1. Onderzoekslijn Brede School
KENNISCENTRUM TALENTONTWIKKELING
Presentatie onderzoek
Presentatie titel
TAALGEDRAG IN DE KLAS ALS INDICATOR
VOOR PROFESSIONELE GROEI?
Uitvoering, 12.00 – 13.30 uur, vrijdag 29 Juni 2012
Rotterdam, 00 januari 2007

2. Promotie-onderzoek
Titel
“Veranderingen in taalgedrag/-gebruik in de klas als mogelijke
indicator voor professionele groei, een onderzoek naar de inhoud en
het verloop van het leerproces ‘Leren Lesgeven’ bij studenten uit de
tweedegraads lerarenopleiding”
Oriëntatie
Taalwetenschappelijke inzichten uit taalhandelingtheorie,
conversatieanalyse, interactionele sociolinguïstiek en discourse
analyse (toegepaste linguïstiek). Zowel kwalitatief als kwantitatief!
Traceren van het leerproces van LIO’s
1. hoe gaat ‘leren in interactie’ tussen lio en leerlingen in de klas?
2. wat verandert er in dat proces bij de lio gedurende de opleiding?
3. welke opleidingskenmerken hebben een causaal effect op de lio?

3. Opzet presentatie
A. Toelichting onderzoeksopzet
- Basisgegevens
- Hoofdvragen
- Onderzoekskader
B. Demonstratie onderzoeksomgeving
“TRANSANA: Kwalitatieve analyse software voor video en audio”,
een korte introductie op de onderzoeksomgeving en de datastructuur
C. Indruk van en eerste resultaten
Voorbeelden en eerste uitkomsten van het onderzoek uit vier van de vijf
onderscheiden onderzoekdimensies

4. A. Onderzoeksopzet
BASISGEGEVENS
Looptijd
- 1 september 2011 - 1 september 2015
Onderzoeksteam
- Studentassistenten: Bert van der Ven (GES), Diana Pennink (WIS), Larissa Al
Bazi (GES), Danielle Commandeur (NED)
- Onderzoeksmedewerker: dhr. A. Barkmeijer
- Promotoren: Prof. Dr. J. Verschueren (UvA(B)), Prof. Dr. E. Struyf (UvA(B)),
Prof. Dr. S. D’Hondt (UG(B))
- Intern begeleiding: Amos van Gelderen (Lector TV & TO, HR)
Participanten
- Opleidingen Geschiedenis, Nederland & Wiskunde (Voltijd Regulier)
- 8 studenten per leerjaar / opleiding
- Opname van 2 lessen per student / leerjaar

5. Vervolg (1)
HOOFDVRAGEN
Cross-sectioneel (deelonderzoek 1)
Bestaan er verschillen in taalgebruik/gedrag in de klas tussen eerste- en
vierdejaars studenten van de tweedegraads opleiding?
Longitudinaal (deelonderzoek 2)
Hoe ontwikkelen die (eventuele) verschillen zich door de jaren heen
gedurende de opleiding? Welke veranderingen worden zichtbaar?

6. Vervolg (2)
ONDERZOEKSKADER
De klas is een institutionele setting met specifieke functies
die met vijf onderzoekbare dimensies worden ontsloten:
• Lexical choice (woordkeuze en –gebruik van de leraar)
• Turn design (beurtwisseling in de klas)
• Sequence organization (kwaliteit van de deelinteracties)
• Overall structural organization (realisatie onderwijsscript)
• Social epistemology and social relation (positie- en
rolverhouding docent-klas-leerlingen)
bron: Lanquage at work, Drew & Heritage, 1998 (p. 29-53)

7. B. Transana (taalanalysesoftware)
Demonstratie van het onderzoekscorpus
Glimp van de datastructuur

8. C. Voorbeelden + eerste trends
1. Lexical Choice (woordkeuze en –gebruik)
WORDSTAT
WordStat is tekstanalyse software waarmee woordfrequenties, veel
gebruikte frases, woordgebruik verdeling per casus en sleutelwoorden in de
context kunnen worden onderzocht.
LIWC
Linguistic Inquiry en Word Count (LIWC) is een tekstanalyse software
programma. LIWC berekent de mate waarin mensen gebruik maken van
verschillende categorieën zoals het gebruik van positieve of negatieve
emoties, self-referenties, causale woorden, en 70 andere taal dimensies.
Eerste trends uit LIWC, 4de jaars:
- Gebruiken meer woorden en langere zinnen, en meer het woord ‘ik’
- Stemmen minder in, gebruiken minder positieve termen, meer optimistisch
- Zijn minder met oorzaken/verleden/begrip bezig en meer met de toekomst
- Minder gericht op zekerheid en meer bezig met ‘stop’ en ‘blokkeren’
- Gebruiken meer commissieven en binders

9. Vervolg (1a)
2. Turn design (beurtwisseling)
¤<1885873>(0:31:25.9)L: telt ook die stip op de i ofzo
¤<1886451>(0:31:26.5)D: wat zeg je
¤<1888097>(0:31:28.1)L: telt ook de stip op de i
¤<1889914>(0:31:29.9)D: nee de stip op de i telt niet dat is een letter he
¤<1892137>(0:31:32.1)K: (lacht)
¤<1907769>(0:31:47.8)D: dames daar achterin (1) dankjewel
¤<2010173>(0:33:30.2)D: klaar honderdzestig tekens precies
¤<2012047>(0:33:32.0)L: hopelijk
ONGEMARKEERDHEID
Van ‘ongemarkeerdheid’ is sprake wanneer een beurt van een spreker
voortbouwt op de voorgaande, er een consistent paar gevormd wordt. Van
‘gemarkeerdheid’ is sprake als met een beurt inhoudelijk of procesmatig een
breuk optreedt.

10. Vervolg (1b)
LIO I. TR 1.5 Instrueren (nieuwe) leerstof
- 0:20:49.6 < ------ > 0:28:53.1 8 minuten
- 33 beurtwisselingen (D: 19*, L: of K: 14*)
- 8 L/K gemarkeerde beurten (57%)
LIO II. TR 1.5 Instrueren (nieuwe) leerstof
- 0:16:22.2 < ------ > 0:39:53.1 23 minuten
- 208 beurtwisselingen (D: 109*, L: of K: 99*)
- 6 L/K gemarkeerde beurten (6%)
Wat zou hier aan de hand kunnen zijn?

11. Vervolg (2)
3. Sequence organization (organisatie van deelinteracties)
Sequenties zijn beurten die gezamenlijk een functie vervullen. Ik onderscheid
sequenties in leerdomein- of een leefdomeinfunctie. Bijvoorbeeld de
‘vraag-antwoord sequentie’, de ‘gedragscorrectie’ of de ‘opdrachtgeven’ etc.
Opdracht geven in TR 1.7 Zelfstandig (ver)werken (nieuwe) leerstof
- ¤<1076062>(0:17:56.1)D:oke mag iedereen aan de slag gaan als je klaar bent
danneh steek je je hand op gaan we het ophalen en kan je aan je Nederlands als
je eerst aan je aan je werk gaat mag je daarna naar de wc
- ¤<1427847>(0:23:47.8)D: oke jongens even klassikaal er zijn een aantal
vragen over de laatste opdracht met die ringen je mag ook gewoon nummertjes
zetten voor de ringetjes de punten die je moet behandelen staan erboven en die
moet je in de juiste volgorde zetten je hoeft niet de hele zin op te schrijven
- ¤<1625611>(0:27:05.6)D: vergeet niet je naam bovenaan je opdracht te
schrijven
- ¤<1668587>(0:27:48.6)D: ik wil deze keer geen antwoorden zien bij vragen met
weet ik niet offuh kan wel gaat wel probeer er uitleg bij te geven he jongens
- ¤<1787127>(0:29:47.1)D:elke letter elke teken he dat is ook elke spatie elke
komma elke punt alles telt mee ↑net als bij een smsje↑

12. Vervolg (3a)
4. Overall structure (het teachingscript)
Les Lesson
1. Secties of fasen Transacties .1
2. Segmenten Exchanges .2
3. Handelingen Moves .3
Acts .4

13. Vervolg (3b)
Kijkvenster Lestransacties (bijgesteld)
1.Contactleggen met de klas
Lestransacties (verwacht) 2.Dagopening
3.(Op)Start van de les
1.Contactleggen met de klas 4.Afhandelen (t)huiswerk
2.Aandacht vragen voor de lesstart 5.Terugkoppeling toetswerk
3.Inleiden van de les 6.Instrueren (nieuwe) leerstof
4.Behandelen van huiswerk 7.Narratief vertellen
5.Instrueren nieuwe leerstof 8.Zelfstandig (ver)werken (nieuwe)
6.Controleren begrip nieuwe stof leerstof
7.Oefenen met nieuwe stof 9.Onderwijsleergesprek
8.Huiswerk opgeven Vraag-ontwikkelend onderwijs
9.Les afsluiten met terugblik Discussie onderwijs
10.Contact afbouwen met de klas Opdrachtbespreking
Controle begrip nieuwe leerstof
1.Opgeven (t)huiswerk
2.Afsluiten van de les
3.Contact afbouwen met de klas

14. Einde
Lerarenopleiding VO/BVE
Hogeschool Rotterdam