2. 
Амьдралын урт удаан хугацааны явцад ñàéõíû
òºëºº òýì¿¿ëýõ ç¿é òîãòëûí дагуу хөгжсөөр,
á¿òýýñýýð иржээ. Эдгээр зүйлсийг боловсронгуй
гоё сайхан болгох тутам хүмүүсийн сэтгэл ханан
таашаагдаж, эд зүйлийн хэрэглээний үүрэг нь
уран сайхны чанараар улам бүр ººð÷ëºãäºæ ирсэн
áàéäàã. Ýíý íü äîîðõè ç¿éëòýé õîëáîîòîé
 хºдөлмөрийн багаж зэвсэг
 орон гэрийн дүрс хэлбэр зориулалт ààæèì
ººð÷ëºãäºæ èðñýí
 ахуйн эд зүйл

3. 
Ààæèìдаа хэлбэрээ олж бүрэлдэн тогтох зүй
тогтлоос хүн өөрийн оюун ухаан, эрмэлзлэлээр
хамгийн ашигтай зөв хэлбэрийг зохион бүтээх
боломжийг бий болгоæ ýõýëñýí.
› ÷óëóóí çýâñýã
› Áàãàæ
› Òîíîã òºõººðºìæ

4. 

Õ¿í òºðëºõòºí õºãæëèéíõºº îëîí çóóí æèëèéí òóðøèä
îþóí óõààíààðàà á¿òýýí òóóðâèæ, òýð ñàéõàí ç¿éë íü
óëàì á¿ð àìüäðàëûí õýðýãöýý áîëæ ÀÌÜÄÐÀË —
ÓÐËÀÃ — ØÈÍÆËÝÕ ÓÕÀÀÍ-ä óëàì á¿ð îéðòîæ
ºíººäðèéã õ¿ð÷ýý.
Óðëàã íü ººðòºº ãîî ç¿éí ¿íýò ç¿éë¿¿äèéí ä¿ð òºðõèéã
òóñãàæ, àãóóëæ áàéäãààðàà ìàø ºðãºí õ¿ðýýòýé. Èéì
ó÷èð óðëàã íü õ¿ì¿¿ñèéí ãîî ñàéõíû òààøààë
ñýòãýëèéí õýðýãöýýã õàíãàæ áàéäàã õ¿÷òýé
õýðýãñýë þì.

5. 

XIX-XX зууны эхэн үед бидний хүрээлэн
байгаа орчин ганцхан үеийн дотор л маш
түргэн хурдацтай өөрчлөгдөн хувирав.
Ýíý ¿åä Ø/Ó, ¿éëäâýðëýë óðüä ¿åèéíõýýñ
ýð÷èìòýé õºãæèæ, áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèéã
îëîí òºðºë, òîîãîîð ¿éëäâýðëýõ áîëñíû ÷èíýýãýýð,
óðàí ñýòãýìæ, òåõíèê òåõíîëîãè, çîõèîí á¿òýýõ
¿éë ÿâöûã óëàì á¿ð øààðäàõ áîëñîí áàéíà.

6. 
ХIХ-ХХ зууны үед шинжлэх ухаан,
нийгмийн хөгжил эрчимжиж ирэхэд зохион
бүтээх үйл ажиллагаа улам идэвхжиж,
биеэ даасан мэргэжил болон хувирах
эхлэл тавигдсан байна.

Үүнийг дизайн буюу уран сайхны зохион
бүтээлтийн ажил гэж нэрлэжээ.

7. Дизайн /design/ нь ур хийц, хэрэглээ,
зохицоíãóé урлаг гэсэн àíãëè үг юм.
 Оросоор бол замысл (сэдýë санаа), проект
(зураг төсөл), чертеж (шугам зураг), рисунок
(зураг) гэсэн утгыг илтгэнэ.


Гэхдээ дизайн гэж юу вэ гэдгийг
тодорхойлох талаар өнөөдөр ч
маргаантай олон асуудал байгаа юм.

8. 

Äèçàéíû ò¿¿õ íü ìýäýýæ ýä õýðýãëýëýýñ ýõ
¿íäýñòýé áîëîâ÷ XIX çóóíû õî¸ðäóãààð
õàãàñ áóþó àæ ¿éëäâýðæèëòèéí ¿åýñ áèå
äààí ñàëáàðëàñàí þì.
Äèçàéíû õºãæëèéí ýõýí ¿å íü þìñ ç¿éëòýé
øóóä õîëáîîòîé áàéæýý. Òèéìýýñ çºâõºí
õýëáýð, çîõèîìæèéí áàéäàë, ººð÷ëºëòèéí
àñóóäëûã ë îíöîëæ áàéâ.

9. 
Äèçàéíû íü эхэн үедээ õàðàãäàõ áàéäàë,
ºí㺠¿çýìæ, á¿òýö áàéãóóëàëò á¿ð
íàðèéñëàà ãýõýä ¿éëäâýðëýëèéí ¿éë
àæèëëàãààã ñàéæðóóëàõàä ë ÷èãëýãäýæ
áàéæýý.

10. I үе. ХVIII-ХIХ зууны үеийн зах зээлийн
нийгмийн баялаг капиталыг бүтээх үед
хамааруулан бүтээгдхүүн, эд зүйлийн
хэрэглээнд хандсан гоо сайхан ба эд
зүйлийг чимэглэн уран сайханчлах урлаг
буюу дизайн нь хэрэглээний урлаг
хэмээн тодорхойлж байлаа.

11. 
II үе. ХIХ-ХХ зууны үе буюу шинжлэх ухаан
технологийн дэвшил, их үйлдвэржилт зэрэг
хүчин зүйлийг дагалдсан хэрэглээнээс
үндэслэн дизайн нь шинжлэх ухаан болон
технологи хоёрыг холбогч гүүр гэж тайлбарласан байдаг.

III үе. XXI зууны үед дизайн хэмээх үгийг технологи
болон орчин үеийн нэн шинэ үеийн шинжлэх ухааны
бүтээлүүдээс хамааран нийгмийн сэтгэхүйд үүссэн
механик үйл ажиллагааг хэрэглээний урлаг болох
дизайнаар хүний сэтгэхүйг дизайнчлах, мөн нийгэмд
зах зээлийн ерселдөөн бий болгох зорилготой
àøèãëàõûí çýðýãöýý дизайнûã бизнесийн урлаг гэж
тайлбарлаад байна.

12. 
Эдгээр тодорхойлолтуудаас харахад нийгмийн
хөгжлийн ямарч үед дизайн нь хүний нийгмийн
хөгжлийн салшгүй хэрэглээ болсоор байсан нь
тодорхой байна.
› Дизайн нь эд зүйлийн гоо сайхан, хэрэглээний шинж
чанарыг эд зүйлд тусгаж төсºөлдөг үйл ажиллагаа юм.
Нэг үгээр хэлбэл уран сайхнаар зохион бүтээнэ гэсэн
үг. Энд уран сайхны дүрс хэлбэрийг ухамсартайгаар
бодож, зохиох явдал зураач, урчууд, çîõèîí á¿òýýõ
äèçàéíåðóóäûí гол зорилго болж иðсэнòýé óÿëäàæ
› Äèçàéíä íèéãìèéí ¿çýë ñàíààíû íºëºº áîäèòîé áîëæ, àøèã îðëîãûí
¿íäýñ, ºðñºë人íèé õ¿÷èí ç¿éë áîëîí ¿íýëýãäýõ áîëñîí.
› Çîõèîã÷èéí ýðõèéã õàìãààëàõ, äèçàéíû àëèâàà øèéäýë íü
ñóäàëãàà ä¿ãíýëòýä ò¿øèãëýõ øààðäëàãà óðãàí ãàð÷ èðñýí
þì.

13. › Äèçàéíû øèíý÷ëýëèéí òºëºº ¿éëäâýðëýëèéí ¿å øàò, îíöëîã,
àæèë÷äûí çîõèîí áàéãóóëàëò, ºðñºëäºã÷äèéíõºº áîäëîãî,
õýðýãëýã÷äèéí ýðýëò õýðýãöýý çýðãèéí ñóäàëãàà õèéõ áîëîâ.
› “Äèçàéí íü ã¿éöýòãýëèéí øèíæ òºëºâººñºº, çîõèîí á¿òýýõ¿é, áèå
äààñàí ìýðãýæëèéí ñàëáàð áîëîí” òºëºâøèõ õàíäëàãà ãàð÷
èðñýí.
XVIII-XIX çóóíû ¿åä øèíýýð òºðæ áóé õºðºíãºòí¿¿ä àæèëëàõàä
ýâòýé, õèéö ¿çýìæ ñàéí ìàøèí òåõíèê äýýð àæèëëàõ ãýñýí
àæèë÷äûí îþóí ñàíààíû õýðýãöýýã õàðãàëçàõã¿é àøãèéí õîéíîîñ
óëàéðàí õººöºëäºæ òåõíèêèéã ìºëæëºãèéí õýðýãñýë áîëãîõûã
÷óõàë÷èëæ áàéëàà. Ãýòýë íýãýí óäàà XIX çóóíû ýõýýð Àíãëèéí
âàí íýõìýëèéí ¿éëäâýðèéã î÷èæ ¿çýõýýð øèéäæýý. ¯¿íèéã ìýäñýí
¿éëäâýðèéí ýçýí ñóóð ìàøèí, òîíîã òºõººðºì-溺 áóäàæ, øàëàà
ºíãºëæ, õàíà òààçàà øîõîéäæýý. Âàí ¿éëäâýðòýé òàíèëöààä ÿâñíû
äàðàà ¿éëäâýðèéí á¿òýýìæ äýýøèëñýí íü íèéòèéí àíõààðëûã
òàòñàí áàéíà. ¯¿íýýñ ¿íäýñëýí ¿éëäâýðèéí ãîî ñàéõàí ãýñýí
îéëãîëò áóé îëñîí áàéíà.

14. Äèçàéíû ¿¿ñýë õºãæëèéí á¿ä¿¿â÷
 Бîдит хэрэгцээ
 Гар урлал
 Гар ¿йлдвэрлэл
 Техник [техницизм]
 Эклектизм
 Конструктивизм
 Дизайн

15. ¯¿нээс ¿ндэслэн техникийн гоо сайхны серег
нелеелелийг арилгах зорилгоор анхны оролдлогууд
хийгдэж байв. Жишээ нь Эклектикууд суурь машин
зохиохдîî ямар ч холбогдолг¿й боловч т¿¿ний хэв
загварыг тухайн ¿еийн уран барилгын хэв маягтай
холбон шийдэх болсон. ¯¿нд д¿гнэлт хийж техник
еерийн гэсэн д¿р терхтэй байх ёстой гэсэн ойлголт
äèçàéíåð çîõèîí á¿òýýã÷äèéí дунд буй болж тэд
эклектик хандлагыг шуумжилж байлаа. Анхны темер
замын вагонууд мен л тэр ¿ед ноёрхон байсан уран
барилгын хэв загварыг агуулсан нь харагдаж
чимэглэл т¿¿нд тохиромг¿й байсан тедийг¿й суурь
машин, вагоныг элдэм маягаар чимэглэх нь
б¿тээгдх¿¿ний ертегийг нэмэгд¿¿лэх т¿¿гээр их
ашиг олох арга хэрэгсэл болж байлаа.

16. 
Оюун ухаан, сэтгэлãýý, авъяас ìýäðýìæèéн нэгдэл нь
дизайнер, зохион бүтээгч хүнд зайлшгүй байх ёстой
чанар, хөгжүүлэх асуудлын нэг þì.
ÎЮÓН УХААН, ÑÝÒÃÝËÃÝÝ
Øинжлэх ухаан, òåõíèê, òåõíîëîãèéí ìýäëýã болон
амьдарлын ухаан
ÀÂÚßÀÑ ÌÝÄÐÝÌÆ
Õàâòãàéí áîëîí îðîí çàé óðëàã - Ä¿ðñëýõ, ñýòãýí áîäîõ, óðëàõ
÷àäâàðûí íýãäýëûã òýãø õàíãàíà
Òåõíèê òîíîã òºõººðºìæ, êîìïüþòåðèéí
ïðîãðàì àøèãëàõ ìýäëýã
ÄÈÇÀÉÍÅÐ – ÇÎÕÈÎÍ Á¯ÒÝÝÃ×

17. 


Шинжлэх ухаан нь байгаль, нийгмийн
хуулиудын зүй тогтол ба баримт дээр
тулгуурладаг.
Урлаг нь ер бусын сайхныг бий болгохыг
хэлнэ.
Хэрэглээний урлаг нь хүний бий болгосон
орчин, бодит хэрэглээгээр дамжин хүний
үзэл санаа, сонирхол, зан áàéäàëä õ¿ðòýë
нºлºөлж байдаг îíöëîãóóäòàé.

18. 
График дизайн
› Ðåêëàì зар сурталчилгаа, мультмедиа, лого тэмдэгт,
áàðàà бүтээгдхүүн, ¿éë÷èëãýýíий иж бүрдэл, сонин
сэтгүүл, ном хэвлэл,

Үйлдвэрлэлийн дизайн
› Á¿òýýãäýõ¿¿í, эд зүйл болон техникийн гадаад, дотоод
хийц буюу бүтээгдхүүнийг зохион бүтээх үйл
ажиллагаа

19. 
Хувцас дизайн
› Áàéãàëü, öàã óóð, îð÷èí, àíòîðïîëîãè, òåõíèê, òåõíîëîãè,
¿íäýñíèé îíöëîãòîé õàìààðàëòàéãààð õóâöàñ á¿òýýõ ¿éë
àæèëëàãàà áºãººä îð÷èí ¿åä íèéãýì, ñî¸ëûí äàÿàðøëèéí
íºëººãººð õýëáýð õèéö, õýâ ìàÿã, çîðèóëàëò íü óëàì á¿ð
íàðèéñàí õºãæèæ áàéíà.

Архитектур дизайн
› Нийгìèéí хөгжлийн үйл явц, хэрэглээнээс үүссэн гоо зүй,
уран сайхны хэрэглээ юм. Интерьер, экстерьер дизайн нь
áàðèëãà áàéãóóëàìæèéí äîòîîä, ãàäààä орчíû òàâ òóõтай
байдлыг өөртөө агуулсан байдàã, томоохон цоãö
(ансамбль), үйл ажиллагаа бөгөөд дээрх төрлүүдийг бараг
бүгдийг өөртөө агуулсан байдаг гэж үздэг.