SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 20
HOMOPARENTALIDADE: NOVAS
LUZES SOBRE O PARENTESCO
Claudia Fonseca
Universidade Federal do Rio Grande do Sul
Disciplina: Casamento e relações Intrafamiliares
Ministrante: Miriã Alcântara
Mestranda: Karine Nascimento Silva
CLAUDIA LEE WILLIAMS FONSECA
Possui graduação em Letras - University of Kansas
(1967), mestrado em Estudos Orientais - University
of Kansas (1969), doutorado em Sociologia - Ecole
des Hautes Etudes en Sciences Sociales (1981) e
doutorado em Ethnologie - Université de Nanterre
(1993). Atualmente é professora titular da
Universidade Federal do Rio Grande do Sul. Tem
experiência na área de Antropologia, com ênfase
em Antropologia Urbana, atuando principalmente
nos seguintes temas: grupos populares, família,
antropologia, adoção e gênero, antropologia do
direito, antropologia das ciências.
Endereço para acessar este CV:
http://lattes.cnpq.br/8620249965221608
Pesquisa: http://claudialwfonseca.webnode.com.br/
ESTRUTURA DO TEXTO:
 Artigo escrito para a mesa redonda: “Parentalidades e conjugalidades homossexuais no
mundo contemporâneo” no VII Reunião de Antropologia do Mercosul;
 Um revisitar de diferentes noções da “Família que escolhemos”(Kath Weston);
 1ª Parte: Exemplos do quanto certos casais lésbicos recorrem as novas possibilidades
legislativas e tecnológicas recriando as ideologias de parentesco;
 2ª Parte: A adoção internacional questionamento da ideia de escola individual;
 A Homoparentalidade assim como outras formas familiares contemporâneas vislumbradas
como coproduções que envolvem além de culturais a lei, tecnologia e dinheiro.
(p. 769)
HOMOPARENTALIDADE: NOVAS
LUZES SOBRE O PARENTESCO
FONSECA, Claudia. Homoparentalidade: novas luzes sobre o parentesco. Revista:
Estudos Feministas, ISSN 0104 – 026X, (Setembro-Dezembro), Florianópolis, Brasil,
2008.
Organização
familiar
Parentela
HeterossexualHomossexual
(p. 769)
CONCEITUAÇÕES - PARENTELA
 Janet Carten (2004) : relatedness/ conexidade, sentimento de
solidariedade difusa e duradoura que existe nas mais diversas
culturas entre pessoas que se consideram parentes;
 Kath Weston (1992): laços duradouros entre pessoas que se
aceitam “tais como são”, ideologia da família gay;
(p. 770)
LAÇOS DURADOUROS?
CONTRATANDO O PARENTESCO
 A adoção de filhos por casais gays tornou-se banal nos EUA, exceto na
Flórida onde não é permetido;
 O caso inusitado no final dos anos 70 na Califórnia, o casal: Olive
Watson (43 anos, adotante) e Patrícia Spado (44 anos, adotada);
(p. 771)
 Enquanto o arranjo se
restringiu as relações
pessoais do casal, foi
tacitamente aceito.
 No momento em que a
adoção passou a ter
repercussões para os
negócios da família extensa
foi negado a sua validade.
CONSIDERAÇÕES DE FONSECA(2008)
SOBRE O CASO WATSON & SPATO
 Portanto, torna-se imprescindível repensar a
ideia de durabilidade nas diferentes relações
familiares, pois o conflito é inerente como
também a ideia de durabilidades das relações.
(p. 771)
 A filiação na legislação não é condicional como nos casamentos;
 A noção de família moderna prima pelo “afeto”, tendo-o como
indicador de terminalidade nas relações, o que não ocorre com as
relações filiais;
 Novos arranjos familiares atentam mudanças no debate sobre
consanguinidade e a antropologia do parentesco;
 A formalização do vínculo familiar, uma obsessão americana pela
legalidade e tendo perdido a solidez natural torna-se uma questão
contratual;
 As dificuldades ao projeto homoparental: apenas a Dinamarca,
Holanda e Espanha reconhecem o direito dos homossexuais
adotarem crianças, França em 2000, nos EUA a metade dos
estados já reconhecem tanto o casamento quanto a adoção.
(p. 772- 773)
TORNANDO O AGREGADO EM UNIDADE
 Os casais lésbicos interagindo com as novas tecnologias
reprodutivas travam maneiras para combater a possível
efemeridade das relações familiares.
“ ... Uma das fantasias mais recentes entre jovens lésbicas (no
Brasil) é a inseminação artificial com o esperma do cunhado (ou
seja, do irmão da parceira) como forma de garantir a
consanguinidade da criança com os traços físicos e emocionais da
família) e sobretudo, um lugar socialmente garantido no parentesco
através da nominação dentro de ambas as famílias, uma vez que
avós, tios e primos são consanguíneos” (GROSSI, 2003, p. 274) .
(p. 773)
 Caso do casal lésbico Beth e Pat descrito por Charis Thompson
(2005): Pat forneceria o óvulo e Beth gestaria, o tratamento de alto
custo foi concedido pelo seguro saúde após o casal comprovarem a
suposta e subjetiva infertilidade;
 Caso do casal Beverley (branca concederia tanto o óvulo quanto
gestaria) e Fiona (afro-caribenha), encontraram percalços para
manterem um laço biogenético.
(p. 773 - 774)
ALÉM DAS NORMAS HEGEMÔNICAS
Será que esses exemplos refletem e reforçam as
normas hegemônicas, mostrando como os casais
lésbicos tentam seguir práticas héteros?
NÃO!
Thompson (2001)
David ScneiderMarilyn Strathern (1997)
ARRANJOS HOMOAFETIVOS
Kath Weston
(p. 776)
A FAMÍLIA GAY ...
 Não seria apenas uma adaptação de alguma norma hegemônica;
 Nem uma alternativa revolucionária;
 Seria um processo complexo que exige um método investigativo a
altura;
 Algo além da análise do que as pessoas querem dizer quando
evocam categorias como : “sangue”, “amor”, “escolha” ou para
“sempre”.
“ as práticas de parentalidade são consequência de muito mais do
que valores do casal. São resultado também das possibilidades
institucionais que circudam a reprodução” (FONSECA, 2008, p. 776)
HOMOPARENTALIDADE E ADOÇÃO:
REEXAMINANDO O “O DIREITO A SER MÃE”
 Na “família que escolhemos” existe um lado avesso: ideologias de
hierarquia, discriminação social e desigualdade política no campo
da adoção;
Questionamentos suscitados por Fonseca (2008) no Congresso em
Barcelona (2006):
 As barreiras legislativas e xenofobia por parte dos países do
“Terceiro mundo” com suas crianças pobres esperando por uma
salvação contra o questionamento;
 A autora demonstra uma preocupação com os discursos e debates
realizados no Congresso: se eram de cunho dos “direitos humanos”
ou “direitos do consumidor”???. (p. 777)
(p. 778)
As ideias disseminadas nos EUA de que as crianças do serviço
local, negras e mais velhas são produtos inferiores ocasionaram :
 A China extingui as possibilidades de adoção por candidatos
solteiros, gays, lésbicas, obesos e negros;
 A Romênia não oferecia “produto de boa qualidade”;
 Surge a preferência pelas crianças da Guatemala.
Nesse contexto, Laura Brigg (2005) avalia...
 As atitudes de mães e pais, prontos a pagar o preço necessário
por um filho ao seu gosto.
“Os direitos de mães pobres que estão fornecendo o grosso de
crianças adotáveis. Justapõe, por um lado, pessoas gays e lésbicas
querendo forjar uma vida familiar, e , por outro, mães biológicas,
geralmente pobres, muitas vezes negras, relutando em abrir mão de
de seus filhos” (BRIGG, 2005, p. 8-9)
 Questões envolvendo: A adoção
aberta X casais homoafetivas .
(p. 779 - 780)
Parentalidade
Questões
políticas
Apela para
reflexão coletiva
Extravasa os
limites dos
conflitos
interpessoais
(p. 780)
Para não concluir ...
 Recente avanços no combate aos preconceitos as aspirações
familiares homoafetivas, seguindo as tendências internacionais o
Brasil a partir 2005 e 2006 a adoção é concedida aos referidos
casais;
 No campo das novas formas familiares, há dilemas a serem
confrontados;
 No campo da adoção há políticas hegemônicas e silêncios que se
alimentam da desigualdade política entre a família de origem e a
nova adotiva;
 A Homoparentalidade não é muito diferente de qualquer outra
forma familiar;
 O parentesco se torna uma questão política tanto cultural ao qual
somos obrigados a repensar: “quais famílias escolhemos”!!!!!
(p. 781)
REFERÊNCIAS BIBLIOGRÁFICAS
BRIGGS, Laura. Gay Families, Neoliberalism, and Organ Theft. University of Arizona, LGBT Studies, Brown
Bag, 2005.Disponível em: http://www.u.arizona.edu/~lbriggs/.
______. “Adopción transnacional: robo de criaturas, familias homoparentales y neoliberalismo”. trans. Gloria
Elena Bernal. Debate Feminista, v. 33, p. 46-68, 2006.
CARSTEN, Janet (Org.). Cultures of Relatedness: New Approaches to the Study of Kinship. New York and
Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
CARSTEN, Janet. After Kinship. New York and Cambridge: Cambridge University Press, 2004.
FONSECA, Claudia. Família, fofoca e honra. Porto Alegre: Editora da UFRGS, 2000.
______. “Uma virada imprevista: o „fim‟ da adoção internacional no Brasil”. Dados, v. 49, n. 1, p. 41-66, 2006a.
______. “Da circulação de crianças à adoção internacional: questões de pertencimento e posse”. Cadernos
Pagu, v. 26, p. 11-44, 2006b.
GAILEY, Christine. The Search for Baby Right: Race, Class, and Gender in US International Adoption. Paper
presented on the panel “Kinship and Consumption”, Annual Meeting of the AAA, Philadelphia, December 2-6,
1998.
GROSSI. Miriam Pillar. “Gênero e parentesco: famílias gays e lésbicas no Brasil”. Cadernos Pagu, v. 21, p. 261-280,
2003.
HORRIDGE, Lynn. Open Adoption and Lesbian Adopters in the US: Trends and Implications. Paper presented at the Conference “Reproductive
Disruptions: Childlessness, Adoption, and Other Reproductivie Complexities”, University of Michigan, Ann Arbor, May 19-22, 2005.
JASANOFF, Sheila (ed.). States of Knowledge: The Co-Production of Science and Social Order. London and New York: Routledge, 2004.
JONES, Caroline. “Looking Like a Family: Negotiating Bio- Genetic Continuity in British Lesbian Families Using Licensed Donor Insemination”.
Sexualities, v. 8, n. 2, p. 221-237, 2005.
KENYON, Gail L., CHONG, Kerry-Ann, ENKO-SAGE, Melanie, HILL, Clifton, MAYS, Carrie, and ROCHELLE, Lauren. “Public Adoption by Gay and
Lesbian Parents in North Carolina: Policy and Practice.” Families in Society: The Journal of Contemporary Human Services, v. 84, n. 4, 2003. p.
571- 575.
PELETZ, Michael. “Ambivalence in Kinship since the 1940s.” In: FRANKLIN, Sara, and MCKINNON, Susan (eds.). Relative Values: Reconfiguring
Kinship Studies. Durham: Duke University Press, 2001. p. 413-444.
RAMIREZ, Martha. Novas tecnologias reprodutivas conceptivas: fabricando a vida, fabricando o futuro. 2003. Tese (Doutorado em Ciências
Sociais) – Universidade Estadual de Campinas.
STRATHERN, Marilyn. “Dear David... [comment on D.M. Schneider].” Cultural Anthropology, v. 12, 1997. p. 281- 282.
THOMPSON, Charis. “Strategic Naturalizing: Kinship in an Infertility Clinic.” In: FRANKLIN, Sara, and MCKINNON, Susan (eds.). Relative Values:
Reconfiguring Kinship Studies. Durham: Duke University Press, 2001. p. 175-202 ______. Making Parents: The Ontological Choreography of
Reproductive Technologies. London: MIT Press, 2005.
UZIEL, Anna Paula; MELLO, Luiz; GROSSI, Miriam Pilar. “Conjugalidades e parentalidades de gays, lésbicas e transgêneros no Brasil”. Revista
Estudos Feministas, v. 14, n. 2, p. 481-487, 2006.
UZIEL, Ana Paula. Homossexualidde e adoção. Rio de Janeiro: Garamond, 2007.
WESTON, Kath. Families We Choose: Lesbians, Gays, Kinship. New York: Columbia University Press, 1992.
______. “Forever Is a Long Time: Romancing the Real in Gay Kinship Ideologies.” In: YANAGISAKO, Sylvia, and DELANEY, Carole (eds.).
Naturalizing Power: Essays in Feminist Cultural Analysis. New York: Routledge, 1995. p. 87-110.
ZAMBRANO, Elizabeth; LOREA, Roberto; MYLIUS, Leandra; MEINERZ, Nádia; BORGES, Priscilla. O direito à homoparentalidade – Cartilha
sobre as famílias constituídas por pais homossexuais. Porto Alegre: Venus, 2006.
Karine N. Silva, Pedagoga (UESB).
Especialista em Gestão e Supervisão Escolar (FIEF).
Especializanda em Educação a Distância (UNEB).
Mestranda em Família na Sociedade Contemporânea (UCSAL)
Contatos: karinensilva@hotmail.com/ karynsilva9@yahoo.com.br
(073) 35252075/ 88042364 e 91041667

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

Giải quyết tranh chấp về thừa kế theo di chúc, một số vấn đề lý luận và thực ...
Giải quyết tranh chấp về thừa kế theo di chúc, một số vấn đề lý luận và thực ...Giải quyết tranh chấp về thừa kế theo di chúc, một số vấn đề lý luận và thực ...
Giải quyết tranh chấp về thừa kế theo di chúc, một số vấn đề lý luận và thực ...hieu anh
 
Giải quyết tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất từ thực tiễn x...
Giải quyết tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất từ thực tiễn x...Giải quyết tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất từ thực tiễn x...
Giải quyết tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất từ thực tiễn x...hieu anh
 
Understanding LGBTQ Students
Understanding LGBTQ StudentsUnderstanding LGBTQ Students
Understanding LGBTQ StudentsShajaira Lopez
 
Xác định và phân chia di sản thừa kế theo pháp luật Việt Nam hiện nay : Luận ...
Xác định và phân chia di sản thừa kế theo pháp luật Việt Nam hiện nay : Luận ...Xác định và phân chia di sản thừa kế theo pháp luật Việt Nam hiện nay : Luận ...
Xác định và phân chia di sản thừa kế theo pháp luật Việt Nam hiện nay : Luận ...nataliej4
 

La actualidad más candente (13)

Luận văn: Thế chấp nhà ở hình thành trong tương lai theo luật, HOT
Luận văn: Thế chấp nhà ở hình thành trong tương lai theo luật, HOTLuận văn: Thế chấp nhà ở hình thành trong tương lai theo luật, HOT
Luận văn: Thế chấp nhà ở hình thành trong tương lai theo luật, HOT
 
Đề tài: Tội không cứu giúp người đang trong tình trạng nguy hiểm
Đề tài: Tội không cứu giúp người đang trong tình trạng nguy hiểmĐề tài: Tội không cứu giúp người đang trong tình trạng nguy hiểm
Đề tài: Tội không cứu giúp người đang trong tình trạng nguy hiểm
 
Luận văn: Pháp luật lao động giúp việc gia đình tại Hà Nội, HAY
Luận văn: Pháp luật lao động giúp việc gia đình tại Hà Nội, HAYLuận văn: Pháp luật lao động giúp việc gia đình tại Hà Nội, HAY
Luận văn: Pháp luật lao động giúp việc gia đình tại Hà Nội, HAY
 
Đề tài: Thủ tục giám đốc thẩm vụ án dân sự theo pháp luật, HAY
Đề tài: Thủ tục giám đốc thẩm vụ án dân sự theo pháp luật, HAYĐề tài: Thủ tục giám đốc thẩm vụ án dân sự theo pháp luật, HAY
Đề tài: Thủ tục giám đốc thẩm vụ án dân sự theo pháp luật, HAY
 
Giải quyết tranh chấp lao động cá nhân Theo pháp luật việt nam.doc
Giải quyết tranh chấp lao động cá nhân Theo pháp luật việt nam.docGiải quyết tranh chấp lao động cá nhân Theo pháp luật việt nam.doc
Giải quyết tranh chấp lao động cá nhân Theo pháp luật việt nam.doc
 
Bảo đảm quyền làm mẹ của lao động nữ theo luật lao động, 9đ
Bảo đảm quyền làm mẹ của lao động nữ theo luật lao động, 9đBảo đảm quyền làm mẹ của lao động nữ theo luật lao động, 9đ
Bảo đảm quyền làm mẹ của lao động nữ theo luật lao động, 9đ
 
Giải quyết tranh chấp về thừa kế theo di chúc, một số vấn đề lý luận và thực ...
Giải quyết tranh chấp về thừa kế theo di chúc, một số vấn đề lý luận và thực ...Giải quyết tranh chấp về thừa kế theo di chúc, một số vấn đề lý luận và thực ...
Giải quyết tranh chấp về thừa kế theo di chúc, một số vấn đề lý luận và thực ...
 
AS Sociology: An in Depth Look at Giddens, Beck, Stacey & Weeks
AS Sociology: An in Depth Look at Giddens, Beck, Stacey & WeeksAS Sociology: An in Depth Look at Giddens, Beck, Stacey & Weeks
AS Sociology: An in Depth Look at Giddens, Beck, Stacey & Weeks
 
Giải quyết tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất từ thực tiễn x...
Giải quyết tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất từ thực tiễn x...Giải quyết tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất từ thực tiễn x...
Giải quyết tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất từ thực tiễn x...
 
Luận văn: Chế độ thi hành án phạt tù ở Việt Nam hiện nay, HAY
Luận văn: Chế độ thi hành án phạt tù ở Việt Nam hiện nay, HAYLuận văn: Chế độ thi hành án phạt tù ở Việt Nam hiện nay, HAY
Luận văn: Chế độ thi hành án phạt tù ở Việt Nam hiện nay, HAY
 
Understanding LGBTQ Students
Understanding LGBTQ StudentsUnderstanding LGBTQ Students
Understanding LGBTQ Students
 
Xác định và phân chia di sản thừa kế theo pháp luật Việt Nam hiện nay : Luận ...
Xác định và phân chia di sản thừa kế theo pháp luật Việt Nam hiện nay : Luận ...Xác định và phân chia di sản thừa kế theo pháp luật Việt Nam hiện nay : Luận ...
Xác định và phân chia di sản thừa kế theo pháp luật Việt Nam hiện nay : Luận ...
 
Luận án: Thừa kế theo pháp luật theo Bộ luật Dân sự 2015, HAY
Luận án: Thừa kế theo pháp luật theo Bộ luật Dân sự 2015, HAYLuận án: Thừa kế theo pháp luật theo Bộ luật Dân sự 2015, HAY
Luận án: Thừa kế theo pháp luật theo Bộ luật Dân sự 2015, HAY
 

Destacado

Adoção de crianças por casais homossexuais
Adoção de crianças por casais homossexuaisAdoção de crianças por casais homossexuais
Adoção de crianças por casais homossexuaisGustavo Henrique
 
Argumentos favoráveis à adoção homoafetiva
Argumentos favoráveis à adoção homoafetivaArgumentos favoráveis à adoção homoafetiva
Argumentos favoráveis à adoção homoafetivaCamilla Chiabrando
 

Destacado (6)

Adoção homoparental
Adoção homoparentalAdoção homoparental
Adoção homoparental
 
Adoção homoparental
Adoção homoparentalAdoção homoparental
Adoção homoparental
 
Adoção Homossexual
Adoção HomossexualAdoção Homossexual
Adoção Homossexual
 
Adoção de crianças por casais homossexuais
Adoção de crianças por casais homossexuaisAdoção de crianças por casais homossexuais
Adoção de crianças por casais homossexuais
 
Argumentos favoráveis à adoção homoafetiva
Argumentos favoráveis à adoção homoafetivaArgumentos favoráveis à adoção homoafetiva
Argumentos favoráveis à adoção homoafetiva
 
Adoção homoparental
Adoção homoparentalAdoção homoparental
Adoção homoparental
 

Similar a Novas luzes sobre homoparentalidade

Conjugalidades, parentalidades e
Conjugalidades, parentalidades eConjugalidades, parentalidades e
Conjugalidades, parentalidades eCassia Barbosa
 
A nova família e a ordem jurídica
A nova família e a ordem jurídicaA nova família e a ordem jurídica
A nova família e a ordem jurídicaHélen Scalabrin
 
Conceitos de família e parentesco
Conceitos de família e parentescoConceitos de família e parentesco
Conceitos de família e parentescoProf. Noe Assunção
 
O quebra cabeça evolutivo da homossexualidade - bbc brasil - notícias
O quebra cabeça evolutivo da homossexualidade - bbc brasil - notíciasO quebra cabeça evolutivo da homossexualidade - bbc brasil - notícias
O quebra cabeça evolutivo da homossexualidade - bbc brasil - notíciasRoberto Degenhardt
 
As novas configurações de familia
As novas configurações de familiaAs novas configurações de familia
As novas configurações de familiaFabio Cruz
 
Familia aspectos historicos e culturais
Familia aspectos historicos e culturaisFamilia aspectos historicos e culturais
Familia aspectos historicos e culturaisRenato Nascimento
 
Esquema homoparentalidade
Esquema homoparentalidadeEsquema homoparentalidade
Esquema homoparentalidadeLaura Reis
 
Família e Proteção Social - questões atuais e limites da solidariedade familiar
Família e Proteção Social - questões atuais e limites da solidariedade familiar Família e Proteção Social - questões atuais e limites da solidariedade familiar
Família e Proteção Social - questões atuais e limites da solidariedade familiar Faculdade União das Américas
 
Casamento
CasamentoCasamento
CasamentoValSony
 
Críticas ao relatório kinsey
Críticas ao relatório kinseyCríticas ao relatório kinsey
Críticas ao relatório kinseyAna Calmon Calmon
 

Similar a Novas luzes sobre homoparentalidade (20)

Conjugalidades, parentalidades e
Conjugalidades, parentalidades eConjugalidades, parentalidades e
Conjugalidades, parentalidades e
 
A nova família e a ordem jurídica
A nova família e a ordem jurídicaA nova família e a ordem jurídica
A nova família e a ordem jurídica
 
Conceitos de família e parentesco
Conceitos de família e parentescoConceitos de família e parentesco
Conceitos de família e parentesco
 
O quebra cabeça evolutivo da homossexualidade - bbc brasil - notícias
O quebra cabeça evolutivo da homossexualidade - bbc brasil - notíciasO quebra cabeça evolutivo da homossexualidade - bbc brasil - notícias
O quebra cabeça evolutivo da homossexualidade - bbc brasil - notícias
 
Novos arranjos familiares
Novos arranjos familiaresNovos arranjos familiares
Novos arranjos familiares
 
Família
Família  Família
Família
 
Novos arranjos familiares
Novos arranjos familiaresNovos arranjos familiares
Novos arranjos familiares
 
As novas configurações de familia
As novas configurações de familiaAs novas configurações de familia
As novas configurações de familia
 
Familia aspectos historicos e culturais
Familia aspectos historicos e culturaisFamilia aspectos historicos e culturais
Familia aspectos historicos e culturais
 
Apostila estudo sobre sociedade
Apostila   estudo sobre sociedadeApostila   estudo sobre sociedade
Apostila estudo sobre sociedade
 
Esquema homoparentalidade
Esquema homoparentalidadeEsquema homoparentalidade
Esquema homoparentalidade
 
adoção pais solteiros.pdf
adoção pais solteiros.pdfadoção pais solteiros.pdf
adoção pais solteiros.pdf
 
A familia contemporanea
A familia contemporaneaA familia contemporanea
A familia contemporanea
 
A familia brasileira - Saude Publica
A familia brasileira - Saude PublicaA familia brasileira - Saude Publica
A familia brasileira - Saude Publica
 
Homossexualidade
Homossexualidade   Homossexualidade
Homossexualidade
 
Conceitos de familia
Conceitos de familiaConceitos de familia
Conceitos de familia
 
Família e Proteção Social - questões atuais e limites da solidariedade familiar
Família e Proteção Social - questões atuais e limites da solidariedade familiar Família e Proteção Social - questões atuais e limites da solidariedade familiar
Família e Proteção Social - questões atuais e limites da solidariedade familiar
 
Casamento
CasamentoCasamento
Casamento
 
Críticas ao relatório kinsey
Críticas ao relatório kinseyCríticas ao relatório kinsey
Críticas ao relatório kinsey
 
Sos Família
Sos FamíliaSos Família
Sos Família
 

Último

2° ANO - ENSINO FUNDAMENTAL ENSINO RELIGIOSO
2° ANO - ENSINO FUNDAMENTAL ENSINO RELIGIOSO2° ANO - ENSINO FUNDAMENTAL ENSINO RELIGIOSO
2° ANO - ENSINO FUNDAMENTAL ENSINO RELIGIOSOLeloIurk1
 
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...azulassessoria9
 
Urso Castanho, Urso Castanho, o que vês aqui?
Urso Castanho, Urso Castanho, o que vês aqui?Urso Castanho, Urso Castanho, o que vês aqui?
Urso Castanho, Urso Castanho, o que vês aqui?AnabelaGuerreiro7
 
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdfLeloIurk1
 
FASE 1 MÉTODO LUMA E PONTO. TUDO SOBRE REDAÇÃO
FASE 1 MÉTODO LUMA E PONTO. TUDO SOBRE REDAÇÃOFASE 1 MÉTODO LUMA E PONTO. TUDO SOBRE REDAÇÃO
FASE 1 MÉTODO LUMA E PONTO. TUDO SOBRE REDAÇÃOAulasgravadas3
 
A QUATRO MÃOS - MARILDA CASTANHA . pdf
A QUATRO MÃOS  -  MARILDA CASTANHA . pdfA QUATRO MÃOS  -  MARILDA CASTANHA . pdf
A QUATRO MÃOS - MARILDA CASTANHA . pdfAna Lemos
 
o ciclo do contato Jorge Ponciano Ribeiro.pdf
o ciclo do contato Jorge Ponciano Ribeiro.pdfo ciclo do contato Jorge Ponciano Ribeiro.pdf
o ciclo do contato Jorge Ponciano Ribeiro.pdfCamillaBrito19
 
PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdfPRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdfprofesfrancleite
 
Araribá slides 9ano.pdf para os alunos do medio
Araribá slides 9ano.pdf para os alunos do medioAraribá slides 9ano.pdf para os alunos do medio
Araribá slides 9ano.pdf para os alunos do medioDomingasMariaRomao
 
PROJETO DE EXTENSÃO - EDUCAÇÃO FÍSICA BACHARELADO.pdf
PROJETO DE EXTENSÃO - EDUCAÇÃO FÍSICA BACHARELADO.pdfPROJETO DE EXTENSÃO - EDUCAÇÃO FÍSICA BACHARELADO.pdf
PROJETO DE EXTENSÃO - EDUCAÇÃO FÍSICA BACHARELADO.pdfHELENO FAVACHO
 
apostila projeto de vida 2 ano ensino médio
apostila projeto de vida 2 ano ensino médioapostila projeto de vida 2 ano ensino médio
apostila projeto de vida 2 ano ensino médiorosenilrucks
 
COMPETÊNCIA 2 da redação do enem prodção textual professora vanessa cavalcante
COMPETÊNCIA 2 da redação do enem prodção textual professora vanessa cavalcanteCOMPETÊNCIA 2 da redação do enem prodção textual professora vanessa cavalcante
COMPETÊNCIA 2 da redação do enem prodção textual professora vanessa cavalcanteVanessaCavalcante37
 
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...azulassessoria9
 
421243121-Apostila-Ensino-Religioso-Do-1-ao-5-ano.pdf
421243121-Apostila-Ensino-Religioso-Do-1-ao-5-ano.pdf421243121-Apostila-Ensino-Religioso-Do-1-ao-5-ano.pdf
421243121-Apostila-Ensino-Religioso-Do-1-ao-5-ano.pdfLeloIurk1
 
Análise poema país de abril (Mauel alegre)
Análise poema país de abril (Mauel alegre)Análise poema país de abril (Mauel alegre)
Análise poema país de abril (Mauel alegre)ElliotFerreira
 
Discurso Direto, Indireto e Indireto Livre.pptx
Discurso Direto, Indireto e Indireto Livre.pptxDiscurso Direto, Indireto e Indireto Livre.pptx
Discurso Direto, Indireto e Indireto Livre.pptxferreirapriscilla84
 
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"Ilda Bicacro
 
Historia da Arte europeia e não só. .pdf
Historia da Arte europeia e não só. .pdfHistoria da Arte europeia e não só. .pdf
Historia da Arte europeia e não só. .pdfEmanuel Pio
 
About Vila Galé- Cadeia Empresarial de Hotéis
About Vila Galé- Cadeia Empresarial de HotéisAbout Vila Galé- Cadeia Empresarial de Hotéis
About Vila Galé- Cadeia Empresarial de Hotéisines09cachapa
 

Último (20)

2° ANO - ENSINO FUNDAMENTAL ENSINO RELIGIOSO
2° ANO - ENSINO FUNDAMENTAL ENSINO RELIGIOSO2° ANO - ENSINO FUNDAMENTAL ENSINO RELIGIOSO
2° ANO - ENSINO FUNDAMENTAL ENSINO RELIGIOSO
 
Aula sobre o Imperialismo Europeu no século XIX
Aula sobre o Imperialismo Europeu no século XIXAula sobre o Imperialismo Europeu no século XIX
Aula sobre o Imperialismo Europeu no século XIX
 
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
 
Urso Castanho, Urso Castanho, o que vês aqui?
Urso Castanho, Urso Castanho, o que vês aqui?Urso Castanho, Urso Castanho, o que vês aqui?
Urso Castanho, Urso Castanho, o que vês aqui?
 
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf
5 bloco 7 ano - Ensino Relogioso- Lideres Religiosos _ Passei Direto.pdf
 
FASE 1 MÉTODO LUMA E PONTO. TUDO SOBRE REDAÇÃO
FASE 1 MÉTODO LUMA E PONTO. TUDO SOBRE REDAÇÃOFASE 1 MÉTODO LUMA E PONTO. TUDO SOBRE REDAÇÃO
FASE 1 MÉTODO LUMA E PONTO. TUDO SOBRE REDAÇÃO
 
A QUATRO MÃOS - MARILDA CASTANHA . pdf
A QUATRO MÃOS  -  MARILDA CASTANHA . pdfA QUATRO MÃOS  -  MARILDA CASTANHA . pdf
A QUATRO MÃOS - MARILDA CASTANHA . pdf
 
o ciclo do contato Jorge Ponciano Ribeiro.pdf
o ciclo do contato Jorge Ponciano Ribeiro.pdfo ciclo do contato Jorge Ponciano Ribeiro.pdf
o ciclo do contato Jorge Ponciano Ribeiro.pdf
 
PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdfPRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
PRÉDIOS HISTÓRICOS DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
 
Araribá slides 9ano.pdf para os alunos do medio
Araribá slides 9ano.pdf para os alunos do medioAraribá slides 9ano.pdf para os alunos do medio
Araribá slides 9ano.pdf para os alunos do medio
 
PROJETO DE EXTENSÃO - EDUCAÇÃO FÍSICA BACHARELADO.pdf
PROJETO DE EXTENSÃO - EDUCAÇÃO FÍSICA BACHARELADO.pdfPROJETO DE EXTENSÃO - EDUCAÇÃO FÍSICA BACHARELADO.pdf
PROJETO DE EXTENSÃO - EDUCAÇÃO FÍSICA BACHARELADO.pdf
 
apostila projeto de vida 2 ano ensino médio
apostila projeto de vida 2 ano ensino médioapostila projeto de vida 2 ano ensino médio
apostila projeto de vida 2 ano ensino médio
 
COMPETÊNCIA 2 da redação do enem prodção textual professora vanessa cavalcante
COMPETÊNCIA 2 da redação do enem prodção textual professora vanessa cavalcanteCOMPETÊNCIA 2 da redação do enem prodção textual professora vanessa cavalcante
COMPETÊNCIA 2 da redação do enem prodção textual professora vanessa cavalcante
 
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
PROVA - ESTUDO CONTEMPORÂNEO E TRANSVERSAL: COMUNICAÇÃO ASSERTIVA E INTERPESS...
 
421243121-Apostila-Ensino-Religioso-Do-1-ao-5-ano.pdf
421243121-Apostila-Ensino-Religioso-Do-1-ao-5-ano.pdf421243121-Apostila-Ensino-Religioso-Do-1-ao-5-ano.pdf
421243121-Apostila-Ensino-Religioso-Do-1-ao-5-ano.pdf
 
Análise poema país de abril (Mauel alegre)
Análise poema país de abril (Mauel alegre)Análise poema país de abril (Mauel alegre)
Análise poema país de abril (Mauel alegre)
 
Discurso Direto, Indireto e Indireto Livre.pptx
Discurso Direto, Indireto e Indireto Livre.pptxDiscurso Direto, Indireto e Indireto Livre.pptx
Discurso Direto, Indireto e Indireto Livre.pptx
 
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"
Nós Propomos! " Pinhais limpos, mundo saudável"
 
Historia da Arte europeia e não só. .pdf
Historia da Arte europeia e não só. .pdfHistoria da Arte europeia e não só. .pdf
Historia da Arte europeia e não só. .pdf
 
About Vila Galé- Cadeia Empresarial de Hotéis
About Vila Galé- Cadeia Empresarial de HotéisAbout Vila Galé- Cadeia Empresarial de Hotéis
About Vila Galé- Cadeia Empresarial de Hotéis
 

Novas luzes sobre homoparentalidade

  • 1. HOMOPARENTALIDADE: NOVAS LUZES SOBRE O PARENTESCO Claudia Fonseca Universidade Federal do Rio Grande do Sul Disciplina: Casamento e relações Intrafamiliares Ministrante: Miriã Alcântara Mestranda: Karine Nascimento Silva
  • 2. CLAUDIA LEE WILLIAMS FONSECA Possui graduação em Letras - University of Kansas (1967), mestrado em Estudos Orientais - University of Kansas (1969), doutorado em Sociologia - Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales (1981) e doutorado em Ethnologie - Université de Nanterre (1993). Atualmente é professora titular da Universidade Federal do Rio Grande do Sul. Tem experiência na área de Antropologia, com ênfase em Antropologia Urbana, atuando principalmente nos seguintes temas: grupos populares, família, antropologia, adoção e gênero, antropologia do direito, antropologia das ciências. Endereço para acessar este CV: http://lattes.cnpq.br/8620249965221608 Pesquisa: http://claudialwfonseca.webnode.com.br/
  • 3. ESTRUTURA DO TEXTO:  Artigo escrito para a mesa redonda: “Parentalidades e conjugalidades homossexuais no mundo contemporâneo” no VII Reunião de Antropologia do Mercosul;  Um revisitar de diferentes noções da “Família que escolhemos”(Kath Weston);  1ª Parte: Exemplos do quanto certos casais lésbicos recorrem as novas possibilidades legislativas e tecnológicas recriando as ideologias de parentesco;  2ª Parte: A adoção internacional questionamento da ideia de escola individual;  A Homoparentalidade assim como outras formas familiares contemporâneas vislumbradas como coproduções que envolvem além de culturais a lei, tecnologia e dinheiro. (p. 769) HOMOPARENTALIDADE: NOVAS LUZES SOBRE O PARENTESCO FONSECA, Claudia. Homoparentalidade: novas luzes sobre o parentesco. Revista: Estudos Feministas, ISSN 0104 – 026X, (Setembro-Dezembro), Florianópolis, Brasil, 2008.
  • 5. CONCEITUAÇÕES - PARENTELA  Janet Carten (2004) : relatedness/ conexidade, sentimento de solidariedade difusa e duradoura que existe nas mais diversas culturas entre pessoas que se consideram parentes;  Kath Weston (1992): laços duradouros entre pessoas que se aceitam “tais como são”, ideologia da família gay; (p. 770)
  • 6. LAÇOS DURADOUROS? CONTRATANDO O PARENTESCO  A adoção de filhos por casais gays tornou-se banal nos EUA, exceto na Flórida onde não é permetido;  O caso inusitado no final dos anos 70 na Califórnia, o casal: Olive Watson (43 anos, adotante) e Patrícia Spado (44 anos, adotada); (p. 771)
  • 7.  Enquanto o arranjo se restringiu as relações pessoais do casal, foi tacitamente aceito.  No momento em que a adoção passou a ter repercussões para os negócios da família extensa foi negado a sua validade. CONSIDERAÇÕES DE FONSECA(2008) SOBRE O CASO WATSON & SPATO  Portanto, torna-se imprescindível repensar a ideia de durabilidade nas diferentes relações familiares, pois o conflito é inerente como também a ideia de durabilidades das relações. (p. 771)
  • 8.  A filiação na legislação não é condicional como nos casamentos;  A noção de família moderna prima pelo “afeto”, tendo-o como indicador de terminalidade nas relações, o que não ocorre com as relações filiais;  Novos arranjos familiares atentam mudanças no debate sobre consanguinidade e a antropologia do parentesco;  A formalização do vínculo familiar, uma obsessão americana pela legalidade e tendo perdido a solidez natural torna-se uma questão contratual;  As dificuldades ao projeto homoparental: apenas a Dinamarca, Holanda e Espanha reconhecem o direito dos homossexuais adotarem crianças, França em 2000, nos EUA a metade dos estados já reconhecem tanto o casamento quanto a adoção. (p. 772- 773)
  • 9. TORNANDO O AGREGADO EM UNIDADE  Os casais lésbicos interagindo com as novas tecnologias reprodutivas travam maneiras para combater a possível efemeridade das relações familiares. “ ... Uma das fantasias mais recentes entre jovens lésbicas (no Brasil) é a inseminação artificial com o esperma do cunhado (ou seja, do irmão da parceira) como forma de garantir a consanguinidade da criança com os traços físicos e emocionais da família) e sobretudo, um lugar socialmente garantido no parentesco através da nominação dentro de ambas as famílias, uma vez que avós, tios e primos são consanguíneos” (GROSSI, 2003, p. 274) . (p. 773)
  • 10.  Caso do casal lésbico Beth e Pat descrito por Charis Thompson (2005): Pat forneceria o óvulo e Beth gestaria, o tratamento de alto custo foi concedido pelo seguro saúde após o casal comprovarem a suposta e subjetiva infertilidade;  Caso do casal Beverley (branca concederia tanto o óvulo quanto gestaria) e Fiona (afro-caribenha), encontraram percalços para manterem um laço biogenético. (p. 773 - 774)
  • 11. ALÉM DAS NORMAS HEGEMÔNICAS Será que esses exemplos refletem e reforçam as normas hegemônicas, mostrando como os casais lésbicos tentam seguir práticas héteros? NÃO! Thompson (2001) David ScneiderMarilyn Strathern (1997) ARRANJOS HOMOAFETIVOS Kath Weston (p. 776)
  • 12. A FAMÍLIA GAY ...  Não seria apenas uma adaptação de alguma norma hegemônica;  Nem uma alternativa revolucionária;  Seria um processo complexo que exige um método investigativo a altura;  Algo além da análise do que as pessoas querem dizer quando evocam categorias como : “sangue”, “amor”, “escolha” ou para “sempre”. “ as práticas de parentalidade são consequência de muito mais do que valores do casal. São resultado também das possibilidades institucionais que circudam a reprodução” (FONSECA, 2008, p. 776)
  • 13. HOMOPARENTALIDADE E ADOÇÃO: REEXAMINANDO O “O DIREITO A SER MÃE”  Na “família que escolhemos” existe um lado avesso: ideologias de hierarquia, discriminação social e desigualdade política no campo da adoção; Questionamentos suscitados por Fonseca (2008) no Congresso em Barcelona (2006):  As barreiras legislativas e xenofobia por parte dos países do “Terceiro mundo” com suas crianças pobres esperando por uma salvação contra o questionamento;  A autora demonstra uma preocupação com os discursos e debates realizados no Congresso: se eram de cunho dos “direitos humanos” ou “direitos do consumidor”???. (p. 777)
  • 14. (p. 778) As ideias disseminadas nos EUA de que as crianças do serviço local, negras e mais velhas são produtos inferiores ocasionaram :  A China extingui as possibilidades de adoção por candidatos solteiros, gays, lésbicas, obesos e negros;  A Romênia não oferecia “produto de boa qualidade”;  Surge a preferência pelas crianças da Guatemala.
  • 15. Nesse contexto, Laura Brigg (2005) avalia...  As atitudes de mães e pais, prontos a pagar o preço necessário por um filho ao seu gosto. “Os direitos de mães pobres que estão fornecendo o grosso de crianças adotáveis. Justapõe, por um lado, pessoas gays e lésbicas querendo forjar uma vida familiar, e , por outro, mães biológicas, geralmente pobres, muitas vezes negras, relutando em abrir mão de de seus filhos” (BRIGG, 2005, p. 8-9)  Questões envolvendo: A adoção aberta X casais homoafetivas . (p. 779 - 780)
  • 16. Parentalidade Questões políticas Apela para reflexão coletiva Extravasa os limites dos conflitos interpessoais (p. 780)
  • 17. Para não concluir ...  Recente avanços no combate aos preconceitos as aspirações familiares homoafetivas, seguindo as tendências internacionais o Brasil a partir 2005 e 2006 a adoção é concedida aos referidos casais;  No campo das novas formas familiares, há dilemas a serem confrontados;  No campo da adoção há políticas hegemônicas e silêncios que se alimentam da desigualdade política entre a família de origem e a nova adotiva;  A Homoparentalidade não é muito diferente de qualquer outra forma familiar;  O parentesco se torna uma questão política tanto cultural ao qual somos obrigados a repensar: “quais famílias escolhemos”!!!!! (p. 781)
  • 18. REFERÊNCIAS BIBLIOGRÁFICAS BRIGGS, Laura. Gay Families, Neoliberalism, and Organ Theft. University of Arizona, LGBT Studies, Brown Bag, 2005.Disponível em: http://www.u.arizona.edu/~lbriggs/. ______. “Adopción transnacional: robo de criaturas, familias homoparentales y neoliberalismo”. trans. Gloria Elena Bernal. Debate Feminista, v. 33, p. 46-68, 2006. CARSTEN, Janet (Org.). Cultures of Relatedness: New Approaches to the Study of Kinship. New York and Cambridge: Cambridge University Press, 2000. CARSTEN, Janet. After Kinship. New York and Cambridge: Cambridge University Press, 2004. FONSECA, Claudia. Família, fofoca e honra. Porto Alegre: Editora da UFRGS, 2000. ______. “Uma virada imprevista: o „fim‟ da adoção internacional no Brasil”. Dados, v. 49, n. 1, p. 41-66, 2006a. ______. “Da circulação de crianças à adoção internacional: questões de pertencimento e posse”. Cadernos Pagu, v. 26, p. 11-44, 2006b. GAILEY, Christine. The Search for Baby Right: Race, Class, and Gender in US International Adoption. Paper presented on the panel “Kinship and Consumption”, Annual Meeting of the AAA, Philadelphia, December 2-6, 1998.
  • 19. GROSSI. Miriam Pillar. “Gênero e parentesco: famílias gays e lésbicas no Brasil”. Cadernos Pagu, v. 21, p. 261-280, 2003. HORRIDGE, Lynn. Open Adoption and Lesbian Adopters in the US: Trends and Implications. Paper presented at the Conference “Reproductive Disruptions: Childlessness, Adoption, and Other Reproductivie Complexities”, University of Michigan, Ann Arbor, May 19-22, 2005. JASANOFF, Sheila (ed.). States of Knowledge: The Co-Production of Science and Social Order. London and New York: Routledge, 2004. JONES, Caroline. “Looking Like a Family: Negotiating Bio- Genetic Continuity in British Lesbian Families Using Licensed Donor Insemination”. Sexualities, v. 8, n. 2, p. 221-237, 2005. KENYON, Gail L., CHONG, Kerry-Ann, ENKO-SAGE, Melanie, HILL, Clifton, MAYS, Carrie, and ROCHELLE, Lauren. “Public Adoption by Gay and Lesbian Parents in North Carolina: Policy and Practice.” Families in Society: The Journal of Contemporary Human Services, v. 84, n. 4, 2003. p. 571- 575. PELETZ, Michael. “Ambivalence in Kinship since the 1940s.” In: FRANKLIN, Sara, and MCKINNON, Susan (eds.). Relative Values: Reconfiguring Kinship Studies. Durham: Duke University Press, 2001. p. 413-444. RAMIREZ, Martha. Novas tecnologias reprodutivas conceptivas: fabricando a vida, fabricando o futuro. 2003. Tese (Doutorado em Ciências Sociais) – Universidade Estadual de Campinas. STRATHERN, Marilyn. “Dear David... [comment on D.M. Schneider].” Cultural Anthropology, v. 12, 1997. p. 281- 282. THOMPSON, Charis. “Strategic Naturalizing: Kinship in an Infertility Clinic.” In: FRANKLIN, Sara, and MCKINNON, Susan (eds.). Relative Values: Reconfiguring Kinship Studies. Durham: Duke University Press, 2001. p. 175-202 ______. Making Parents: The Ontological Choreography of Reproductive Technologies. London: MIT Press, 2005. UZIEL, Anna Paula; MELLO, Luiz; GROSSI, Miriam Pilar. “Conjugalidades e parentalidades de gays, lésbicas e transgêneros no Brasil”. Revista Estudos Feministas, v. 14, n. 2, p. 481-487, 2006. UZIEL, Ana Paula. Homossexualidde e adoção. Rio de Janeiro: Garamond, 2007. WESTON, Kath. Families We Choose: Lesbians, Gays, Kinship. New York: Columbia University Press, 1992. ______. “Forever Is a Long Time: Romancing the Real in Gay Kinship Ideologies.” In: YANAGISAKO, Sylvia, and DELANEY, Carole (eds.). Naturalizing Power: Essays in Feminist Cultural Analysis. New York: Routledge, 1995. p. 87-110. ZAMBRANO, Elizabeth; LOREA, Roberto; MYLIUS, Leandra; MEINERZ, Nádia; BORGES, Priscilla. O direito à homoparentalidade – Cartilha sobre as famílias constituídas por pais homossexuais. Porto Alegre: Venus, 2006.
  • 20. Karine N. Silva, Pedagoga (UESB). Especialista em Gestão e Supervisão Escolar (FIEF). Especializanda em Educação a Distância (UNEB). Mestranda em Família na Sociedade Contemporânea (UCSAL) Contatos: karinensilva@hotmail.com/ karynsilva9@yahoo.com.br (073) 35252075/ 88042364 e 91041667