Workshop op het gebied van Pensioenen, zodat de deelnemers: - het Nederlands pensioenstelsel begrijpen. - weten hoe hun pensioenfonds er nu voor staat en wat dat voor hun betekent. - inzicht krijgen in de verdere ontwikkeling van pensioenen en hun pensioenregeling in de toekomst. Op basis van begrip van het stelsel wordt een dialoog gefaciliteerd waarin de deelnemers met elkaar in gesprek gaan en hun ideeen bespreken en delen.

1. +
Workshop Pensioenen
Fons Quix, juni 2013

2. +
Outline
 Introductie deelnemers workshop
 Historie
 Pensioen basics
 Intermezzo: ter overweging
 Actuele situatie (Voorbeeld: jaarverslag ABP 2012)
 Nieuwe ontwikkelingen pensioenstelsel
 Wrap up
 Volgen

3. +

4. +
Historie
 1922 pensioenwet en verplichte pensioenregeling alle
ambtenaren
 1949 Wet verplichte deelneming bedrijfstak pensioenfondsen
 1957 AOW
 1976 VUT

5. +
Zwitserleven gevoel

6. +
Historie
 90’s– Privatisering ABP
 00’s Ontzaffing ABP
 00’s: nieuw FTK (toezicht)
 00’s: geen indexatie
 10’s: korten op aanspraken
 2015 (?): nieuw contract

7. +
Waar staan we nu?

8. +
“De LUL”- Generatie

9. +
Basics: Pijlers en Schijven;

10. +
Basics: 1ste Pijler/Schijf
AOW:
 met 15 jaar gaat de AOW klok lopen.
 2% AOW per jaar (eis: wonen in Nederland).
 met 65, 100%. Verschuift geleidelijk naar 67
 Uitkering vanaf AOW-leeftijd gekoppeld is aan minimumloon
 Ook nog andere factoren bepalen uitkering:
 al of niet een partner
 al of niet kinderen jonger dan 18
 partner al of niet ouder dan 65

11. +
Basics: Demografie

12. +
Basics: 2de Pijler
DB vs. DC

13. +
Basics: 2de Pijler
DB en Life-events

14. +
Basics: 2de Pijler
DB en Life-events

15. +
Basics: 2de Pijler
DB en Life-events

16. +
Basics: Verwachting en Beleid
Verwachting deelnemers
 “Als ik 40 jaar gewerkt heb ontvang ik een pensioen (inclusief
AOW) van 70% van laatste salaris”
 “Dat pensioen is welvaartsvast en groeit mee met de lonen”
Beleid fondsen
 “Wij garanderen dat niet, maar het is wel onze ambitie”
 “Om die ambitie waar te maken nemen we beleggings-risico”
 “Dat risico kunnen we nemen als we solidair met elkaar zijn
binnen ons collectieve systeem”

17. +
Basics: Solidariteit
 Iemand is solidair als diens gedrag ten goede komt aan een
ander
 Kanssolidariteit (ex-post): men draagt elkanders lasten die
voortvloeien uit zich manifesterende kwade kansen.
 Subsidierende Solidariteit (ex-ante): 14 vormen van solidariteit
binnen DB-regelingen (Jan Kune)

18. +
Basics: Solidariteit

19. +
Basics:
Collectiviteit en Verplichtstelling.
Wat zijn voordelen:
 Geen problem met “self control”; wel willen, niet doen
 Het is ingewikkeld en je hoeft zelf niet/minder keuzes te maken
 Het is goedkoper (geen marketing/schaalvoordelen)
Natuurlijk ook nadelen.

20. +
Basics: Actuaris

21. +
Basics: Hoe lang leven we?
CBS: Elk jaar vier maanden er bij tussen 2001 en 2011
 2012 gemiddelde levensverwachting bij geboorte
 Mannen 79,1 jaar
 Vrouwen 82,8 jaar
 2012 gemiddelde levensverwachting bij 65 jaar
 Mannen 17,9 jaar
 Vrouwen 20,8 jaar

22. +
Basics: Beleggen

23. +
Basics: Asset-mix

24. +
Basics: Ons DB-stelsel

25. +
Basics: Rente

26. +
Basics: Rente

27. +
Basics: Toezicht AFM
Belangrijkste uitgangspunten
 Er is meer inzicht nodig in risico’s en onzekerheden: “een
deelnemer die zijn UPO leest blijft in het ongewisse over de
risico’s die hij loopt”
 Pensioenregister verdient uitbouw: “opnemen derde pijler
producten”
 Meer toegang tot hulp bij begrip geboden info: “nu geeft UPO
overzicht maar nog te weinig inzicht”
 Er moet een pensioenbijsluiter komen: “een soort
kernpuntendocument over zijn pensioenregeling”
 Achterliggende WHY: tranparantie en vereenvoudiging van
regelingen zijn nodig om het stelsel te behouden.

28. +
Basics: Toezichtsthema’s-DNB-AFM
 Voorbereiding op pensioenakkoord, nieuw FTK
 Transparant en passend pensioen
 Waardering beleggingen in commercieel vastgoed
 Beleggingsrisico
 Risicobeheer rond uitbesteding administratie
 Informatiebeveiliging
 Gedrag en cultuur
 Kwaliteit bestuur: deskundigheid en geschiktheid
 Tegengaan corruptie

29. +
Basics: Fiscus
Fiscaal
 Omkeerregel: pensioen is uitgesteld loon en over de
pensioenopbouw betaal je geen belasting. Je betaalt belasting
over de uitkering.
 Pensioenpremie wordt door werkgever en werknemer betaald
en wordt ingehouden op het brutoloon
 De jaarruimte: het bedrag dat je mag gebruiken om je
pensioentekort aan te vullen. 17% (belastbaar inkomen-
franchise-7,5xpensioenaangroei werkgeverspensioen)
 Reserveringsruimte: niet gebruikte jaarruimte over laatste 7
jaar (met maximum)

30. +
Basics: De Sector
 Pensioenfondsen
 Bedrijfstak pensioenfondsen
 Ondernemingspensioenfondsen
 Pensioenuitvoerders:
 Integraal
 Bestuursadvisering
 Pensioenadministratie
 Vermogensbeheer
 Consultants

31. +
Top 5 bedrijfstak pensioenfondsen

32. +
Top 5 ondernemingspensioenfondsen

33. +
Pensioenuitvoerders

34. +
Andere relevante spelers

35. +
Ter overweging
“ 25 years working for the state, saved all your money got a good
rate always thinking about that pension plan, the day of
retirement the promised land. The day of retirement has finally
come, you get a gold watch and your work is done. One month
later your heart gives out what was all that planning about”
(Lyrics Seasick Steve: What a way to go)
“I am now 76 years old and could easily retire, but I don’t believe
in retirement. My motto is live life in crescendo. Living life in
crescendo means that my most important work is always ahead
of me, never behind me. There is so much more to do, to learn
and contribute”
(Stehpen R. Covey)

36. +
Jaarverslag ABP 2012

37. +
Missie en doelstellingen van ABP

38. +
Kerncijfers:
Reserve en Dekkingsgraad

39. +
Kerncijfers:
Premie en Indexatie

40. +
Kerncijfers:
Kosten, service en rendement

41. +
Toekomst: PPI
PPI
 Een PPI voert beschikbarepremieregelingen (DC) uit.
 de deelnemer bouwt individueel pensioenkapitaal op.
 de deelnemer loopt zelf het beleggingsrisico en het renterisico.
 Een PPI kent geen garanties.
 De deelnemer heeft geen zekerheid over de opbrengst van zijn
beleggingen of van zijn spaartegoed.
 Het is onzeker hoe hoog het pensioen uiteindelijk zal zijn

42. +
Toekomst: een Alternatief (?)
 Initiatief van Jong D66-Jonge socialisten en Jong-VVD
 De premie en rendement bijhouden op persoonlijke rekening.
 Einde aan belangentegenstelling tussen generaties.
 Indammen perverse solidariteit van laag- naar hoogopgeleid
 Zelfstandigen gaan meedoen in tweedepijler-pensioen.
 De uitvoeringskosten kunnen omlaag

43. +
Toekomst-nieuw FTK
 één integraal FTK met ruimte voor twee soorten contracten: het
(bestaande) nominale contract en het (nieuwe) reële contract.
 De bestaande contracten: middelloonregelingen met voorwaardelijke
indexatie.
 Indexatie is afhankelijk van de financiële positie van het fonds.
 In geval van tekorten geen indexatie om het bufferherstel te realiseren.
 Ook premieverhoging of bijstorting door de werkgever kunnen aan de orde
zijn
 De buffer heeft tot doel de nominale aanspraken te beschermen.
 Alleen in het uiterste geval kan het middel van korting van opgebouwde
nominale pensioenaanspraken en –uitkeringen worden ingezet.

44. +
Toekomst-nieuw FTK
 Het reële contract: aanspraak is loongerelateerd
 wordt in beginsel jaarlijks automatisch geïndexeerd en heeft dus reëel
karakter.
 Als er sprake is van financiële tegenvallers, worden alle reële
pensioenaanspraken en –uitkeringen structureel verlaagd.
 De verlaging/aanpassing van deze rechten mag geleidelijk (over een periode
van maximaal 10 jaar) worden doorgevoerd.
 Als deze korting groter is dan de jaarlijks beoogde indexatie, dan kunnen de
pensioenaanspraken en -uitkeringen per saldo dus ook nominaal dalen.
 Als er sprake is van financiële meevallers worden deze eveneens gespreid
over een periode van maximaal 10 jaar doorgegeven in de
pensioenaanspraken en -uitkeringen.
 Bij het reële contract passen de pensioenaanspraken en –uitkeringen zich
meteen automatisch aan, aan de ontwikkeling van het belegd vermogen.

45. +
Toekomst: nieuw-FTK

46. +
Wrap up

47. +
Volgen
Twitter:
- Pensioenfondsen ABP, Zorg en Welzijn, Philips
- Ewald Engelen, Michael Visser, Ilja Boelaars, Martin Pikaart, Joris
Luyendijk (banking blog)
- Follow the money
- Pensioencommunicatie
- Pensioendialoog/Fons Quix
LinkedIn
- Pensioenlab