Frankismoa Nafarroan, adaptado de Fernando Gómez, IES Azuer de Manzanares (Ciudad R.)

1. Frankismoa Nafarroan

2. 1959

3. GERRAOSTEAGERRAOSTEA
 300.000 hildako300.000 hildako
Nafarroan 4.545+2.868Nafarroan 4.545+2.868
 400.000 herbesteratu400.000 herbesteratu
 250.000 preso, horietatik 30.000 hil250.000 preso, horietatik 30.000 hil
 183 hiri suntsituta183 hiri suntsituta
 Nekazaritzaren emaitza % 25 gutxituNekazaritzaren emaitza % 25 gutxitu
 Kanpoko merkatuak itxitaKanpoko merkatuak itxita
 BPG ere % 25 jaitsiBPG ere % 25 jaitsi

4. Gosea, urritasuna eta gobernuaren kontrola gerraosteko autarkia
ekonomikoaren garaian: oinarrizko produktuak, errazionamendu -txartelen
bitartez banatzen ziren -merkatu beltza kanpo, estraperloa-

5. Herbesteratuak
Preso politikoak
Puerto de Santa Mariako gartzela

6. Espainiako industriak, azpiegiturak eta
landa suntsituta geratu ziren gerraostean,
sindikatuak debekatuta

7. Armada, eliza,
finantzarioak , lurjabe
handiak ,,
falangistak, Monarkikoak,
Klase ertaineko jende asko,
burgesiaren gehiengoa
OINARRI SOZIALAK ETA POLITIKOAK

8. LEGE FUNDAMENTALAK
1938, Lanaren Foruak
1942, Espainiako Gorteen Lege Eratzaileak
1945, Espainarren Forua
1945, Erreferendum Legea
1947, Ondorengotza Legea, monarkia

10. 21 miloi pta.
Lehenago 6,

11. Gerra osteaGerra ostea
Kontseilu Forala, Conde de Rodezno, DiputazioaKontseilu Forala, Conde de Rodezno, Diputazioa
1941, Hitzarmen ekonomikoa, 261 pta.
Sartagudako jaurerria- Kolonizazioa Legea
Gobernadore Zibila, mugimenduaren buruzagia: liskarrak Diputazioarekin
Haustura karlismoarekin
1951, lehendabiziko greba Iruñean: hildako bat, zauritu eta atxilotu asko
Emigrazio handia (Gipuzkoa, Bizkaa, Zaragoza)
finantzitu
Karlos VIII.a Habsuburgo Borbon
Javier Borbon Parma
Don Juan

12. •maquis ( 1944 – 52 ) ,
gerrileroak mendi inguruetan
Nafarroan, Aragoin, Galizian…
Oposizioa:

13. Bentanea
Arrakogoiti
Orreaga
Infiltrazio nagusiak
1944

14. Borroka nagusiak
Borroka nagusiak
Nafarroako gerrilariak, 10. brigadan

15. OPOSIZIOA
1945, Baionan, NAFARROAKO BATASUNA
1945, Mexiko NAFARROAKO KONTSEILUA, Constantino Salinas
Iruñean, NAFARROAKO ALIANTZA DEMOKRATIKOA

16. Hasierarik, monarkiak 1936ko estatu kolpea onartu zuen.
“Lausanako manifestuan” (1945ko martxoan) Don Juan Borboikoak,
Alfonso XIII.aren ondorengoak, monarkia parlamentariora itzultzea
proposatu zuen espainolak errekonziliatzeko. Francok, inztaurazioa
Don Juan de Borbon

17. Unidad
17 El primer franquismo (1939–1953) Imagen 7 HISTORIA DE ESPAÑA- 2º BACHILLERATO
LA POLÍTICA EXTERIOR ESPAÑOLA (1939 – 1953)
Después de la Segunda Guerra Mundial (1946 – 1953)
Durante la Segunda Guerra
Mundial (1939 – 1945)
Acuerdos hispano-norteamericanos (1953)
1940 – 1943: No beligerancia
1939 – 1940: Neutralidad y buenas relaciones con el Eje
1943 – 1945: Vuelta a la neutralidad
Entrevista de Hendaya
1950 – 1953: Ruptura progresiva del aislamiento
1946 – 1950: Condena de la ONU y cerco
internacional al franquismo
Concordato con el Vaticano (1953)
Espainiako kanpo politika
1939-1953, Nazioarteko bakartzea
II MG, 1939-1945
II MG eta gero, 1946-1953
Isolamenduaren bukaera
aislamiento

18. Harremanak
ardatzarekin
“ Mi pueblo observa con honda emoción el
victorioso curso de una lucha que considera la
propia ... “
“ Cuán grande sería mi satisfacción si pudiera
prestar en cualquier momento los servicios que
consideréis necesarios ...“
FRANCO. Hitlerri gutuna
1940 – Hendaiako elkarrizketa Franco eta Hitler 1940 – Serrano Suñer H. Himmlerrekin
Franco Petainekin, Vichyko Frantziako presidentea

19. Hitlerrek Franco lagundu zuen Kondor Legioa bidaliaz (Gernikako
Bonbardaketa) Espainiako gerra zibilean. Francok 47.000 soldadu bidali
zituen “La División Azul,” Errusiako kanpainiara eta Berlíngo
kantzilaritzaren defentsan (1945ko maiatza ) .

20. NAZIOARTEKO ARBUIAPENANAZIOARTEKO ARBUIAPENA
NBEren ebazpenaren kontra
Francok manifestaldiak antolatu zituen
Madrilen .

21. 1940 eta 1959ren bitartean
Frankismoaren 20.000 esklabuk
eraiki zuten monumentutzarra .
Gerra zibilean hildakoen panteoia,
José Antonio Primo de Rivera, eta
Francisco Franco berarena.

22.  La esculturaLa escultura Bidegabeko bideaBidegabeko bidea (El camino(El camino
de la justicia), dedicada a los presos delde la justicia), dedicada a los presos del
franquismo, ha sufrido un ataque tan sólofranquismo, ha sufrido un ataque tan sólo
un día después de su inauguración, elun día después de su inauguración, el
pasado sábado.pasado sábado.
 El monumento, erigido en laEl monumento, erigido en la carretera NA-carretera NA-
1740, Irurita-Eugi,1740, Irurita-Eugi, en recuerdo de losen recuerdo de los
presos que la construyeron entre 1939 ypresos que la construyeron entre 1939 y
1941, sufrió el domingo el ataque de varios1941, sufrió el domingo el ataque de varios
desconocidos que, sobre la firma «Falangedesconocidos que, sobre la firma «Falange
Baztán», pintaron vivas a Cristo Rey yBaztán», pintaron vivas a Cristo Rey y
amenazas contra los «rojos».amenazas contra los «rojos».
 Además, en el atrio de la iglesia de IruritaAdemás, en el atrio de la iglesia de Irurita
aparecieron otras pintadas enalteciendo aaparecieron otras pintadas enalteciendo a
los «caídos por Dios y por España», conlos «caídos por Dios y por España», con
nombres de vecinos que fallecieron en lanombres de vecinos que fallecieron en la
guerra civil como miembros de las tropas deguerra civil como miembros de las tropas de
Franco. En Arraioz, por su parte, tambiénFranco. En Arraioz, por su parte, también
aparecieron pintadas amenazantes contraaparecieron pintadas amenazantes contra
un vecino.un vecino.
 Hechos similares se vienen sucediendoHechos similares se vienen sucediendo
desde principios de año en distintos puntosdesde principios de año en distintos puntos
de la cuenca del Bidasoa, como Doneztebe,de la cuenca del Bidasoa, como Doneztebe,
Amaiur, Bera y Lesaka.Amaiur, Bera y Lesaka.
Diario Vasco, 2009ko maiatzaren 18a

23.
2. konpainia
1941eko apirila
Erronkari/Roncal (Nafarroa)
Batailoia:
BDST 38

24. 1941-IV-3
Igari/Igal
Batailoia:
BDST 6

25. “Frente de Juventudes”

27. ZENTSURA

28. ISOLAMENDUAREN BUKAERAISOLAMENDUAREN BUKAERA
1955 – NBE-n
1959 –Eisenhower Espainian
1951 –Marshall plana
Torrejón, Morón, Rota eta
Zaragozan base militar
amerikarrak

29. KONKORDATUA EGOITZA SANTUAREKIN
1956AN Marokoren independentzia onartzea
Martín Artajo y Castiella

30. IMENASA
PERFRISA
INASA

33. Arrese

37. Esako urtegia (gaztelaniaz: Embalse de Yesa) Nafarroako Pirinioetan dagoen urtegia da. Aragon ibaiaren urbilduak sortzen du, Esa herrian.
Aragoiko Zaragozako ipar-mendebaldean eta Nafarroako ipar-ekialdean kokatuta dago. Aragoiko Jazetaniako eskualdeko lurraldeak urak gainezka egin dituenez,
Pirinioetako itsasoa ezizena du. Nafarroa zeharkatzen duenean nabigatu daiteke. Urtegitik Bardeetako ubidea jaioa da, ubideareren bidez lursoroak ureztatzen ditu, bai
Nafarroako Bardeak bai Zaragozako Cinco Villas eskualdea. Bere urak lursoroak ureztatzeko ez ezik elektrizitatea sortzeko ere erabiltzen dira.
Urtegiak 446,86 hektometro kubikoko edukiera du, kota hauek lortuz: gutxienez, 435,00 m; gehienez, 490,00 m; gainezkabidea, 482,61 m eta gehiena egoera normal
batean 488,61 m. 10 kilometroko luzera du eta kilometro bat eta 2,5 kilometroko zabalera.
1960 urtean eraikia zen. Eraikuntzak zenbait herrien uztea eragin zuen: Jazetaniako Ruesta, Tiermas eta Esco hain zuzen ere, 1.500 biztanle baino gehiago zituztenak.
Albotik, urtegiaren gainditzeko asmotan egindako desjabetze eta pinu-sailen ondorioz, Larrosa, Villanovilla, Bescos de Garcipollera, Bergosa, Acin de Garcipollera,
Cenarbe edo Yosa de Garcipollera herriek ere eraikuntzaren ondorioak jasan zuten: 2.400 laborantzako hektareak urperatu ziren, horietatik 1.000 kalitate onekoak.
Bestetik, Aragon ibaiaren urek, Bardeetako ubidearen bidez, Bardeetan eta Cinco Villas eskualdean garastalurreko 70.000 ha sortu zuten. Lur hauek urteko bataz
besteko 467 hektometro kubikoko emaria eskatzen dute. Antzinako biztanle askok lur hauetan bizi dira, adibidez, Tiermasko familia batzuk El Bayon.

38. CLAVES DEL PERIODO
ELCONTEXTOMUNDIAL
ESPAÑA
Victoria de Allende en Chile
1955
Plan de estabilización: comienza la
modernización económica
Ley Orgánica del Estado
1953
1954
1964
1957
Acuerdos de Ginebra: Francia se retira
de Indochina
1956
Muerte de Franco: final de la dictaduraEEUU se retira de Vietnam
Ley de Principios Fundamentales del
Movimiento
1969
1975
Unidad
18
Desarrollo económico y crisis
del franquismo (1953–1975)
Imagen 1 HISTORIA DE ESPAÑA - 2º BACHILLERATO
1970
1973
Concordato entre la Santa Sede y España.
Acuerdos hispano – norteamericanos
Comienza el primer plan de desarrollo
Ley General de Educación
Asesinato de Carrero Blanco
1968
1958
1959
Crisis de los misiles en Cuba 1962
Golpe de Estado en Chile
Los norteamericanos llegan a la Luna
Primavera de Praga
1966
Reunión en Munich de la oposición
a Franco
Kennedy, presidente de EEUU 1960
Triunfo de la revolución cubana
Creación de la CEE
Conferencia de Bandung
Segunda guerra árabe-israelí.
Crisis de Hungría
Gertaera inportanteenak

39. MAROKOKOMAROKOKO
INDEPENDENTZIAINDEPENDENTZIA
1957ko otsailaren 11n Espainiak
independentzia eman zion
Marokori, Frantziak berdin egin
baitzuen bere protekoratuarekin.
Ifni ri bakarrik eutsi zion, non
berehala hasiko zen konfliktua;
1969an utzi zuen.

40. Unidad
18
Desarrollo económico y crisis
del franquismo (1953–1975)
Imagen 2 HISTORIA DE ESPAÑA- 2º BACHILLERATO
EL PLAN DE ESTABILIZACIÓN Y LOS PLANES
DE DESARROLLO
Cambio de la política
económica
Fracaso de la
política autárquica
Los planes de desarrollo de los años sesenta
constituye el punto de partida para
Emigración
Motores del desarrollismo
Plan de estabilización (1959)
Pérdida de reservas de oro
Balanza de pagos negativa
Aumento de la inflación
Rendimientos agrícolas insuficientes
Recorte del gasto público
Devaluación de la peseta
Liberalización de los mercados
Inversiones extranjeras
Turismo Laureano López Rodó
“Desarrollismoa”, Egonkortze planak eta Garapen planak
Egonkortze Plana, 1959
Garapen Planak, 60ko hamarkadan

41. Frankismoak AEB-etako laguntza azpiegitura handiak
egitego erabili zituen: urtegiak, defizit energetikoa
gainditzeko, lur eremu berriak irrigatzeko propaganda
handiarekin (NODO).
Orense, 1956

42. Badajoz Plana: kolonizazio herri asko antolatu zituen, denak
berdintsuak,Cinco Villas de Aragon, la Mancha, etab.
Guadiana del Caudillo

43. Laureano López Rodók, Frantziako eredua jarraituz,
zenbait probintziatako industria garatu nahi izan zuen
Polos de desarrollo eta industria eremuak antolatzen.
ENSIDESA faktoria Avilésen ( Asturias, 1957 ) izan zen
hauetariko bat.

44. Garapen ekonomikoa emigranteen Europarako irteera masiboan oinarritu
zen; drama pertsonal handia izan zen. 70rreko hamarkadako pretrolioaren
krisiak Europatik bueltan bidali zituen.
Hendaia

45. Unidad
18
Desarrollo económico y
crisis del franquismo (1953-1975)
Imagen 5 HISTORIA DE ESPAÑA - 2º BACHILLERATO
MIGRACIONES EXTERIORES
HACIA EUROPA HACIA EL RESTO DEL MUNDO
AÑO SALDO MIGRATORIO SALDO MIGRATORIO TOTAL SALDO MIGRATORIO
1959 -1 629 15 450 13 821
1960 27 995 10 128 38 123
1961 108 209 10 173 118 382
1962 101 348 9 974 111 322
1963 93 129 702 93 831
1964 93 306 -1 367 91 939
1965 60 600 -4 337 56 262
1966 -1 000 1 277 277
1967 -25 000 661 -24 003
1968 14 564 3 436 18 000
1969 62 560 6 259 68 850
urtea
Kanpo
emigrazioa
EUROPARA BESTE KONTINENTEETARA

47. Unidad
18
Desarrollo económico y
crisis del franquismo (1953-1975)
Imagen 3 HISTORIA DE ESPAÑA - 2º BACHILLERATO
Evolución de la renta nacional y
el producto nacional bruto (1964-1970)
AÑO RN 1 INCREMENTO DEL PNB 2
1964 946,2 -
1965 1 117,8 7,56
1966 1 274,6 7,61
1967 1 400,7 4,46
1968 1 552,1 5,75
1969 1 707,7 6,71
1970 1 912,3 6,32
1 (en miles de millones de pesetas corrientes)
2 (en términos reales)
ÍNDICES DE PRODUCCIÓN INDUSTRIAL
(1962 = Base 100)
AÑO ÍNDICE
1962 100
1963 112
1968 185
1969 212
1964 125
1965 142
1966 166
1967 171
1970 230
DISTRIBUCIÓN DE LA POBLACIÓN ACTIVA POR SECTORES
(en % de la población activa total) 1950-1970
AÑOS AGRÍCOLA INDUSTRIAL SERVICIOS
1950 47,57 26,55 25,88
1960 39,70 32,98 27,32
1965 34,30 35,20 31,20
1969 30,20 36,90 32,50
1970 29,11 37,28 33,61
“DESARROLLISMOA”

48. 60- Aldaketa
Ekonomiko
Sozial
politiko
modernizazioa:
Migel Javier Urmeneta (1958- alkate)
Felix Huarte enpresarioa
1964, Industriako Sustapen Plana
1972, Nafarroako Plan Erregionala
III. Garapen nazionalerako Plana 207 enpresa
Metalurgia
Elikagaiak
Egurra-papera
28.000 lanpostu
% 44 ind.
%17 I. sek.
foru diputatuak
Nafarroako Unibersitatea
Nafarroako Autopista
Noaingo Aireportua
Iruña probintziako % 44

51. P
O
T
A
S
A
S

53. Txantrea
II. zabalgunea

54. II. zabalgunea

58. Jaiotzen aldeko politika; elizak eta zineak ere goraldatzen zituen familia
zabalak, Premios Nacionales de Natalidad antolatu ziren:
Familia honek , 15 seme-alaba, 1970rean.

60. Nafarroa ofiziala/ erregimena
1969, Itun Ekonomikoa, 230 miloi pta… 1.500
1970, Lehen Hezkuntzako Erreforma Legea
1973, Estatuko Buruzagitzaren Legea: Foru Berria,
Zuzenbide zibilaren bilduma

61. OPOSIZIOAN
BATIKANOKO II. KONTZILIOA, 1962-1965 erreformak
Tabera apezpiku-kardinala, barkamena
1973- Petrolioaren krisia
HOAC
JOC
USO sindikatua
ORT
KAS
CCOO

63. Unidad
18
Desarrollo económico y crisis
del franquismo (1953–1975)
Imagen 4 HISTORIA DE ESPAÑA- 2º BACHILLERATO
LAS CONSECUENCIAS DEL DESARROLLISMO:
LA ESPAÑA DE LOS AÑOS SESENTA
Desequilibrios regionales
Consecuencias
del desarrollismo
Sociales
Ley de prensa
Desarrollo de la sociedad de consumo
Crecimiento de la población
Emigración al extranjero
Crecimiento de la industria
Económicas
Éxodo rural
Aumento de la renta nacional
Apertura muy limitadaPolíticas
Ley Orgánica del Estado
Cambio de los valores sociales
Crecimiento caótico de las ciudades
Desarrollo de la sociedad industrial
“DESARROLLISMO”AREN ONDORIOAK 60KO HAMARKADAN

64. Unidad
18
Desarrollo económico y crisis
del franquismo (1953–1975)
Imagen 6 HISTORIA DE ESPAÑA- 2º BACHILLERATO
LOS ÚLTIMOS AÑOS DE LA DICTADURA
Oposición nacionalista
Aumento de la oposición
Descolonización del Sahara OccidentalPolítica exterior
Política interior
Desarrollo del movimiento obrero
Movimientos católicos de protesta
Crisis del franquismo
Oposición universitaria
Aumento de la represión
Enfrentamientos dentro del gobierno:
aperturistas - búnker
Crisis económica
DIKTADURAREN AZKEN URTEAK

65. 60ko hamarkadan belaunaldi berria iritsi zen
unibertsitatera, grebak eta manifestazioak antolatzen
zituen beren oposizioa erakusteko, irekiera politikoa
eskatuz. Juan XXIII.ak eta Paulo VI.ak bultztutako
Vatikanoko II. Kontzilioak ere protesta mugimendu
katolikoak sortarazi zituen.

66. Munichekokontubernioa

67. 1966tik, Espainiak Fernando Poo eta Río Muniri autonomia emanen
zien Gibraltarren inguruko negoziaketetan arrazoia alde egiteko.
1968an emanen zuen independentzia.

68. 1969an , Gorteetan Juan Karlos Borboikoa, Frankoren oinordekoa
aldarrikatu zuten, “ a título de Rey ” ; oinordekotza aseguratzeko.

69. 1970, abendua
E.T.Ako 16 kideren kontrako epaiketa, hauetariko 9 heriotz zigorrera
kondenatu zuten. Kaleetako protestek, nazioarteko presioa k eta ETAk Bilbon
Alemaniako kontsula bahitzeak hiltzeko mehatxatuz Francori etsiarazi zioten
zigorrak biziarteko gartzelara mugatuz.

70. 1973AN, Carrero Blanco Gobernuko presidentea izendatua izan zen eta
erregimenaren jarraipena oztopatu gabe jarrera zabalagoz gobernatzen
(“aperturismoa” ) saiatuko zen. Abenduan, ordea, ETAK atentatu bat
antolatu zuen (Ogro ekintza) bera hiltzen. Urtarrilean Francok Carlos
Arias Navarro izendatuko zuen zeinek errepresioa utzi gabe irekiera
politika txiki bat prometitu zuen (otsailaren 12ko izpiritua).

72. Carrero Blanco,
inmobilista,, 1973ko
greben aurrean gogor
erreakzionatu zuen,
Batzar obreroen
liderrak atxilotuz.

74. “Ondorengotza Legearen” monarkiaren ordez PCE-k eta zenbait talde
antifrankistak JUNTA DEMOKRATIKOA sortu zuten.
PSOE-k, berriz, KONBERGENTZIA DEMOKRATIKOKO PLATAFORMA”
Bi taldeek, eskubide eta askatasunari buruz ideia antzekoak zituztela
PLATAJUNTAn bildu ziren.

75. Marokoko erregea, Hassan II.ak, Mendebaldeko Sahara
okupatu nahi zuen, eta Martxa Berdea antolatu zuen,
400.000 perstona bidali zituen oraindik Espainiako
probintzia zen Mendebaldeko Saharara. 1975eko azaroaren
14an, Prinzea haraino joan eta gero, Madrileko ituna sinatu
zen : Espainiak Sahararen subiranotasuna Maroko eta
Mauritaniari utziaz nahi eta

78. 75-11-22