Onderzoek autismecafe

Het Autismecafé
Ruimte voor ervaringsverhalen van ouders
Ouders over de betekenis van het bezoeken van het Autismecafé
VERSLAG VAN EEN VERKENNEND ONDERZOEK
Door Greet Meesters
Mei 2014
Met medewerking van Judith van der Kleij, Joost Baas en Alice Padmos
Met dank aan alle ouders die hebben meegewerkt aan het evaluatieonderzoek
In opdracht van Stichting Ovaal | www.stichtingovaal.nl | www.autismecafe.nl
Dit onderzoek is financieel mogelijk gemaakt door de NSGK

HET AUTISMECAFÉ
Altijd wel iets nieuws te horen. Ook al zit je allemaal in een andere situatie, je herkent er altijd wel iets van.
Goede informatie. Je bent er snel op je gemak.
Weten dat je NIET alleen staat.Gezellig. Ondersteuning bij de opvoeding
van kind(eren) met autisme. Verhalen van ouders. Praktische tips. Samen stil staan bij wat er nodig is
voor kinderen met autisme. Perspectief op een goede toekomst voor kinderen. Nieuwe ervaringskennis. Be-vestiging
van eigen opvoeding. Ik ben op de goede weg. Erkenning, het is soms
erg zwaar. Bevestiging van wat ik al wist. Gevoel van ergens bij horen.
Ik ben niet gek en ik ben niet de enige. Perspectief op mogelijkheden voor een ontwikke-lingsfase
die nog komen gaat. Fijn dat dat gespreksleider van hier is. Verschillende manieren
om naar het gedrag van kinderen met autisme te kijken. Troost. En hoop. Je kunt er gerust alleen
heen. Empowerment. HERKENBAAR. Laagdrempelig en elkaar ontmoeten. Lotgenotencontact. Goede
en actuele kennis en ervaring beschikbaar. Biedt mogelijkheid om ervaringskennis te
delen. Kosteloos voor bezoekers. Snel en laagdrempelig. Begripvol. Informele goed
georganiseerde, inspirerende ONTMOETINGSPLEK VOOR
OUDERS VAN KINDEREN MET AUTISME.

VOOR ALI, JUDITH, INEKE EN JANNEKE
en alle andere ouders en andere betrokkenen die de Autismecafés
mogelijk maken. Voor jullie ongelooflijke doorzettingsvermogen
en vertrouwen.
Met speciale dank aan alle 22 geïnterviewden.

INHOUDSOPGAVE
1 Inleiding 4
2 Autismecafé: ruimte geven aan ervaringsverhalen van ouders 6
3 Tevredenheid over de organisatie en netwerkontwikkeling 13
4 Autismecafé: versterken van opvoedkracht 17
5 Conclusies en aanbevelingen 21
Lijst van geraadpleegde bronnen 23
Bijlagen 24
1 Vragenlijst onderzoek: Autismecafé, de betekenis van het bezoeken van het Autismecafé
2 Voorbeeld van het in het Autismecafé gebruikte evaluatieformulier
3 Voorbeeld van de uitwerking van jaarlijkse evaluatiegegevens uit Leiden in 2013

1 INLEIDING
Stichting Ovaal organiseerde in 2003 het eerste Autismecafé in Leiden. Inmiddels zijn er in
Nederland op twaalf verschillende plaatsen Autismecafés en zijn er twee nieuwe locaties in op-richting.
Het Autismecafé heeft op elke locatie een vergelijkbare opzet: Oudervrijwilligers
organiseren vijf keer per jaar een avond waar ouders laagdrempelig informatie krijgen over au-tisme
1. Zij ontmoeten elkaar en wisselen ervaringskennis met elkaar uit. Zij hebben zelf invloed
op de thema’s. De avonden worden begeleid door een professionele gespreksleider.
Het feit dat bijna tien jaar na de start van het eerste Autismecafé, alle locaties nog steeds goed
worden bezocht en er in Nederland nog steeds nieuwe Autismecafés met hulp van Stichting
Ovaal worden opgezet, zegt dat er een blijvende behoefte is aan informele uitwisseling en con-tact
(zie ook van Lieshout, 2013; van den Heuvel & Kapteijne, 2013).
Stichting Ovaal is nieuwsgierig naar specifieke ervaringen van ouders met het Autismecafé.
Stichting Ovaal heeft ontwikkelingspsychologe Greet Meesters gevraagd naar deze ervaringen
een verkennend onderzoek te doen. Hiervoor heeft zij 22 ouders van vijf verschillende locaties
van het Autismecafé telefonisch geïnterviewd.
De bevindingen van het onderzoek zijn in dit verslag weergegeven. In deze inleiding zal eerst de
visie en werkwijze van het Autismecafé kort worden toegelicht. Vervolgens zal de aanleiding en
opzet van het onderzoek worden beschreven. Tenslotte wordt de inhoud van de overige hoofd-stukken
kort ingeleid.
Visie, missie en werkwijze van het Autismecafé
Het Autismecafé stelt in de keuze van zijn thema’s de ervaringen en vragen van ouders cen-traal.
Na ieder Autismecafé krijgen bezoekers de gelegenheid om hun mening te geven over de
avond en aan te geven welke actuele vragen er nog zijn. De inhoud van deze enquêteformulieren
vormen de basis van de invulling van de thema’s (zie ook bijlage 2 en 3). Het Autismecafé wil
graag een laagdrempelige ontmoetingsplek zijn waar ouders altijd binnen kunnen komen. Je
hoeft je niet van te voren op te geven en ook niet ‘te melden’. Actief deelnemen aan het gesprek
mag, maar hoeft niet. De uitwisseling tussen ouders onderling en de gast gebeurt onder leiding
van een professionele gespreksleider. De informele momenten van de avond, voorafgaand aan,
tijdens de pauzes en na afloop van het gesprek, bieden ouders ook een mogelijkheid om elkaar
te spreken. Ouders treffen elkaar ook steeds vaker op de digitale snelweg, via email, speciale
Facebook-groepen en Twitter.
1 Als het in dit verslag gaat over autisme dan kunnen daar alle verschillende vormen van
onder vallen, zoals klassiek autisme, PDD-NOS, Syndroom van Asperger en MCDD.
4

Ouders bleken zeer bereid om te praten over hun ervaringen met het Autisme-café
en hun eigen gezinssituatie. Niet alleen ouders, ook andere bezoekers, een
oma, een zusje, meldden zich om te vertellen over hun ervaringen. Deze zijn niet
in het onderzoek meegenomen en verdienen aandacht in verder onderzoek.
Greet Meesters is behalve ontwikkelingspsychologe sinds de oprichting ook
nauw betrokken bij de ontwikkeling van het Autismecafé. Zij heeft in haar rol als
gespreksleider en coach van de nieuwe gespreksleiders veel Autismecafés bijge-woond
en zelf veel ouders gesproken. Deze ervaringen heeft zij meegenomen in
dit verkennend onderzoek.
Hoofdstukindeling
In hoofdstuk 2 wordt de inhoud van de interviews beschreven aan de hand van
door ouders veelgenoemde thema’s. Hoofdstuk 3 beschrijft de mate waarin ou-ders
tevreden zijn over het Autismecafé en hoe de netwerkontwikkeling tussen
de ouders in het Autismecafé plaatsvindt. In hoofdstuk 4 wordt een korte aanzet
gemaakt in het maken van een verbinding tussen de beschreven ervaringen van
ouders en drie onderzoeken naar versterking van ouders. Ten slotte biedt hoofd-stuk
5 conclusies en aanbevelingen voor verder onderzoek en ontwikkeling in de
praktijk.
Leiden, mei 2014
2 De locaties waar ouders zijn geworven zijn: Zutphen, Nijverdal, Dordrecht, Raalte en Nieuwkoop.
5
De organisatie van een Autismecafé ligt in handen van ouders van kinderen
met autisme, soms met ondersteuning van andere betrokkenen. Zij werken bij
de voorbereiding en uitwerking van de caféavonden nauw samen met de ge-spreksleider.
Deze bereidt een interview voor met één of twee gasten. Dit zijn
professionals of ervaringsdeskundigen of een combinatie van beiden. De ouder-vrijwilligers
hebben een belangrijke rol in het uitnodigen van ouders en andere
geïnteresseerden per email, het verzorgen van de PR en op de avond zelf zijn zij
gastvrouw of -heer. Zij spelen een stimulerende rol in de ontwikkeling van het
netwerk van ouders. Veel (nieuwe) bezoekers komen naar een Autismecafé via
het netwerk van de oudervrijwilligers.
Aanleiding voor en opzet van het
verkennend onderzoek naar ervaringen
van ouders.
Stichting Ovaal is tevreden over de manier waarop de oudervrijwilligers de Au-tismecafés
in het land organiseren en over de gerapporteerde bezoekersaan-tallen.
Na tien jaar vindt Stichting Ovaal het belangrijk om nog specifieker van
bezoekende ouders te weten wat zij zoeken in een Autismecafé, wat zij ervaren
tijdens een caféavond en hoe zij de werkwijze van de Autismecafés in de praktijk
ervaren. Meer specifieke informatie over de ervaringen van ouders zorgt moge-lijk
voor een bevestiging van de bestaande werkwijze en voor een nog steviger
onderbouwing van het concept van het Autismecafé. Met het onderzoek hoopt
Stichting Ovaal meer zicht te krijgen op de manier waarop het Autismecafé bij-draagt
aan de versterking van de opvoedkracht van ouders.
Stichting Ovaal heeft daarom, met financiële steun van de NSGK, een verken-nend
onderzoek onder een groep van 22 ouders laten uitvoeren. Ontwikkelings-psychologe
Greet Meesters heeft in vijf verschillende Autismecafés 22 ouders
(21 moeders en 1 vader) geworven om met hen te praten over de betekenis van
een bezoek aan het Autismecafé. Alle ouders zijn aan de hand van een vragen-lijst
gemiddeld een uur telefonisch geïnterviewd.2 Twee van deze ouders zijn ook
oudervrijwilliger in het Autismecafé (zie voor de vragenlijst bijlage 1).
De vragen gingen over de gezinssituatie en vooral over de betekenis van een
bezoek voor henzelf, de betekenis voor de opvoeding van hun kind(eren) met
autisme en de betekenis van het Autismecafé voor hun sociaal netwerk.

Ouders ervaren in het Autismecafé:
Openheid over autisme en de impact op het gezinsleven.
Het feit dat je aan de buitenkant niet kunt zien dat een kind autisme heeft, maakt
het lastig voor ouders om in het dagelijks leven open te zijn over de problemen
die zij hebben in het contact met hun kinderen. In het Autismecafé kan dat wel.
Toegang tot een begripvol netwerk van ouders met vergelijkbare opvoedings-situaties.
Het besef onder lotgenoten te zijn en samen stil te kunnen staan bij belangrijke
onderwerpen in de opvoeding zorgt voor een gevoel van erkenning van ouders
meemaken in hun gezinnen.
Mogelijkheid tot uitwisseling van ervaringskennis die kan leiden tot:
• (h)erkenning, bevestiging en bewustwording van hun eigen situatie in de
opvoeding van hun kind(eren) met autisme
• Het praten met elkaar aan de hand van een thema zorgt voor de mogelijk-heid
om te reflecteren op de eigen situatie en leidt tot nieuwe inzichten.
Dit levert een gevoel van (h)erkenning op en bevestiging van de eigen
gevoelens of aanpak. Dit geeft inspiratie, hoop en energie. Sommige ou-ders
kunnen de ervaring en kennis die zij opdoen in hun gezin benutten
in hun werk. Een kraamverzorgende vertelt bijvoorbeeld dat zij ingezet
wordt in gezinnen met specifieke vragen rondom autisme.
Ondanks het feit dat de gezinssituaties van de geïnterviewde ouders heel ver-schillend
zijn, vinden ouders veel herkenning in de problemen die zij tegen ko-men
en ook in grappige dingen die zij met hun kinderen meemaken.
• De oudervrijwilligers die in het onderzoek meededen noemen nog veel
explicieter dan de bezoekende ouders de behoefte om hun eigen ervarin-gen
met hun kinderen te willen doorgeven aan andere ouders. Het door
kunnen geven, geeft hen energie en een gevoel van voldoening.
6
2 AUTISMECAFÉ: RUIMTE GEVEN
AAN ERVARINGSVERHALEN
VAN OUDERS
De ouders voor het onderzoek zijn zoveel mogelijk geworven tijdens een avond
van het Autismecafé. Dit gebeurde door de onderzoeker in samenwerking met
de ouderorganisatoren van de Autismecafés. Zij bezocht op vier van de vijf loca-ties
een Autismecafé en heeft daar terplekke bezoekende ouders gevraagd om
deel te nemen aan het onderzoek. Op één locatie zijn ouders geworven via de ou-dervrijwilliger.
Een bezoek aan een Autismecafé was op dat moment niet meer
mogelijk. De interviews zijn telefonisch afgenomen en duurden gemiddeld een
uur. De meeste ouders vonden het prettig om hun ervaringen in het Autismecafé
te delen met de onderzoeker en wilden ook graag op de hoogte worden gehou-den
van de resultaten. Een aantal van hen gaf aan het belangrijk te vinden dat
het Autismecafé moest blijven bestaan.
In de gestructureerde interviews (zie ook bijlage 1 voor de vragenlijst) is ge-vraagd
naar de betekenis van het Autismecafé voor de ouders zelf en voor hun
taak als opvoeder van één of meerdere kinderen met autisme. De geïnterviewde
ouders vertellen openhartig hun ervaringen en vinden het prettig om deze te
delen met de onderzoeker.
De gezinssituaties van de geïnterviewde ouders verschillen ten opzichte van el-kaar
in het aantal kinderen in het gezin, intact of gescheiden gezin. Het komt re-gelmatig
voor dat er in één gezin meer kinderen zijn met een vorm van autisme
of een andere diagnose. Ouders noemen ook bij zichzelf en nog vaker bij (ex)-
partners een vermoeden van autisme. Ondanks de verschillen is het opvoeden
van een of meerdere kinderen met autisme de belangrijkste overeenkomst.
In de inhoud van de gesprekken met de ouders is een aantal thema’s te herken-nen.
De thema’s hangen samen met wat de ouders ervaren tijdens een bezoek
aan het Autismecafé. Zij zijn hieronder kort genoemd en worden verder in het
hoofdstuk beschreven en geïllustreerd aan de hand van uitspraken van de geïn-terviewde
ouders.

Uitwerking van de thema’s, geïllustreerd met
uitspraken van de geïnterviewden:
Openheid over autisme, een complexe vaak onzichtbare prikkelverwerkingsstoornis met grote
impact op het gezinsleven
Leven in een gezin met één of meerdere gezinsleden met autisme heeft grote impact op alle
gezinsleden.
Ouders ervaren de zoektocht bij het opvoeden en begeleiden van een kind met autisme regel-matig
als zwaar en vermoeiend. Autisme is een complexe en meestal onzichtbare informatiever-werkingsstoornis
die op alle levensgebieden van invloed is, 24 uur per dag.
Kinderen met autisme nemen de wereld om zich heen anders waar. Zij hebben meer moeite
met het selecteren van prikkels. Zij zijn gevoeliger voor bepaalde prikkels en hebben moeite om
informatie in een goede betekenisvolle context te plaatsen. Het verwerken van de prikkels en
de betekenisgeving kost hen vaak meer tijd en meer moeite. De afstemming in het contact met
de anderen om hen heen is vaak lastig. Dit vraagt van ouders dat, willen zij in contact komen en
blijven met hun kinderen, zij steeds bewust moeten afstemmen, plannen en regelen om de om-geving
voor hun kinderen zo overzichtelijk mogelijk te maken. Kinderen met autisme zijn vaak
heel afhankelijk van de manier waarop hun omgeving rekening houdt met hun behoefte aan
overzicht en doen een voortdurend appèl op hun ouders.
Ouders vertellen in het Autismecafé en ook in de interviews wat de impact daarvan is op het
gehele gezin. De intensieve aandacht die kinderen nodig hebben heeft ook gevolgen voor het
sociale leven van ouders en de andere gezinsleden.
De problemen van kinderen met autisme zijn vaak niet direct goed zichtbaar. Pas als kinderen
overprikkeld raken en dan boos worden, overstuur raken of zich gaan terugtrekken ziet de om-geving
iets van de gevolgen van autisme. Dit gedrag laten kinderen vaak pas zien als zij thuis zijn
en stoom moeten afblazen. De omgeving wordt dan dus niet geconfronteerd met het moeilijke
gedrag van het kind. Zij zien het kind als het zijn of haar best doet om zich goed en aangepast te
gedragen.
Sommige problemen worden wel goed zichtbaar. Wanneer het kind zwaar overprikkeld en over-vraagd
is, dan kan er veel agressie en tumult ontstaan.
7
geïnterviewde bezoekers in beeld
Vooral moeders (21 moeders, 1 vader)
Driekwart van de ouders zijn gehuwd of ongehuwd samen-wonend;
20% is gescheiden of bijna gescheiden. Van de ove-rige
5% geen gegevens.
Opleiding en werk:
Bijna de helft (45%) heeft een MBO opleiding, een derde
(32%) een HBO opleiding en bijna een kwart (23%) van de
ouders heeft een MAVO/LBO opleiding.
De helft van de ouders werkt parttime. Iets meer dan 10%
werkt vier of meer dagen per week. Een vergelijkbare groep
werkt niet meer: bijvoorbeeld door arbeidsongeschiktheid of
een arbeidsconflict. Een kleine groep ouders noemt de extra
aandacht die hun kind met autisme nodig heeft als reden
om minder of niet te werken.
Benutten van de kennis van autisme voor het werk: ‘Ik word
in mijn werk als kraamverzorgende regelmatig ingezet in
gezinnen waar extra hulpvragen liggen’, aldus één van de
moeders.
Het gemiddeld aantal kinderen van de geïnterviewde ouders
is met 2,2 iets hoger dan het landelijk gemiddelde. De groot-te
van de gezinnen is mede te verklaren door de geografische
ligging van de locaties. In minder verstedelijkte gebieden is
het aantal kinderen in een gezin over het algemeen hoger.
(CBS, Mars, 2012).
De verhouding jongens en meisjes in de gezinnen in de on-derzoeksgroep
is 2/3 jongens en 1/3 meisjes.
De leeftijd van de kinderen is van 6 tot 27 jaar.
Bijna alle kinderen en jongeren hebben al een diagnose in
het Autismespectrum, waarbij de meest voorkomende diag-noses
bij de jongens het Syndroom van Asperger en PDD
NOS zijn.

wederkerigheid is lastig. Dat zij zich niet in jou kunnen verplaatsen. Respect, dat
merk je niet (…) Het is jammer dat je weinig waardering krijgt (…) Op mijn werk
zeggen ze dat ik meer accepteer van mensen met autisme. Ook bij mijn kinderen
merk ik dat. Bij een autist is het eigenlijk nooit genoeg of goed. Hoeveel je ook
geeft. Ik geef veel en dat krijg ik ook te horen. Op het werk ben ik minder emotio-neel
betrokken dan thuis. Thuis is eigen hè. Je moet er altijd bij door. Op het werk
kun je weleens zeggen: ‘Neem maar een dag verlof’. Dat kan thuis niet.”
“Er is altijd wel iets. Hoe autisme jezelf opslokt. Dat je voor jezelf moet zorgen als
ouder. Je moet ook tijd voor jezelf maken. Dan zeg ik: “Nu allemaal even weg. Ik
lees nu even een boekje (…). Opdonderen, even rust.“
“Het bepaalt alles. Het zit in de kern van mijn gezin.”
“Mijn hele leven wordt erdoor bepaald.”
“Op zich valt het mee tot nu toe. Je hebt je door de jaren heen aan hem aange-past.
’s Morgens doen we het hoe hij het wil. Je groeit er langzaam in. Het gaat
vanzelf. Soms is het wel vermoeiend. Thuis gaat het wel goed. Op school is het
veel moeilijker. Vandaar dat hij naar het speciaal onderwijs gaat.”
“Mijn schoonfamilie wil het helemaal niet zien wat er met mijn kind en hun zoon
aan de hand is.”
“Ik ga altijd met mijn buurvrouw en mijn moeder naar het Autismecafé. Mijn
moeder heeft het autisme als eerste herkend.”
“Het bepaalt alles. Bijvoorbeeld dat ik niet werk. Bewust hebben we ervoor geko-zen
dat ik er voor mijn zoon met autisme ben om alle ondersteuning te geven. De
omgang met vrienden is anders. Je bent selectiever. Alle vrije tijd is voor je gezin.
Je denkt eerst drie keer na voor je iets doet. Hoe je iets brengt. In het gezin be-paalt
het alles. Vooral voor mijn oudste dochter is het lastig. De ene keer gaat het
goed, maar het is moeilijk als hij weer knalt. Dan heeft zij het er moeilijk mee.”
De kans dat dit gebeurt wordt kleiner als er bewust aanpassingen worden ge-maakt
in de omgeving van kinderen met autisme.
Tijdens een zeer goed bezochte avond in een Autismecafé over ‘Omgaan met
agressie’, roept het voorbeeld van de ouder die bij de kassa van de winkel staat
met een krijsend kind veel herkenning op. Hoe kun je dan als ouder reageren?
De gevoelens van schaamte over het gedrag van je kind en de reacties van de
andere mensen in de winkel komen aan bod. De spreekster benoemt het belang
om als ouder op dat moment de vraag te stellen: ‘Waar heeft mijn kind nu be-hoefte
aan?’ en daarnaar te handelen. Bijvoorbeeld zeggen tegen de kassière dat
je later terug komt om te betalen en zo snel mogelijk naar een rustige plek gaan.
Voor veel ouders is het lastig om open te zijn over de problemen die zij ervaren in
het contact met hun kinderen. Gevoelens van schaamte, ontkenning, schuld en
onzekerheid bij ouders en kinderen kunnen deze openheid belemmeren. Deze
gevoelens worden versterkt door ontkenning en onbegrip voor de behoeften van
gezinnen met autisme in de directe familie en vriendenkring, in de buurt en op
school. Het inzicht en begrip voor wat gezinnen met kinderen met autisme nodig
hebben is in de afgelopen tien jaar toegenomen, maar is nog lang niet overal
bekend.
“Ik ben ermee opgegroeid. De pleegkinderen in ons gezin hadden een vorm van
autisme. Het komt in mijn familie meer voor. Mijn man heeft een neef met au-tisme.”
“De huisarts van mijn vader vertelde mij dat ‘opa’ ook een vorm van autisme had.
Als het te druk was, werd hij boos.”
“Je moet er altijd rekening mee houden. Wij gaan bijvoorbeeld al jarenlang naar
een vaste vakantiebestemming. Je moet alles vooraf bespreken. Het moet bij mij
zoon met autisme goed vallen. Iets onverwachts is lastig. Je moet je heel punc-tueel
aan een vast ritme houden. Daar ben je aan gebonden. Daar wen je aan.
Daar moet je mee leren leven. We wonen buitenaf op een plek met weinig prikkels
van buiten. Als het te druk wordt dan wordt hij boos.”
“Het voortdurend moeten afstemmen (wat niet vanzelf gaat) is heel vermoeiend.”
“Mijn twee zonen met autisme begrijpen elkaar. Als ouder is het soms bijna niet
te begrijpen. Ik heb moeite om er altijd begrip voor te hebben. Het gebrek aan
8

Autismecafé: Toegang tot een begripvol netwerk, leidt tot
(h)erkenning, bevestiging en bewustwording van ouders
Het praten met elkaar aan de hand van een thema zorgt voor de mogelijkheid om te reflecteren
op de eigen situatie en leidt tot nieuwe inzichten. Dit levert een gevoel van (h)erkenning op en
bevestiging van de eigen gevoelens of aanpak.
Velen noemen ook dat zij na een avond in het Autismecafé weer energie en inspiratie hebben
gekregen om weer verder te gaan.
Het is voor ouders belangrijk te ervaren dat er ruimte is voor de zaken die lastig zijn en dat er
tegelijkertijd herkenbare voorbeelden en goede rolmodellen zijn. De jongeren en volwassenen
met autisme die hun eigen verhaal vertellen in het Autismecafé geven ouders zicht op een ont-wikkelingsperspectief
voor hun kinderen. Steeds vaker zijn jongeren en jongvolwassenen zicht-baar
in het Autismecafé als gast, bezoeker of vrijwilliger. Zij worden door ouders ervaren als
positieve rolmodellen.
“Het bewustzijn dat brusjes het ook moeilijk kunnen hebben. Het was wel een eyeopener dat niet
alle aandacht naar mijn oudste zoon moet gaan, maar ook naar mijn dochter. Dat ik soms met
mijn dochter iets moet gaan doen, bijvoorbeeld knutselen of een boekje lezen. Mijn dochter wil wel
graag naar een brusjesgroep, maar is daar nog te jong voor. Ik ga samen met mijn man naar het
Autismecafé. Dan sta je er samen bij stil.”
“Een ander voorbeeld van bewustwording was in een Autismecafé waar iemand vertelde dat kin-deren
met autisme vaak een disharmonisch ontwikkelingsprofiel hebben, bijvoorbeeld wiskunde
begrijpen op de leeftijd van een veertigjarige en sociaal emotioneel functioneren op het niveau
van een vierjarige. Toen dacht ik van: oh, zo kun je er ook naar kijken.”
“Ik was helemaal bekaf vorige week en toch ga ik. Je hoort altijd wat nieuws en je hoort van an-deren
verhalen. Je wordt gesterkt. Alles staat nog in de kinderschoenen. Iedereen is anders en
ieder kind is anders.”
“Een bezoek aan het Autismecafé is voor mij een vorm van ‘eigen tijd’. Een moment voor reflectie,
relativering, energie opdoen en even stoom afblazen.”
“Er waren ook jongeren aanwezig met autisme, niet alleen ouders. Het is heel leerzaam om ie-mand
die zelf autisme heeft aan het woord te horen. Het feit dat er verschillende doelgroepen in
het Autismecafé komen is heel waardevol.”
9
van ijskastmoeder naar ervaringsdeskundige
Nog geen twintig jaar geleden was het nog heel gewoon
dat ouders, en vooral moeders, werden gezien als de oor-zaak
van de contactproblemen van kinderen met autisme.
Zij werden koele en afstandelijke moeders, ook wel ijskast-moeders,
genoemd. Inmiddels is de diagnostiek en hulp-verlening
bij kinderen enorm verbeterd en is er veel meer
hulp beschikbaar. Nog steeds vertellen ouders, vooral van
de jongeren en jong-volwassenen over het onbegrip dat zij
tegen zijn gekomen en soms nog tegenkomen bij scholen en
hulpverleners.
Het is nog erg afhankelijk van de plek waar je woont in Ne-derland
of er voldoende kennis en hulp over autisme voor-handen
is. De ouders die het Autismecafé bezoeken be-schikken
over enorm veel ervaringskennis:
Een moeder van een inmiddels volwassen dochter: “Ik
verdiep me al sinds 13 jaar in PDDNOS en sinds 2009 in
MCDD. Ik weet zelf al veel. Ik mag met recht zeggen dat ik
een ervaringsdeskundige ben.” Ouders in het Autismecafé
zijn belangrijke informatiebronnen voor elkaar. Niet alleen
in het Autismecafé, maar ook daarbuiten is er een ontwikke-ling
gaande in de afgelopen tien jaar dat ouders hun eigen
ervaringen gaan delen via internet en in boekvorm. Deze
ouders vinden een podium in het Autismecafé. Zo schreef
Janneke van Bockel een blog en bundelde haar ervaringen
met haar dochter met autisme in een boek met als geuzen-naam
‘IJskastmoeder’ (2009). Zij is regelmatig te gast in het
Autismecafé en inmiddels directeur van Stichting Ovaal ge-worden.

(H)erkenning en bewustwording
Ouders geven aan dat het gevoel van herkenning en erkenning voor de dingen
zij tegen komen in de opvoeding heel belangrijk is. Ouders vertellen dat het op-voeden
van kinderen met autisme een continu proces is van steeds weer leren en
accepteren. Een bezoek aan een Autismecafé levert een bijdrage aan erkenning
van wat er allemaal nodig is en meer acceptatie van het feit dat autisme niet over
gaat.
De ouders die de avond over gamen bezochten, benoemen daarna allemaal dat
zij zich meer bewust zijn geworden van hun eigen negatieve houding tegenover
het gamen en tv-kijken. Zij vertellen na deze avond meer te kijken naar wat hun
kind met autisme nodig heeft en dat zij daarop proberen aan te sluiten.
“Ik heb zelf gamen als gevaarlijk gezien. Gevaar voor verslaving en als zoethou-der.
Ik weet nu dat het niet alleen maar gevaarlijk is. Je kunt het soms ook inzet-ten
als hij vol zit. Dan gebruik ik het als middel om hem rust te gunnen. Dan zou
ik graag zien dat hij weer tot zichzelf kan komen (…) Het heeft veel te maken met
acceptatie en bewustwording en de fase erna. Gamen inzetten in positieve sfeer
en er ontspannener mee omgaan. Bijvoorbeeld: ik zie dat je moe bent, ga maar
een half uur op Wii. Soms wordt hij boos als hij na een half uur moet stoppen. Te
kort. Ik werd eerder dan ook boos Nu niet meer. Bepaald gedrag is duidelijk. Ik
zet het gamen functioneler in als middel om tot rust te komen en als middel om
te leren omgaan met boosheid en te leren stoppen met een activiteit. Het is nu uit
de beladen sfeer.”
“Het is een gevoel van delen. Allemaal mensen waar ik ergens een raakvlak mee
heb en dat ik altijd iets kan uitwisselen. Mensen komen elkaar nooit voor niks te-gen.
Leuke wisselwerking tussen de bezoekers onderling. Buiten het inhoudelijke.
Een stukje acceptatie. Beter weten hoe je met autisme om zou kunnen gaan en
anderen helpen. Steeds weer leren en accepteren.”
“Meer ontspanning in jezelf brengen. Ik laat mijn zoon nu eerder tv kijken. Ik
zeur minder over tv kijken. De negatieve lading gaat ervan af. Ik kijk even in de
gids en laat hem bewuster kijken. Met de computer kijk ik soms mee. Minecraft
en Mountainblade zijn populair bij mijn zoon. Ik kijk nu meer over zijn schouder
mee. Waar draait het programma om? Ik verdiep mij er meer in.”
10
Ouders wisselen ervaringskennis uit: (h)erkenning,
bewustwording, bevestiging en versterking
Ondanks het feit dat de gezinssituaties van de geïnterviewde ouders heel ver-schillend
zijn, vinden ouders veel herkenning in de problemen die zij tegen ko-men
en ook in grappige dingen die zij met hun kinderen meemaken. De woorden
(h)erkenning, bewustwording, bevestiging en uitwisseling van ervaringen en
tips komen in de gesprekken met de ouders heel vaak terug. In het Autismecafé
ervaren ouders dat zij worden bevestigd in de zaken die zij nodig hebben om hun
kinderen goed te kunnen begeleiden.
Het besef onder lotgenoten te zijn en samen stil te kunnen staan bij belangrijke
onderwerpen in de opvoeding zorgt voor een gevoel van erkenning voor wat ou-ders
meemaken in hun gezinnen, wat hun kinderen met autisme nodig hebben
om zich verder te ontwikkelen en wat zij zelf nodig hebben om hun kinderen
goed te kunnen begeleiden.
“Een bezoek aan een Autismecafé maakt de boel bespreekbaar in het gezin, bij-voorbeeld
al na afloop in de auto. Het is nuttig voor de opvoeding, bijvoorbeeld
iemand spreekt over de voor- en nadelen van een logeerhuis. Het zijn iedere keer
bergen die je moet nemen. Net als nu bijvoorbeeld een rugzakje aanvragen. Op
zo’n avond hoor je een heleboel dingen die niet met het onderwijs te maken heb-ben
en die toch belangrijk zijn, zoals logeerhuis en rugzakje. Het effect op ons
gezin is dat de informatie helpt om een veilige en rustige omgeving te creëren.”

Bevestiging geven geeft zelfvertrouwen en energie
De oudervrijwilligers die in het onderzoek meededen noemen nog veel explicie-ter
dan de bezoekende ouders de behoefte om hun eigen ervaringen met hun
kinderen te willen doorgeven aan andere ouders. Het door kunnen geven, geeft
hen energie en een gevoel van voldoening.
“Je voelt je niet meer zo alleen. Na de eerste keer gebeurde er al iets van binnen.
Hier zaten ouders waar je iets aan kan vragen en je zelf iets kan zeggen. Dat je
je niet hoeft te schamen. (…). Ik ben ook trots als mensen aan mij vragen: ‘Hoe
doe jij dat nou?’ Ouders geven elkaar erkenning door elkaar die vraag te stellen.
Soms leg je een arm om iemands schouder. Het maakt je sterker als ouder. Je
bent niet de enige. Ik zou het verschrikkelijk vinden als het Autismecafé zou stop-pen.
Mijn vriendin die in Brabant woont zou ook wel zoiets willen.”
“Ik ben een luisterend oor. Dat geeft mij veel energie. Dat ik iets kan betekenen
voor iemand.”
11
Bevestiging krijgen en geven = elkaar versterken
Ouders zijn onzeker over of zij het wel goed doen. Tijdens de Autismecafé ‘s ho-ren
ze dingen waardoor zij zich bevestigd voelen dat ze het goed doen. Dit kan
gebeuren door het verhaal van de gast of dat van de andere bezoekers. De infor-mele
momenten voorafgaand, tijdens de pauze en na afloop van het gesprek zijn
ook belangrijke momenten.
“Je hoort het ook van een ander en dat is prettig. Het contact met lotgenoten zorgt
voor bevestiging en het gevoel dat je er niet alleen voor staat.”
“Het was een bevestiging van mijn eigen aanpak. Dat is dat je van tevoren aan-geeft
hoe vaak hij iets mag doen en grenzen stellen. Het prikkelen om andere
dingen te doen dan alleen ingaan op zijn fascinaties met cijfers.”
“Bij de informatietafel van MEE zag ik een andere vrouw. Zij zei dat MOTA (=leer-werktraject
voor jongeren) heel goed is. Dat is voor mij een bevestiging dat het
een goede stap is geweest om met mijn zoon naar MOTA te gaan.”
“Ik ervaar bevestiging voor mijzelf ja. Ja, dit geeft weer aan dat ik op een goed
spoor zit. Ik volg mijn hart en eigenwijze manier. Ik heb veel trainingen gevolgd
om mij bewuster te worden van mijn eigen handelen. Ik ben bewust bekwaam
geworden. Ik moet dingen anders doen en kan de ander niet veranderen (…). Bij
boosheid betekent het dat hij iets anders nodig heeft. Word niet boos, dan wijs
je iemand af (…). Ik vind het belangrijk dat je blijft geloven in de potentie van je
kind.”
“Bijvoorbeeld, er was een keer een avond over vakantie. Onze zoon was ziek van
heimwee. Hij wilde graag alles van huis meenemen. We deden het ook zo dat we
hem met zijn eigen spullen soms in de tent achterlieten (...) Je hoorde dat ande-ren
dat ook hadden (…) Ik realiseer me dat ik onze zoon met autisme meer op een
positieve manier kan betrekken door aan hem dingen te vragen waar hij goed in
is. Hij weet bijvoorbeeld alles over computers.”

Leren van de verhalen uit de praktijk
Ouders die het Autismecafé bezoeken geven aan het prettig te vinden om prak-tische
verhalen te horen van ouders en tips te krijgen.
“In een Autismecafé over vakantiebesteding heb ik geleerd dat ik ook mijn vakan-tie
moet plannen. Dat ik ook in de vakantie moet vasthouden aan de regels: op
tijd opstaan, 1 dagdeel computer, 1 dagdeel buiten. Dat was echt een eyeopener.
Ik heb nog nooit zo’n rustige vakantie gehad.”
“Bij het thema over agressie heb ik wel geleerd dat ik mij moet afvragen als ouder
‘Waar komen de woedebuien vandaan? En ik heb bijvoorbeeld ook de stoplicht-methode
toegepast.”
“Dat je meer weet waar boosheid vandaan komt. Deze avond was met een vol-wassen
vrouw met Asperger die de stoplichtmethode gebruikt om aan te geven
hoe zij zich voelt. Als hij op rood staat dan staat zij niet voor zichzelf in. Ik heb het
stoplicht gebruikt op school van mijn zoon en ik heb thuis een stoplicht gemaakt.
De school is er zelf ook mee gekomen. Thuis is er nu een vergelijkbare aanpak als
op school in het omgaan met zijn boosheid.”
“Ik wist al veel door de ouderavonden van de brusjesgroep. Mijn dochter heeft
daar een vriendinnetje opgedaan en we ruilen de kinderen in het weekend. De
meisjes (zonder PDD) samen en de jongens (met PDD-NOS) samen. De meisjes
delen hun ervaringen met elkaar en delen dezelfde interesses.”
Autismecafé: maakt ruimte voor de ervaringsverhalen
van ouders
Uit de beschrijving en voorbeelden van verhalen van de ouders wordt duidelijk
dat zij inderdaad behoefte hebben aan de ondersteuning die in het Autisme-café
wordt geboden. De manier waarop het Autismecafé wordt georganiseerd,
de informele en gezellige setting, nodigt uit tot het uitwisselen van ervarings-verhalen
die helpend zijn bij accepteren van de vaak lastige opvoedingssituatie
en praktisch bij het opvoeden en begeleiden van hun kinderen met autisme. Er
wordt ruimte geboden aan de verhalen van ouders, praktisch en uit het leven
gegrepen. Ruimte die ouders in het dagelijks leven niet vaak ervaren. De moei-lijkheden
die ouders ervaren krijgen ruimte evenals mogelijke oplossingen. Er is
ook ruimte voor nieuwe wensen en dromen voor de kinderen. Ouders vinden in
reflectie met elkaar en de gast(en) nieuwe inspiratie en energie om hun taak als
ouder thuis weer beter aan te kunnen.
12
Iedere ontwikkelingsfase vraagt nieuwe aanpassingen
In het onderzoek benoemen ouders regelmatig het woord bewust worden en ac-cepteren.
Bewust worden van het feit dat autisme in het gezin complex is en wat
er in iedere ontwikkelingsfase nodig is. Daarnaast ook het accepteren dat au-tisme
niet overgaat en dat het dus blijvend aandacht vraagt van het hele gezin.
Elke levensfase vraagt weer opnieuw aanpassingen.
“Bij ieder Autismecafé kom ik iets verder. Soms ook met hele simpele dingen.
Bijvoorbeeld een kind uit je klas vragen om het huiswerk op te schrijven.”
“Dat je al een jobcoach kunt inzetten tijdens een stage van een kind. Ik weet nu
ook over het bestaan in Dordrecht van het Outsiderscafé. Mijn zoon moet er nog
wel aan wennen.”
“Mijn zoon woont begeleid. Soms verwacht je te veel van begeleiders. Ik vraag nu
hulp van begeleiders. Je bent afhankelijk van hen. Mijn zoon moest het huis uit,
omdat het thuis niet meer goed ging. Hij was heel dwars en luisterde niet meer.
Ik was op. Ik heb een half jaar bijna geen contact met hem gehad. Het is moeilijk
om de zorg over te laten aan anderen. Moeilijk om te zien dat ze heel snel ver-anderingen
doorvoeren. Je bent heel afhankelijk van begeleiders. Veel wisseling.
Dan moet je steeds opnieuw beginnen. Nu zijn we al bij de vierde begeleider. Je
krijgt dan het gevoel van ik ga niet meer in jou investeren, want je gaat toch zo
weer weg.”
“Het is steeds weer proberen en over je eigen schaduw heen stappen.”

3 TEVREDENHEID OVER ORGANISATIE,
ONTWIKKELING VAN NETWERK EN
ERVAREN STEUN
Dit hoofdstuk beschrijft de mate waarin ouders tevreden zijn over de organisatie en de gespreks-leiding
van de vijf onderzochte locaties. Ook wordt beschreven met wie ouders contact hebben
voorafgaand aan en tijdens een Autismecafé. In het tweede gedeelte gaat het over de vraag of
het bezoek aan het Autismecafé invloed heeft gehad op de ontvangen formele of informele hulp.
Tevredenheid over de organisatie van het Autismecafé
De geïnterviewde ouders zijn tevreden over de organisatie van het Autismecafé. Zij waarderen
de informele sfeer en de keuzes van het thema. Zij vinden het fijn dat het gestroomlijnd verloopt
en er veel verschillende mensen aan het woord zijn. Tevens vinden zij het prettig dat er iedere
keer weer dezelfde personen van de organisatie aanwezig zijn.
De frequentie van de avond wordt wisselend ervaren. Voor de ene ouder is het voldoende en goed
in te passen in de agenda. De andere zou eens per maand een Autismecafé wensen.
“Het sluit goed aan bij de belangstelling, ook de boeken. Het is één geheel.“
Sociale netwerkontwikkeling:
Versterking van bestaande contacten en opdoen van nieuwe contacten
De wereld van ouders met een autistisch kind is vaak erg klein. De Autismecafé ’s zijn een goede
plek om nieuwe mensen te leren kennen. Regelmatig blijkt hier pas dat mensen die elkaar vaag
kennen ook worstelen met dezelfde zaken. De onderstaande uitspraken spreken voor zich!
“Ik heb een oude bekende ontmoet. Zij is ouder van dezelfde school als mijn kind, woont in de
buurt en komt ook in de speeltuin (…) soms zie ik ook andere ouders uit de buurt.”
“Ik heb tijdens de caféavond met A (gespreksleider) en M (oudervrijwilliger) gesproken. Na afloop
sprak ik mensen van het logeerhuis en kwamen we tot de conclusie dat ik op de goede weg ben.”
“Wij komen altijd. We praten meestal met de ouders de je al kent (…) Onze eigen wereld is heel
klein geworden. Er zijn mensen die weglopen en mensen die kritiek hebben (…) In het Autisme-café
praat ik met meer mensen dan anders. Dan ben ik met gelijken.”
13
over gespreksleiders en gasten
Wat ouders prettig vinden aan de gespreksleider
De geïnterviewde ouders waren allen tevreden over de ge-spreksleider.
Op grond van hun beschrijvingen wordt duide-lijk
wat zij belangrijk vinden aan een gespreksleider.
• Persoonlijke inzet
• Verbinding aangaan met de zaal
• Toegankelijk ook in de pauze
• Vertrouwd gezicht
• Een lage drempel om vragen te kunnen stellen en dat de
gespreksleider ervoor zorgt dat er echt wordt ingegaan
op de vragen
• Gesprek op gang houden en vragen naar concrete hand-vatten
en tips
• Goed samenvatten en zorgen dat iedereen aan bod
komt.
Wat ouders belangrijk vinden aan de gast:
“Ik heb veel al achter de rug. Ik vond het heel fijn hoe PvL
(gastspreker) sprak over autisme. Dat hij zei dat hij ook niet
alles wist en dat hij ons, de ouders, de aangevers noemde.
“Wij leren ook van ouders”. Ik kreeg het gevoel dat hij naast
mij stond. Het is prettig om te merken dat deze hulpverle-ner
naast ouders gaat staan. Welwillend is om te luisteren.
Ik heb nog de overgangssituatie meegemaakt (meer dan 11
jaar gelden). Toen was er heel erg weinig bekend en nog niet
veel interesse voor autisme. Van lieverlee is er meer kennis
gekomen. Ik heb ook nog bewust meegemaakt dat ik MEE
tot drie keer om hulp heb gevraagd en dat zij niks aanboden:
‘Daar doen wij niks mee’ was toen het antwoord.”

14
“Ik heb gehoord over Colette de Bruin en haar methode. Ik vraag me af of het nog
niet handig zou zijn voor mij. Ik begrijp de belevingswereld van mijn twee zonen
met autisme niet (…) Ik weet niet zo goed welke methode ik moet kiezen.”
Een ouder: “Zo vaak gaan we niet meer naar Curium (kinderpsychiatrisch be-handelcentrum).
Daar hebben we nog 1 of 2 keer per jaar een afspraak. Veel vra-gen
worden ook in het café beantwoord en waarover je kunt gaan nadenken en
stappen in kunt gaan zetten. Bijvoorbeeld de overgang van basisonderwijs naar
voortgezet onderwijs. Je hebt er veel aan hoe andere ouders daarmee omgaan.
Bijvoorbeeld door een afspraak te maken met de zorgcoördinator en te vragen
hoe zij in de school met kinderen met autisme omgaan.”
“Ik heb het wegloopgedrag van mijn zoon met autisme met het logeerhuis be-sproken.
We hebben een protocol opgesteld. Hiervoor heb ik informatie uit het
Autismecafé gebruikt. Deze is bevestigend en verhelderend.”
“Voor mijzelf moet ik erop letten wat voor hulp er voor mij is. Als hij straks gaat
puberen dan weet ik het ook niet en dan heb ik misschien hulp nodig. Nu is de
school voor voortgezet onderwijs dichtbij en mijn zoon is hartstikke lief. Hij is niet
brutaal. Over een paar jaar wordt het misschien lastig. Het is wel vermoeiend.”
“Voor mij is vooral belangrijk ‘eigen tijd’. Mijn kinderen en echtgenoot hangen
verschrikkelijk aan mij. Ze zoeken bevestiging bij mij. Ze zijn onzeker in sociale
contacten. Het is door de jaren heen zo gegroeid: Oh mam los het op. (…) Ik heb
eigen tijd nodig om afstand te nemen van de situatie en even bij te tanken en tot
rust te komen en ook te relativeren. Dat pas ik nu ook toe.”
Anderen vinden nieuwe vormen van hulp en begeleiding via het Autismecafé.
”Ja, dat je het gevoel krijgt dat je niet gek bent en dat je hulp mag vragen. Nog
vaak heb ik het gevoel dat ik mij moet verdedigen.”
“T ijdens een Autismecafé heb ik contact gelegd met MEE voor een herindicatie.
MEE heeft geadviseerd.”
“Ik maak nu gebruik van de vrijwillige thuiszorg en ik heb MEE weleens gebeld
over het aanvragen van een PGB. Zij hebben mij toen geholpen.”
“Ja, ik ga voor mijn zoon een job coach zoeken en vraag mij af hoe het zit met de
Wajong.”
“Ja ik informatie gekregen over begeleid wonen en over werken en uitkeringen.”
”Ik heb gepraat met een begeleider van een puber met een gameprobleem (…)
en met een moeder”
“Ik heb tijdens de Autismecafé avond heel kort een buurvrouw uit een andere
straat gesproken.”
“Ik herken wel bekende gezichten en heb opnieuw contact met oude bekenden.
Ik kwam vorige keer een oud-klasgenote van mij tegen van de basisschool met
wie ik nu weer emailcontact heb (…) Ik heb ook een keer een knipsel op facebook
gezet en heb daar weer contact met mijn oud-collega’s..”
“Voorafgaand en na het Autismecafé het ik mijn vriendin gemaild. Zij heeft een
zoon met autisme. Ik heb mijn ervaringen met haar gedeeld en gemaild dat het
interessant was (…). T ijdens de avond heb ik een praatje gemaakt met een oma
van een jongen met autisme. Ik kende haar niet.”
“Ik heb aan een vriendin de uitnodiging doorgestuurd. Zij heeft kinderen met
autisme met heel claimend gedrag (…) Na afloop heb ik nog contact met haar
gehad. Ik steun haar veel via whatsapp.”
“Na afloop van het Autismecafé heb ik nog gesproken met een mevrouw met een
zoon met autisme. Zij kent de situatie bij ons. Zij vraagt altijd belangstellend.
Geeft tips. Ik spreek haar vaker in het café en soms ook op een andere plek.”
Over ervaren ondersteuning in het Autismecafé
Ondersteuning voor jezelf vragen is lastig
Ouders vertellen het vaak lastig te vinden om tijd voor zichzelf te nemen en hulp
te vragen en voelen zich er best vaak alleen voor staan. Zij zijn voor hulp en be-geleiding
vaak sterk op hun kinderen gericht en minder op zichzelf. In een Au-tismecafé
wordt ruimte gemaakt voor het stellen van vragen en het delen van
zorgen en positieve ervaringen. Het Autismecafé beantwoordt vragen van ou-ders,
waardoor zij soms zelfs minder een beroep hoeven te doen op de hulp van
de GGZ.
Ouders noemen regelmatig dat het Autismecafé effect heeft op de ondersteu-ning
en hulpverlening. Opvallend is ook hier dat het heel vaak gaat om prakti-sche
voorbeelden en tips. Het luisteren naar de verhalen van anderen zorgt voor
de eerder genoemde (h)erkenning, bevestiging en bewustwording. Ouders er-varen
dit als ondersteunend.
“Het is geen hulpverlening, maar wel meedenken.”

15
“De items zijn van te voren duidelijk. Op school blijft het algemeen. Bijzonder dat
mensen met autisme erbij worden betrokken als bijvoorbeeld fotograaf . Eén van
de mooiste bijeenkomsten was toen een vrouw open en eerlijk vertelde over haar
autisme en dat zij eerst naar de lichtjes op het plein moest kijken, voordat zij ver-der
kon lopen. Dat is herkenbaar, want dat doet mijn zoon daar ook.”
“Dit past meer bij mij. “Ouwe jongens krentenbrood sfeer. Het is begrijpelijk, een
lichtere toon en meer praktisch.”
“Het voelt heel vertrouwd, omdat ik heel veel geweest ben. Dat je woorden daar
veilig zijn. Hoe extreem ook, je kan het daar zeggen.”
“Hier krijg ik antwoord op mijn vragen.”
“Op zo’n café breng je een onderwerp ter sprake. Het sociale aspect. Het ontmoe-ten
is heel belangrijk. Dat krijgen we iedere keer terug van ouders.”
Autismecafé aanbevelen aan anderen zorgt voor uitbreiding netwerk
De geïnterviewde ouders zeggen bijna allemaal dat zij andere ouders van kinde-ren
met autisme een bezoek aan een Autismecafé bezoek aanbevelen of al heb-ben
aanbevolen. In de antwoorden van de ouders komen weer de betekenisvolle
aspecten van het Autismecafé terug. Kennis opdoen, ervaringen delen en het
gevoel krijgen dat je er niet alleen voor staat.
Een aantal ouders noemt ook familieleden en professionals die met kinderen
werken. De laatstgenoemden hebben vooral een belangrijke functie om ouders
te informeren over de mogelijkheid van het bezoeken van een Autismecafé.
“Tuurlijk, je kunt bespreken en ook alleen luisteren. Je gaat altijd wel met meer
kennis naar huis dan je bent gekomen.”
“Mensen die ik ken bijvoorbeeld van de basisschool die ook een kind met autisme
hebben. Deze kan ik bijvoorbeeld een mailtje sturen. Als je het hoort van mensen
die ook zijn geweest ga je zelf ook eerder. Volgende keer ga ik weer. Ik vond het
heel interessant.”
“Dat doen we geregeld. Ik heb mijn ouders een keer meegenomen. Mijn moeder
komt ook mee. Die heeft het autisme als eerste herkend.”
Autismecafé in vergelijking met reguliere voorlichtingsbijeenkomsten
op school of elders
Van de geïnterviewde ouders bezoekt een aantal kinderen het speciaal basis- of
voortgezet onderwijs. Veel kinderen bezoeken een reguliere basisschool. Uit de
verhalen kan worden opgemaakt dat op de reguliere basisscholen nog weinig
aandacht voor autisme is. Voor deze groep ouders voorziet het Autismecafé heel
duidelijk in een behoefte. Ook bij deze vraag komt de eerder genoemde open-heid,
de prettige sfeer duidelijk naar voren.
“Op school gaat het nooit over autisme. Het Autismecafé is een meer laagdrem-pelige
bijeenkomst. Er is geen afstand ten opzichte van de gastspreker en de
mensen die bij je zitten. Hier merk je dat mensen met elkaar in contact komen en
praktische ervaring uitwisselen.”
“Op school wordt autisme stilgezwegen.”
“Dat iedereen heel erg open is. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje. Dat voel
je als je er bent.”
“Het is leuker. Dat er zaken worden teruggekoppeld. En er wordt gevraagd. Het
is meer een gezamenlijk iets. Soms is het lastig dat er mensen met autisme in
de zaal zijn. Hoe verhoud ik mij daartoe? Het is voor mij geen belemmering om
te komen. Het is wel een manier om de wereld vanuit een autistisch oogpunt te
kunnen zien. Dat je door ogen van een autist zelf de wereld kunt gaan bekijken.”
“Het Autismecafé is meer ontspannen, laagdrempeliger en gratis. De sfeer is wat
informeler en mijn verwachtingen zijn minder hoog.”
“Het zijn nu allemaal ouders van kinderen met autisme. Dingen worden sneller
begrepen. Je voelt je een stuk normaler. Er is herkenning bij andere ouders.”
“In een Autismecafé weet iedereen waar het over gaat. Op school ben je maar
met een klein groepje. Dit geeft meer herkenning. Je weet meer waar het over
gaat en wat voor problemen er zijn.”
“Hier zijn meer mensen die hetzelfde meemaken. Op school zitten weinig autis-tische
kinderen die moeilijk leren. Ik heb meer het gevoel dat ik écht begrepen
wordt. Op school begrijpen ze er vaak niks van. Ze bedoelen het goed, maar het
begrip is er niet echt.”

“Ja aan vrienden en kennissen.”
“Ja, andere ouders die met een diagnose komen, waar-van
je merkt dat ze nog worstelen. Ik heb het ook aan-gegeven
aan mijn schoonmoeder. Ik zet de uitnodiging
zelf ook altijd op mijn facebook pagina.”
Begeleiders en professionals die met autistische
kinderen werken
Ouders raden ook de begeleiders van hun eigen kin-deren
of collega’s of familieleden die met autistische
kinderen werken aan om te komen. Zo breidt het net-werk
zich uit.
“Ja, aan de begeleiding van de manege en de werkstu-dent
die weleens bij ons komt. En ook aan een collega
die ook autistische kinderen heeft en die hoopt dat er in
haar buurt nog iets wordt opgezet.“
“Ja, een kennis die in het speciaal onderwijs werkt, om-dat
ze met autistische kinderen werkt.”
“De begeleiders van het logeerhuis. Je maakt andere
ouders erop attent die ook in het logeerhuis komen of
andere ouders die een kind met autisme hebben.”
“Mijn vriendin die in het speciaal onderwijs werkt. Ik
vraag haar: Geef het door aan ouders! Dat heb ik zelf
gemist.”
Suggesties van ouders voor het
verbeteren van het aanbod van
het Autismecafé
In deze verkenning is aan het einde van de gesprek-ken
aan ouders gevraagd naar mogelijke verbeterin-gen
in het aanbod van het Autismecafé. Ouders noe-men
vooral praktische zaken in de organisatie over
werving, PR en over inhoudelijke thema’s. Daarnaast
doen zij nog suggesties voor uitbreiding van activitei-ten
als aanvulling op het Autismecafé.
Werving, PR, organisatie en internet
• Meer bekend maken op reguliere basisscholen.
• Het Autismecafé mag nog meer naamsbekend-heid
krijgen.
• Website nog beter onder de aandacht en overzich-telijker
maken. Ongeveer de helft van de geïnter-viewde
ouders kent de website van Stichting Ovaal
nog niet. Degenen die hem wel kennen vinden het
soms lastig om de goede informatie te vinden.
• Goed beheerd forum op internet met vraagbaak-functie.
• Vergoeding vragen, bijvoorbeeld in de vorm van
een vrijwillige bijdrage (Dit gebeurt al op verschil-lende
locaties).
• Het mag van mij vaker, bijvoorbeeld 1 x per maand.
• Zorg voor meer gezamenlijkheid tussen organisa-ties.
• Herkenbaarheid vergroten voor ouders van kinde-ren
met een verstandelijke beperking.
• Maak een duidelijk onderscheid tussen een avond
voor jonge kinderen en lagere schoolleeftijd en
jongeren/jong-volwassenen.
Over gasten
• Pakkende sprekers waarbij theorie en praktijk
wordt gecombineerd en concreet maken voor
de thuissituatie en tips.
• Een databank met geschikte gasten voor de
Autismecafés.
Over thema’s
• Meer informatie over thema’s met betrekking
tot jong-volwassenheid.
• Broertjes en zusjes (brusjes).
• Contact met gemeente /WMO.
• Ouderschap na echtscheiding met autisme.
• Meer aandacht voor opvoedingsaspecten van
jonge kinderen. Met name hoe voed je kinderen
op die al vroeg een diagnose hebben.
• Meer aandacht voor autisme en sport.
Meer vervolg en verdieping op thema’s
Vervolg maken op een bepaald thema, bijvoorbeeld
hetzelfde thema met een andere spreker. Vaak is de
tijd te kort. Het is prettig als dezelfde goede gasten
terugkomen.
Over uitbreidende activiteiten voor jongeren en
jong-volwassenen met autisme
Betaalbare, praktische activiteiten, op ontmoeting
van jongeren gericht, bijvoorbeeld voor jongeren
die elkaar kunnen helpen, kookworkshops.
Organiseren van uitgebreidere ontmoetingsmo-menten
voor gezinnen, bijvoorbeeld buitensport-activiteiten
zoals kaart- en kompaswandelingen.
Daar komen voor de begeleiding ook weer nieuwe
dingen uit.
16

4 HET AUTISMECAFÉ:
VERSTERKING VAN OPVOEDKRACHT
Op grond van de jarenlange praktijkervaring en de verhalen van ouders in dit verkennende on-derzoek
kan worden gezegd dat het Autismecafé haar bestaansrecht heeft bewezen. In dit hoofd-stuk
worden de ervaringen van ouders in een breder perspectief geplaatst. Spreken over ver-sterking
van opvoedkracht kan de suggestie wekken dat deze kracht bij ouders niet aanwezig is.
Dit zou een misverstand zijn. De ervaringsverhalen van de ouders in het Autismecafé laten zien
dat zij zelf heel veel kennis en kunde bezitten. Door ruimte te geven aan de verhalen van ouders
krijgen ouders erkenning voor hun eigen inspanningen en expliciete behoeften. Het bevestigen
van deze ervaring geeft hen kracht en moed om steeds weer opnieuw de uitdagingen aan te gaan
die het opvoeden van een kind met autisme tot vaak ver in de volwassenheid met zich brengt.
Om de ervaringen in het Autismecafé in een breder perspectief te plaatsen en de processen die
zich daar bij ouders afspelen nog beter te kunnen begrijpen, is aansluiting gezocht bij kennis
en ervaring van twee ouderschapsonderzoekers Margareth Hoek en Alice van der Pas (in Hoek,
2013). Verbinding met onderzoek naar de kernelementen van empowerment geeft bevestiging
van de versterkende elementen in het concept van het Autismecafé. De pijlers van de genoemde
onderzoeken worden hieronder beschreven en in verbinding gebracht met de ervaringen van de
ouders in het Autismecafé.
Hartverhalen, de 4-buffertheorie van Van der Pas in het Autismecafé
Margareth Hoek (2013) beschrijft in haar onderzoek naar behoeften van ouders aan opvoedings-ondersteuning
twee belangrijke zaken. Allereerst willen ouders hun hartverhaal vertellen en
daarna graag steun krijgen in het opnieuw overzicht krijgen in hun gezinssituatie. Zo kunnen
zij zelf de regie houden of weer opnieuw nemen. Om het hartverhaal van ouders goed voor het
voetlicht te krijgen is het van belang dat de ondersteuners vragen naar de zorgen, de wensen en
idealen en dat ouders gezien worden met hun eigen geschiedenis en culturele wortels.
Zoals in de vorige hoofdstukken is beschreven wordt in het Autismecafé ruimte gemaakt voor
de ervaringsverhalen van ouders en is er een luisterend oor. Het kunnen vertellen van het eigen
verhaal en het luisteren naar de verhalen van anderen geeft de mogelijkheid tot reflectie en het
in perspectief plaatsen van de eigen ervaringen. Hierdoor krijgen ouders ervaringen mee die
hen helpen om hun eigen situatie beter aan te kunnen en regie te houden of opnieuw te nemen.
17

In het Autismecafé kunnen ouders zichzelf en elkaar vragen stellen over hun
opvoedingssituatie. Een aantal ouders noemt ook letterlijk de functie van re-flectie
en stil staan bij de eigen opvoedingssituatie.
Buffer 3:
Taakverdeling: een heldere taakverdeling met (levens)partner, de opvang, de
grootouders, de school zorgt voor een goed opvoedingsklimaat.
Het opvoeden van kinderen met autisme vraagt extra veel afstemming tus-sen
ouders en kinderen, ouders onderling en het systeem er omheen. Ouders
hebben een belangrijke rol in het vertalen van de behoeften van hun kinde-ren
in alle sociale situaties buiten het gezin. De geïnterviewde ouders vertel-len
hierover niet zo heel veel voorbeelden. In Autismecafés is het vertalen
naar school, de buurt, de familie een regelmatig terugkerend onderwerp.
Buffer 4:
Solidaire gemeenschap:
Veel ouders ervaren onbegrip in hun directe familie en omgeving. In onze
samenleving is kennis en inzicht over autisme de laatste tien jaar sterk ge-groeid,
maar nog lang niet overal bekend. De sfeer in de Autismecafés wordt
door de geïnterviewde ouders ervaren als één van onderling begrip en so-lidariteit.
Zeker als ouders vaker een Autismecafé bezoeken hebben zij het
gevoel onderdeel te zijn van een sociaal netwerk waar zij met hun specifieke
vragen en ervaringen over de opvoeding van hun kinderen terecht kunnen.
In die zin biedt het Autismecafé een uitbreiding van het sociale netwerk van
ouders. Het ontmoeten van andere ouders geeft het gevoel er niet alleen voor
te staan.
De ervaringsverhalen die ouders vertellen in het Autismecafé en ook in het on-derzoek
zijn uit het leven gegrepen. Zij kunnen met recht ‘hartverhalen’ worden
genoemd. Het uitwisselen van deze verhalen, het reflecteren op de eigen gezins-situaties,
het ontmoeten in een begripvolle omgeving en het gaan horen bij een
betekenisvol nieuw sociaal netwerk levert een positieve bijdrage aan de door van
der Pas genoemde buffers voor goed ouderschap. Het Autismecafé levert aan dit
proces een unieke en wezenlijke bijdrage.
Ouderschapsdeskundige Alice van der Pas ontwikkelde de 4-buffertheorie. De
aanwezigheid van deze buffers vergroot de kans dat ouders hun kinderen beter
kunnen opvoeden. Ouders van kinderen met autisme missen vaak een aantal
van deze buffers. Het is de vraag hoe het Autismecafé tegemoet komt aan één of
meer van deze buffers. We kijken per buffer hoe die zich verhoudt ten opzichte
van het Autismecafé.
Buffer 1:
‘goede ouder’-ervaringen die ouders laten weten dat ze het als ouder toch niet zo
slecht doen.
Op basis van de gevoerde gesprekken biedt het Autismecafé ruimte aan ou-ders
om ‘goede ouder’-ervaringen te delen met gasten en elkaar. Door het
Autismecafé worden veel ouders zich ervan bewust dat zij al heel veel dingen
in de opvoeding van hun kinderen goed aanpakken. Zij vinden herkenning
en bevestiging bij elkaar en bij gasten. Of dit nu ervaringsdeskundigen zijn
of professionals. De opvoeding van kinderen met autisme vraagt een speci-fieke
aanpak. De meeste kinderen hebben al geruime tijd een diagnose en
de ouders hebben zichzelf dus al behoorlijk verdiept in de materie rondom
autisme. Zij kunnen met recht ervaringsdeskundig worden genoemd. Het
Autismecafé doet daar een duidelijk appèl op.
Een interview met een gast die goede informatie geeft en die aansluit bij re-acties
en vragen van ouders geeft de ouders een gevoel van erkenning en be-vestiging
en geeft zicht op nieuwe mogelijkheden. Dit kan zijn op het niveau
van persoonlijke bewustwording en in wat zij zelf nog nodig hebben in hun
dagelijkse gezinsleven.
Buffer 2:
Metapositie: de mogelijkheid om zo nu en dan boven het dagelijks geharrewar
uit te stijgen en zichzelf goede vragen stellen
In het Autismecafé nemen de bezoekers letterlijk even afstand van de thuis-situatie.
Voor sommige ouders is het al een hele klus om van huis te gaan.
Sommige kinderen zijn angstig en het valt in de praktijk niet mee om een
geschikte oppas te vinden.
18

Het Autismecafé: versterken van opvoedkracht
Bouwmans (2012) beschrijft in haar boek ‘Naar het hart van empowerment’ 4
kernelementen die in een ‘empowerend initiatief’ terug te vinden zijn. In het Au-tismecafé
zijn deze kernelementen terug te vinden op de volgende wijze:
1. Vergroten van de eigen leefwereld en de mate waarin het individu vorm
kan geven aan zijn eigen leven.
In hoofdstuk 3 is beschreven hoe het Autismecafé het sociale netwerk van ou-ders
vergroot.
2. Middel is het bieden van strategieën, samenwerkingsmogelijkheden,
steun en hulpbronnen en tools die het zelf mogelijk maken om invulling
te geven aan de levensgebieden en/of het faciliteren van ontmoeting,
ontplooiing en participatiekansen.
Het Autismecafé biedt ouders op de avonden zelf een luisterend oor en de ge-legenheid
om elkaar te ontmoeten. De goede informatie in het perspectief ge-plaatst
van dagelijkse ervaringsverhalen geeft zicht op mogelijkheden voor ver-dere
ontplooiing van de ouders en hun gezinsleden. Ouders ervaren steun aan
elkaar.
3. Aanpak is integraal, waarbij ruimte is voor dialoog, initiatieven, op
verschillende vlakken en waarbij er voldoende steun geboden wordt.
In het Autismecafé wordt ouders ruimschoots de gelegenheid geboden om met
elkaar in gesprek te gaan. Ouders ervaren steun van elkaar en de gasten. De ou-dervrijwilligers
en de gespreksleiders zorgen met elkaar voor de randvoorwaar-den
om de avonden op een prettige en veilige manier te laten verlopen. Zij wor-den
op hun beurt weer ondersteund door de medewerkers van Stichting Ovaal.
4. Voorwaarde is erkenning van zowel mogelijkheden als beperkingen
Alle geïnterviewde ouders noemen dat zij in het Autismecafé erkenning krijgen
voor de mogelijkheden en de beperkingen die het opvoeden van hun kinderen
met autisme met zich mee brengen.
De vier kernelementen van empowerment zijn op verschillende niveaus in de or-ganisatie
van de Autismecafés terug te vinden. Bij de ouders die het Autismecafé
bezoeken, bij de oudervrijwilligers die de Autismecafés organiseren en bij de
medewerkers van Stichting Ovaal die de oudervrijwilligers en gespreksleiders
ondersteunen. De verdere uitwerking en beschrijving van dit proces verdient
nog meer aandacht.
De verkennende gesprekken met 22 ouders en de ervaringen van Stichting
Ovaal met het Autismecafé heeft meer zicht gegeven op de eigen definitie van
versterking van opvoedkracht.
Het Autismecafé gaat er vanuit dat ouders van kinderen met autisme veel erva-ringskennis
hebben die zij op nog weinig plekken kunnen delen. Daarom biedt
het Autismecafé hen een prettige en toegankelijke plek om met (ervarings)des-kundige
gasten en elkaar ervaringsverhalen uit te wisselen. Dit gebeurt onder
leiding van een professionele gespreksleider. In deze uitwisseling vinden zij
(h)erkenning, bevestiging en bewustwording van relevante zaken voor henzelf
en hun gezinsleden. Dit proces van uitwisseling wordt door veel ouders als on-dersteunend
ervaren. Zo zou je kunnen spreken van het versterken van opvoed-kracht.
19

HET AUTISMECAFÉ CYCLUS VAN BEWUSTWORDING
HET AUTISMECAFÉ VERGROOT
DE LEEFWERELD VAN OUDERS
groep ouders
= netwerk!
DE OUDER &
ZIJN/HAAR OMGEVING
een ouder heeft veel
aspecten om rekening
mee te houden
REFLECTIE
INDIVIDUEEL OF MET PARTNER
KIND
WERK
GEZIN
FAMILIE
INSTANTIES
oh gelukkig, ik ben niet
de enige die het lastig vind
ik ben best
al goed bezig
zo kun je omgaan
met een boze bui
reflectie
NIEUWE KENNIS EN VAARDIGHEDEN
BEWUSTWORDING
HERKENNEN
BEVESTIGING
Het Autismecafé biedt:
RUIMTE VOOR ERVARINGS
VERHALEN VAN OUDERS
reflectie
reflectie

5 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN
voor onderzoek, ontwikkeling en praktijk
Conclusies
Autismecafé: positief gewaardeerde en waardevolle aanvulling op het bestaan-de
ondersteuningsaanbod voor ouders van kinderen met autisme
• Ouders vinden in het Autismecafé een betekenisvolle plek waar zij hun
ervaringsverhalen kunnen uitwisselen en kunnen reflecteren op hun ei-gen
situatie. Dit is een ervaring die zij vaak nergens anders hebben. Wat
ouders hebben aan het Autismecafé is voor hen van veel betekenis. Het
Autismecafé kan worden gezien als een belangrijke aanvulling op het be-staande
ondersteuningsaanbod voor ouders van kinderen met autisme.
• De ouders die in deze evaluatie zijn geïnterviewd zijn bijna al-lemaal
zeer positief over hun bezoek aan één of meerdere Autis-mecafés.
Zij zouden iedere andere ouder met een kind met au-tisme
een bezoek aan een Autismecafé aanbevelen. Zij vinden het
zinvol voor andere ouders en ook voor vrienden, kennissen, familieleden
en professionals die met kinderen, jongeren en jong-volwassenen werken.
• De geïnterviewde ouders stuiten in hun dagelijks leven nog vaak op veel
onbegrip als het gaat om de opvoeding en begeleiding van hun kind(eren).
De Autismecafé-avonden voorzien in een behoefte aan het ontmoe-ten
van andere ouders met vergelijkbare ervaringen in een sfeervolle
en begripvolle omgeving. Zij voelen zich er welkom en op hun gemak.
• Tijdens de Autismecafé-avonden ervaren ouders in het contact met de
gast(en) een gevoel van (h)erkenning van hun eigen gevoelens, erva-ringen
en zorgen bij de vaak zware opvoeding van hun kind(eren) met
autisme. Tegelijkertijd worden zij ook regelmatig bevestigd in de keu-zes
die zij al hebben gemaakt. Dit zorgt voor positieve gevoelens bij ou-ders
over hun rol als ouder. Deze bevestiging is steeds opnieuw nodig,
omdat iedere ontwikkelingsfase ouders weer voor nieuwe vragen stelt.
• Het uitwisselen van informatie onderling noemen ouders een be-langrijk
onderdeel van de avond. Dit geeft praktische hand-vatten
en mogelijkheid tot reflectie op de eigen thuissituatie.
• Ouders hebben behoefte aan positieve voorbeelden. Het uitnodigen van
gasten met een vorm van autisme of de aanwezigheid van jongeren of vol-wassenen
met autisme in de zaal die open durven spreken over hun moge-lijkheden
en beperkingen en wat zij nodig hebben geeft hoop en perspec-tief
voor ouders van jongere kinderen met wie het nog minder goed gaat.
• De oudervrijwilligers zijn belangrijke initiators en rolmodellen. Door open
te zijn over hun eigen thuissituatie en ook hun eigen praktijkervaringen met
de bezoekende ouders te delen, zorgen zij voor een uitnodigende sfeer en
een lage drempel om zelf met verhalen te komen. Veel ouders zijn in aan-raking
gekomen met het Autismecafé door één van de ouderorganisatoren.
De Autismecafés sturen alle ouders die daar prijs op stellen een persoon-lijke
uitnodiging per email. Steeds meer Autismecafés zijn actief op Face-book
en Twitter. Het delen van ervaringskennis via social media biedt ook
mogelijkheden voor ouders die niet naar een Autismecafé kunnen komen op
de hoogte te blijven. De oudervrijwilligers zijn hierin belangrijk initiators.
• Margareth Hoek beschrijft in haar onderzoek dat als ouders steun nodig heb-ben
bij de opvoeding van hun kinderen zij vooral hun persoonlijke verhaal
kwijt willen, hun ‘hartverhaal’. In dit verhaal is zowel oog voor zorgen als voor
de idealen en dromen die ouders hebben. Vaak is er in de hulpverlening te
veel aandacht voor de dingen die niet goed gaan. Verder willen ouders graag
geholpen worden om weer overzicht te krijgen in hun situatie. In het Autisme-café
reflecteren ouders op hun eigen situatie en kunnen ouders de positieve
en negatieve ervaringen van elkaar benutten in het maken van keuzes voor
en met hun eigen kinderen met autisme. Alice van der Pas spreekt als het gaat
om reflecteren over het komen in de ‘metapositie’. Dat je als ouder even met
iets meer afstand naar je eigen situatie kunt kijken. Van der Pas spreekt ook
over het belang van ‘goede ouder’ ervaringen. ‘Dat je het nog niet zo slecht
doet’. In de context van het Autismecafé is er ruimte om deze goede ouder-ervaringen
te delen en daardoor meer zelfvertrouwen te krijgen als ouder.
21

• De in dit onderzoek door ouders genoemde belangrijke
ingrediënten van het Autismecafé kunnen ook gezien
worden in de context van een proces van versterken van
eigen kracht. In de werkwijze van Autismecafé zijn de
meeste elementen te vinden van de door Bouwmans
(2012) beschreven kernelementen van empowerment.
Een bezoek aan een Autismecafé vergroot de leefwereld
van ouders en jongeren. De ouders krijgen de gelegen-heid
om elkaar te ontmoeten en ervaringskennis met el-kaar
uit te wisselen. Hierdoor wordt het perspectief op
ontplooiingskansen voor kinderen met autisme vergroot.
In de Autismecafés is erkenning van mogelijkheden van
ouders en kinderen met autisme en wordt tegelijkertijd
aandacht besteed aan de beperkingen. De organiserende
ouders bieden deze mogelijkheden aan de bezoekers van
het Autismecafé. Stichting Ovaal biedt de organiserende
oudervrijwilligers ondersteuning bij het realiseren van de
Autismecafés. Op verschillende niveaus in de organisatie
zijn de kernelement van empowerment terug te vinden.
• Het Autismecafé is een belangrijke vindplek voor ervarings-verhalen
waar niet alleen ouders en gezinnen met autisme
maar ook hulpverleners, beleidsmakers en scholen hun
voordeel mee kunnen doen.
Aanbevelingen: Onderzoek, ontwikkeling en praktijk
Onderzoek
• Meer kennis en aandacht is nodig voor de manier waarop het proces van ‘empowerment’ bij
de oudervrijwilligers verloopt en verder kan worden gefaciliteerd.
• Meer zicht op wat vaders ervaren en mogelijk ook andere bezoekers, bv. familieleden en pro-fessionals.
• Vanuit empowerment en vraag uit de praktijk zicht krijgen op aanvullende initiatieven.
Ontwikkeling
• Voor de onderbouwing van de subsidie voor gemeenten en andere fondsen is het van belang
dat de evaluatieformulieren goed worden ingevuld en mogelijk ook door Stichting Ovaal
centraal worden verzameld en verwerkt. Deze informatie geeft mogelijk nog meer zicht op
landelijke trends.
• Bij de training en begeleiding van de oudervrijwilligers en de gespreksleiders is het goed om
hen er steeds opnieuw bewust van te laten zijn dat de verhalen van ouders leidend moeten
blijven en zijn bij de keuze van thema’s en de bijbehorende gasten. De gespreksleiders moe-ten
tijdens de interactie met de zaal zich steeds bewust zijn dat de hartverhalen van ouders
voldoende ruimte krijgen met al hun succesvolle ingrediënten.
Praktijk
• Ga door met de verdere uitvoering en ontwikkeling van dit concept.
• Blijf tijdens de Autismecafés zorgen voor voldoende ruimte voor ervaringsuitwisseling.
• Bij de keuze van een gast, is het van belang dat deze goed in staat is om voor ouders relevante
informatie te geven én om te luisteren naar de verhalen ouders en daarop in te kan gaan.
• De gespreksleider heeft een belangrijke taak in het zorgen voor voldoende herkenbaarheid,
begrip en ruimte voor de ervaringsverhalen van ouders.
• Let daarbij op de balans tussen zorgen delen en het zicht krijgen op een meer hoopvol per-spectief.
22

LIJST VAN GERAADPLEEGDE BRONNEN
Bockel van, J. (2009). IJskastmoeder. Leven met een aspergerkind. Tielt: Lannoo.
Bouwmans, J. (2012). Naar het hart van empowerment. Een onderzoek naar de grondslagen van
empowerment van kwetsbare groepen. Utrecht: Movisie.
Brown, B. (2013). Bezield ouderschap: de moed de volwassenen te zijn die we willen dat onze
kinderen worden. In: De kracht van kwetsbaarheid. (p. 210-238). Utrecht: AW Bruna uitgevers
BV.
Heuvel, van den E. Kapteijns, A (2013). Autisme een leven lang Grote behoefte aan gezinson-dersteuning
bij autisme. In Editie 2, p. 12-13.
Hoek, M. (2013). Deze ondersteuning heb ik nodig. Ouders over goed ouderschap en gewenste
ondersteuning. LOC/LCF.
Kleij van der, J. (2012). Jaarverslag Stichting Ovaal. Laren: Stichting Ovaal.
Kwakkel-Scheffer, N. (2007). Ondersteunen en versterken van ouderschap. In: I. Noens en
R. van Ijzendoorn (red.). Autisme in orthopedagogisch perspectief. (pp. 185-199).
Meppel: Boomacademic.
Landman, S. (2009). Moederen met autisme. Uitgeverij: www.schrijverijmooimens.nl.
Lieshout van, M. (2013). Het Autismecafé: de kracht van ouders. Uitgeverij: BigBusiness Publis-hers
i.s.m. Stichting Ovaal.
Mars, G. (2012). Minder gezinnen met gehuwde ouders. CBS: webstat.
Miesen, B. (2002). Het Alzheimercafé. Utrecht/Antwerpen: Kosmos – ZK uitgevers.
Vermunt, L. Bailly, J. (2013). E-health psycho-educatie, een exploratief onderzoek. Psycho-educatie
bij Autisme. In: Kind en Adolescent praktijk, p. 100-107.
22 interviews met ouders die het Autismecafé hebben bezocht.
23

BIJLAGEN
1 Vragenlijst onderzoek: Autismecafé, de betekenis van het bezoeken van het Autismecafé
2 Voorbeeld van het in het Autismecafé gebruikte evaluatieformulier
3 Voorbeeld van de uitwerking van jaarlijkse evaluatiegegevens uit Leiden in 2013
24

BIJLAGE 1 • pagina 1
Vragenlijst onderzoek: Autismecafé, de betekenis van het bezoeken van het Autismecafé

BIJLAGE 2
Voorbeeld van het in het Autismecafé gebruikte evaluatieformulier

Voorbeeld van de uitwerking van jaarlijkse evaluatiegegevens uit Leiden in 2013

Onderzoek autismecafe

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

Destacado

Destacado (9)

Similar a Onderzoek autismecafe

Similar a Onderzoek autismecafe (20)

Más de Outside-school-Care

Más de Outside-school-Care (20)

Onderzoek autismecafe