бие даалт

1. [Е-ГАЗАРЧИН ОНЛАЙН СУРГУУЛЬ] June 4, 2014
Хуудас: 1
Е-Газарчин онлайн сургууль
Сэдэв:Байгаль орчины бохирдол ба тулгамдсан асуудлууд
Мэдээлэлийн технологи
Гүйцтэгсэн:Ж.Энхтуул
С.Мөнгөнзул
Г.Жаргалсайхан
Шалгасан:............................
2014он

2. [Е-ГАЗАРЧИН ОНЛАЙН СУРГУУЛЬ] June 4, 2014
Хуудас: 2
Мэдээлэлийн технологи
 Оршил
Монгол оронд сүүлийн жилүүдэд хүний үйл ажиллаганы
нөлөөллөөс шалтгаалан гол горхи нуур цөөрөм ширгэж,малын
бэлчээр талхдаж хомсдсон , ой ,ангийн үлэмж баялаг
сүйтгэгдсэний улмаас нутгийн ард иргэдийн нутаг ус байгаль
орчноо хамгаалах ухамсар сэргэж иргэдийн үүсвэр
санаачлага ,хөдөлгөөн бий болж байгаа өнөөгийн цаг үеийн
хэрэглээ шаардлагийн дагуу олон улсын хөгжлийн тусалцааны
болон нийгмийн ,байгаль орчныг зүй зохистой ашиглах ,
хамгаалах ,нөхөн сэргээх талаар иргэд болон орон нутагт
төслүүдийг хэрэгжүүлж байгаа.Эдгээр үйл ажилгааны хэрэгжүүлэх
гол зорилго нь орон нутгийнхаа байгалийн нөөцийг
хямгаттай ,өөртөө бөгөөд өрөөлд үр ашигтай,хойч үедээ
хүртээлтэйгээр зарцуулах , байгальд ээлтэй бодлого ,санаа
санаачлага явуулах ,тэр дундаа бодит үйл ажиллагааг дэмжихэд
чиглэсэн ба ард иргэд бэлэнчлэх сэтгэлгээ бус өөрсдөө гар бие
оролцуулах ,газар шороогоо гэсэн хайрлан хамгаалах
сэтгэлгээ ,тэдгээрээс үүсэлтэй санаа санаачлага үйл ажиллагааг
хамтдаа хийж хэрэгжүүлэх нь чухал

3. [Е-ГАЗАРЧИН ОНЛАЙН СУРГУУЛЬ] June 4, 2014
Хуудас: 3
агаар
Мэдээлэлийн технологи
Байгаль орчны асуудлууд
Монгол оронд болон даян дэлхийн хэмжээнд тулгамдсан асуудлуудыг
ерөнхийд нь доорх маягаар ангилдаг юм байна.
агаарын
бохирдол
даян дэлхийн
дулаарал
уур амьсгалын
өөрчлөлт
озоны цоорхой
Агаарын бохирдлоос урьдчилан сэргийлэх
Агаарын бохирдлоос урьчилан сэргийлэх үйл ажиллагаа нь хууль, эрх зүйн,
техник-технологийн, төлөвлөлтийн, эрүүл мэндийн боловсрол гэсэн үндсэн
дөрвөн чиглэлээр тодорхойлогддог.
1. Хууль, Эрх зүйн хувьд: Бохирдуулагч нь төлөх,төлбөрөөс
чөлөөлөх,хөнгөлөх зэрэг арга хэмжээг хууль,хөтөлбөр стандарты н
хүрээнд авч үздэг.
2. Техник-технологийн хувьд:Хүрээлэн буй орчинд халгүй эсвэл хал
багатай технологийг дэмжих арга хэмжээ нь илүү ач холбогдолтой гэж
үздэг. Ийм технологид байгалийн болон шингэрүүлсэн хий, дулааны
агаар боловсруулсан шахмал түлш, сэргээгдэх эрчим хүч/нар,салхи,ус/-
ыг цахилгаан, халаалтын эх үүсвэрээр ашиглах, халаалтын зуух болон
тээврийн хэрэгслийн янданд шүүлтүүр, катализатор суурилуулах гэх мэт
орно.
3. Төлөвлөлтийн хувьд:Төв суурин газрийн бүсчилэл, ариун цэвэр
хамгаалалтын бүсийг зөв тогтоох, ногоон байгууламжийг бий

4. [Е-ГАЗАРЧИН ОНЛАЙН СУРГУУЛЬ] June 4, 2014
болгох,автотээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнийг зохицуулалт зэрэг олон
арга хэтжээ багтана.
сургалтыг зохион байгуулж агаарын бохирдлоос урьдчилан сэргийлэх
талаархи ойлголт, мэдлэгийг сайжруулах улмаар агаарын бохирдлийг
бууруулах үйл ажилгаанд олон нийтийн оролцоог нэмэгдүүлэх гэх мэт
үйл ажилгааг хамаарна.
ус
 Байгалийн усны нөөц, чанарт үзүүлж буй хүний үйл ажилгааны нөлөөлөл
 Далай тэнгистэй холбоогүй хуурай газруудад янз бүрийн арал үүсгэн
орших усыг гадаргын ус гэнэ.Үүнд:гол, мөрөн, горхи, нуур, мөнх цас,
мөсөн гол, булаг шанд, гэх мэт байгалийн уснаас гадна хүний үйл
ажилгаанаас хамааралтай үүссэн зохиомол усны экосистем болох
цөөрөм, хиймэл далан, усан байгууламжууд орно.
 Гадаргын ус нийгмийн үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааны явцад хамгийн
Хуудас: 4
4. Эрүүл мэндийн боловсрол:Хүн амын дунд албан ба албан бус
Усны бохирдол гэж юу вэ?
нь нийгэм эдийн засгийн үр дагаварын үүдэлтэй байна.
ихээр өртөн бохирлогдож байдаг.
Мэдээлэлийн технологи
усны бохирдол
ундны усны
хомсдол
гол мөрөн,нуур
ширгэх
ус цэвэрлэх
байгууламж

5. [Е-ГАЗАРЧИН ОНЛАЙН СУРГУУЛЬ] June 4, 2014
Хүн ам өсөж үйлдвэрлэл хөгжихийн
хирээр гол, мөрөн, нуур, далай
тэнгис ихээр бохирдож байна.
Хуудас: 5
Мэдээлэлийн технологи

6. [Е-ГАЗАРЧИН ОНЛАЙН СУРГУУЛЬ] June 4, 2014
хөрс
Хөрсний бохирдол гэж юу вэ?Хөрсний бохирдол хүний эрүүл мэндэд
хэрхэн нөлөөлдөг вэ?
Хөрсний бохирдол гэдэг маань тухайн хөрсний хэвийн үйл ажилгаа гадны ямар
нэгэн нөлөөгөөр байгалийн шинжээ алдах үйл явцыг хөрсний бохирдол гэж
үздэг.Бохирдлын гол ойлголт нь тухайн хөрсөнд агуулагдах химийн элемент хүн
амьтан эрүүл мэнд амьд организмд нөлөөлөхүйц хэмжээнд хүрсэн дохиолдолд
хөрсний бохирдол гэнэ.Нэг ёсондоо хөрсөндөх хар тугалганы хэмжээ ихэссэн
үеийг тэгэж ойлгож болох юм.Харин хөрсийг ухаж авсан дохиолдолыг хөрсний
бохирдол биш хөрсний элэгдэл гэж авч үздэг.
Хөрс нь хүний эрүүл мэндэд шууд болон дам нөлөөлдөг.Шууд нөлөөлөл хүний
эрүүл мэндэд нөлөөлөх нь бага байдаг бол дам нөлөөлөл нь бохирдсон газрийн
хөрсөнд ямар нэг үр тариа, хүнсний ногоо тариад хүн идсэн дохиолдолд хүн
тухайн өвчнөөр өвддөг.Харин шууд нөлөөлөлийн үед хөрсний нэфтийн
бохирдол ордог.Энэ нь хөрсөнд нэфт шингэж задардаг,задрахдаа эвгүй үнэр
ялгаруулдаг.Удаан хугцааны турш бохирдсон газар хүн амьдрах юм бол
мэдрэлийн системийн сааталд орж эхэлдэг юм.Мөн 2005,2006 онд ШУА-ын
Газарзүйн хүрээлэнгээс УБ хотын гүний усны судалгааг Гачууртаас Амгалан
хүртэл хийсэн.Үүнээс хэрэгцээний усыг хангадаг 15 худаг байдаг,эдгээрээ 150
метрийн гүнээс шинжилгээ хийхэд гэдэсний өвчин үүсгэгч бактери илэрч байсан
юм.
Хуудас: 6
Мэдээлэлийн технологи
хөрсний
бохирдол
хөрсний элэгдэл
цөлжилт
бэлчээрийн
талхагдал
газрын доройтол

7. [Е-ГАЗАРЧИН ОНЛАЙН СУРГУУЛЬ] June 4, 2014
Хөрсийг уридчилан сэргийлэх,хамгаалах явдал бол хүрээлэн буй орчны
тогтвортой байдлыг хангах арга хэмжээг урьдчилан төлөвлөх юм. Ямар нэгэн
аж ахуй үйл ажиллагааныхаа онцлогт тохирсон урьдчилан сэргийлэх үйл
ажиллагааг явуулах ёстой байдаг. Байгаль орчин үнэлгээний компаниуд тухайн
аж ахуйн нэгж тухайн газрыг авсан үед байгаль орчны үнэлгээ хийнэ.
Үнэлгээний хэсэгт хөрсний хэсэг дээр тухайн аж ахуйн үйл ажиллагааны
хөрсний бохирдолд үзүүлэх нөлөөллийг гаргаж өгөөд урьдчилан сэргийлэх
зөвлөмжийг боловсруулж өгдөг. Тухайн хөрс бохирдсон тохиолдолд бохирдлыг
Хуудас: 7
Хөрсийг бо Бохирдсон хөрсийг яах вэ?
Мэдээлэлийн технологи

8. [Е-ГАЗАРЧИН ОНЛАЙН СУРГУУЛЬ] June 4, 2014
саармагжуулах арга хэмжээ авах,бохирдсон хөрсийг хусаж авах зэрэг үйл
ажиллагаа явуулна.
Хуудас: 8
Мэдээлэлийн технологи
уул уурхай
уул уурхайн
зохисгүй ашиглалт
нөхөн сэргээлт
нөлөөлөх байдлын
үнэлгээ
хариуцлагатай уул
уурхай
мөнгөн ус
циани
эрчим хүч
эрчим хүчний алдагдал
сэргээгдэх эрчим хүч
нар салхины эрчим хүч
эрчим хүчний,
цахилгааны, дулаан
хэмнэлт

9. [Е-ГАЗАРЧИН ОНЛАЙН СУРГУУЛЬ] June 4, 2014
Байгалийн нөөц баялагийг зүй зохистой ашиглах,байгаль орчныг хамгаалахтай
холбогдсон үйл ажилгаа буюу төслийг дараах 4 ангилалд хуваадаг.
 Эдийн засгийн үйл ажилгаа нь байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөтэй төслүүд
Жишээ нь: эрчим хүч боловсруулах:-цахилгаан станц ,хий ,газрын
тос олборлох ,барилга байгуулаж барих тээвэр г.м
 Байгаль орчны тэнцвэрт байдлыг хадгалах ,ан амьтан хамгаалах, хүний
эрүүл мэндийг хамгаалах г.м ийм төслүүдийг олон улсад “ногоон” төсөл
гэж нэрэлдэг .
Жишээ нь :дархан цаазат газар байгуулах, усны бохирдлыг
бууруулах , агаарын бохирдлын түвшинг хянах,элсний нүүдлийг
зогсоох г.м
 Дээрх хоёрыг хослуулсан бөгөөд үйл ажиллагаа нь эдийн засгийн хувьд
Жишээ: зохион бүтээх ,хатуу хог хаягдлыг дахин боловсруулах
технологи бүтээх хаягдал хуванцар савыг хайлуулан шонг
үйлдвэрлэх:-модны хэрэглээг бууруулах , хатуу хог хаягдлыг
багасгах, орчныг цэвэршүүлэх давхар ашигтай.
амьжиргаанд нэмэр ,нөлөөтэй техниологи, зохистой хэвшил бий болгох
Жишээ : сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрийн судалгаа ,гэр
хорооолд ихээр хуримтлагдсан үнсийг барилгын материалд
ашиглах боломжийн судалгаа г.м
Хуудас: 9
Байгаль орны үйл ажиллагаа буюу төслүүдийн ерөнхий ангилал
ашигтай , байгаль орчныг хамгаалах нөөцийг зүй зохистой ,гамтай
ашиглах –ийм төслүүдийг “давхар ашигтай “ төсөл гэдэг
 Судалгааны төслүүд: Судалгааны үр дүнд байгаль орчин , хүний
Мэдээлэлийн технологи

10. [Е-ГАЗАРЧИН ОНЛАЙН СУРГУУЛЬ] June 4, 2014
Хуудас: 10
Мэдээлэлийн технологи
Төслийн шинэ санаа олж авах эх сурвалж
мэдэхэд илүүдэхгүй
Төслийн санааг та олон тооны эх сурвалжуудаас авах боломжтой.Төсөл
хэрэгжүүлсэн туршлагатай хүмүүс эхлээд шийдвэрлэх асуудлаас эсвэл хүрэх
зорилгоосоо ажлаа эхэлдэг бөгөөд уг боловсруулж буй төсөл нь тухайн
тулгамдсан асуудлыг эсвэл зорилгыг шийдвэрлэх арга хэрэгсэл болж өгдөг.
Дараах эх үүсвэрүүдээс төслийн шинэ санааг тухайн баримт бичгийг сайн
судалсаны үндсэн дээр авч болно.
 Төсөл боловсруулан хэрэгжүүлж болох шинэ санааг байгаль орчин ,
хөдөө аж ахуй, түлш эрчим хүч, зам тээвэр,барилга , хот байгуулалтын
улирал , жилийн тайлан ,олон нийтэд өгч буй мэдээллүүдийг судлан авч
болох бөгөөд эдгээр мэдээллийг тухайн байгууллагын интернэт
хуудсанаас авах боломжтой.
 Байгалийн нөөцийн ашиглалт , байгаль орчны хамгаалах талаар гарсан
хууль тогтоомжууд , үндэсний хэмжээний бодлого хөтөлбөрийн баримт
бичгүүд
 Тухайн асуудал хариуцсан байгууллагын үйл ажиллагааны тайлан ,
тодорхой асуудлаар хийгдсэн судалгааны тайлан зөвлөмж г.м
 Аймгуудад жишээнд дурьдсан яамдын чиглэлээр ажил хариуцсан
албадууд ,аймгийн засаг даргын тамгын газарт мөн ажиллах бөгөөд
эдгээр албадын ажилтнуудаас үйл ажиллагааны тайлан тухайн аймагт
учирч буй бэрхшээл , тулгамдсан асуудлын талаар мэдээллийг авах
боломжтой.
 Сумын хэмжээнд зөвхөн эрчим хүчний чиглэлээр дараах асуудлыг “өөр
олон санаа байж болно”судлан шинэ санаа гаргаж болох юм. Үүнд: эрчим
хүчийг хэмнэлттэй ашиглах ,эрчим хүч бага зарцуулдаг ахуй ,үйлдвэрийн
тоног төхөөрөмж цахилгаан хэрэгслийн хэрэглээ нэмэгдүүлэх ,сумын
төвийн болон малчдын хотхонд нэвтрүүлэх, нар , салхины эрчим хүчийг
ашиглах г. м хувилбарыг гаргаж болно.

11. [Е-ГАЗАРЧИН ОНЛАЙН СУРГУУЛЬ] June 4, 2014
Хуудас: 11
Мэдээлэлийн технологи
Төслийн хувилбар шийдлүүд
Дээрх дурдсан том асуудлаас бага асуудалыг шийдвэрлэхэд тодорхой
хэмжээгээр судалгаа явуулж, байгаа орчинтой нь танилцана.
 Хүмүүс олон нийт мэргэжлийн хүмүүстэй зөвшилцөх
“бүлэг хоршоо ,хамтрагч нөхөд “
 Бусад орон ,аймаг ,сум хоршоод тухай тулгамдсан асуудлыг
шийдвэрлэхийн тулд хэргэлж буй тэргүүн туршлагыг өөрийн
нөхцөлд тохируулан боломжийг судлах
 Тухайн чиглэлээр туршлагатай мэргэжилтэнбайгууллагын
тулгамдсан асуудлыг шийдэх шийдлийг гаргахад татан оролцуулах
зэрэг юм
Төслийн сайн санаа юунаас бүрдэх вэ?
 Зорилго нь нэн түрүүнд шаардлагатай, оновчтой зөв
 Гарах үр дүн нь бодитой ,эерэг нөлөө өгөөж ихтэй
 Үйл ажилгаа нь тодорхой ,зайлшгүй шаардлагатай
 Олон түмэнд идэвхтэй оролцоог бий болгосон
 Тогтоосон цаг хугацаатай
 Зорилго, үйл ажиллагаа, үр дүн хоорондоо логик уялдаа холбоотой
 Нягт нямбай зөв тооцоолсон санхүүжилттай
Төслийн санал боловсруулан улмаар хэрэгжүүлэхэд туслах зорилготой юм.
Ийм учраас та дэмжихийг хүссэн хандаж буй байгуулага тань ямар мэдээллийн
ямар загвараар авахыг хүсэж байгааг мэдсэн байвал зохино. Төслийн санаанд
зайлшгүй байх ёстой мэдээллийг дараах асуултаар хя лбархан тогтоож болно.
Үүнд:

12. [Е-ГАЗАРЧИН ОНЛАЙН СУРГУУЛЬ] June 4, 2014
 Төслийн саналыг товч толорхой бич. Зөвхөн шаардлагатай асуудлыг
Гарчиг хэрэглэж уншигчийг зал. Маш урт олон нийтлэл бүү хэрэглэ. Санаагаа
олон янзаар бүү давт.
Хуудас: 12
Юу – зорилго
Яагаад – хэрэгцээ шаардлага
Яаж - үйл ажиллагааны үр дүн
Хэзээ – Хугацаа
Хичнээн – Шаардлагатай төсөл
Төслийн саналыг боловсруулардаа дараах зарчмыг баримтлаарай.
оруул. Хэдхэн хуудас хангалттай.
 Төслийн саналаа утга учиртай дэс дарааллан бичих.
Мэдээлэлийн технологи