale zekerheid - die materies overstijgen toch de gemeenschappen. Wat houdt
jullie tegen?’
Electorale zelfmoord?
’Als dat de logica is, dan geef je toe dat je je neerlegt bij het idee van twee democratieën.’

3. Eerste artikel
Het Vlaams-nationalisme is meer dan Bart De Wever. Vanwaar de politieke populariteit op dit
moment?
’Dat begint al bij de eerste staatshervormingen, een fundamenteel kantelpunt in de Belgische
geschiedenis. Hugo Schiltz voorspelde dat het hebben van eigen Vlaamse structuren een
onomkeerbaar proces van natievorming in gang zou zetten. Die voorspelling kwam uit, wat
mogelijk de populariteit van de N-VA verklaart.’
’Vergeet niet: ondanks alles bleef Schiltz een anti-Belgisch Vlaams-nationalist. Er is weinig of geen
verschil tussen de Volksunie toen en de N-VA nu, behalve de politieke context. De Volksunie
opereerde in een unitaire staat en streefde daarom officieel naar een federale staat - hoewel het doel
van een groot deel van de achterban hetzelfde bleef: België kapot maken. Zo ook bij Schiltz. Maar
hij was verstandig genoeg om “Leve België” te roepen wanneer hij als minister niet anders kon. Net
zoals mijn broer verstandig genoeg is om de koning te bezoeken en daar niet moeilijk over te doen.’
En ondertussen zo weinig mogelijk het woord ‘splitsen’ in de mond te nemen. Het woord
separatisme blijkt in N-VA-middens haast taboe.
’Maar het staat wel als eerste artikel in de statuten van de partij. De partij maakt dus geen geheim
van die ambitie. Maar wat nog veel interessanter is: de komst van een Vlaamse republiek heet “een
natuurlijk proces” te zijn. Wat natuurlijk niet klopt. Het gaat om een bewust gestuurd politiek
proces. En de N-VA wil die evolutie voltooien.’
Net zoals Vlaams Belang ooit probeerde, tevergeefs.
’Ik blijf erbij, Vlaams Belang maakte het Vlaams-nationalisme op een bepaald manier salonfähig.
Met haar racistische discours verspreidde de partij zijdelings ook het Vlaams-nationalisme in anders
moeilijk te bereiken kringen: de arbeiders, de witte gordel rond de centrumsteden, het platteland. De
partij heeft het Vlaams-nationalisme daarbuvable gemaakt.’
’Maar datzelfde racisme bleek tegelijk ook een blok aan het been van het Vlaams-nationalisme,
ondanks het jarenlange electorale succes van Vlaams Belang.’
Kanonnenvlees
Hoezeer is de N-VA rechts omdat het electoraal loont?
’Nationalisme wordt vaak een zwakke ideologie genoemd, omdat het de grote thema’s als rijkdom
en herverdeling vermijdt en omdat het geen antwoord biedt op ethische vraagstukken. Bijgevolg
kent het zowel linkse als rechtse varianten. Veel hangt van de omstandigheden af, en waartegen het
zich afzet.’
’Toen een Baskisch en Catalaans nationalisme onstond als reactie op generaal Franco in Spanje,
vormden vakbondsmensen en antifascisten de natuurlijke instroom. België daarentegen was bij
aanvang één van de meest liberale, burgerlijke democratieën in Europa. En dus vormde het
conservatisme een tegenkracht. Het Vlaams-nationalisme haakte zijn karretje aan die wagon.’
Een linkse Vlaams-nationalist is een contradictie?
’Het heeft altijd bestaan, maar als minoriteit. Op het einde toonde de Volksunie een linkse reflex,
met aandacht voor het leefmilieu en tegen kernenergie. Maar in Vlaanderen kantelde het
nationalisme toch altijd eerder naar rechts, vaak uit opportunistische overwegingen.’
’Kijk naar de waanzinnige periode van de Eerste Wereldoorlog, met een Duitse bezetter die België
leeg plundert, economisch uitzuigt en burgers vermoordt. En dan als flamingant denken dat het
mogelijk is om samen met de bezetter de sympathie van de bevolking te winnen. Onbegrijpelijk.
Om enkele jaren later dezelfde fout te maken en het nazisme te omarmen.’
’Dat geflirt met het autoritarisme duurt tot de jaren zestig, tot wanneer de Volksunie de democratie

4. definitief omarmt. Vanaf dan luidt de aanpak: geen revolutie, maar evolutie binnen het Belgische
bestel.’
Opvallend in dat verband: noch de Vlaamse Beweging noch de N-VA grijpt de herdenking van de
Eerste Wereldoorlog aan om het onrecht in de loopgraven nog eens aan te klagen, waarbij
Franstalige bevelhebbers de Vlamingen als kanonnenvlees de dood injoegen.
’Het illustreert hoezeer de N-VA wil breken met het romantisch Vlaams-nationalisme, dat steeds het
verleden aanroept. Dat hoofdstuk is politiek afgesloten.’
Ook wat de collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog betreft?
’Dat is een ander paar mouwen, vooral door de repressie die volgde. Carrières werden gebroken, er
kwamen gevangenisstraffen. Die afrekening werd door de betrokken als “ongenadig” ervaren, wat
historisch gezien kletskoek is. Maar toch werd die kwetsuur twintig, dertig jaar levendig gehouden.
Het gevoel van onrecht werd van de ene generatie op de andere doorgegeven.’
’Ook bij de N-VA leeft het idee dat er nog rekeningen open staan. Lees de interviews met Geert
Bourgeois waar hij zich etaleert als kind van iemand die getroffen is door de repressie. Kijk naar
Jan Peumans, wiens nonkel vermoord werd in Limburg.’
’De herinnering aan de repressie blijft bij velen steken. Daarom, als de N-VA echt in de federale
regering gaat zetelen en haar ding mag doen, sluit ik niet uit dat er een symbolische rehabilitering
komt. Geen amnestie, want dat houdt juridisch weinig steek als de betrokkenen overleden zijn, maar
ergens wel een symbolische geste.’
Jan-Frederik Abbeloos en Maarten Goethals, in “De Standaard”, 23 augustus 2014