1. November 2009: opdracht extern studiebureau
Grontmij
Manu Versluys
Stationsstraat 51
2800 Mechelen
Fris in het landschap
Jean François Van den Abeele, Els Huigens, Evelyne Fiers
Monterreystraat 28
9000 Gent
Kind en Samenleving vzw - ruimtecel
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
Wouter Vanderstede
IN HET LANDSCHAP
Nieuwelaan 63
1860 Meise

2. ‘dromen en optillen’: beeld verruimen: 1
Speelplek voor scharrelkinderen
En als kinderen het voor het zeggen zouden hebben?
Dan zijn in hun woonomgeving overal ‘wilde natuurplekjes’ te vinden
Waar ze vrij met eigen fantasie kunnen ravotten, putten maken, in bomen
klimmen, kampen bouwen, met water spelen...
Richard Louv, Amerikaanse auteur spreekt over natuurdeficiëntie bij kinderen
FRIS IN HET LANDSCHAP
Kees both Nederlandse pedagoog vreest voor de teloorgang van het
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
‘scharrelkind’
IN HET LANDSCHAP

3. samen dromen over ....
soorten van participatie!
Meedenken, meepraten, meedoen
Vanaf het allereerste begin - aanleg
onafhankelijke moderator bij overleg (presentatie ambitie, praatplan, ...)
bewoners/gebruikers moeten denken vanuit gemeenschappelijk en niet
vanuit eigenbelang
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

4. samen dromen over ....
meepraten, -denken en -doen!
Voor opmaak praatplan:
ontdekken en ervaren
1a: Bezoek aan goede voorbeelden
kennismaking met wat je wilt bereiken: wat kan het zijn?
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
ervaren hoe het functioneert
IN HET LANDSCHAP
meenemen: wat vond ik er (niet) leuk/goed?

5. Bezoek goede voorbeelden: ontdekken en ervaren
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
wat vind ik leuk, ........ wat niet!

6. meepraten, -denken en -doen!
Voor opmaak praatplan:
dromen van ...
1b: referentiefoto’s
Blik verruimen
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
Confronteren met wat ze nog niet kennen
IN HET LANDSCHAP
Argumenteren waarom

7. meepraten, -denken en -doen!
Voor opmaak praatplan:
dromen over ...
1c. tekenen / maquettes / ...... maken
wensen kenbaar maken
nadenken over het park, plein, ....
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

8. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
mijn ‘droompark’ op het westerringspoor
samen met kinderen maquette maken AS&SB Wetserringspoor Gent

9. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
mijn ‘droompark’ op de Warande- Kortijk
jongeren vertellen hun droompark aan de volwassenen, bestuur en
ontwerper

10. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
‘Check it Out’ jongerendag : tentoonstelling van de wensen en dromen

11. samen dromen over ....
meepraten, -denken en -doen!
opmaak praatplan:
met schetsen de eerste ideeën weergeven
resultaat van overleg, de wensen, dromen, ...
+ visie ontwerper en gemeente
terugkoppeling naar bewoners
terreinwandeling met schetsen op terrein
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

12. schetsen op terrein
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
praatplan: luisteren en uitleg geven aan de bewoners - Prettige Wildernis

13. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Het parkement: luisteren en uitleg geven aan de bewoners - Prettige Wildernis

14. terreinwandeling
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Clementwijk: wandelen, luisteren en uitleg geven aan de bewoners (700!)

15. overzichtsplan op terrein schetsen op terrein
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Clementwijk: wandelen, luisteren en uitleg geven aan de bewoners (700!)

16. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
napraten, discussiëren, ..... met een drankje

17. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
reageerbuis
..... de opmerkingen/reacties

18. samen dromen over ....
meepraten, -denken en -doen!
opmaak ontwerp:
resultaten verwerken in een definitief plan
terugkoppeling naar bewoners
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
eventueel bijstellen
IN HET LANDSCHAP

19. meepraten, -denken en -doen?
uitvoering: kraanman legt uit
regelmatige info
samen aanleggen?
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
samen met de scoutsleiding

20. meepraten, -denken en -doen?
uitvoering: wilgenhut bouwen
samen aanleggen?
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
samen met de school

21. 1
FRIS IN HET LANDSCHAP
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Samenwerken aan het park: een betrokkenheid die veel te maken heeft met
‘trots zijn op’ en ‘verantwoordelijkheid opnemen voor’

22. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
feestelijke opening!!!

23. samen dromen over ....
meepraten, -denken en -doen!
beheer bewoners beheren een deel
van het park
(deels) door bewoners (haalbaarheid!)
peterschap
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Evaluatie beheer: samen

24. resultaat: sociale dynamiek!
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
De vurige lichtkooi... In de prettige wildernis

25. Neerlandpark
Intentienota
Natuurontwikkeling & spel in stedelijk landschap
Waterberging
Reliëf, groen en water als bepalende factor
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

26. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Visie praatplan

27. Participatie kinderen en volwassenen 12 januari 2010
Concrete sessies:
• Bevraging in Neerlandschool: 2 klassen
(Kind & Samenleving + ontwerpers)
• Bevraging Chiro Jowen (Jeugddienst Wilrijk)
• Bevraging stedelijke school De Zonnebloem (Stedelijk Wijkoverleg)
• Veldinterviews met jongeren (Kind & Samenleving)
• Gebruikers semi-private tuin Kleine Doornstraat
• Presentatie praatplan en bevraging bewoners in RVT
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

28. Participatie
Wensen van de kinderen en jongeren:
• ‘Hutten en uitkijkpunten’
> uitkijkpunten aan randen van celkern
• ‘Avontuurlijke speelruimte’ met zekere speel-uitstraling
> langs Asseweg en op centraal punt
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

29. Participatie
Ondersteunende thema’s:
• ‘Water en moeras’ (moeras: chiro vs. kinderen)
• ‘Boomconstructies’ geïntegreerd in speelruimte
• ‘Heuvels’ als onderdeel van speellandschap,
crossparcours voor fiets, ‘gewoon een grote berg zand’ (chiro)
• ‘Zelf dingen maken: voortbouwen op voorgegeven
constructies’, ‘interactief’ (chiro)
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

30. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

31. Opbouw planproces
Voorontwerp en aanpassingen ontwerp
• hydrografie en water
• reliëf
• ontsluiting en pleintjes
• natuur
• speelnatuur
• gazon, volkstuinen, hondenloopweide
• struweel en bos
• bomen
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Beheer

32. Hydrografie:observaties 28 januari 2010
Afstromend water
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

33. Hydrografie:hypothese fysisch systeem
Overgang tussen zandige en kleiige bodem
!"# $&'(&$)*+, , )'-%(.&)/ (&)'*
%
' *
( &) Natuurlijke terreinhelling
/ ) %/ 16
3 *. 15 ./ )%
"
2 $. $ 14
,1 4#5&'+6 $"3 *
0 +, , )'-%(.&)/ (&)'*
13
12
11
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
0 100 200 300 400 500
IN HET LANDSCHAP
Profile Graph Subtitle

34. Hydrologisch voorontwerp
Doelstelling in het hydrologisch ontwerp
Gesloten kringloop
• Scheiding regenwaterafvoer (rwa) – droog weer afvoer (dwa)
• Bergen
– Verdampen
– infiltreren
• Vertraagd afvoeren
– Verdampen
– infiltreren
• Rest afvoeren naar de Kleine Struisbeek
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Resultaat: geleidelijk herstel grondwaterregime

35. voorontwerp park
Water
• bestaande waterstructuur
• wadi-berging
• extra poelen in kwelzones
• aquafin
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

36. ontwerp park
Water
• extra berging
voor hemelwater
• scheiding gebiedseigen
water- hemelwaterafvoer
• aquafin nieuw tracé
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

37. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
antitankgracht

38. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
vlonder langs nieuwe poel: contact met water, attractieve verblijfsplek

39. voorontwerp park
reliëf
• gesloten grondbalans
• afgraving: water, poelen,
waterbuffer, afplaggen
educatieve zone
• ophogen: speelheuvels,
architecturale talud
(knipoog fortengordel)
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

40. ontwerp park
reliëf
• architectonische taluds in
as krijgslaan en parallel
aan fietsas
• uitkijkbalkon strategisch
• detail speelheuvels
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

41. speelheuvels
speelheuvel
• heuvels
• kiezel of zandvallei
• zichtas
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

42. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Afdekking zandleem mineraal, steile taluds, inzaai inheemse kruidenmengsels

43. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Vegetatie 4 jaar na aanleg

44. voorontwerp park
ontsluiting en pleintjes
• hoofdontsluiting: fiets-
wandelas in beton
• 2e orde wandelpaden in
gebroken betonpuin
• 3e orde indianenpaadjes
spontaan
• pleintjes op
passageplekken
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
•Wandelussen
IN HET LANDSCHAP

45. ontwerp park
ontsluiting en pleintjes
• toevoeging: gazonslinger
en grasovalen
• eenheid materialen met de
plint: comfort RVT
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

46. onthaalpleintjes
pleintjes
• toegangspleintjes
in band van
speelnatuur
• plein-haha uitzicht
• wandellus
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

47. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
FRIS IN HET LANDSCHAP
Pleintjes ... aanleiding tot het ‘kleine’ ontmoeten

48. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
FRIS IN HET LANDSCHAP
Fiets en wandelpaden ... Beton- betonpuin.

49. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
FRIS IN HET LANDSCHAP
gazonslingerpaden
Lovergangen licht en schaduw

50. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Zitplateau’s, zitbanken, meubilair

51. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Picknicktafel in boomgaard

52. voorontwerp park
natuur
• natuurzone als volwaardig
deel van het park
• geen visuele grens, enkel
functionele grens
• toegankelijk onder
begeleiding
• educatieve zone vrij
toegankelijk
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

53. ontwerp park
natuur
• grenzen natuurzone
aangepast ifv toegangen
• begrazingsblok
• vee-overgangen dwarsen
antitankgracht
•Vista’s openhouden vanuit
alle zijden
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

54. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Natuur ontdekking
ontwerp park

55. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
in educatieve zone zode afpellen en inzaai met inheemse kruiden

56. voorontwerp park
speelnatuur
• hoofdthema van dit park
HPG principes
• 3 natuurrijke toegangen
• toegang Krijgslaan
architectonisch
• educatieve zone: natuur
speels ontdekken
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

57. ontwerp park
speelnatuur
• vrij spel voor natuur en
kinderen
• geen harde grens tussen
natuur en speelnatuur
• verscheidenheid in
seizoensbeeld
• extra composteerzones
• waterzone bij honden
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
uitloopweide
IN HET LANDSCHAP

58. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Spelen in en met natuur

59. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Grenzen verleggen, avontuurlijk..

60. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Speelwadi, kiezel en zandvalleitjes.. Veilige bodem

61. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
educatieve zone vrij toegankelijk, grote insectenwand, composteerzone

62. voorontwerp park
gazon, volkstuinen,
hondenloopweide
• verblijfszones gazon
Boomgaard, band langs
fietsas, hondenloopweide
• ruimte voor ontmoeting en
verblijf
• gazonzones als transitie
vanuit bebouwing naar park
• gazonboord langsheen alle
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
paden
IN HET LANDSCHAP

63. ontwerp park
gazon, volkstuinen,
hondenloopweide
• extra gazonslingers en
gazonovalen
• extra gazonzone bij
chirolokaal.
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

64. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Grasovalen met zitplateau’s

65. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Hondenloopweide

66. voorontwerp park
struweel en bos
• behoud bestaand bos
• vrijzetten van vijver en
antitankgracht
• extra struweel aan randen
van het park
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

67. ontwerp park
struweel en bos
• extra struweel tussen
speelzone en natuurzone
• grienden: als
snoeimateriaal voor
wilgenhuttenbouw
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

68. voorontwerp park
bomen
• knotwilgen langs speelwadi
• boomgaard oude rassen:
samen confituur maken..
• inheemse, liefst autochtone
soorten
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

69. ontwerp park
bomen
• solitaire bomen op
gazonhellingen inkomzone
• boomgaard
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP

70. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Ontwerp park

71. FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
IN HET LANDSCHAP
Ontwerp park

72. Ontwerp en participatie
Participatief werken géén kwaliteitsverlies.
De kwaliteit hangt af van goede balans tussen verschillende ‘lagen’:
kwaliteit van de plek: ecologische, landschappelijke, ...+ potenties
stedenbouwkundige inbedding, bereikbaarheid, ....
de geschiedenis van de plek: genius loci
de verhalen van de bewoners: sociale inbreng
de visie van de stadsdiensten: beleidskeuze
de kennis en vormgeverskwaliteiten van de ontwerper
FRISFRIS IN HET LANDSCHAP
Het ontwerp moet de identiteit versterken!
IN HET LANDSCHAP