1. Funksionet e ADN-së dhe ARN-së;
Transkriptimi dhe Translatimi i informacionit
gjenetik; Mutacionet e Gjeneve
Acidi dezoksiribonukleik (ADN) është materiali që mban
udhezimet e trashëgimisë në bërthamën qelizore. Ai formohet
nganennjesi te quajtura nukleotide. Te gjitha nukleotidet
formohen nga një sheqer me pesë atome karboni (dezoksiriboz)
dhe një grup fosfat. Gjithashtu, ato (nukleotidet) kanë një nga
katër bazat eazotuara; bazat e azotuara janë: adenina,guanina,
citozina, dhe timina.
Ne një molekule ADN-je, dy vargje nukleotidesh përdridhen
sëbashku ne një strukturë të veteme duke formuar një helike të
dyfishtë, dyvargeshe. Dy vargjet lidhen midis tyre me anë të
lidhjeve hidrogjenore qeë formohen midis cifteve të bazave.
Bazat në strulturën e ADN-së ciftezohen sipas një rregulli te
caktuar, të induktuar nsa sktruktura kimike e bazave të
azotuara: adenina e njerit varg ciftëzohet gjithmone me timinën
e vargut perballe (A – dy lidhje hidrogjenore - T) dhe
guanina lidhet me citozinen (G – tre lidhje hidrogjenore – C).
ADN-ja ka aftesi tedyfishohet. Fillimisht te dy vargjet e helikes
se dyfishte shperdridhen duke undare nga njeri tjetri. Me pas,
per secilin nga vargjet formohet një varg i riduke
ndjekurrregullat e perplotesimit ose komplementaritetit. Ne
kete menyre formohen dy helika te reja dyvargeshe, ne

2. cdonjeren prej te cilave njeri vargështë “i vjeter” dhe tjetri “i
ri”. Dyfishimi i ADN-së është një proces qekryhet nen veprimin
e disa enzimave.
Rruga qe shkon ngainformacioni i ADN-së deri ne prodhimin e
proteinave mund te permblidhet sipas kesaj skeme:
ADN (kopjim) –> ARN (përkthim) –> Proteina
Ne hapin e pare ose kopjimi, një zone e caktuar e njerit prej
vargjeve te helikes se dyfishte te ADN-së sherben si baze per
formimin e një vargu ARN-je. Vargu i ARN-së i formuar ne kete
menyre është perplotesues me ate pjese te vargut e ADN-së
prej te cilit është kopjuar informacioni. (Tek ARN-ja në vend të
bazës së azotuar timinë gjendet baza e azotuar Uracil.)
Në hapin e dytë informacioni i kopjuar në formën e ARN-së
“përkthehet” ne renditje aminoacidesh në vargun polipeptidik.
Në këtë proces marrin pjese tre klasa ARN-je: mARN (ARN
mesazhere), tARN (ARN transporti) dhe rARN (ARN
ribozomiale) si dhe ribozomet. Gjithashtu, janë te pranishme
shumë enzima me rolet përkatëse të llojllojshme. Përkthimi
fillon me bashkimin e dy nënnjësivete ribozomit, tARN-së
përkatëse dhe vargu të mARN-së të kopjuar nga një zonë
ecaktuar e ADN-së. Vargu polipeptidik zgjatet ndërkohë që
tARN-ja vendos aminoacidet ne ribozome në bazë të
informacionit të mARN-së. Përkthimi ndalon kur ribozomi gjen
një kodon të ashtuauajtur stop.

3. Marrëdhenia midis një renditje te caktuar nukleotidesh të ADN-
së ose mARN-së dhe një renditjeje të aminoacideve në vargun
polipeptidik përbën atë që quhet kodi gjenetik.
Një renditje e nukleotideve që lexohen sipas një grupi treshesh,
e quajtur kodon. Treshja përplotesuese perkatese e tARN-së
quhet antikodon.
Ne pergjithesi, udhezimet per ndertimin e proteinave ne ADN
ruhen nga njëri brez në tjetrin. Kryqkëmbimi dhe rikombinimi,
ndryshimet në strukturen ose ne numrin e kromozomeve si
dhe mutacionet gjenetikemund të ndryshojnë pjesë të caktuara të
materialit gjenetik, e si pasojë të kornizës së leximit të
informacionit. Për shembull një delecion, një shtim apo një
zëvendesim i një ose me shumë bazave te azotuara ne renditjen
e nukleotideve te një gjeni mund të shkaktoje një alteracion që
quhet, pra mutacion gjenetik. Disa ngamutacionet gjenetike
mund te shkaktohen nga faktore mjedisorë, te cilet sulmojne
molekulat e ADN-së dhe ndryshojnë strukturen e saj. Disa
viruse me enzimat përkatës, rrezatimi UV dhe disa perberes
kimike janë shkaktare te mutacioneve. Elementët kimikë që
shkaktojnë mutacione quhen mutagjenë.