2. Chagasqa, uk enfermedad tropical
desatendida nisqa sutichanku.
Kay laya unquykuna saqirasqa
kanku
Saqirasqa, qunqasqa
unquy
3. Kay unquykunaqa, qunqasqa unquykuna sutichallankutaq, waqcha
runakunata, mana uyarichikuqkuna runakunata astawan unquchikun.
.
Kay qunqasqa unquykunaqa,
waqcharunakunata astawan nanachikun,
ñataq uk runaman, jinallataq
familiantinta nanachin.
4. Suqta runamanta, uk
runa kay qunqasqa
unquykunawan
kawsan...”
Kayta nisqa nin: Joaquim Gascon, Director de la Iniciativa de EnfermedadesTropicales Desatendidas, ISGlobal
6. Kay chunka
qanchisniyuq qunqasqa
unquykuna, kay sutiyuq
kasqanku:
17
1. Dracunculosis
10. Pian
2. Filariasis linfática
11. Dengue
3. Oncocercosis
12. Rabia
13. Leishmaniasis cutánea y
mucocutánea/Leishmaniasis
visceral
4. Esquistosomiasis
5. Helmintiasis transmitidas
por el suelo
14. Lepra
6. Cisticercosis / Taeniasis
15. Úlcera de Buruli
7. Equinococosis humana
16. Enfermedad de Chagas
8. Tracoma causante de ceguera
17. Tripanosomiasis humana
9. Fascioliasis
africana
7. Chagas unquyta uk juch’uy
khurito Trypanosoma cruzi
sutiyuq unquchiwanchiq
kay khurituqa, uluchi
wisampi tiyakun, paytaq
runasman unquyta
chimpachin
8. Chagas unquyqa jawa
suyukunaman miraykuchkan
Chagas unquy astawan
riqsikun América Latina,
nisqapi, jinapis
migraciónrayku, jawa
suyukunaman apakuchkan...
9. ...Kunanqa Chagas unquy kay
suyuspiña kachkan:
Canadá
>5,500
EEUU
>300,000
Europa
>80,000
Japón
>3,000
Sapa suyupi chay chhika runa Chaqaswan kachkanku
Australia
>1,500
15. Chagaspaq muyuynin:
Uluchiniqta
Iskay
killa
Iskay chunka, kimsa
chunka wata
Mana ni ima nananchu
Chunka runamanta,
suqta runa mana ni
imanta nananqa,
Jinalla, mana
unquspa
kawsakunqanku
Unqusqa runamanta uklla,
iskaylla
Ch’unchulasninkumanta
unqukunku
Yawarta
yapachikuspa
25-30% complicaciones
cardíacas
Mamamanta
wawitanman
Ch’ichi
mikhuna niqta
TRANSMISIÓN
PURICHIY
Kay chawpipi nisuman,
FASE
Mana yachakunchu
AGUDA
unqusqanta, nitaq
Chimpachikuyjampichikunkuchu
tawan pacha
Chunka runamanta kimsa runa sunqunmanta
unqukunku.
FASE CRÓNICA
Kaypiqa, ch’inlla unquy,
puñusqa jina kachkan
10.000
Chagasrayku wañunku sapa wata
16. Chagas rayku
achkha qullqi
chinkachkan
América Latina
nisqapi:
Banco mundial nisqa, qhawan
Chagasqa uk jatun unquy
kasqanta. América Latina
nisqapi, dengue, malaria
unquymanta aswan sinchi
kasqanta.
Sapa wata:
Chaqasrayku, sapa wata 752.000 jornales chinkapun, kay
unquywan runa wañupusqanrayku
Kay unquyraykullatataq chinkallantaq 1200 millones dólares
nisqapi
Brasil suyupi Chaqaswan unquqkunaqa, mana llank’ayman
riyta atinkuchu. Achhayrayku qullqipis chinkallantaq, 5
millones dolarespi perjuiciota jina qhipan.
19. Unquymanta
Jark’akuna
Chagaspaq manaraq vacuna kanchu. Chayrayku jark’akuyta
yachana tiyan, imatá ruwana mana unqunapaq
Uluchimanta jark’akuspa
Wasikunapi maypichus uluchi tiyan fumigakunan tiyan
Wasikunata allinyachina
Wasi ukhupi pichana, k’uchunchana ima
Yawarta yapachikuspa
Sumaqta qhawarina tiyan mana Chagasta
chimpachikunapaq.
Unqusqa mamakunata waturina tiyan
Mamakunaqta yawarninpi Chaqasta qhawarina tiyan.
Wawakuna Chagaswan paqariqtinku usqayllata jampina
tiyan, manaraq astawan unqusaqtinku.
Unquyta
Sayachina
20. Jampikunamanta
FASE AGUDA
Unquy chimpachikuytawan pacha
Juch’uy wawakunaqa,
manaraq watanta
junt’aspa, tratamientowan
sumaqta jampikunku
Machurunakunapi,
juch’uy
wawakunapi uk
watayuk pataman,
jampikuyta atinku,
manaraq iskay killa
pasaqtin unquyta
jap’isqankumantapacha
FASE CRÓNICA
Achka watasmantaña
Chaqaswan unquqkunaqa, allin jampisqa,
sumaq waturisqa kaqtinkuqa, waliqllata
kawsakuyta atinkunman.
Jampikunaqa, manapis q’alituta jampinman
chayqa, yanapallantaq mana astawan unquy
wiñananpaq.
Wakin runakunapi,
kay jampikuna, chay
Chagas khuruta
wanchiyta atin
21. Iskaylla jampikuna
Chagas unquypaq tiyan:
Jinapis allinyachinaraq
Achkha wataña unquqkunamanqa, kay
jampi, as pisillataña jampinman kasqa
Kay jampitaqa, iskay killata uk doctor
nisqanman jina jap’ina, paypaq
waturiyninwanpuni traqanitasta uqyana
Mana tukuy unquq runapaq
jampi kasqachu
Kay jampiqa, qhasqas, waq nanaykuna ima
rikurichiyta atinman. Nitaq tukuytachu
jatarichinchu, pisi runakunata dañuchikun.
22. I+D
Astawan yachayta mask’aspa, astawan llank’aspa
Kayta runaman atisuman qayllachiyta:
Runata astawan
waturisuman
Sumaq
jampikuna
kanman
27. Chagas unquymanta astawan
yachanapaqqa, internet
nisqaman yaykuspa kayta
mask’ariy. Chay anqas
qillqasqa chayman ñit’iriy:
Chimpachikuytawan pacha
www.ISGlobal.org
Pachi