Çevre Hukuku ve Çevre Mevzuatı

1. ÇEVRE MEVZUATI EĞĠTĠMĠ
Çevre Mühendisi/Çevre Görevlisi
YÖNETİM DANIŞMANI/BAŞ DENETÇİ
B SINIFI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UZMANI
FERHAT CAMGÖZ

2. ÇEVRE HUKUKU ve ÇEVRE KANUNU
(11.Ağustos.1983 Tarih ve 18132 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıĢtır)

3. NORMLAR HĠYERARġĠSĠ
3
Anayasa
Kanun – KHK
Uluslararası AntlaĢmalar
Tüzük
Yönetmelik

4. ÇEVRE HUKUKU
Özellikle 20 inci yüzyılda yaĢanan teknolojik geliĢmeler ve bu
geliĢmelere bağlı olarak yaĢanan hızlı sanayileĢme sonucu
ortaya çıkan atıklar, insan ve çevre sağlığını tehdit edici
boyutlara ulaĢmıĢ, bu tehlike; küresel ısınma, iklim değiĢikliği,
kuraklık, içme suyu kaynaklarının azalması Ģeklinde kendini
göstermeye baĢlamıĢtır.
4

5. 5
ÇEVRE HUKUKU
Çevre sorunlarındaki artıĢ aynı zamanda çevre ile ilgili
tedbir alınması gerekliliğini de ortaya çıkarmıĢ, çevresel
değerlerin hukuki güvence altına alınması amacıyla
çevreye iliĢkin hükümler Anayasa, Kanun ve
Yönetmeliklerde yer almaya baĢlamıĢtır.

6. 6
ÇEVRE HUKUKU
Çevre kirliliği problemi, kirliliğin kaynağı olan ülke ile
sınırlı kalmamakta dünya üzerinde var olan diğer
devletleri ve insanları da etkilemekte ve
ilgilendirmektedir.

7. 7
ÇEVRE HUKUKU
Çevre kirliliği probleminin, kirliliğin kaynağı olan ülke ile
sınırlı kalmamasının tabi sonucu olarak, çevrenin
korunması ve çevre kirliliğinin önlenmesi için birtakım
devletlerarası çalıĢmalar ve toplantılar tertip edilmiĢtir.

8. ÇEVRE HUKUKU
Uluslararası alanda, çevre hakkının dile getirildiği ilk toplantı 1972
yılında Stockholm’de gerçekleĢtirilen “BirleĢmiĢ Milletler Çevre ve
Ġnsan Konferansı”dır.
Stockholm Konferansı’nda kabul edilen bildirinin 1. maddesinde;
“Ġnsanın, onurlu ve iyi bir yaĢam sürmeye olanak veren nitelikli bir
çevrede, özgürlük, eĢitlik ve yeterli yaĢam koĢulları temel hakkına
sahip olduğu” belirtilmiĢtir.
Stockholm Konferansı, çevre sorunlarına yönelik politika
arayıĢlarında bir milattır.
8

9. ÇEVRE HUKUKU
Ülkemizde ise Çevre hakkı ile ilgili
geliĢmeler, 1982 Anayasamızda da yer
bulmuĢtur.
Anayasamızın 56. Maddesi’nde “ Herkes
sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaĢama
hakkına sahiptir. Çevreyi geliĢtirmek,
çevre sağlığını korumak ve çevre
kirlenmesini önlemek devletin ve
vatandaĢın ödevidir.” hükmü yer almıĢtır.
9

10. ÇEVRE KANUNU
09.08.1983 tarihinde 2872 sayılı Çevre Kanunu yayımlanmıĢtır.
1-Amaç
2-Kapsam
3-Ġlkeler
4-Yükümlülükler - Yasaklar
5-Sorumluluk
6-Yaptırımlar
10

11. ÇEVRE KANUNU
1- Amaç ;
Bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin,
sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri
doğrultusunda korunmasını sağlamaktır.
11

12. Çevre Kanunu
2- Kapsam- temel düzenleme alanları ;
- Toprak
- Hava
- Su
- Atık
- ÇED
- Gürültü
- Tehlikeli kimyasallar ve atıklar
- Koku
- Biyolojik çeĢitlilik
12

13. Çevre Kanunu
Çevre Kanununun Temel İlkeleri
•Kirleten Öder Ġlkesi (md. 3/g)
•Entegrasyon (Bütünleyicilik) Ġlkesi (md. 3/c,d)
•ĠĢbirliği Ġlkesi (md. 3/b)
•Katılım Ġlkesi (md. 3/e)
•Önleme Ġlkesi (md.8/2)
13

14. ÇEVRE KANUNU
Ġlkeler
Kirleten Öder Ġlkesi
Kirlilikle mücadele masrafları, kirlenme ve bozulmanın
önlenmesi, sınırlandırılması, giderilmesi ve çevrenin
iyileĢtirilmesi için yapılan harcamalar kirleten veya
bozulmaya neden olan tarafından karĢılanır.
14

15. Kirletenin … gerekli önlemleri almaması veya bu
önlemlerin yetkili makamlarca doğrudan alınması
nedeniyle kamu kurum ve kuruluĢlarınca yapılan
gerekli harcamalar 6183 sayılı Amme Alacaklarının
Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre
kirletenden tahsil edilir…
15
ÇEVRE KANUNU
Ġlkeler

16. KİRLETEN ?
Faaliyetleri sırasında veya sonrasında, doğrudan
veya dolaylı olarak çevre kirliliğine, ekolojik dengenin
ve çevrenin bozulmasına neden olan gerçek ve tüzel
kişi
16
ÇEVRE KANUNU
Ġlkeler

17. Entegrasyon(Bütünleyicilik) Ġlkesi
Arazi ve kaynak kullanım kararlarını veren ve proje
değerlendirmesi yapan yetkili kuruluĢlar, karar alma
süreçlerinde sürdürülebilir kalkınma ilkesini gözetirler.
Yapılacak ekonomik faaliyetlerin faydası ile doğal
kaynaklar üzerindeki etkisi sürdürülebilir kalkınma ilkesi
çerçevesinde uzun dönemli olarak değerlendirilir.
17
ÇEVRE KANUNU
Ġlkeler

18. Çevre Kanunu - Ġlkeler
ĠĢbirliği Ġlkesi
Çevrenin korunması, çevrenin bozulmasının önlenmesi
ve kirliliğin giderilmesi alanlarındaki her türlü faaliyette;
Bakanlık ve yerel yönetimler, gerekli hallerde meslek
odaları, birlikler ve sivil toplum kuruluĢları ile iĢbirliği
yaparlar.
18

19. Çevre Kanunu - Ġlkeler
Katılım Ġlkesi
Çevre politikalarının oluĢmasında katılım hakkı esastır.
Bakanlık ve yerel yönetimler; meslek odaları, birlikler,
sivil toplum kuruluĢları ve vatandaĢların çevre hakkını
kullanacakları katılım ortamını yaratmakla yükümlüdür.
19

20. Çevre Kanunu - Ġlkeler
Önleme Ġlkesi
Kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililer
kirlenmeyi önlemekle; kirlenmenin meydana geldiği
hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin
etkilerini gidermek veya azaltmak için gerekli tedbirleri
almakla yükümlüdürler.
20

21. Kirliliğe sebep olunursa karşılaşılacak
durumlar?
• Masraf ve harcamalardan sorumluluk
• Ġdari para cezası
• Ġzin ve lisans iptali
• Faaliyetin durdurulması
• Zararların tazmini- zararlardan sorumluluk
• Adli cezalar – Hapis cezası
21

22. Çevre Kanunu
Çevre Korunmasına ĠliĢkin Önlemler ve Yasaklar
Kirletme yasağı:
Madde 8 – Her türlü atık ve artığı, çevreye zarar
verecek Ģekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen
standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve
dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak,
taĢımak, uzaklaĢtırmak ve benzeri faaliyetlerde
bulunmak yasaktır.
22

23. Çevre Kanunu
Çevre Korunmasına ĠliĢkin Önlemler ve Yasaklar
Çevresel etki değerlendirilmesi:
Madde 10 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/7 md.)
GerçekleĢtirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre
sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluĢ ve iĢletmeler,
Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje
tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlüdürler.
23

24. Çevre Kanunu
Çevre Korunmasına ĠliĢkin Önlemler ve Yasaklar
Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel
Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu
projelerle ilgili onay, izin, teĢvik, yapı ve kullanım ruhsatı
verilemez; proje için yatırıma baĢlanamaz ve ihale edilemez.
24

25. Çevre Kanunu
Çevre Korunmasına ĠliĢkin Önlemler ve Yasaklar
İzin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğü (1)
Madde 11 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/8 md.)
Üretim, tüketim ve hizmet faaliyetleri sonucunda oluĢan
atıklarını alıcı ortamlara doğrudan veya dolaylı vermeleri
uygun görülmeyen tesis ve iĢletmeler ile yerleĢim birimleri
atıklarını yönetmeliklerde belirlenen standart ve yöntemlere
uygun olarak arıtmak ve bertaraf etmekle veya ettirmekle
ve öngörülen izinleri almakla yükümlüdürler.
25

26. Çevre Kanunu
Çevre Korunmasına ĠliĢkin Önlemler ve Yasaklar
Denetim, bilgi verme ve bildirim yükümlülüğü
Madde 12 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/9 md.)
Ġlgililer, Bakanlığın veya denetimle yetkili diğer mercilerin
isteyecekleri bilgi ve belgeleri vermek, yetkililerin
yaptıracakları analiz ve ölçümlerin giderlerini karĢılamak,
denetim esnasında her türlü kolaylığı göstermek
zorundadırlar.
26

27. Çevre Kanunu
Çevre Korunmasına ĠliĢkin Önlemler ve Yasaklar
Ġlgililer, çevre kirliliğine neden olabilecek faaliyetleri ile ilgili
olarak, kullandıkları hammadde, yakıt, çıkardıkları ürün ve
atıklar ile üretim Ģemalarını, acil durum plânlarını, izleme
sistemleri ve kirlilik raporları ile diğer bilgi ve belgeleri talep
edilmesi halinde Bakanlığa veya yetkili denetim birimine
vermek zorundadırlar.
27

28. Çevre Kanunu
Ġdari Nitelikteki Cezalar
26.04.2006 tarihinde 5491 sayılı Kanun ile revize edilen
Çevre Kanununda idari yaptırımlar,
 “Faaliyetlerin Durdurulması”
 “Ġdari Nitelikteki Cezalar”
 “Seyrüseferden Men”
olarak düzenlenmiĢtir.
28

29. Çevre Kanunu
Ġdari Nitelikteki Cezalar
Faaliyetlerin Durdurulması Madde 15: (Değişik: 26/4/2006 –
5491/12 md.)
“Bu Kanun ve bu Kanun uyarınca yayımlanan yönetmeliklere
aykırı davrananlara söz konusu aykırı faaliyeti düzeltmek üzere
bir defaya mahsus olmak üzere esasları yönetmelikle belirlenen
ve bir yılı aĢmamak üzere süre verilebilir. Faaliyet; süre
verilmemesi halinde derhal, süre verilmesi durumunda, bu süre
sonunda aykırılık düzeltilmez ise kısmen veya tamamen, süreli
veya süresiz olarak durdurulur. Çevre ve insan sağlığı yönünden
tehlike yaratan faaliyetler süre verilmeksizin durdurulur.”
29

30. Çevre Kanunu
Ġdari Nitelikteki Cezalar
Çevresel Etki Değerlendirmesi incelemesi yapılmaksızın baĢlanan
faaliyetler Bakanlıkça, proje tanıtım dosyası hazırlanmaksızın baĢlanan
faaliyetler ise mahallin en büyük mülkî amiri tarafından süre
verilmeksizin durdurulur. Süre verilmesi ve faaliyetin durdurulması, bu
Kanunda öngörülen cezaların uygulanmasına engel teĢkil etmez.”
hükmü yer almaktadır.
Süre verilmesi bir yaptırım değildir. Tespit edilen ihlal için sadece
süre verilmesi, tespit edilen suçun yaptırımsız bırakılması
anlamına gelir.
30

31. Çevre Kanunu
Ġdari Nitelikteki Cezalar
31
2872 Sayılı Kanunun
20 inci maddesinin;
Kanundaki
ceza miktarı
1/1/2012 - 01/01/2013
(ı) bendi 24.000 TL 37.696 TL
Madde 20 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/14 md.)
Bu Kanun ve bu Kanun uyarınca çıkarılan yönetmeliklere
aykırı olarak ülkenin egemenlik alanındaki denizlere ve
yargılama yetkisine tâbi
olan deniz yetki alanlarına, içme ve kullanma suyu sağlama
amacına yönelik olmayan sulara atık boşaltanlara,

32. Çevre Kanunu
Ġdari Nitelikteki Cezalar
32
2872 Sayılı Kanunun
20 inci maddesinin;
Kanundaki
ceza miktarı
10/01/2012 -
01/01/2013
Kurum,
kuruluş ve
işletmelere
(r) bendi 24.000 TL
60.000 TL
37.696 TL
94.244 TL
113.088 TL
282.732 TL
Madde 20
Bu Kanunda ve yönetmeliklerde öngörülen usûl ve
esaslara, yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak atık
toplayan, taşıyan, geçici ve ara depolama yapan, geri
kazanan, geri dönüşüm sağlayan, tekrar kullanan veya
bertaraf edenlere 24.000 Türk Lirası, ithal edenlere 60.000
Türk Lirası idarî para cezası verilir.

33. Çevre Kanunu
Ġdari Nitelikteki Cezalar
33
2872 Sayılı Kanunun
20 inci maddesinin;
Kanundaki
ceza miktarı
10/01/2012 -
01/01/2013
Kurum,
kuruluş ve
işletmelere
(v) bendi 100.000 TL
1.000.000 TL
157.076 TL
1.570.780 TL
471.228 TL
4.712.340 TL
Alt ve Üst Sınır Belirtilen Cezalar
Bu Kanunda ve ilgili yönetmeliklerde öngörülen yasaklara
veya sınırlamalara aykırı olarak tehlikeli atıkları toplayan,
ayıran, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan,
yeniden kullanan, taşıyan, ambalajlayan, etiketleyen,
bertaraf eden ve ömrü dolan tehlikeli atık bertaraf tesislerini
kurallara uygun olarak kapatmayanlara

34. Kanunda Alt ve Üst Sınırı Verilen Cezalar
Kanunda, idari para cezasının alt ve üst sınırların verildiği
hallerde, uygulanacak idari para cezasının miktarını
belirlemede takdir yetkisi, idari yaptırım kararını veren
merciye aittir.
Alt ve üst sınırlar arasında idari para cezasının miktarı
belirlenirken, iĢlenen kabahatin içeriği, failin kusuru ve
ekonomik durumu göz önünde bulundurularak ceza takdir
edilecektir. (5326 / Madde 17)
34
Çevre Kanunu
Ġdari Nitelikteki Cezalar

35. Fiillerin Tekrarı
Madde 23: (Değişik : 26/4/2006 – 5491/15 md.)
Bu Kanunda belirtilen idarî para cezaları, bu
cezaların verilmesini gerektiren fiillerin iĢlenmesinden
itibaren üç yıl içinde birinci tekrarında bir kat, ikinci ve
müteakip tekrarında iki kat artırılarak verilir.
35
Çevre Kanunu
Ġdari Nitelikteki Cezalar

36. İdari cezalarda yetki:
Madde 24 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/16 md.)
Bu Kanunda öngörülen idarî yaptırım kararlarını verme yetkisi
Bakanlığa aittir. Bu yetki, 12 nci maddenin birinci fıkrası uyarınca
denetim yetkisinin devredildiği kurum ve merciler tarafından da
kullanılır. Bu Kanunda öngörülen idarî yaptırım kararları Bakanlık
merkez teĢkilâtında genel müdürler, taĢra teĢkilâtında Ġl Çevre ve
ġehircilik Müdürlerince verilir.
36
Çevre Kanunu
Ġdari Nitelikteki Cezalar

37. İdari Nitelikteki Para Cezalarına İtiraz Mercii ve Süresi
Ġdari Nitelikteki Para Cezalarına itiraz mercii ve itiraz süresi 2872 sayılı
Çevre Kanununun 25. Maddesinde belirtilmiĢtir. Söz konusu maddede
Çevre Cezalarına karĢı, cezanın tebliğ tarihini takiben en geç 30 gün
içerisinde Ġdare Mahkemesine itiraz edilebileceği, ancak itirazın tahsilatı
durdurmayacağı, idari para cezalarının Kabahatler Kanunu
hükümlerine göre tahsil edileceği belirtilmiĢtir.
37
Çevre Kanunu
Ġdari Nitelikteki Cezalar

38. Madde 26 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/18 md.)
Bu Kanunun 12 nci maddesinde öngörülen bildirim ve bilgi verme
yükümlülüğüne aykırı olarak yanlıĢ ve yanıltıcı bilgi verenler, altı aydan
bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu Kanunun
uygulanmasında yanlıĢ ve yanıltıcı belge düzenleyenler ve kullananlar
hakkında 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun
belgede sahtecilik suçuna iliĢkin hükümleri uygulanır. Bu maddeye göre
yargıya intikal eden çevresel etki değerlendirmesine iliĢkin ihtilaflarda
çevresel etki değerlendirmesi süreci yargılama sonuna kadar durur.
38
Çevre Kanunu
Adli Nitelikteki Cezalar

39. Madde 27:
Bu Kanunda yazılı fiiller hakkında verilecek idari nitelikteki cezalar, bu
fiiller için diğer kanunlarda yazılı cezaların uygulanmasına engel
olmaz.
39
Çevre Kanunu
Diğer kanunlarda yazılı cezalar

40. Çevre Kanununun 25. maddesinde idari para cezalarının tahsil usulü
hakkında 30.03.2005 tarih ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu
hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiĢtir. Kabahatler Kanunu uyarınca
idari para cezası tahsil iĢlemlerinin ne Ģekildeyapılacağına dair usul ve
esaslar, 12.05.2007 tarih ve 26520 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan
442 sayılı Tahsilat Genel Tebliği ile açıklanmıĢtır.
40
Çevre Kanunu
ĠDARĠ PARA CEZALARININ TAHSĠLĠ

41. 5326 sayılı Kanunun 17 nci maddesinin (6) numaralı fıkrasında
"Kabahat dolayısıyla idari para cezası veren kamu görevlisi, ilgilinin rıza
göstermesi halinde bunun tahsilatını derhal kendisi gerçekleĢtirir. Ġdari
para cezasını kanun yoluna baĢvurmadan önce ödeyen kiĢiden bunun
dörtte üçü tahsil edilir. PeĢin ödeme, kiĢinin bu karara karĢı kanun
yoluna baĢvurma hakkını etkilemez." hükmü yer almaktadır.
41
Çevre Kanunu
Ġndirim Uygulaması

42. 5326 sayılı Kanunun 5560 sayılı Kanunla değiĢik 17 nci
maddesinin (3) numaralı fıkrasında "... KiĢinin ekonomik
durumunun müsait olmaması halinde, idarî para cezasının,
ilk taksitinin peĢin ödenmesi koĢuluyla, bir yıl içinde ve dört
eĢit taksit halinde ödenmesine karar verilebilir. Taksitlerin
zamanında ve tam olarak ödenmemesi halinde, idari para
cezasının kalan kısmının tamamı tahsil edilir.“ hükmüne yer
verilmiĢtir.
42
Çevre Kanunu
Taksitlendirme Uygulaması

43. Bu madde hükmüne göre, taksitlendirme baĢvurusu idari
yaptırım kararının tebliğini müteakip kanuni ödeme süresi
içinde, bu kararı veren idareye yapılacak ve talepler bu
idareler tarafından değerlendirilerek karara bağlanacaktır.
Kanuni ödeme süresinden sonra yapılan taksitlendirme
baĢvuruları değerlendirilmeyecektir.
43
Çevre Kanunu
Taksitlendirme Uygulaması