Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал

1. Макро Эдийн Засаг хичээл
Багш: А.Гэлэгжамц
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/

4. Микро эдийн
засгийн ухаан
Эдийн засгийн ухааныг
судлаж буй зүйлээс нь
хамааруулан
Макро эдийн
засгийн ухаан
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 4

5. Микро эдийн засаг
Микро эдийн засаг нь
эдийн засгийн тогтолцоог
бүрдүүлэгч өрх гэр, аж
ахуй нэгжийн түвшин дэх
эдийн засгийн зүй
тогтлуудыг судалдаг.
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 5

6. Бүтээгдэхүүн орлогын загвар
Энх-Орчлон дээд сургууль
Зардал, төлб
Орлого өр
Бүтээгдэхүүн
Үйлчилгээний
Бүт/үйлч Бүт/үйлч
нийлүүлэх Зах зээл
худалдан авна
Бүтээгдэхүүн, үйлчилгэ
Аж ахуй
эний урсгал
нэгж Орлого=Зарлага Өрх гэр
Мөнгөний урсгал
Хөдөлмөр, газ
Үйлдвэрлэлд
ар, капитал, г.
оруулах
Хүчин зүйлийн м
Цалин, хүү, төлбөр
Зах зээл
Орлого
2009 гэх мэт 6
www.gelegjamts.blogspot.com/

7. Макро эдийн засаг
Улс орны эдийн засгийн
хөгжил, үйлдвэрлэсэн
бүтээгдэхүүний
хэмжээ, орлого, зарлага, ажил
эрхлэлтийн
түвшин, инфляци, засгийн газрын
орлого, зарлага, мөнгө, зээлийн
асуудал зэргээр нийт эдийн засгийг
судалдаг шинжлэх ухааныг макро
эдийн засгийн шинжлэх ухаан гэж
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 7

9. Макро эдийн засгийн загвар
Дэлхийн
Санхүүгийн Эдийн засаг
сиситем
2 3
Хөрөнгө
4
оруулагч
Хэрэглэгч 1
ТӨР
Пүүс
5 (дотоодын
үйлдвэрлэл)
6
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/ 9

10. Микро болон макро эдийн засгийн
ялгаа
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 10

11. Макро ЭЗ ухааны судлах зүйл
1. Эдийн засгийн тогтолцооны түвшин дэх
эдийн засгийн юмс, үзэгдэл, үйл
явцуудын дотоод мөн чанарыг судлана.
•Ханш уналт
•Ажилгүйдэл
•Санхүү, зээлийн бодлого
•Нийт эрэлт, нийлүүлэлт
•Хэрэглээ хуримтлал
•Эдийн засгийн өсөлт гэх мэт...
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 11

12. Үргэлжлэл... Макро ЭЗ ухааны судлах зүйл
2.Эдийн засгийн зүй тогтолууд буюу
шалтгаант үр дагавар, холбоо
хамаарлуудыг судлана.
Инфляци Цалин
Эдийн засгийн юмс, үзэгдэл, үйл явцууд нь
хоорондоо нягт холбоотой, харилцан
шүтэлцээтэй, нэг нь нөгөөгөөсөө хамаарсан
шинжтэй байдаг. Өөрөөр хэлбэл нэг нь
өөрчлөгдөхөд нөгөө нь түүнийгээ даган
өөрчлөгдөж байдаг жамтай. Энэ хамаарлыг эдийн
засгийн хууль буюу зүй тогтол гэж нэрлэнэ.
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 12

14. Үргэлжлэл... Макро ЭЗ ухааны судлах зүйл
3. Макро эдийн засгийн үзэгдэл, үйл
явцуудад нөлөөлөх хүчин зүйлүүдийн
нөлөөллийг судлана.
Инфляци Хэрэглээ
Бүтээн
Хөрөнгө оруулалт байгуулалт
Эдийн
Зээлийн хүүгийн Ажил
бууралт эрхлэлт засгийн
өсөлт
Чинээлэг
2009
амьдрал
14

15. Үргэлжлэл... Макро ЭЗ ухааны судлах зүйл
Эдийн засгийн тогтвортой, өндөр хурдацтай
өсөлтийг хэрхэн яаж хангах, эдийн засгийн
нийт нөөцүүд түүний дотор
капитал, газар, хөдөлмөр, санхүүгийн
нөөцүүдийг нийт эдийн засгийн хэмжээнд
хэрхэн яаж бүрэн дүүрэн ашиглах, бараа
таваарын болон мөнгөний зах зээлийн
хоорондын болон эдийн засгийн гадаад, дотоод
тэнцвэрүүдийг хэрхэн яаж хангах зэрэг нь
макро эдийн засгийн онолын судлах үндсэн
асуудлууд юм. www.gelegjamts.blogspot.com/
2009 15

16. Макро ЭЗ онолын асуудлууд
Дээрхийг нэгтгэн дүгнэвэл Макро эдийн засгийн
онолын хүрээнд дараах асуудлуудыг ерөнхий
байдлаар, бүхэлд нь судалдаг. Үүнд:
Эдийн засгийн өсөлт
Ажилгүйдэл
Инфляци
Гадаад худалдаа
Мөнгө, зээлийн асуудал
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 16

17. МУ-ын Эдийн засгийн өсөлт, %
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 17

19. МУ-ын Ажилгүйдлийн түвшин, %
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 19

20. МУ-ын Инфляцийн түвшин, %
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 20

21. МУ-ын Гадаад худалдааны тэнцэл
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 21

22. 1-р баг эдийн засгийн
өсөлт
2-р баг инфляци
3-р баг ажилгүйдэл
4-р баг гадаад худалдаа
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 22

24. Макро ЭЗ ухааны судласнаар
•Эдийн засгийг бүхэлд нь судалдаг тул эдийн засгийн тогтолцооны
бүтэц, оршин тогтнож буй зарчмыг судлаж мэдэх болно.
•Зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийг нийтэд нь нийлмэл байдлаар
судалдаг тул таваарын ба мөнгөний зах зээл дэх нийт эрэлт
нийлүүлэлтийн зүй тогтлуудыг танин мэдэх болно.
•Нийт эдийн засгийн хэмжээнд шинээр бүтээгдсэн орлого хэрхэн
хуваарилагддаг, орлого зарлагын тэнцвэр хэрхэн хангагддаг, эдийн
засгийн өсөлт хөгжил хэрхэн явагдаж байдаг зүй тогтлуудыг судлаж
танин мэдэх болно.
•Эдийн засгийн хэмжээнд үүсэх үр дагаваруудыг шинжлэх, танин
мэдэх, шийдвэр гаргах болно.
•Эдийн засгийн гадаад харилцаа, гадаад, дотоод тэнцвэр, түүний зүй
тогтлыг танин мэднэ.
•Зөвхөн эдийн засгийн макро түвшинд төдийгүй микро түвшинд ч
үнэн зөв шийдвэр гаргах боломжтой, чадвартай болох юм.
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 24

25. Макро ЭЗ үндсэн зорилтууд
Үнийн түвшин, валютын ханшийг
тогтворжуулж бүхэлд нь эдийн засгийн
тогтвортой байдлыг хангана.
Эдийн засгийн нөөцүүд түүний дотор
хөдөлмөрийн нөөцийг бүрэн ашиглах
Эдийн засгийн дотоод, гадаад
тэнцвэрийг хангах
Эдийн засгийн өндөр хурдацтай
өсөлтийг хангах
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 25

26. Макро ЭЗ-ийн онолын үндсэн урсгал,
үзэл баримтлалууд
СОНГОДОГ ОНОЛ: энэ онол
нь 1770-аад оны дунд үеэс
үүссэн бөгөөд гол төлөөлөгч
нь Английн эдийн засагч
Адам Смит, Давид Рикардо
нар юм. Сонгодог онолын гол
Адам СМИТ
(1723-1790) үндсэн үзэл санаа нь: Давид Рикардо
Эдийн засаг нь үл үзэгдэгч гар буюу зах
зээлийн механизм болох бараа бүтээгдэхүүний
үнэ, зээлийн хүү, цалин зэргээр зохицуулагдана.
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 26

27. Макро ЭЗ-ийн онолын үндсэн урсгал,
үзэл баримтлалууд
СОНГОДОГ ОНОЛ: энэ онол
нь 1770-аад оны дунд үеэс
үүссэн бөгөөд гол төлөөлөгч
нь Английн эдийн засагч
Адам Смит, Давид Рикардо
нар юм. Сонгодог онолын гол
Адам СМИТ
(1723-1790) үндсэн үзэл санаа нь: Давид Рикардо
Үнэ, зээлийн хүү, цалингийн өөрчлөлтүүд нь
хэрэглэгч, пүүсүүдийн ямар шийдвэр гаргах
талаар дохио өгч байдаг.
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 27

29. Макро ЭЗ-ийн онолын үндсэн урсгал,
үзэл баримтлалууд
СОНГОДОГ ОНОЛ: энэ онол
нь 1770-аад оны дундүеэс
үүссэн бөгөөд гол төлөөлөгч
нь Английн эдийн засагч
Адам Смит, Давид Рикардо
нар юм. Сонгодог онолын гол
Адам СМИТ
(1723-1790) үндсэн үзэл санаа нь: Давид Рикардо
Үнэ, зээлийн хүү, цалингийн уяан, хатан
байдал нь төрийн оролцоогүйгээр эдийн
засгийг зохицуулж тэнд үүссэн сөрөг
үзэгдлүүдийг шийдвэрлэж чадна гэж үздэг.
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 29

30. Үргэлжлэл...
КЕЙНСИЙН ОНОЛ: 1930-аад оны дундуур
Английн нэрт эдийн засагч Джон Мейнард
Кейнс өөрийн алдарт бүтээл “Хөдөлмөр
бүрэн эрхлэлт ба хүү мөнгөний ерөнхий
онол” гэсэн номондоо анх төрийн
зохицуулалт бүхий зах зээлийн тогтолцооны
Джон Мейнард Кейнс
(1883-1946)
онолын үндэслэлийг боловсруулан тавьсан.
Уг онол нь: Үнэ, зээлийн хүү, цалин зэрэг нь удаан
өөрчлөгддөг уян хатан бус шинжтэй тул зах зээлийг бүрэн
зохицуулж чадахгүй. Иймээс ЗГ өөрийн зардал, татварын
хэмжээг өөрчлөн нийт эрэлтэд нөлөөлөх замаар эдийн
засагт зохицуулалт хийх нь ихээхэн үр ашигтай гэж үздэг.
Кейнсийн онол 1930-аад оны дунд үеээс 1970-аад он хүртэл
нилээд давамгайлах шинжтэй байсан.
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 30

31. Үргэлжлэл...
ШИНЭ СОНГОДОГ ОНОЛ: Энэ онол нь 70-
аад онд үүсэн бөгөөд гол төлөөлөгчид нь
Милтон Фридман, Роберт Барро, Роберт Лукас
нар юм. Уг онол үнэ, Зээлийн хүү, цалин зэрэг
нь уян хатан шинж чанартай хэдий ч эдийн
засгийн өөрчлөгдөж буй нөхцөл байдалд тэр
Милтон Фридман бүр хурдан дасан зохицож чадахгүй нь
мэдээллийн тархацын хурд, нийгмийн зан
заншил зэрэгтэй холбоотой. Харин эдийн
засгийн субъектууд нь боломжтой бүх
мэдээллийг ашиглан ирээдүйн талаар хамгийн
зөв таамаглал гарган өөрчлөгдөж буй нөхцөл
байдалд дасан зохицож чаддаг. Иймээс төр
эдийн засагт оролцох нь эдийн засгийн
Роберт Лукас
байдлыг муутгана гэж үздэг.
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 31

32. Үргэлжлэл...
ШИНЭ КЕЙНСИЙН ОНОЛ: 1980-аад онд үүссэн
бөгөөд гол төлөөлөгчид нь Георги Акерлот, Грегори
Мэнькю, Дэвид Ровер нар юм. Уг онол үзэхдээ
эдийн засгийн субъектууд өөрсдийн эрх
ашиг, сонирхолыг дагаж байдаг ч үнийн
өөрчлөлттэй зохицон байхын тулд гаргах зардлууд
нь эргээд үнийн түвшинг уян хатан бус байдалд
хүргэдэг. Иймээс үнийн механизм нь эдийн засгийн
тэнцвэрт байдлыг хангаж, зохицуулж чадахгүй.
Харин ч эдийн засгийн мөчлөгийн шалтгаан
болдог. Ийм нөхцөлд төр эдийн засгийг үр ашигтай
ажиллуулах боломжтой гэж үздэг.
2009 www.gelegjamts.blogspot.com/ 32

37. Ашигласан ном, сурах бичгийн жагсаалт
•Б. Сувд, Б.Алтанцэцэг “Экономикс”, 2000 он, Улаанбаатар хот
•К.Р.Макконелл, С.Л.Брю “Экономикс”
•П.Самуельсон, В.Нордхаус “Экономикс”
•Б.Баярдаваа, Д.Гансүлд. “Макро экономикс”, 2005 он, Улаанбаатар хот
•Н.Г.Мэнкью “ Макро эдийн засаг” 2005 он, УБ
•З.Баярмаа, Б.Нарантунгалаг “Макро эдийн засаг” 2004 он, УБ
•Марк Скаузэн “Эдийн засгийн ухаан эдүгээчлэгдсэн замнал” 2003 он, УБ
•Р.Оросоо “Макро эдийн засаг” 2005 он, УБ
•Р.Амаржаргал “Макро эдийн засгийн суурь” 2005 он, УБ
•Д.Болдбаатар “Макро эдийн засгийн ухаан” 2006 он, УБ
•Б.Баярдаваа “Эдийн засгийн онол” 2006 он, УБ
•Peter Jochumzen “Essentials of Macroeconomics”
•Stephanie Schmitt-Grohe Martin Uribe “International Macroeconomics” 2008 он
•David A.Dilts “Introduction to Macroeconomics” 2006 он
•Robert M. Kunst “Introduction to Macroeconomics” 2006 он
•Antonio Mele “Lecture Notes in Financial Economics” 2009 он
•John C.Driscoll “Lecture Notes in Macroeconomics” 2001 он
•Martin Uribe “Lectures in Open Economy Macroeconomics” 2007 он
•Brian Krauth “Macroeconomic Theory” 2004 он
•Dirk Krueger “Macroeconomic Theory” 2004 он
•David Andolfatto “Macroeconomic Theory and Policy” 2005 он
•Гэх мэт ...