Rapport over impact fairtrade in het Zuiden

1. Ontwikkeling
in eigen
handen
De impact van Fairtrade – Jaaroverzicht
Organisaties van kleine producenten / 2008 – 2009

2. De producentenorganisatie Banelino financiert de warme maaltijden in een crèche in Monte Cristi
(Dominicaanse Republiek).
Hartelijk dank aan de producenten en medewerkers van de zes coöperaties die hebben bijgedragen aan de im-
pactstudies en de bijhorende reportages: Banelino (Dominicaanse Republiek), Conacado (Dominicaanse Republiek),
Fapecafes (Ecuador), Apromalpi (Peru), Cocla (Peru), Fecafeb (Bolivia).
Fotografie:
Bruno Fert (Yungas, Bolivia)
Pierre-Yves Brunaud (Cenfrocafe, Peru)
Luc Boegly (Apromalpi, Peru)
Didier Gentilhomme (Fapecafes, Ecuador)
Nicolas Gauthy (Banelino en Conacado, Dominicaanse Republiek).

3. Fairtrade: wie vaart er wel bij?
Meten is weten.
Hoe draagt Fairtrade vandaag bij aan armoedebestrijding? Wat zijn de effecten voor de boeren,
hun families, de coöperaties waar ze deel van uit maken en hun omgeving? Daar gaat deze bro-
chure over.
Een belangrijke hoeksteen van het Fairtradesysteem zijn de internationale criteria uitgewerkt voor
elk product dat onder Fairtradevoorwaarden geproduceerd en verhandeld kan worden. De criteria
garanderen een faire prijs en een premie voor een ecologisch en sociaal verantwoorde productie.
Lusten en lasten van verduurzamen niet eenzijdig opleggen maar billijk verdelen.
Nagaan of de Fairtradecriteria worden nageleefd is essentieel. Maar we moeten ook meten op
welke manier Fairtrade het leven van boeren en boerinnen in het Zuiden effectief verbetert. Dan
pas is de balans van ons werk positief. Met dit doel voor ogen hebben we de laatste jaren heel
wat impactstudies laten uitvoeren bij tal van boerenorganisaties die actief zijn met Fairtrade. Zijn
we op de goede weg? Hoe kunnen we ons systeem verbeteren? Dit soort vragen krijgen hier hun
plaats.
We presenteren u hier een samenvatting van zes impactstudies, bij wijze van voorbeeld, uit een
totaal van meer dan 40 beschikbare analyses. De conclusies zijn positief: producenten krijgen
economische zekerheid via Fairtrade. Dit laat hen toe hun economische positie op de markt en
binnen hun samenleving te versterken zodat ze zelf uit de armoede geraken. Maar meer dan ooit
moeten we er voor zorgen dat producenten hun ontwikkeling in eigen handen kunnen nemen en
de samenwerking met ontwikkelingsorganisaties moet verder worden uitgebouwd.
Eén ding blijft duidelijk: een correct inkomen is essentieel en blijft een
randvoorwaarde voor duurzame ontwikkeling. Ecologische en soci-
ale criteria opleggen aan de boeren in het Zuiden kan, maar dan moet
er ook een financiële return zijn. Fairtrade garandeert dit en slaagt
er zo in om een antwoord te bieden op de armoede. Hier in België
werken we samen met steeds meer bedrijven, organisaties, FairTra-
deGemeenten, NGO’s, winkels en consumenten opdat steeds meer
boeren er wel bij varen. Fairtrade is immers een zaak van velen. Lily Deforce,
Brussel, 1 september 2009
Hartelijk dank aan het team van Max Havelaar Frankrijk voor de coördinatie en realisatie van deze
publicatie.

4. Het internationaal keurmerk voor Fairtrade
1 Waarom is fair trade nodig?
2 De werking van het Fairtradekeurmerk
Criteria Ondersteuning
⁄

5. 3 Effecten op het terrein op middellange termijn
Structurele impact
⁄ Politieke impact
⁄

6. De impact – of hoe Fairtrade het dagelijkse leven
van landbouwersfamilies verandert
de resultaten de effecten de impact
De rechtstreekse gevolgen van het De onrechtstreekse gevolgen van het De duidelijke en duurzame verande-
toepassen van de Fairtradecriteria. toepassen van de Fairtradecriteria. ringen die zijn veroorzaakt door de
definitie interactie tussen Fairtrade enerzijds
en de sociaaleconomische, instituti-
onele en natuurlijke omgeving van de
producenten anderzijds*.
De producentenorganisatie krijgt een In Mali heeft een producenten- De producentenorganisatie heeft bij
vaste prijs en een ontwikkelingspre- organisatie de bouw van een put de overheden een onderhandelings-
voorbeeld mie. Zij houdt een algemene verga- gefinancierd. En de producenten positie verworven. De producenten
dering en haar beleid is transparant. hebben dankzij een betere prijs voor ontwikkelen ook strategieën om te
De producenten gebruiken geen hun producten karren en dieren diversifiëren. Zie volgende pagina’s.
verboden middelen. kunnen kopen.
De jaarlijkse inspecties van FLO-Cert Een procedure voor systematische Op basis van meerdere studies bij
controleren op de naleving van de opvolging en evaluatie wordt mo- individuele organisaties wordt de im-
meetsys- Fairtradecriteria. Het certificatieco- menteel op punt gesteld, in overleg pact gemeten van Fairtrade.
teem mité beslist of de certificering van met de producentenorganisaties.
de producentenorganisatie wordt
toegekend of hernieuwd.
*Deze definitie is gebaseerd op de omschrijving van Ciedel-F3E. Die definieert de impact van een ontwikkelingsproject als: “de situatie
ontstaan uit alle resultaten en effecten die duidelijke en duurzame veranderingen teweegbrengen – in het leven en de omgeving van indivi-
duen en groepen – en die rechtstreeks of onrechtstreeks in oorzakelijk verband staan met de ontwikkelingsactie.” (Ciedel – F3E, 1999).
“ De consument in een oogwenk overtuigen van de
impact van Fairtrade lukt het best als we iets zeggen
in de zin van: “kijk, we hebben een school gebouwd”.
Maar daarmee zouden we voorbijgaan aan de sterke,
“Laten we de structu- structurele effecten op het gemeenschapsleven. Die
effecten, zoals de mogelijkheid om een lening aan te
rele impact niet uit het gaan, de toegang tot informatie en het uitwisselen van
ervaringen, maken de organisaties sterker aan het ein-
oog verliezen, want de van de rit. En een sterkere producentenorganisatie
moeten we beschouwen als één van de belangrijkste
die is het sterkst.” impactvoorbeelden.”
Raùl del Aguila
Voorzitter van CLAC, het netwerk van gecertificeerde
producenten van Zuid-Amerika.

7. Een uniform systeem om de impact te meten
Door de impact van Fairtrade te evalueren, willen we zijn werking verbeteren.
Maar om te kunnen evalueren, moest eerst de goede methodiek worden gekozen.
H et was Fairtrade Labelling Organisations (FLO) die
in 2005 de zoektocht naar de juiste methodiek op
gang trok. Tot dan toe had FLO veel geïnvesteerd in het
Zes casestudies
Er werd gekozen voor een reeks casestudies bij re-
presentatieve organisaties. De betreffende organisaties
ontwikkelen van de Fairtradecriteria en de naleving er- werkten actief mee aan dit onderzoek. “Zij hielpen ons
van. Hierdoor krijgen we zicht op de directe gevolgen bepalen welke veranderingen aan Fairtrade te danken
van Fairtrade, zoals het ontvangen van een faire prijs en waren en welke aan de organisaties zelf,” vertelt Karine
premie, transparant beheerde organisaties, geen ge- Laroche. “Zo vermeden we dat deze studie een audit
bruik van verboden pesticiden, geen kinderarbeid, … . werd – wat we absoluut niet wilden.”
Maar dit geeft slechts zicht op een deel van de impact.
Fairtrade wil immers de situatie van de producenten Externe experts brachten een nieuwe zienswijze, maar
duurzaam veranderen, door aan de voorwaarden voor ook knowhow op het vlak van impactmeting: het AVSF
hun ontwikkeling te werken en langdurige veranderin- (Agronomes et vétérinaires sans frontières), het Insti-
gen teweeg te brengen. En dat is precies wat deze im- tute of development studies en het consultancybureau
pactstudies willen meten. Ze zullen het Fairtradekeur- Oréade-Brèche. Interne Fairtrade-experten boden hun
merk Max Havelaar een betere kijk geven op de effecten kennis aan over de Fairtradewerking en de geschiedenis
van Fairtrade, en toelaten zijn werking in het voordeel van de organisaties, de lokale dynamiek en relevante
van de producenten te verbeteren. markten.
Een moeilijke keuze
Om een correcte vergelijking mogelijk te maken, moest
eerst een gemeenschappelijke werkwijze worden vast-
gelegd. FLO heeft zich daarvoor laten bijstaan door
consultants die gespecialiseerd zijn in Fairtrade en im-
pactmetingen.
Er bestond al een groot aantal studies over de impact
van Fairtrade, maar om daar een keuze uit te maken
bleek een moeilijke opdracht. Karine Laroche van Max
Havelaar Frankrijk, legt uit waarom: “Vele studies fo-
cussen op heel specifieke aspecten, of ze hebben een
verschillende aanpak, zodat het bijna onmogelijk is ze
onderling te vergelijken.”
De impactstudie
onderzoekt vier
niveaus: de familie,
de producentenor-
ganisatie, de lokale
ontwikkeling en het
milieu.

8. Latijns-Amerika, een historisch
Dominicaanse Republiek
Mexico
Ivoorkust Ghana
Colombia
Ecuador
Peru
Atl. gecertifi- % van
ceerde KPO* vo
Bolivia
Koffie 35 1
Cacao 10 5
Bananen 1
Atl. gecertifi- Atl. gecertifi- % van FT-wereld-
ceerde KPO* ceerde plantages volume **
Koffie 240 0 80 %
Drie Fairtrad
Cacao 27 0 50 %
Atl. gecertifi- At
ceerde KPO* ceer
Bananen 29 35 99 %
Koffie 290
Cacao 43
Bananen 29

9. ch continent voor Fairtrade
Atl. gecertifi- % van FT-
ceerde KPO* wereldvolume**
Koffie 15 2,5 %
Cacao 6 _
Bananen _ _
Ethiopië
Tanzania Indonesië
n FT-wereld-
olume ** Oost-Timor
17,5 %
50 %
1%
de ”klassiekers”
tl. gecertifi- Startjaar
rde plantages
0 1988
0 1993
36 1999
* Kleinschalige Producentenorganisaties
** Fairtrade-wereldvolume

10. Cepicafe wordt de motor achter
de ontwikkeling in zijn regio
In 1991 werkte de ngo Pidecafe met 400 landbouwersfamilies samen om hun koffie te
verbeteren. Acht jaar later exporteren 6.600 families hun koffie, cacao en confituur onder
Fairtradevoorwaarden. Zij zien de toekomst met vertrouwen tegemoet en kiezen voor een duurzaam
project.
9 ton
koffie wordt
geëxporteerd.
400
1995
De koffiepercelen
producenten. worden vernieuwd met
de steun van
Start van de de ngo
biologische Pidecafe.
productie.
Cepicafe krijgt de 1996
Fairtradecertifica-
tie. De inkomsten
van de producen-
ten stabiliseren
zich en verbete-
ren.
1997
De coöperatie
exporteert
zonder lokale
tussenpersonen.
Installaties voor het ontpulpen en drogen De koffie wordt geteeld in de schaduw
van de koffie worden geïnstalleerd in de van fruitbomen. Met dit fruit en de
1998 dorpen om de kwaliteit van de koffie te rietsuiker maken ze confituur.
verbeteren.
De eerste inves-
teringen worden
gefinancierd met
internationale 1999
kredieten en
met de Fairtrade-
ontwikkelingspre-
mie.
2000 Oprichting van een Bouw van een
spaarkas en krediet- logement in
systeem samen met Montero, in de
30 % van de
koffie wordt verkocht
2001
andere producen-
tenorganisaties.
bergen, om er
toeristen te
ontvangen.
via Fairtrade.
2002
2003
2004
2005 2006
Naast koffie wordt met
andere teelten gestart.
Eerste export Export van
van “Panela” passievruch-
ruwe suiker. tensap,
confituur en
Bouw van suikerverwer- cacao.
kingseenheden in de
dorpen.

11. Prijs betaald voor koffie, Prijs betaald voor
172.600
ton koffie verkocht
in dollar per kwintaal
van 46 kg (in 2003).
suiker, in dollar per
kwintaal van 46 kg (in
2004).
in Peru in 2007.
Het land is de 71
zesde grootste Piura
koffie-exporteur. P E R U
Lima
34
20
6
Lokale tus- Coöperatie Lokale tus- Coöperatie
senpersoon senpersoon
MEER DAN WAT
DAN OOK HEBBEN WIJ ONS
ZELFRESPECT TERUGGEVON-
DEN, EN HEBBEN WE ONZE
De producenten telen
ook maïs en bonen voor PLAATS ALS BURGER
huishoudelijk gebruik. INGENOMEN.
Bouw van een installatie
voor de fermentatie van
cacao.
Bouw van een fabriek
voor het ontpulpen en
Verkoop van elf
drogen van koffie in
containers confituur.
Piura.
2007 2008
1.930
ton koffie wordt
100 % van de 6.600
koffie-, suiker-, cacao- en producenten in
Voorzitter
Segundo
geëxporteerd. confituurproductie wordt 2008. Guerreo
verkocht via Fairtrade. Mondragon
Bron: Max Havelaar — Ontwerp Jérôme Schneider-Maunoury

12. De zes bestudeerde organisaties
Dit eerste jaaroverzicht wilde zes organisaties onder de loep nemen. Ze moesten meer dan 30
procent van hun omzet exporteren via Fairtrade en al voldoende lang bestaan om de impact
van Fairtrade naar behoren te kunnen analyseren. De keuze viel dan ook op coöperaties in
Zuid-Amerika, omdat zij aan die criteria beantwoordden en representatief waren. Toekom-
stige jaaroverzichten zullen ook andere begunstigden bestuderen, zoals landbouwarbeiders,
of andere regio’s, zoals Afrika of Azië.
APROMALPI 1 (Peru) is een organisatie met 170 CONACADO 4 (Dominicaanse Republiek)
leden die in 1996 werd opgericht door een groep van was de eerste producentenorganisatie in het land die de
veertig mangoproducenten. Deze wilden hun inkomsten Fairtrade-certificering behaalde, in 1996. De organisatie
verbeteren en ontsnappen aan de prijzen die hen door werd in 1988 opgericht op vraag van de kleine cacao-
tussenpersonen werden opgelegd. Na één jaar te heb- kwekers op het arme platteland: zij wilden namelijk hun
ben geëxporteerd, slaagde Apromalpi er in 2003 in de cacao rechtstreeks verkopen en zo hun inkomsten ver-
Fairtradecertificatie te bekomen. De organisatie bewerkt hogen. Nu, twintig jaar later, telt de organisatie 13.000
340 hectare, wat gemiddeld neerkomt op 2 hectare per leden. 77% daarvan bezitten minder dan 5 hectare. Deze
lid. producenten zijn slecht uitgerust en maken buiten de
piekperiodes weinig gebruik van externe werkkrachten.
Studie uitgevoerd door de ngo Agronomes et vétérinaires
Tot 2004 verkocht Conacado minder dan 10% van haar
sans frontières.
cacao via Fairtrade; vandaag is dat 47%.
BANELINO 2 (Dominicaanse Republiek) Studie uitgevoerd door consultants Oréade-Brèche.
werd opgericht in 2000 door drie boerenorganisaties
die al Fairtrade verkochten. Deze organisatie exporteert FAPECAFES 5 (Ecuador) is een vereniging van
vandaag 8 tot 10% van al de bananen uit de Domini- vier producentenorganisaties in het zuiden van het land.
caanse Republiek. Ze groepeert 260 onafhankelijke Sinds 2003 exporteren zo’n 1.300 families koffie met het
producenten – een kwart van de bananenkwekers in dit Fairtradekeurmerk Max Havelaar. Gemiddeld bezitten zij
land. Gemiddeld bezitten deze boeren 3 hectare grond. 3 à 6 hectare koffieplantages en één hectare grond waar
Ze stellen elk één tot twee voltijdse arbeiders tewerk, ze rijst en maïs op kweken. Omdat ze zo weinig grond
waarvan 80% immigranten zijn uit Haïti. bezitten, moeten ze drie maand per jaar gaan werken
in bananenkwekerijen en bij de garnaalkwekerijen aan
Studie uitgevoerd door consultants van Oréade-Brèche.
de kust. Anderen hebben tot 10 hectare weiland voor
enkele runderen.
COCLA 3 (Peru) is een vereniging van 22 koffieco-
öperaties in het departement Cuzco. Ze werd opgericht Studie uitgevoerd door de ngo Agronomes et vétérinaires
in 1967. Samen hoopten ze op betere verkoopsvoor- sans frontières.
waarden voor hun koffie. Cocla telt 6.800 leden, meestal
kleine familiale producenten die een twaalftal hectare FECAFEB 6 (Bolivië) is een vereniging die 24 or-
landbouwgrond bezitten, waarvan gemiddeld 3,5 hec- ganisaties omvat, waarvan er 20 al meer dan tien jaar
tare voor koffie – zeer bescheiden oppervlaktes voor het Fairtradecertificaat hebben. Deze organisaties tellen
deze streek. De koffie vertegenwoordigt 80% van hun samen ongeveer 4.000 leden. Het zijn Aymara-hoog-
inkomsten. landindianen, die via een landhervorming grond toege-
wezen kregen. In de oudste regio’s bezitten zij tussen de
Studie uitgevoerd door consultants Oréade-Brèche.
0,5 en 2 hectare koffieplantages; in de andere regio’s
bezitten zij gemiddeld 6 hectare voor koffie.
Studie uitgevoerd door de ngo Agronomes et vétérinaires
sans frontières.

13. 1 2
6 4
5
3

14. Dankzij de nodige investeringen kan Conacado nu gedroogde cacao van superieure kwaliteit uitvoeren.

15. Fairtrade bij Cocla :
hefboom voor duurzame groei
De enclave aan de voet van de Andes, langs de Urubambarivier,
is weinig ontwikkeld en moeilijk bereikbaar.
Toch kent zij dankzij Fairtrade een dynamische lokale economie.
P E R U
De koffieproducent Lima
Quillabamba
Regelmatige inkomsten bieden De coöperatie
de families zekerheid
Competente en legitieme
68 % meer inkomsten, gemiddeld,
op zes jaar tijd. Maar voor de families
afgevaardigden vertegen-
woordigen de producenten
telt vooral de stabiliteit, De coöperatie Cocla werd opgericht in
waardoor de risico’s 1967 en is de vierde grootste koffie-
verminderen. exporteur van Peru. De regio
6 800 De economie
leden telde Cocla krijgt een boost
in 2006, in 28
dorpscoöperaties. door Fairtrade
> De plattelandseconomie
wordt aangezwengeld
door de activiteiten van
de coöperatie.
> De coöperatie leert haar leden
hun productie te verbeteren.
Ze vertegenwoordigt hen en
behartigt hun belangen
in de politieke
arena.
25 %
van de geproduceerde koffie
draagt het Fairtradekeurmerk. > Ze beschikt over de > De verwerkingsinstallaties
nodige infrastructuur voor koffie en de oogst
om de koffie te creëren werkgelegenheid.
verwerken en op te
slaan, en transporteert
de koffie tot aan de
haven.
> Ze opent nieuwe
afzetmarkten.
Het milieu
Respect voor de natuur
> Fairtrade stimuleert
productiemethodes die de
biodiversiteit respecteren en
moedigt een biologische productie
aan.
Bron: Max Havelaar – Ontwerp van Jérôme Schneider-Maunoury

16. Het prijseffect
Economische stabiliteit voor de families
Het zijn vooral de stabiele inkomsten die de producenten behoeden tegen risico’s en waar-
door ze kunnen investeren. Hun kleine familiale bedrijfjes zijn levensvatbaar. Bovendien
neemt hun inkomen in meer of mindere mate toe dankzij Fairtrade.
De internationale Fairtradecriteria bevatten drie vormen Een extra inkomen
van economisch voordeel. Eerst en vooral de gega-
randeerde minimumprijs. Deze biedt stabiliteit en ex- De gegarandeerde minimumprijs leidt dus tot een be-
tra inkomen aan in periodes dat de prijzen laag staan. paalde economische zekerheid. En bij lage wereld-
Daarbovenop komt eventueel een prijssupplement voor marktprijzen realiseren de kleine producenten een extra
bioproductie. En ten slotte krijgt de coöperatie een ont- inkomen. Bij hogere wereldmarktprijzen volgt de Fair-
wikkelingspremie voor gemeenschapsinvesteringen. trademinimumprijs. Het financieel voordeel zit dan in
de ontwikkelingspremie die de coöperatie in gemeen-
Beschermd tegen risico’s schapsprojecten investeert.
Maar er bestaan ook andere, meer indirecte mechanis-
Als we één belangrijk economisch effect moeten noe- men die voordelen bieden aan de families.
men van Fairtrade, dan is dat de bescherming tegen
prijsschommelingen en het stabiliseren van de inkomens Rendabelere productie
voor de families, dankzij de gegarandeerde minimum-
prijs. Normaal gezien verplichten deze schommelingen Zo heeft de toegang tot de specifieke Fairtrademarkten
hen er immers toe buitenshuis te gaan werken, of hun sterk bijgedragen om hun productie rendabeler te ma-
kleine veestapel te verkopen om het hoofd te kunnen ken. Dit leidde meestal ook tot nieuwe vereisten: betere
bieden aan onvoorziene omstandigheden. opvolging van de gewassen, kwaliteit en meer inves-
teringen.
Bovendien voorkomt Fairtrade dat de producenten in
moeilijke economische tijden het materiaal moeten De voordelen zijn dus niet systematisch voor iedereen
verkopen dat ze nodig hebben om te produceren en zo dezelfde. Ze hangen af van de geproduceerde hoeveel-
moeten stoppen met hun bedrijf. Gezien de stabiliteit heden, de verkochte volumes en van hun vermogen om
kunnen zij nu zelfs investeren om beter te produceren. de kwaliteit te verhogen.
Investeren
ondanks de crisis
V alentin Chinchay, voorzitter van Fapecafes,
oogst de koffie op zijn perceel van vier hectare.
In 1999 woedde een economische crisis in Ecuador,
die vooral de kleine producenten trof. Een aantal
koffieboeren hebben hun landerijen toen definitief
vaarwel gezegd. Maar vele andere families hebben
dankzij Fairtrade hun activiteiten duurzaam kun-
nen voortzetten en zelfs kunnen investeren in de
toekomst.

17. Verschil tussen de exportprijzen van niet-gebrande koffie: via Fairtrade bij Cocla en
op de conventionele markt (in USD per kwintaal van 46 kg)
175
150
Gemiddelde prijs Fairtrade-biokoffie
125 Gemiddelde prijs Fairtradekoffie
Gemiddelde prijs biokoffie
100 Gemiddelde prijs conventionele koffie (SHG)
75
50
25
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Voor de Peruviaanse producenten van Cocla hebben de economische resultaten van Fairtrade een rechtstreeks effect
op hun inkomensniveau. Koffie is een op de beurs genoteerde grondstof, die sterk fluctueert in prijs. In die context is
een gegarandeerde minimumprijs, die vastligt wanneer de koers laag staat, heel zinvol. Het helpt de inkomens bij de
producentenfamilies van Cocla verbeteren. Tussen 2000 en 2006 lag deze minimumprijs gemiddeld 68% hoger dan de
schommelende prijs op de conventionele markt. Dankzij de hogere stabiliteit hoeven producenten geen bijkomend werk
te zoeken buitenshuis.
Vier stenen muren
voor Policarpio
Een beter inkomen I n Antofagasta, een klein dorpje in de Bo-
liviaanse regio Yungas, kijkt Policarpio
Om dit te financieren, heeft Policarpio geen
peso moeten lenen. Want hij heeft gedu-
leidt tot betere le- Mamani Yana toe op het gieten van de fun- rende drie opeenvolgende oogsten geld kun-
deringen voor zijn huis. Drie metselaars ma- nen sparen. De tijd is voorbij dat hij elke dag
vensomstandigheden. ken cement. Een aantal paletten met holle weer moest zien te overleven: nu kan hij zelfs
Policarpio Mamani en bakstenen staan al klaar. investeren. De gegarandeerde Fairtrademi-
nimumprijs helpt een stabiel inkomen te ga-
zijn echtgenote Trigida Plankenhuis
randeren.
Policarpio ontvangt ons in zijn huidige ‘wo-
kunnen eindelijk een ning’ – één gemeenschappelijke ruimte die Inkomsten vervijfvoudigd
bestaat uit aan elkaar getimmerde planken. In 2005 lag het jaarlijks inkomen van gecer-
echt huis bouwen.
Een stromatras verraadt waar het slaap- tificeerde producenten in de Yungas tussen
gedeelte is. In een ander hoekje maakt zijn 1.600 en 2.700 euro. Voor wie zijn koffie op
echtgenote het eten klaar in een aluminium de lokale markt verkocht, lag dit inkomen
pot op een vuurtje. “Het is hier niet echt slechts tussen de 320 en 595 euro. Nochtans
comfortabel,” zegt Policarpio vergoelijkend, heeft een gezin met twee kinderen in deze re-
“Als het regent, sijpelt het water tussen de gio 675 euro per jaar nodig om te overleven
planken door.” – om, met andere woorden, voedingswaren
en basisproducten te kunnen kopen op de
Basiscomfort
markt. Wil een gezin ‘waardig en duurzaam
In hun nieuwe huis zullen ze alle basiscom-
leven’ – de kinderen naar school kunnen stu-
fort hebben: “Het zal 48 m2 groot zijn, met
ren en kunnen investeren in de toekomst –
stromend water, elektriciteit, een keuken en
dan is daar 1.430 euro voor nodig.
een aparte kamer voor de kinderen.”

18. Het gecombineerd prijs- en markteffect
Collectief investeren in kwaliteit
Dankzij stabielere afzetmarkten beslissen de producenten gezamenlijk om de kwaliteit te
verbeteren en te investeren in de productie.
Uit de verschillende casestudies blijkt dat Fairtrade werkelijk leidt tot een investeringscapaciteit voor de producenten
en hun organisaties. Producenten hebben nu toegang tot markten met stabiliteitsgaranties. En die stabiliteit laat hen toe
te investeren. In eerste instantie dragen de investeringen bij tot een verbeterde productiviteit van de bedrijfjes en tot de
keuze om te verkopen op kwaliteitsmarkten. En al gauw komen de producenten, doordat ze daar beter betaald worden,
in een opwaartse spiraal terecht.
Conacado
verwerkt cacao
D e Dominicaanse cacao heeft lange tijd
een slecht imago gehad op de interna-
tionale markt. De gemiddelde prijs van deze
zogenaamde Sanchez-cacao ligt lager dan de verklaart Osterman Ramires, kwaliteitsver- De gefermenteer-
de cacaobonen
wereldkoers. De Sanchez is niet gefermen- antwoordelijke bij Conacado. “Voor ons gaan
worden gedroogd
teerd, slecht gedroogd en opgeslagen, en is kwaliteit en stabiliteit hand in hand. En dit in grote serres.
daardoor een tweederangscacao. alles heeft de levenskwaliteit van onze ge-
meenschap fors verbeterd.”
Gecontroleerde fermentatie
Om meer uit hun oogst te halen, hebben de Likeur voor chocolatiers
boeren van Conacado ervoor gekozen hun Stilaan evolueert Conacado zelfs naar een vol-
cacao te fermenteren. De chocolade die met gend stadium. Zij kunnen de gedroogde bonen
deze gefermenteerde cacao (de Hispañola) immers meteen uitvoeren, maar ze kunnen ze
wordt gemaakt, heeft veel subtielere aroma’s. ook verder verwerken, tot cacaopoeder, ca-
Elk van de lokale coöperaties heeft daarom caoboter of een soort likeur gebruikt door de
trapsgewijs bakken geplaatst waar de fer- chocolatiers. Zo is de verkoop natuurlijk nog
mentatie plaatsvindt, onder het wakend oog lonender, vooral op de Fairtrademarkten.
van specialisten. De bonen moeten 24 uur 23% van deze producten wordt via Fairtrade
in de eerste bak, 48 uur in de tweede, … Na verhandeld.
vijf dagen van fermentatie wordt de cacao in
Evolutie van de
grote serres gedroogd.
verkoopprijs van
Deze zware investeringen zijn voornamelijk
gefinancierd met de Fairtrade-ontwikke- cacaobonen van
lingspremie. “De kwaliteit en de bijhorende Conacado, in
prijs hebben ons in de loop der jaren toe- vergelijking met
gang verschaft tot stabiele markten, waar- de conventionele
door we ook een stabiel inkomen kregen,”
markt.

19. De keuze voor autonomie
De producenten kiezen hun eigen weg naar
ontwikkeling
Stabiele en meer inkomsten bevorderen het uitzetten van een strategie naar meer autonomie.
De door de producenten gekozen strategieën leiden tot meer voedselzekerheid.
In een eerste fase versterkt Fairtrade de boeren in hun producent zoekt dus zijn manier om zijn eigen voedsel-
productie voor de export onder Fairtradevoorwaarden. autonomie te garanderen.
Ze specialiseren zich, kiezen voor goede landbouw-
praktijken en gaan gemakkelijker over op bioproductie,
Lokale markt?
dit alles met de technische begeleiding van hun orga-
nisaties. De producentenorganisaties focussen dus vooral op de
exportmarkten. De lokale markt is minder prioritair. Ze
Initiatief nemen moeten dan eerst nog meer diversifiëren en vaak zelf
nog onbestaande afzetkanalen opbouwen.
In een tweede fase nemen producenten, dankzij Fair-
trade en de stabiele prijs, initiatieven om hun teelt te
diversifiëren. Enerzijds behouden zij de gewone teelt
om zeker in hun levensonderhoud te kunnen blijven
voorzien. Anderzijds starten sommige producenten met
nieuwe bronnen van inkomsten, zoals veeteelt, andere
exportproducten of producten voor de lokale markt. Elke
Apromalpi geeft meerwaar-
de aan minderwaardig fruit
T ot 2005 verkocht Apromalpi enkel verse Kent-mango’s – de enige
mango’s die geschikt waren voor de export. Toch kweekten de pro-
ducenten slechts 20 tot 30% van die variëteit. De opbrengsten waren
dus beperkt.
Vanaf 2006 kon Apromalpi, dat een goede relatie had opgebouwd met
zijn importeurs, ook mangopulp uitvoeren. Daardoor konden zij ook
de andere mangovariëteiten van hun leden, de ‘Edward’ en de ‘Créole’,
laten renderen.
Bovendien is Apromalpi door te diversifiëren de belangrijkste leveran-
cier geworden van mango’s, limoenen, papaja’s en passievruchten voor
een andere coöperatie die tropische confituren produceert. De produ-
centen hebben zo de diversiteit van hun fruitbomen kunnen valorise-
ren.
Apromalpi verkoopt een deel van zijn
vruchten aan een andere coöperatie die er
confituur van maakt voor de export.

20. Het regulerend effect
De prijzen op de lokale markt worden
omhooggeduwd
Onrechtstreeks is Fairtrade ook gunstig voor de andere producenten in de regio.
De producentenorganisaties kopen de oogst van hun leden tegen relatief hoge prijzen aan, om ze daarna aan de
Fairtrade-importeurs door te verkopen. En omdat de organisaties een aanzienlijk deel van de producenten in hun regio
vertegenwoordigen, zijn ook privéaankopers – door het spel van vraag en aanbod – verplicht een betere prijs te betalen
en bepaalde diensten te verlenen, zoals technische ondersteuning.
Zo draagt Fairtrade onrechtstreeks bij tot een herstructurering van de lokale en zelfs de nationale markt, hetgeen ef-
fecten heeft op de sociaaleconomische ontwikkeling van de streek.
De Fairtradeprijs heeft een regulerend effect op de hele
koffiehandel in de Caranaviprovincie (in de Boliviaanse
Bolivia : Yungasregio).
de lokale
privéaankopers
passen zich aan
I n de Boliviaanse Yungasregio concurreren de coö-
peraties van Fecafeb met de privéaankopers op de
lokale koffiemarkt. De Fairtradeproducentenorgani-
saties verkopen 25% van het totale volume. Aange-
zien zij de Fairtrade- of biokoffie tegen hogere tarie-
ven aankopen, moeten ook de privéaankopers hun
prijzen optrekken, willen ze hun eigen bevoorrading
garanderen. Op die manier heeft de Fairtradeprijs
onrechtstreeks een impact op alle families die in de
Yungas van koffie leven.
Een lokale handelaar
in Caranavi.

21. Het opwekkend effect
Een dynamische lokale economie
Fairtrade draagt bij tot nieuwe werkgelegenheid in de land-
bouw en nieuwe activiteiten.
Naarmate zij groeien, hebben elk van de bestudeerde producentenorganisaties
steeds meer nood aan werkkrachten. Fruit moet geplukt worden, het drogen van
de koffie gecontroleerd, vrachtwagens moeten worden geladen, bestellingen ver-
werkt, … De activiteiten van deze organisaties dragen ook bij tot een sterke lo-
kale economie, en in sommige gevallen tot betere lokale lonen.
19.700
D at is het aantal banen dat het Peruviaanse Cocla-
netwerk, met zijn 6.800 leden, naar schatting
rechtstreeks en onrechtstreeks heeft gecreëerd. De ver-
eniging stelt 18% van de actieve bevolking tewerk in de
regio van La Convención en Yanatile. Ze creëert zo een
lokale economische dynamiek die onontbeerlijk is voor
dit afgelegen plattelandsgebied.
De cacaoproducenten in
La Guardia, Dominicaan-
se Republiek, vervaardi-
gen producten die ze op
de lokale markt verkopen:
confituur, cacaowijn,
artisanale chocolade, …
Conacado steunt deze
diversificatie via de micro-
bedrijfjes van vrouwelijke
ondernemers.

24. Het verenigingseffect
De sterkere coöperaties winnen
aan legitimiteit
Mede dankzij de Fairtrade-afzetmarkten zijn de producentenorganisaties beter gestructu-
reerd en sterker geworden. Hun aantal neemt toe, en steeds vaker bevinden zij zich in een
sterke onderhandelingspositie. Om aan de noden van hun leden te beantwoorden, bieden zij
ook opleidingen, technische ondersteuning en kredieten aan.
De producentenorganisatie is de ruggengraat van Fair- Financiële middelen
trade. Omdat zij betere commerciële voorwaarden biedt,
hebben producenten goede redenen om zich bij haar De producentenorganisaties worden belangrijke in-
aan te sluiten. Steeds meer producenten willen dit trou- stanties in hun streek. Dankzij Fairtrade kunnen zij een
wens, omdat het vertrouwen in de organisaties groeit. kapitaal opbouwen waarmee zij opleidingen, kredieten,
En een coöperatie die meer leden heeft, kan meer vo- ondersteuning voor de overstap naar bio, … kunnen
lume aanbieden aan haar klanten en dus meer kapitaal aanbieden.
opbouwen. Het voorfinancieren van de oogsten is daarbij bepa-
lend. Dit maakt immers de nodige financiële middelen
vrij voor de activiteiten van de producentenorganisaties.
Representatief Dit leidt tot een betere rendabiliteit voor de producen-
ten. Toch zijn de bestaande mechanismen ontoereikend.
De producentenorganisatie is de spreekbuis van haar FLO ontwikkelt daarom nieuwe financiële en economi-
leden. Zij behartigt hun belangen naar de buitenwereld sche middelen ter ondersteuning van de producenten-
toe, bijvoorbeeld bij de lokale autoriteiten of bij invloed- organisaties.
rijke economische spelers. Met haar advies wordt vaker
rekening gehouden. Ze wordt op het platteland steeds
representatiever en dit geeft haar een zekere politieke
invloed. De steun die de organisatie geniet, draagt bij
tot het verhogen van de productiecapaciteit, van haar
commerciële basis en ook van haar duurzaamheidstra-
tegie.
Ontwikkelingssamenwerking
Sommige organisaties krijgen technische ondersteu-
ning via ngo’s of handelspartners. Via opleidingen on-
dersteunen ze een degelijk en professioneel beheer. De
Fairtradecriteria hebben gelijkaardige doelstellingen.
Bij de grootste en oudste coöperaties bleek hun groei
vooral het resultaat van hun eigen inspanningen en or-
ganisatietalent. Fairtrade is dan een hefboom om het
aanbod en cliënteel te diversifiëren en de kwaliteit te
verbeteren. Al deze elementen samen maken een or-
ganisatie sterker.
Samen - vóór de verzending - de koffiezakken
afwegen. (Yungas, Bolivia).

25. “ en hef- E Is uw organisatie
veranderd door Fairtrade?
Waarom is een sterke organisatie
belangrijk?
boom die je In de jaren ’90 waren er in Peru slechts
vier organisaties van koffieboeren, die lou-
Ons doel is niet enkel te verkopen. Wij streven
ook naar sociale veranderingen in de regio,
een volwaardig ter toevallig met Fairtrade zijn gestart. Zij
wilden het sociaal weefsel, dat verloren
om zo de basisdiensten te verbeteren. Let wel:
het is niet alleen met de prijzen of premies
speler maakt was gegaan, herstellen. Achttien jaar later
hebben wij een netwerk van veertig boe-
van Fairtrade dat we de basisproblemen zul-
len oplossen. Fairtrade draagt daar wel toe
in het bedrijfs- renorganisaties, die allemaal actief zijn in bij, maar bovenal is er een hefboomeffect:
Fairtrade. Waar onze koffieorganisaties in organisaties kunnen zich dankzij Fairtrade
leven” de beginperiode samen zo’n 2% van de na- integreren in het financieel systeem, en zo
tionale productie exporteerden, maakt de erkend worden als een volwaardig speler in
Raul del Aguila Fairtradekoffie-export vandaag nagenoeg het bedrijfsleven. In de jaren ’90 wilden de
Directeur van Cocla (Peru) en lid van de raad
30% van de nationale productie uit. Dat zegt banken ons geen financiering toestaan. Sinds
van bestuur van FLO
veel over de evolutie van Fairtrade, en over we toegang hebben tot de Fairtrademarkten
het sterker worden van de organisaties. kunnen we lokale kredieten krijgen. Dat was
cruciaal voor al onze organisaties. Ze wer-
den daardoor plots economische spelers. We
konden zo onze rechten doen respecteren en
het openbaar beleid beïnvloeden.
Een nieuwe generatie: de boer-ondernemer
D ankzij een opleidingsprogramma en de
inspecties van FLO-Cert worden de kof-
fiecoöperaties in de Boliviaanse Yungasregio
Zo hebben driekwart van de organisaties met
het Fairtradekeurmerk van Max Havelaar
hun statuten veranderd. “Bij de coöperatie
steeds beter beheerd. Mejillones waren de vroegere directeurs
De coöperatie is een middel om te verhinde- prutsers,” herinnert Nelly zich. “Meestal
ren dat producenten geïsoleerd blijven van hielden zij drie boekhoudingen: één voor
de markt. Nochtans zijn de oudste boeren zichzelf, één voor de leden, en één voor de
nog wantrouwig. Zij hebben te veel voorbeel- fiscus.”
den gezien van leiders voor het leven, twijfel-
Organogram
achtig beleid en bedrog.
Als je vandaag Mejillones bezoekt, valt in de
Maar stilaan neemt een nieuwe generatie het
gemeenschappelijke zaal van de coöperatie
voortouw: die van de becarios (of beursstu-
meteen het grote organogram op dat tegen
denten). Zij volgden een 19-maanden duren-
de muur hangt. Daarop is te zien wie zetelt
de opleiding in organisatiebeleid, handels-
in de raad van bestuur, wie in het toezicht-
praktijken en boekhouding. “Ik zie mezelf
comité, wie er op de afdeling kwaliteit werkt,
als een bedrijfsleider, maar dan wel binnen
… En als een bijeenkomst met producenten
een collectieve organisatie,” legt een jonge
is afgelopen, ondertekenen alle aanwezigen
becario uit. “We moeten als groep nieuwe
een zorgvuldig opgestelde samenvatting van
vaardigheden verwerven. Want als we niet
één pagina.
samenwerken, riskeren we te mislukken.”
Wat natuurlijk ook motiveert om de adminis-
Goed beheer tratie up-to-date te houden, zijn de bezoeken
“Bij de invoering van Fairtrade,” vertelt van FLO-Cert, de vereniging die de naleving
lesgeefster Nelly Usnayo, “hebben de eerste van de Fairtradecriteria controleert. “Zonder
becarios, die opleiding volgden in goed be- FLO-Cert hadden de opleidingen niet dezelf-
stuur, de plaats ingenomen van een aantal de impact gehad,” legt Nelly uit. “Door hun
leiders die de macht monopoliseerden”. De controles hebben de becarios zich gereali-
becarios leiden de coöperaties in de rich- seerd dat ze geen procedures hadden en zijn
ting van meer commerciële en doeltreffende ze professioneler gaan werken.”
structuren, maar altijd tegen een coöpera-
tieve achtergrond.

26. Het markteffect
Nieuwe afzetmarkten voor de kleine
producenten
Fairtrade opent nieuwe commerciële horizonten en draagt bij tot een grotere legitimiteit van
de producentenorganisaties.
De bestudeerde producentenorganisaties hebben dankzij Fairtrade een sterkere commerciële geloofwaardigheid ver-
worven. Zij hebben nieuwe gespecialiseerde markten aangeboord zoals de biomarkt of die van de originekoffies. Zij
hebben voor het eerst geëxporteerd en hebben zo een onderhandelingspositie verworven die tot dan toe ondenkbaar
was. Ze bouwen commerciële relaties uit waarvan er sommige financiële voordelen opleveren, zoals voorschotten of
contracten die borg staan voor leningen. Door de toegang tot die nieuwe markten worden de producentenorganisaties
erkend als sterke economische spelers in de sector.
Evolutie van de totale en de Fairtradehoeveelheden
geëxporteerd door Conacado (Dom. Rep.).
Conacado :
de verenigde
producenten
vormen allianties
I n zijn bureau in Santo Domingo vinden
we bezige bij Abel Fernandez. Jong-
lerend met meerdere telefoontoestellen, bood aan de regering toen die een zeer
beheert hij de exportactiviteiten van meer onrechtvaardige belasting begon te heffen
dan 10.000 kleine producenten. Conacado op de verkoop door kleine producenten.
verkoopt al meer dan vijftien jaar biocacao “Dankzij de kracht van onze organisatie
aan chocoladeproducent Barry Callebaut. en de sterke band die wij onderhouden met
“Sinds Barry van ons aankocht tegen organisaties als Equal Exchange hebben
“Wij werken allen Fairtradevoorwaarden is onze relatie nog wij druk kunnen uitoefenen op de lokale
eensgezind in één- versterkt.” Naast hun overeenkomst op het autoriteiten om deze belasting niet langer
zelfde organisatie.” vlak van Fairtrade, hebben de twee part- te heffen.”
ners ook nog een publiek-privaat partner- Conacado heeft talloze allianties met on-
Abel Fernandez
Exportverantwoordelijke bij Conacado schap gesloten. Volgens die overeenkomst dernemingen en internationale instellin-
(Dominicaanse Republiek) levert Conacado een cacao aan van supe- gen. “Voor ons is dat een drukkingsmiddel
rieure kwaliteit en biedt Barry Callebaut wanneer aankopers weigeren te betalen of
technische ondersteuning. te laat betalen,” legt Abel uit. “Deel uitma-
Abel haalt een persbericht uit zijn archief- ken van een Fairtradesysteem levert je veel
kast. Dat vertelt hoe Conacado het hoofd voordelen op: we werken immers allemaal
eensgezind in eenzelfde organisatie.”

27. De producenten winnen
aan politieke invloed
Aangezien ze sterker zijn geworden door hun toegang tot de exportmarkten, hebben de producen-
tenorganisaties meer geloofwaardigheid wanneer ze onderhandelen met de autoriteiten.
Al te vaak worden de kleine producenten weg-
gehouden van de politieke beslissingen die hen
aangaan, en worden zij niet aanzien als economi-
sche spelers die enig belang hebben. Maar bin-
nen de bestudeerde organisaties nemen de kleine
producenten een sterkere positie, soms zelfs een
leiderspositie, in op de exportmarkten. Zij maken
gebruik van hun nieuwe positie om de politieke
beslissingen te beïnvloeden. En het is vooral die
duidelijke kentering in de machtsverhoudingen op
lokaal, regionaal en nationaal niveau die de pro-
ducenten waarderen. Er is immers sprake van een
soort democratie in de markt.
Eugenio Villca
Maldonado neemt het
woord tijdens een ver-
gadering van Fecafeb.
De vereniging van
Boliviaanse koffietelers
heeft van de regering
een wet kunnen af-
dwingen voor de kof-
fiesector: een primeur
voor de producenten in
de streek.

28. Solidariteit
Trots op de samenwerking
De producenten identificeren zich met het collectief en herkennen zich in hun afgevaardig-
den.
Het versterken van de managementcapaciteiten is
noodzakelijk, willen ze waarden invoeren als democratie
en transparantie en professioneler leren werken. In al de
bestudeerde organisaties gaven de producenten te ken-
nen dat ze tevreden zijn over de evolutie van hun situatie.
De leden zien Fairtrade als een hefboom die essentieel
is om hun organisatie te doen groeien en die zelfs kan
leiden tot meer zelfrespect.
De heel strijdvaardige San-
tiago Mamani Guaranca ziet
zichzelf als “bedrijfsleider,
maar dan wel altijd binnen
een collectief”, in zijn vereni-
ging Villa Oriente in de Bolivi-
aanse Yungas.
In Peru bouwen de producen-
ten van Cenfrocafe samen aan
een nieuwe drooginstallatie
voor koffie. Voor hen is “eens-
gezind werken” meer dan een
slogan: het is een levenswijze
en een identiteit.

29. Publieke en collectieve
diensten voor allen
Fairtrade levert de gemeenschap voordelen op, via sociale of ecologische projecten.
Fairtrade komt tussen daar waar de openbare Bij sommige organisaties gaat het leeuwendeel
dienstverlening en infrastructuur zwak of zelfs van hun investeringen naar het verbeteren van
onbestaand zijn. Het is dan ook geen toeval dat het productieproces en de werktuigen. Modernere
producentenorganisaties vaak beslissen om ge- installaties kunnen de zware arbeid helpen ver-
meenschapsprojecten op poten te zetten. Meestal lichten, maar de meerderheid van de producenten
halen niet enkel de producenten voordeel uit deze werkt nog steeds met de hand.
projecten, maar ook anderen uit de nabijgelegen
Ten slotte blijkt uit sommige studies dat de lonen
gemeenschappen, soms ook de allerarmsten. De
van de seizoenarbeiders, tewerkgesteld op de vel-
Fairtrade-ontwikkelingspremie wordt vaak ge-
den, aan het verhogen zijn. Dit is echter nog niet
linkt aan zulke gemeenschapsprojecten. Maar de
overal het geval.
producentenorganisaties kunnen er ook met hun
eigen fondsen aan bijdragen.
Banelino zet
onderwijs op
de eerste plaats
M onte Cristi is een van de armste regio’s de producent daar integraal deel van uit-
van de Dominicaanse Republiek. Na maakt,” vindt Marike de Peña, algemeen di-
kilometers te hebben gereden over stoffige recteur van Banelino.
wegen bereiken we een klein dorpje. Of be- Acht scholen
ter gezegd: een gemeenschap die leeft in de De enige dokter die dit gebied bezoekt draagt
restanten van arbeiderswoningen die een het insigne van Banelino op zijn overhemd.
bananenbedrijf er vijftig jaar geleden heeft Hij houdt gratis consultaties in een klaslokaal.
achtergelaten. Er is geen elektriciteit of stro- Ook de crèche en de buurtschool werden gro-
mend water. En uiteraard ook geen openbare tendeels gefinancierd door de coöperatie: re-
diensten. De meeste volwassenen zijn werk- novatie van de lokalen, schoolgeld, meubilair,
loos en dwalen er doelloos rond. lonen van het personeel, … Dat Banelino maar
liefst acht scholen financiert, is geen toeval.
Banelino heeft dit gebied uitgekozen om er “De producenten en arbeiders van Banelino
het grootste deel van zijn sociale investerin- beseffen maar al te goed dat vooruitgang
gen te doen. Die komen zowel ten goede aan steunt op onderwijs en vorming,” benadrukt
de producenten als aan hun werkkrachten Susana Rodriguez, verantwoordelijke voor de
en alle inwoners. “Fairtrade levert niet al- sociale projecten van Banelino. “Zij hechten
leen voordelen op voor de kleine producent daar dan ook veel belang aan.”
maar voor de hele gemeenschap, aangezien

30. Het bio-effect
Een kleine ecologische voetafdruk
De Fairtradecriteria stimuleren een duurzame kleinschalige landbouw die het milieu respec-
teert. Om dit landbouwmodel helemaal te optimaliseren, spoort Fairtrade de producenten ook
aan om naar bio over te stappen. Dit gaat gepaard met een echte bewustwording binnen de
organisaties.
In de familiale landbouw moedigt Fairtrade een land- Het milieueffect van Fairtrade is nauw verbonden aan
bouwmethode aan die van oorspong manueel is, de biocertificering. Fairtrade maakt de overstap naar bio
meestal gediversifieerd, en die weinig milieubelastende mogelijk voor de telers. Dit door de bioproductie ren-
producten gebruikt. Zo is koffie die in de schaduw wordt dabel te maken via een extra vergoeding bovenop de
geteeld gunstig voor de biodiversiteit, en helpt een mi- gegarandeerde minimumprijs. Daar staan dan wel een
nimale onkruidbestrijding de bodem gezond te houden. aantal extra verplichtingen voor de teler tegenover. Op
De impact van deze methodes op het milieu, is dan ook die manier wordt de impact op het milieu, en de bodem-
relatief beperkt. erosie, minimaal.
De overstap naar bio Bewustwording
Dankzij Fairtrade zijn bepaalde goede werkwijzen alge- In die context zijn de producentenorganisaties en hun
meen verspreid, denk maar aan het gebruik van orga- leden zich bewust geworden van de noodzaak de biodi-
nische meststoffen. Fairtrade heeft producenten aan- versiteit in stand te houden en duurzaam te produceren.
gespoord om nog verder te gaan in het gebruik van de Nu proberen zij op hun beurt de bevolking meer bewust
natuurlijke grondstoffen. te maken van deze problematiek.
Bij de coöpe-
ratie Cepicafe
hebben de pro-
ducenten een
boomkwekerij
opgezet om zo
hun gronden te
herbebossen.

31. “Bioproductie is goed voor
de gezondheid. Het helpt
ons de gronden terug te
winnen die beschadigd
zijn door chemische mest-
stoffen, en het laat ons
toe gezonde voeding te
kweken voor de familie en
de consument. Het is een
productiemethode van onze
voorouders die in onbruik is
geraakt.”
Segundo Chero Morales
Lid van Apromalpi (Peru) sinds 2000,
Beheerder sinds twee jaar.
Plantendek
Kleinvee
Bananenbomen Mangobomen Citroenbomen
De bioproductie en de diversifiëring
van de vegetatie helpen het leven in
de bodem in stand houden.

32. Origineel grafisch ontwerp : www.philographiste.com
Deze Franse brochure werd aangepast voor België
Max Havelaar België Edinburgstraat 26 Brussel 1050
Tel. : 02 894.46.20 Fax : 02 894.46.21
www.maxhavelaar.be