Ho bieu chanh doa hoa tan

Ðóa hoa tàn 1 www.hobieuchanh.com

Ðóa Hoa Tàn
Bi u Chánh

I - H i phát t (1)

Nh m ti t tháng sáu.
t bu i chi u, b u tr i s n màu xanh lét, ng n gió ng lá ph t ph , gây ra cái
không khí mát m phi th ng, làm cho cây c t t t i, mà c ng làm cho con ng i
kh e kho n.
Trên khúc l V nh Long xu ng Trà Vinh ngang qua xóm Mê Ph p, là xóm nhà c a
ông c, cách ch V ng Liêm ch ng ba ngàn th c, ng i i ng qua l i d p dìu,
i ng i trong xóm c ng chòm nhom trên l , k ng ng i ng i mà h ng mát, nên
nh xem có v náo nhi t, mà m t ng i nào coi c ng có s c hân hoan.
Cái không khí mát m kh e kho n y nó làm cho ng i ta ã vui v mà l i h ng
hái v n o l i ng danh, b i v y trong nhà th y Cai t ng Lê Thái Bình, d a l ,
nh m chánh gi a xóm Mê Ph p, có ti ng nói om sòm xen l n v i ti ng c i inh i.
Nhà n y c t ã trên m i l m n m r i, ngói b rong rêu óng nên tr màu en,
ng b n ng m a táp hoá ra màu xám; nh ng mà n n úc th t cao, c a cu n bán
nguy t, bên tay m t có c t m t cái m1 lúa ng l n, bên tay trái có c t m t cái nhà
xe ng a, phía sau có c t nhà b p s ch s , phía tr c có d n m t cái sân, trong s p
ki ng m y hàng, ngoài tr ng bông th , gi a sân l i có tr ng m t cây hu nh mai g c
n nhánh nhi u, h qua ti t xuân nó m bông vàng khè, chung quanh cu c t2 l i có
tr ng d a bao vòng, làm cho thêm v trù m t, b i v y ai i ngang ngoài l dòm th y
ng bi t ó là ch c a m t ng i giàu có.
Th y Cai t ng Lê Thái Bình m i b n m i tám tu i vóc trung trung, t ng thanh
nhã h i nh th y c h c ch nho, l n r i th y m i h c ch qu c ng , còn ch Pháp
thi t là th y không bi t. Th y ng i t i b gh c m lai3 gi a nhà, th y c i ng t mà
nói l n r ng: "H , h , con ng i ta h có th i, thì tr i khi n g p cái may nh
y ó. Hôm tr c chú Phùng d i ch V ng Liêm chú lên h i mà mua lúa c a tôi.
Chú tr b n ng tám c c t t 4. Tôi nài n m ng b c. Chú nói l chú không dám
mua. B a nay lúa lên giá t i n m ng r i, coi s ng hôn? Ph i mà hôm tr c tôi
bán thì tôi m t ti n nhi u quá".
ng s Di u i theo xã tr ng Phú n h u th y Cai t ng ng xin phép xu t
công kho tu b nhà vi c5 làng, ông ng i cái gh tr ng k àng chái, ông nghe th y
Cai t ng nói nh v y, thì ông khen r ng:
- m th y, sao th y bi t lúa lên giá, th y tr n6 i, thi t th y gi i quá. Hôm lúa
lên b n ng tám, nhi u ng i l t t bán h t, không dám ch n a.
- Không ph i gi i. Làm ch n, mình ph i bi t nh m th i th ch .
- m th y, không bi t lúa c a th y còn c bao nhiêu?

1 kho ch a lúa
2 khu t
3 lo i g quý

4 100 cân ta = 60 kg

5 quan hành chánh
6 gi


-Còn nhi u mà. Hôm tháng t tôi bán vài ngàn gi mà óng thu , còn bao
nhiêu tôi v a h t l i ó, ch a có bán.
- u v y thì g p giá n y th y có l i nhi u l m.
Bà Cai t ng, tên là Lý Th Ng c, tr c ch ng b n m i l m tu i, tánh n t ôn hòa,
c m t hi n h u, bà ng ng i n tr u n i b ván phía bên kia, bà xen vô mà nói
ng: "hôm tháng t th y nó l t t bán hai ngàn gi lúa, giá có b n ng b c, thi t
ng quá. Theo giá bây gi , m t l i g n m t ngàn ng b c ".
Th y Cai t ng c i ng t mà áp r ng:
- Bà nó ti c làm chi. Mình làm l n, mình ph i làm g ng cho dân s trong t ng
t ch c ch . Mình l m t hai ngàn ng mình c ng ph i bóp b ng mà ch u,
ch mình tr n l i, mình không óng, n ch khác h phân bì h không óng,
i cái làng có thu âu mà ng kho.
- ngày th y nó ra làm quan t i gi , tôi coi vi c nào c ng b thi t h i h t th y.
Ch chi th y nó ng có làm t ng thì bây gi làm giàu bi t bao nhiêu.
- Nói nh bà nó v y sao c. i ph i có chút công danh v i ng i ta ch .
Giàu mà i n âu thiên h h khinh khi, thì giàu làm gì.
- Tôi t ng i h vô s thì vô l , tranh ua l m càng m t trí, ch không ích gì.
- th gian, ai c ng v y, không ham danh thì c ng ham l i; n u không ham th
nào h t, thôi thì i tu cho r i, ch th gian sao c.
- Danh l i ai mà không ham, ti c vì c u danh mà ph i t n hao nhi u quá, tôi m i
nói ch .
- Mu n có danh v i ng i ta thì ph i t n hao chút nh ch sao.
- Danh c ng có nhi u th . Có th danh kh i ph i t n hao gì h t.
- Danh gì v y? Ph i danh hà ti n hay không?
- Mình l y nh n ngh a mình i ãi v i m i ng i, t nhiên thiên h h kính
tr ng mình, c n gì ph i c u cái danh nào khác.
- Nh n ngh a thì t nhiên mình ph i làm ch sao. Mà mình làm nh n ngh a thì
t quá ng i ta khen mình là ng i t t , ch có ai kính ph c. Làm ng i ph i
có ph m cao t c l n m i có danh ch .
- i th y nó hi u cái danh nh v y ó nên thu nay m i t n hao không bi t m y
muôn mà k ! Thiên h h b m d mà có ích gì? H làm b tr c m t, r i sau
ng h khinh khi mình có hay âu. Theo ý tôi cái danh ng i bi t nh n ngh a
ó là quí r i, òi danh cao ch c l n hao t n quá ch ng ích gì.
ng s Diêu th y v ch ng th y Cai t ng không ng ý ki n, s hai ông bà
cãi l dài r i sanh mích lòng, nên ông xen vô mà h i r ng:
- m th y, b a nay lúa lên giá nh v y ó, không bi t th y nh t nh bán hay
ch a?
- r i tính l i coi. N u bán, s trong vài b a giá lên cao h n n a, thì t c.
- m, giá n m ng r i c ng là cao quá r i.
Th y Cai t ng ng i suy ngh m t h i r i day qua h i v r ng:
- Bà nó mu n bán hay ch a? Nh mu n bán thì bi u bày tr p xe máy xu ng
chành7 V ng Liêm kêu nó lên mà tính giá c .
- Th y nó nh t nh l y ch ?
- Bà nó tính coi lúa mình còn c h t th y là bao nhiêu hay không?

7 kho lúa


- Con Ba nó có biên s , h i nó coi, ch tôi có nh âu. Ba à, con ra ây cho
th y con h i m t chút, con.
Nghe có ti ng d r t d u dàng phía trong, r i m t ng i m n , ch ng m i tám
i chín tu i, th ng th ng b c ra, mình m c m t b l a tr ng, ch n mang m t
ôi dép da en, môi nh thoa son, da tr ng nh gi i ph n, m t sáng r nh hoa n ,
tóc láng m t nh huy n gi i8. y là cô Túy Nga, con gái c a th y Cai t ng Bình.
Cô Túy Nga chúm chím c i, mi ng l i càng có duyên, m t l i càng t t t i thêm
a. Cô th y có khách nên cúi u mà chào, r i h i bà Cai t ng r ng: "th a, má kêu
con có chuy n chi?"
Bà Cai t ng áp r ng: "th y con h i lúa trong l m bây gi còn h t th y là bao
nhiêu. Con bi t hay không?"
Cô Túy Nga ng t i c i, mà nghe h i nh v y, thì cô li n nghiêm s c m t, coi
ra cô có v t ch nh hòa h n9 vô cùng. Cô th ng th ng áp r ng:
- Con nh còn m i b n ngàn m y tr m gi , s l con không nh . S lúa con a
cho anh Hai con c t. con vô h i anh Hai con coi.
- Anh Hai con làm gi ng gì tr ng?
- Anh Hai con n m trên võng gi n ch i v i cháu Càng, ch có làm chi âu.
- Con bi u nó a s lúa coi. Cô Túy Nga tr vô bu ng, t ng i coi r t d u dàng
thanh nhã.
ng s Diêu h i th y Cai t ng r ng:
- m th y, cô Ba thi u b ng c p r i, th y không tính cho cô h c thêm n a
sao?
- Thôi, con gái h c cho bi t l ngh a i v y thôi. Nó c ng l n r i, nên m nó
không cho nó h c n a.
- m th y có tính làm sui ch nào ch a?
- Có ông bá h Thi n trên V nh Long g m ghé x a rày, ông nói chuy n mu n
làm sui v i tôi hai ba l n r i, mà tôi nghe c u nh ó xài ti n d l m, nên tôi
còn d c d c. th ng th ng coi, không g p gì.
- m, th y làm sui v i ông bá h trên châu thành10 thì x ng l m.
- Ai c ng nói nh v y h t, mà bà nó ý không mu n.
t ng i trai tr c ch ng hai m i l m tu i, trong bu ng b c ra, sau l ng có cô
Túy Nga i theo, cô b ng a cháu trai m i hai tu i. Ng i trai y tên là Lê Thái Hòa,
con tr ng nam c a th y Cai t ng, có v r i và có m t a con trai m i bi t i l ng
ch ng t tên là Càng.
Cô Túy Nga b ng cháu Càng l i ng i trên b ván v i bà Cai t ng, còn c u Thái
Hòa thì th ng l i bàn vi t, l y m t cu n s gi ra coi r i nói r ng: "Th a, lúa mình
thâu góp c ng chung h t th y là m i sáu ngàn b n tr m n m m i ba gi . Hôm tháng
bán h t hai ngàn gi , thì còn l i trong l m m i b n ngàn b n tr m n m m i ba
gi ".
H ng s Diêu nói r ng: "Lúa c a th y còn nhi u quá. Theo giá n y bán có hai
i m y ngàn ng b c".
Th y Cai t ng c i và áp r ng: "Nh bà nó mua lúa ch u, nên góp m i t i s ó,
ch lúa ru ng âu có nhi u d v y. Mà còn có m i b n ngàn gi , có ph i là nhi u

8 trau gi i cho en, chãi tóc công phu
9 ch m r i và khoan thai
10 thành ph l n


âu. B nào c ng ph i nh n l i vài ngàn gi cho tá n n. Còn trong s bán thì
ng có vi c xài, ch dành sao c..."
Th y nói t i ó, k dòm ra ngoài c a ngõ th y có ng i bi n c a th y, là Nguy n
i Y n, ng xâm xâm i vô v i ng i con trai, là Nguy n H i ng, hai m i
t tu i, h c trên Sài Gòn, m i thi u b ng Tú tài khoa n y. Th y Cai t ng bèn c i
mà nói r ng: "Chú bi n Y n i r c con chú v kia. Con chú thi u tú tài k nhì, chú
ng quá, nên lên V nh Long ón r c, không i nó v . Con nhà nghèo mà nó h c
thành danh nh v y thi t là áng khen l m ch ".
nhà ai n y u ngó ra sân. Cô Túy Nga ng i trên ván, tay v n cháu, mà cô c ng
ngóng dòm.
Cha con bi n Y n b c vô c a và cúi u chào v ch ng th y Cai t ng.
Th y Cai t ng v t nói: "Th y m ng cho cháu... Gi i a".
Bi n Y n ch n mà nói l n r ng: "B m th y, th y c th ng ch c r i. Có gi y c a
quan trên l i t i h i s m m i".
Th y Cai t ng ch ng h ng, n a m ng n a nghi, th y ng d y ngó s ng bi n Y n
mà h i r ng:
- Sao chú bi t, ai nói v i chú?
- m, h i s m m i lên t i V nh Long tôi i th ng vô toà b . Tôi g p th y n m
th y cho tôi hay. Th y nói gi y m i l i t i h i chi u hôm qua. S m m i n y
quan l n d y g i gi y xu ng cho quan Ch qu n. Có l sáng mai mình c
trát.
- Thi t nh v y sao?
- m thi t. Tôi nghe th y n m nói tôi m ng quýnh. Tôi ra b n xe ón th ng nh
tôi r i tôi i ri t v ây cho th y hay, tôi ch a k p v nhà.
- h u l tháng tr c quan l n h a xin th ng ch c cho tôi. Tôi t ng ngài lôi
thôi, té ra có th t ch .
ng s Diêu v i xã tr ng Phú b c l i chúc m ng th y. H ng s Diêu nói:
"Th y lãnh ch c Cai t ng m y n m nay thi t c c nh c h t s c. Quan trên th ng
th ng thì x ng áng không bi t ch ng nào. Hai bà con tôi nghe tin thi t là m ng quá,
mà h ng ch c m y làng h hay ây ch c ai c ng vui m ng h t th y".
Ông Cai t ng m i chúm chím c i và nói r ng: "Tôi làm t ng m i có chín n m,
mà n m ngoái lên h ng nh t, hôm T t c ay11, r i bây gi c th ng ch c
a. c nh v y thi t tôi c ng vui lòng, b i vì có nhi u ông T ng khác, ng i thì
hai m i tám n m công nghi p, ng i thì hai m i l m n m, mà h T ng c ng còn
ng hoài, coi bu n quá. i ai có s m ng n y, nên tôi i m i mau nh v y"
Bi n Y n i l i bàn ng rót n c trà mà u ng, còn Tú tài H i ng thì l i g n
bàn vi t ng i nói chuy n v i c u hai Thái Hòa.
Bi n Y n v a b ng chén n c và nói r ng:
- m, th y làm trong ít n m n a ây r i s c ban khen n a.
- Thôi, có chút nh v i ng i ta thì r i, trông mong cao quá làm chi.
- m, c ch . Có nhi u ông Cai t ng lên t i ch c cao l n ch .
- Chú khéo bày chuy n cho bà nó thêm ghét. Tôi làm Cai t ng mà bà nó còn c n
nh n hoài. Tôi th ng ch c ây ch c là không vui r i.
Bà Bình m i ng i n tr u x a thu c, bà nghe ch ng nói t i bà thì bà c i mà áp
ng:

11 (medaille), huy ch ng


-Nói chuy n l i h i mà nghe, ch c n nh n gi ng gì. Còn ông nó c lên ch c,
sao tôi l i không vui. Tôi than th , là vì tôi lo h cao sang ch ng nào càng t n
hao ch ng n y. Tôi lo là lo ch ó ch .
- i n u mình mu n có chút danh v ng v i ng i ta, thì t nhiên ph i t n hao
chút nh ch sao.
- t n nhi u, ch chút nh mà nói làm chi.
- Bà nó ng có lo mà.
- Không lo sao c. Có khách mà em chuy n nhà ra nói, thì coi c ng k . Song
ông H ng s v i chú bi n ây c ng nh bà con trong nhà, tôi nói h t cho
mà nghe. H i tr c ông nó ra tranh ch c Cai t ng, tôi can gián h t s c không
c. Ông nó tranh c ch c Cai t ng r i ph i n n u n y, ph i áp ngh a
u kia, ph i làm ti c n m ng, ph i ãi ng h ng ch c, tôi tính ra t n hao
t th y trên ba ch c ngàn ng b c, ch ph i ít i gì sao. N t i bây gi mà tr
ng ch a d t. N u h i tr c ng thèm tranh ch c Cai t ng thì m y n m nay
kh e bi t ch ng nào. Bây gi còn bày lên ch c, kh i m c n l i n a cho mà
coi.
- Bà nó ng có lo. Lúa có giá mà s n i gì. N u mu n cho ng i ta kêu b ng
"ông", thì ph i v y ch sao.
- "Ông" r i chém gi t gì ai hay sao mà ham. Tôi t ng i mình có ti n xài,
kh i m c n m c n n, kh i c c lòng c c trí, th y vi c qu y mình tránh, g p
vi c ph i mình làm, c nh v y thì sung s ng h n ông gì h t th y.
ng s Diêu c i mà nói r ng: "B m bà, bà không ch u se sua nên bà nói nh
y, ch thiên h ai c ng mu n ch c ph n h t, d u t n m y muôn h c ng ch u, mà h
mu n không c, ch ph i ch i sao. Th y c nh v y thì là có ph c h t s c, d u
n hao chút nh có h i gì".
Ông Lê Thái Bình nói r ng: "T n thì t n ch s gì. tôi xu ng cám n quan Ch
qu n và c y ngài d t lên cám n quan l n Chánh. S n d p i V ng Liêm tôi h i d giá
lúa luôn th "
Bi n Y n chen vô nói r ng: "Th nào th y c ng ph i làm m t ti c cho long tr ng
coi m i c".
Ông Bình g t u áp r ng:
- Ch sao. T nhiên mình ph i làm ti c long tr ng cho x ng áng m i c ch .
Ph i m i các quan Tây quan Nam trong t nh cho , m i h t các Cai, Phó t ng,
Ban bi n, H i ng, Thông ngôn, Ký l c, th y giáo, n ch .
- m, có l c ng ph i m i H ng ch c các làng ph n t ng mình n a ch .
- , ph i m i các làng ch . Ti c ãi s t i ba b n tr m ng i. Có l ph i chia
mà ãi hai ba ngày m i ti n.
u hai Thái Hòa h i:
- m th y, th y tính ãi ti c mà t cho khách trú12 u, hay nhà làm?
- Úy! Ti c l n mà nhà n u sao c. Mà t cho khách trú n u c ng không ra
gì. H làm thì ph i làm cho h n hòi, ch làm qu t l sao c. H i ông Kim n
ti c m ng ng t cho nhà hàng trên Sài Gòn n u Tây mà ãi. Mình c ng
ph i làm nh v y, n u không h n thì c ng ph i làm cho b ng ng, ch l nào
mình l i thua ng.
- t cho nhà hàng Sài Gòn n u s t n hao nhi u l m.

12 ng i Tàu Vi t Nam. Còn g i là «Các chú »


- Nghe nói m i ng i n, giá ch ng m i l m ng b c, có r l m c ng ph i
i hai ng b c.
- Cha ch ! N u v y thì ãi b n tr m ng i, ph i t n t i n m sáu ngàn ng b c!
- Ch sao, con! T n thì t n, mình ph i làm cho úng coi m i c ch .
Bà nói r ng: “N u ãi Tây giá m c nh v y, thôi thì mình chia ra ãi hai cách.
Khách th ng nh h ng ch c v i n ch nh nh thì mình ãi Nam, ho c
Qu ng ông, còn khách quí thì mình ãi Tây, c hôn?"
Ông Bình tr môi l c u áp r ng: "Ông Kim ng làm nh v y ó, coi không
c. Làm nh v y thành ra k khinh ng i tr ng. Ph i ãi Tây h t th y, t n bao
nhiêu thì t n ch . Làm cho úng l y ti ng ch i. Ch ng ó tôi s t cho th trên V nh
Long làm n m tr m ng b c pháo bông ng t cho thiên h xem; có l tôi bi u
c hát Ti u ho c hát b nó hát ít êm cho dân s coi ch i n a".
Bà ng i bu n hiu.
Ông Bình ti p r ng: " ây r i còn ph i mua m t cái xe h i, ch còn i xe ò n a thì
coi sao c. Có l qua sang n m c ng ph i c t nhà l i n a ch ".
Bà c ng ng i l ng thinh hoài.
Bi n Y n nói r ng: "Tôi m ng quá nên l t t ghé báo tin cho ông hay, tôi ch a v
nhà. Xin phép ông bà ng d t th ng nh tôi v cho m nó m ng".
Ông Bình g t u nói: " , thôi v i k o thím bi n thím trông. Còn Tú tài, th y
khen cháu lung l m a. Thôi, nhà ngh ít ngày r i ki m vi c mà làm ng giúp
cho cha m . Cháu nhà có bu n thì l i àng n y nói chuy n ch i".
i ng d r i cúi u t giã m i ng i. Khi chàng l i mà t giã bà Bình thì bà
ngó chàng trân trân. Cô Túy Nga ng i m t bên bà, cô c ng ngó mà mi ng l i c i
chúm chím.
Ch ng cha con bi n Y n ra kh i c a, bà nói r ng: "V ch ng chú bi n Y n nghèo
mà có m t a con áng quá. T ng Tú tài ó có th nào mà h c. V y ó là có
ph c".
ng s Diêu v i xã tr ng Phú c ng t giã mà v . Hai ng i v a ra t i sân thì
th y có m t cái xe h i ng ng ngoài l . Ông Bình ngó ra và nói r ng: "Xe c a quan ch
Qu n. Có bà i v i ông n a. Ch c ngài c gi y r i, nên hai ông bà lên m ng mình
ch gì".
Thi t qu quan ch Qu n v i bà xu ng xe r i d t nhau vô c a ngõ.
ch ng ông Bình không dám sái l tôn ty, nên ra sân mà ti p r c.
Quan ch Qu n v a th y ông Bình thì ngài nói r ng: "M ng ông! Tôi m i ti p
c gi y c a quan l n Chánh cho hay ông c th ng ch c, nên l t t ch y lên
ng cho ông".
Ông Bình v a c i v a nói: "Cám n ông, bi n c a tôi i V nh Long, nó nghe nói,
nó m i ghé cho tôi hay ây. Tôi tính t i s xu ng t n ông, tôi ch a i, mà ông lên
tr c, thi t tôi l i quá".
Bà Bình ti p m i bà Qu n vô nhà.
Quan ch Qu n v n vai ông Bình mà b c lên th m, v a c i và nói r ng: "Tôi
làm g t l m, nên m i c ó. Ông khoái chí ch a?"
Ông Bình c i và áp r ng: "Cám n ngài lung quá".

****


(2)

Chú bi n Nguy n H i Y n m t cái nhà lá nh hai c n xông13, c t d u, vách ván,
a u c u Mê Ph p, nhà tuy chón hón14, song trong ngoài d n d p u vén khéo
ch s . Tr c c a có p m t cái sàn15 c ng nh , mà có tr ng t, cà, rau s ng th ,
i ng vô nhà có tr ng cây tây hai hàng, cây m lá màu nên coi r t p m t.
Tr i ch ng v ng t i. Tú tài H i ng b ng m t cây èn t ng em trên bàn
i l y m t cu n sách l i ng i g n èn mà coi.
ch ng bi n Y n n m t i b ván ngang ó mà ch i, li c m t ngó con t ng m o
ôn hòa, m t mày sáng s a, trán r ng, môi dày, m t l n, mày r m, l i nh con ã thi
u Tú tài hai khoa r i, u v i l i khen c a h i kh o thi cho là "thi t gi i", thì
ch ng hân hoan c chí, v khoan khoái vui lòng, tuy n m trong cái nhà nh s sài,
song b ng ch a chan h nh phúc.
Cách m t h i m t tên tùng gi b c vô nói cô Ba con ông Bình, sai m i chú bi n
i cho cô nói chuy n.
Bi n Y n bi u tùng gi v tr c r i mình s theo sau, l i bi u H i ng d p sách
mà i l i nhà ông Bình ch i m t chút.
bi n Y n h i ch ng r ng:
- Nghe nói ông Bình ã i Sài Gòn mà, ph i hôn?
- Ông, bà v i c u hai i Sài Gòn h i s m m i, i mua xe h i.
- u c u hai i n a, thì còn có m Hai v i cô Ba nhà, hai ng i s nên kêu
mình l i ng coi nhà dùm ch gì.
- n bè y nhà, thi u gì ng i ta. L i m nào dám kéo n nhà ông mà s .
- Bi t ch ng âu.
Cha con bi n Y n b c vô nhà ông Bình thì th y èn ng-song16 t hai cái phía
tru c sáng lòa, m hai Thái Hòa ng n m trên m t b ván v i con mà qu t cho con
ng , còn cô ba Túy Nga thì ng i d a bên cây èn mà thêu kh n. Hai ch em chào r i
i hai cha con bi n Y n ng i, kêu a bi u n u n c ch trà u ng ch i.
Cô Túy Nga ngó bi n Y n v a c i v a nói r ng:
- i s m m i, tr c khi ra i, th y tôi có d n m n chú ng coi nhà giùm m t
êm, mà ngày nay tôi quên nói v i chú. Nhà có ng i ông, song h ng nhà
sau, còn phía tr c không có ai nên hai ch em tôi s . V y xin chú ng giùm
t êm, ch c mai th y má tôi m i v .
- Ông bà i mua xe h i mà mai v sao k p. Lên t i Sài Gòn ph i i l i m y hãng
mà l a xe r i ch y th . Nh ch u mua thì tr giá c cho xong r i ph i v s ,
ph i làm gi y phép. Tôi s ba ngày c ng ch a r i.
- y ngày c ng v y, chú c ng ph i coi nhà giùm cho t i ch ng nào th y tôi v ,
ch bi t làm sao.
- Cô v i m Hai bi u, thì tôi ph i v ng, coi nhà bao lâu c ng c. Ông bà v i
u Hai i kh i t nhiên nhà tôi ph i lo ch , b i v y h i chi u tôi có d n th y
ng qu n ban êm ph i cho dân i tu n khúc n y cho th ng.
- Không bi t mua m t cái xe h i m i giá ch ng bao nhiêu?

13 xông= chái. Hai c n xông= hai c n m t chái
14 cân x ng, v a nhau
15 sân tr ng rau c i

16 (manchon), èn d u t theo nguyên t c èn khí, tim èn là m t cái l i b ng carbon.


- Cái ó không có ch ng. H nói giá m c r tùy theo hi u xe, có th hai ngàn
y, có th ba ngàn m y, có th b n n m ngàn, có th t i chín m i ngàn.
- Th y tôi nói l m nên má tôi m i ch u i ó, ch thi t ý má tôi không mu n s m
xe h i chút nào h t. Không bi t th y tôi lên tr n r i mua xe th nào.
- Hôm qua ông có nói chuy n v i tôi, ý ông mu n mua xe ch ng b n ngàn, ho c
n ngàn r i.
hai Thái Hòa nói: „Ý th y tôi thì mu n s m xe cho thi t t t, còn ý nhà tôi thì
không ch u xe nhi u ti n, tính lên tr n c th y tôi mua xe ch ng vài ngàn thôi".
Bi n Y n c i và nói: „Ý c u Hai ít ch u se sua, b i v y c u là con nhà giàu mà ai
ng kính m n c u h t th y".
Cô Túy Nga nói r ng:
- Anh Hai tôi gi ng ý má tôi, má tôi c c ch ng ã ph i i ó, ch vái hãng ng
còn chi c xe nào h t, cho th y tôi mua ng c. H m nay má tôi than th
hoài, nói th y tôi lên ch c, ph i n n áp ngh a, ãi ng thiên h , t n hao
nhi u quá, r i còn mua xe h i n a, ch u sao n i.
- Ông th ng ch c sang tr ng bi t ch ng nào, ph i s m xe h i i coi m i c
ch . Còn ãi ti c t n hao nhi u thi t, nh ng mà ông làm úng quá, thiên h ai
ng ng i khen h t th y, b i v y t n hao c ng không m t i âu. M Hai v i
cô Ba ngh coi, thu nay có ai n l m ng mà làm long tr ng c nh v y hay
không. ãi g n b n tr m khách, ãi Tây h t th y, m n nhà hàng Tây trên
Sài Gòn xu ng n u, m i ng i khách nhà hàng tính giá mu i ba ng b c.
ng ch c u n c m Tây h t th y c ng nh các quan, thi t úng quá. H m
nay tôi g p H ng ch c làng nào h c ng ph c l m. ã v y mà còn t pháo
bông cho nh n dân coi ch i trót m t gi ng h , còn hát b , hát Ti u ba êm,
thiên h mê l m.
- Làm thì úng thi t, ng t t n ti n nhi u l m ch .
- Không bi t h m nay ông bà có tính th coi n i cu c t n ch ng bao nhiêu?
- Má tôi tính ti n n y ti n n xê xích m t muôn l n, ch ph i ít i gì.
- n m t muôn mà áng l m ch . T n ti n mà c danh ti ng, ch ng h n có
nhi u ng i h ch i t m b y mà c ng t n m t hai muôn ó sao.
- Th y tôi thì a danh ti ng, làm vi c gì c ng mu n c ng i ta khen. Còn má
tôi thì không ch u se sua, nên h m nay c n nh n hoài.
- Tôi t ng n u không có ti n thì thôi, ch có ti n c ng nên làm cho có danh
ti ng ch i ch .
- Má tôi nói lúc mình có quy n th h n, có ti n b c nhi u, mình làm vi c gì h
ng khen h t th y, d u làm b y h c ng cho là ph i. n ch ng mình suy s p,
u th h t ti n r i, h ã không khen n a, mà s e h l i khinh khi mình ch .
Bi n Y n ng i suy ngh mà nói r ng: „Bà ngh xa nh v y c ng ph i. Thi t th tình
th ng có nh v y".
Hai Thái Hòa th y con ng mê, bèn b ng em vô bu ng.
Cô Túy Nga ng d y rót n c trà mà m i bi n Y n v i H i ng u ng.


Trên u xóm có ti ng chó s a om sòm. Ngoài l dân i tu n nh p sanh l c c c.
Cô Túy Nga ng i thêu, n c da trong bóng, gò má ng h ng, mi ng nh hoa bán
khai, mày nh nguy t m i r ng, hình vóc m, c p m t hi n t , tay l n rút ch thêu,
bàn tay ã d u mà ngón l i dài, c m tay tròn vo, phao tay ng . Cô m c m t cái áo
bà ba màu bông h ng gi t, ánh èn m ng-song gi i vào áo, r i áo gi i l i m t cô, làm
cho s c cô càng thêm t i, duyên cô càng thêm p.
Tú tài H i ng t nh chí l n g n cô Túy Nga, th ng hay g p cô, song có
êm nay m i có d p ng i ngó k nh v y. Chàng ngó m t h i r i nghe trong lòng khó
ch u, nên day m t ngó ch khác, tính không ngó cô n a. Trí chàng quy t nh v y mà
lòng l i không mu n nh v y, nên ngó quanh ngó qu t r i c p m t nh b á nam
châm hút, th nào c ng ph i ngó l i cô Túy Nga; mà h ngó cô thì l i g p cô c ng ngó
chàng, làm chàng s ng sùng ng n ng i h t s c. Chàng mu n i v ng tránh cái
nh v a vui v v a khó ch u y, song chàng không bi t ph i nói ti ng chi mà i v ,
i c ng không n b cái c nh m i th y l n u, mà th y m t cách kh e kho n tiêu
diêu quá.
i ng ng ng n ng i, thình lình cô Túy Nga c t ti ng h i r ng: „Anh Tú
c trên Sài Gòn có l anh bi t c u T ng Cao là con c a ông bá h Thi n trên
nh Long ch ?"
i ng b ng nên ú áp r ng:
- ng Cao... Con c a ông bá h Thi n... Tôi bi t.
- Nghe nói c u ó c ng thi Tú tài k n y mà.
- u h c d i tôi m t l p. C u nhà ngoài mà i h c, ch không có trong
tru ng. Ph i, nghe nói k thi n y có c u thi, mà c u m i thi ph n th nh t.
- t hay u?
- Tôi nghe d ng nh c u r t thì ph i.
Bi n Y n chen vô h i cô r ng:
- u ng Cao tôi bi t r i. Hôm ông ãi ti c, v ch ng ông bá h Thi n xu ng
ti c có d t theo m t c u ch ng hai m i tu i, ch c là c u ó ch gì, ph i
hôn cô Ba?
- Ph i, c u ó a.
- Sao cô bi t c u ó mà h i th m?
- Hôm xu ng n ti c ó bà bá h có kêu vô nhà trong mà chào má tôi.
- Cha ch , ý bà bá h mu n làm sui v i bà nhà ây r i ch gì.
Cô Túy Nga châu mày, ch m ch ng i thêu, cô không tr l i.
Bi n Y n th y v y bèn nói ti p r ng: „Ông bà nhà ây làm sui v i ông bá h trên
Châu thành thì x ng l m. ng thi t là sang tr ng quy n th . Quan l n Chánh yêu ông
t s c, i âu c ng d t ng theo, ng nói gi ng gì quan Chánh c ng nghe h t th y,
i v y ng mu n ai s ng thì s ng, mu n ai ch t thì ch t. ã v y mà h nói ng giàu
m, có mua ru ng mi t B c Liêu nhi u, mà l i còn cho vay c ng nhi u n a. Nói lén
ây mà nghe quan Ch qu n c a mình ây thua quan Ch qu n Châu thành xa l m,
i v y n u ông nhà làm sui v i ông Châu thành thì úng r i có kém bao nhiêu
âu".
Cô Túy Nga ngó H i ng, mi ng chúm chím c i, r i ngó bi n Y n mà nói
ng:
- Chú t ng quy n t c l n, ti n b c nhi u, v y là úng, không có cái gì h n
c hay sao? Quy n t c l n mà không bi t c u v t ai, ti n b c nhi u mà
không ch u giúp ai, thì quy n v i ti n ó có ích gì âu? i sang hay hèn,


nghèo hay là giàu, không có chi là ch c ch n h t. V y ch chú không nghe nói
ông H i ng K v i ông C Huynh ó sao? H nói ông H i ng K h i tr c
ng giàu sang trong x mình không ai dám bì, mà bây gi ng suy s p n n i
không có nhà mà , i theo b n bài b c b a ói b a no. Còn h nói ông C
Huynh h i nh ng gi trâu, mà bây gi ng giàu có, ai c ng ph i vay b c
a ng h t th y, ng i t i âu ng c ng n trên ng i tr c, coi sang tr ng quá.
y v y mình ch ng nên th y giàu sang mà ham, còn th y nghèo hèn mà ph .
Theo ý tôi, c i v l y ch ng ph i vì tình vì ngh a, ch không nên vì quy n th ,
vì b c ti n. N u c i g mà không ch tâm v tình ngh a, l i ch tâm v b c
ti n thì cái o v ch ng th p th i quá. Tôi nói nh v y ó, anh Tú ngh coi có
ph i không, anh Tú?
i ng ngó d ng cô ng i, nghe ti ng cô nói, hi u ý cô lu n, thì mê m n, n a
nh n a say; thình lình nghe cô h i, thì chàng gi t mình lúng túng, nên áp r ng:
- Thu nay tôi m c lo h c, không ý t i vi c v ch ng, nên tôi không hi u. Mà
cô Ba lu n nh v y thì ph i l m ch .
Bi n Y n giành nói n a r ng:
- Cô Ba còn nh , mà cô lu n vi c i nghe h i nh ng i l n tu i v y. in y
mà nói tình ngh a làm chi n a cô Ba. H có b c cho nhi u, thì thiên h kính
ph c, không c n tình ngh a gì h t.
- Thi t, i kh n n n l m, ai c ng lo tranh danh t l i. Mà có l c ng còn m t
ng i bi t tr ng tình ngh a ch .
- y ít l m. Mà d u có ai nói chuy n nh n ngh a tôi s e h m n danh nh n
ngh a ng c u danh c u l i ch trong b ng h c ng không có nhân ngh a thi t
âu.
- Nói nh chú v y thì i n y hoá ra dã man r i! Th thì nên i tu cho r i, ch
chung l n v i th gian nh v y làm chi.
- Không, thiên h v n minh t n b l m ch , v n minh theo v t ch t, t n b v l i
danh.
Cô Túy Nga ng i tr m ngâm m t h i r i cô th dài mà than r ng:
- i thi t là kh , mà nh t là i c a m t con gái!
Bi n Y n ngó cô mà b o r ng:
- Sao cô l i than nh v y? Ph n cô thì sung s ng nh t r i. Ông bà là b c
giàu có sang tr ng. M t vài n m n a ây cô l y ch ng ch c c ng trong h ng
th ng l u. i c a cô r c r ã th y mòi r i, có sao âu mà cô bu n.
- ng i c a tôi, xa mà ngó thì th y bông hoa ch n ch ; mà tôi s ch ng
c ch n vào ó r i chông gai d y y, ó chú...
- Cô còn nh tu i, cô không nên chán i nh v y, cô Ba. Ph i h ng hái mà i
i, ng n u r i g p chông gai, cô m i có ngh l c mà b c kh i ch .
- i chú m vi c v ch ng mà nói, nên tôi ph i tr l i v i chú, ch tôi có chán
i âu.
- Cô than th nh v y mà cô nói cô không chán i, hay là cô chê con c a ông bá
Thi n trên Châu Thành?
Cô Túy Nga l ng thinh, mà s c m t cô bu n hiu. Cách m t lát cô m i áp r ng:
- Làm thân con gái Vi t Nam mình b cái ch gia pháp bó bu c, nh t là v
duyên ph n tr m n m thì mình không c t do chút nào h t. G n i nào t
cha m nh, mình có phép chê khen ai âu.


- Xin l i cô, không bi t v ch ng ông Thi n ã có c y mai m i nói mà xin làm
sui v i ông hay ch a?
- Vi c ó tôi không hi u. Song tôi lóng nghe thì in nh ng ã có nói chuy n v i
th y tôi. Còn hôm ãi ti c, bà Thi n có d t c u ng Cao xu ng ó là có ý
mu n cho th y má tôi th y c u và cho c u coi m t tôi luôn th .
- u v y, thì ch c ông bà ch u làm sui r i nên m i cho coi ó ch .
- Tôi không hi u, song tôi nghe th y tôi nói làm sui ch ó x ng áng l m.
- Ông nói nh v y thì ph i l m. Không bi t ý bà v i c u Hai th nào?
- Anh Hai tôi nh chim b m17 hoài, nh có nói cho âu mà bi t. Còn má tôi thì
không mu n.
- Còn theo ý cô th nào?
- Tôi ã có nói, tôi âu có quy n ch n l a. N u tôi c t do thì nói gì...
- Duyên n là vi c tr m n m c a cô, n u cô có u chi không v a ý thì cô ph i
th a l i v i ông ng cho ông bà li u nh ch .
Cô Túy Nga châu mày r i li c m t ngó H i ng mà áp r ng: „Khó nói l m!"
Cô ng i thêu m t h i n a r i m i h i H i ng r ng:
- Tôi h i anh Tú ph i nói cho thi t a nghe hôn. C u ng Cao thi r t ó là t i s
ng hay là t i c u h c d ?
- Tôi không hi u.
- Còn tánh n t c u ta th nào?
- Tôi c ng không c bi t.
- Anh không mu n nói cái t c a ng i khác, ch có lý nào anh không hi u.
- i h c khác l p, nên thi t tôi không hi u ch .
- Anh mu n gi u gi m, ng anh h i tôi ph i hôn?
- Có l nào tôi l i ê ti n quá nh v y.
Cô Túy Nga nghiêm s c m t, r i ngó ngay H i ng mà nói r ng: „Anh gi u tôi,
u cái i tôi sau n y mà g p vi c ch ng may, thì anh mang t i l n l m, nói cho anh
bi t".
y l i y làm cho H i ng càng thêm r i trí b n lòng, không th ng i lâu n a
c, nên ng d y th a v i cha r ng: „Thôi, ba ây ng coi nhà giùm cho ông,
con v k o má ch ". Chàng li n t giã cô Túy Nga mà b c ra c a. Cô ngó theo, s c
t coi bu n hiu.
Thu nay H i ng m t là m c lo h c, hai là bi t xét ph n th p hèn, nên ch ng
bao gi ý n cô Túy Nga. Nay ng i ngó cô m t lát, nghe cô nói nh ng l i o
ngh a, hi u ý cô không giàu sang mà khinh khi k nghèo hèn, thì trong lòng chàng
sanh m i c m tình ch a chan, ra kh i c a r i chàng th th n bâng khuâng nh ngây
i. V n nhà, chàng v n còn bu n xo.
Thi m bi n Y n hay ch ng m c coi nhà giùm cho ông Bình thì thím i ng ,
không ch n a.
i ng l y m t cu n sách ng i d a èn mà coi, m t ngó vô cu n sách mà m t
i th y hình d ng c a cô Túy Nga hoài, tai v ng v ng nghe nh ng ti ng cô nói, trí c
nh nh ng câu chuy n h i nãy.
u ng Cao là con nhà giàu. T khi m i l t lòng thì c u ã n m trong cái a v
cao sang, c u mu n vi c chi c ng c, c u òi th chi c ng có h t th y. n ch ng
n khôn, c u dòm th y chung quanh c u ch ng có m t ng i nào không th ng yêu,

17 không nói, không có ý ki n


không b c u, l n l n c u quen cái thói coi thiên h u th p hèn h n c u, t ng
thiên h là tay sai c a c u. B i v y c u n nhà tr ng i v i chúng b n thì c u l n
t kiêu hãnh, làm cho ch ng có m t trò nào mà a c u. Mà theo c u, thì s i h c là
cái ch c cho c u có th xài phá b c ti n c a cha m , ch không ph i là cái ch c
cho c u m trí s a lòng, b i v y i h c mà c u không c n c chi h t, ch lo s m áo
qu n cho t t chúa nh t th i ch i, ho c ng i nhà hàng, ho c coi hát bóng.
u thi r t y là l t nhiên, t i h c không c n nên thi không u, ch không ph i
i s m ng nào h t. Có l c u xét ph n c a c u, nên c u tính c i v ch không thèm
c n a. C u tính nh v y c ng hay, b i vì n u c u h c n a thì b t quá t n ti n thêm
cho cha m , ch không ch c c u thi u c. Tánh n t v i tài h c c a c u Ð ng Cao
nh v y ó, mình có nên nói rõ ra cho cô Túy Nga bi t hay không? Có l nào mình l i
em vi c x u c a ng i mà nói cho thiên h bi t. Hu ng chi ông Bình ã mu n g con
cho ng Cao, n u mình khai ch t c a c u, té ra mình gièm si m, làm nh v y thì
mình còn x u h n ng i mà mình nói x u ó n a
Mà vi c n y là vi c tr m n m c a m t cô thi u n , theo con m t mình xem thì là
t cô ng n v tánh tình, l i xinh p v nhan s c n a. Mình có nên s mang
ti ng " ng nh n chi ác18" mà cho cô thi u n , mình v a yêu v a tr ng ây, ph i
mang m t ng i ch ng b t l ng, b t tài tr n i hay không?
Hai v n y th t là khó gi i quy t.
ã v y mà t i sao cô Túy Nga l i nói r ng n u mình gi u cô, h sau n y có vi c chi
ch ng may thì mình ph i mang t i? T i sao tr c m t mình cô l i than th v s cha
tính g cô cho ng Cao? T i sao cô than vi c l y ch ng cô không c t do mà
ch n l a? T i sao cô l i nói: „Ch ng nên th y giàu sang mà ham, còn th y nghèo hèn
mà ph ?" Cô có tình riêng v i mình chút nào hay sao, mà nay cha m nh g l y
ch ng, cô th t v ng nên than th v i mình nh v y?
ó là m t v n n a, mà v n n y còn khó gi i h n v n tr c b i ph n.
Canh khuya, êm v ng, H i ng ng i ngó s ng ng n èn, nghe ti ng d gáy rân
ngoài th m, v i ti ng th n l n ch c lu i19 trong vách, thì chàng bâng khuâng l l ng,
lén h i th m trong trí r ng mình có duyên n gì v i cô Tuý Nga hay không? Chàng h i
nh v y r i chàng gi t mình, ngó quanh trong nhà th y cái nhà lá túm húm x ch x c,
c s sài, còn chàng nh cái nhà c a cô Túy Nga kinh dinh20 h c h , thì chàng teo
gan héo ru t, m t châu mày, chàng l c u mà áp r ng: không th có duyên n
c, b i vì cha mình là b h c a ông Bình, mà ông l i ng tính làm sui v i m t
ông bá h , thì còn gì mà c m .
Mang ái tình vào lòng thì ã khó ch u l m r i, mà cái ái tình y l i không có hy
ng th a mãn c, thì càng au n nhi u h n n a. H i ng v a m i ra kh i nhà
tr ng thì ã sa vào cái ng kh não r i!
n y chàng l ng ng l , bu n mà không t v i ai c, mu n vi t th mà t
tánh n t ng Cao cho Túy Nga bi t, r i d d c ng không dám vi t.
Cách ch ng m t tháng, m t bu i chi u, bi n Y n ng ng i n c m v i v con,
chú nói r ng ông Bình ã nh t nh g cô Túy Nga cho con ông bá h Thi n, ngày
i ã nh r i, bà Bình ã i Sài Gòn mua h t xoàn và t may áo qu n s a so n
a con v nhà ch ng.

18 phô bày s ác c c a con ng i
19 ti ng kêu c a con th n l n
20 ng n n p và y


i ng hay tin y thì au n nh kim châm ru t. Kh i tình ã rã, hy v ng ã
tan, ng i ch ng còn m c ích gì n a. Chàng suy ngh trong m y ngày, r i quy t
c t t l a lòng, nh l y s h c v n mà làm ch h ng, không thèm k vi c gia th t.
Chàng bèn th a v i cha m r ng m y ông th y d y chàng h c u th ng chàng,
thu ng hay khuyên chàng nên xin h c b ng ng qua bên Pháp mà h c thêm ít n m
a, l i h a n u chàng xin h c b ng thì m y ng s l p th nói giùm cho, b i v y
chàng mu n nghe l i th y mà xin qua Pháp h c thêm n m b y n m n a, l y b ng c p
cao ng v m i vinh quang, làm vi c n l ng m i l n.
Bi n Y n không rõ tâm s c a con, l i th y con có chí mu n h c cao h n n a, thì
y làm hi p ý mình, b i v y chú ã không ng n c n, mà l i còn xúi thêm con.
i ng là m t h c trò gi i nh t trong l p, b i v y t c h c t i giáo s ai
ng u yêu m n. Chàng lên Sài Gòn làm n xin h c b ng, c y m y ông giúp l i.
ám cu i cô Túy Nga v a r i thì chàng c ng c gi y c a quan trên c p cho chàng
c b ng m i n m sáu ngàn quan, ng chàng qua pháp mà h c.
i ng t giã cha m mà i, tuy u t tình, song c chí.

***


(3)

t b a chúa nh t, l i m i m t gi tr a, có m t cái xe h i c , n c s n ã gi t21,
máy ch y không êm, ch y ch m ch m trong Châu Thành Sài Gòn, bóp kèn inh i; b n
xe kéo ngó nhau mà c i và nói: „Xe l c t nh coi d dáy quá, mà bóp kèn làm chi
không bi t"
Cái xe n y ch y qua ng Lagrandière r i ng ng ngay m t c n ph l u, phía
sau ch m i B n Thành. M t cô m n trên xe b c xu ng, hình dung tu n tú, t ng
o nghiêm ch nh, y ph c úng theo th i trang, mình m c áo màu bông ph n, qu n
hàng tr ng, u choàng kh n ê s t22 ch n mang giày thêu H Châu. Cô i ngay vô c n
ph l u, th y c a óng, thì v c a kêu l n r ng: „Anh Cánh à, anh Cánh, m c a coi
nào. Làm gi ng gì ch ng n y mà óng c a kín mít v y?"
t ng i àn ông, ch ng ba m i tu i, ra m c a r i ch p tay xá cô. Cô h i:
- Th y i âu?
- m, th y i ch i.
- i h i nào?
- m, h i chi u hôm qua, th y i làm vi c v , th y thay áo qu n m i r i th y
y xe h i i luôn cho t i bây gi , không có v .
Cô châu mày suy ngh m t chút, r i l t kh n ra bi u ng i m c a ó r ng: „Thôi,
anh ra ngoài xe vác vali v i bao g o vô".
Cô n y là cô Túy Nga, còn nhà n y là nhà c a th y ng Cao. S là khi ng Cao
i cô Túy Nga c ít tháng, ông Thi n mu n cho con có ch c có ph n v i ng i
ta, nên lo em c u vô làm Ký l c t i Kho b c chánh, l ng m i ngày m t ng b n
c, tr chúa nh t ngh thì không n ti n. Ki m c ch làm r i bà Thi n m i lên
m d n nhà cho v ch ng ng Cao . Ông Bình mu n làm cho x ng áng m t
cha v , nên ông c ng lên mua cho con r ít món , l i mua cho m t cái xe h i nh hai
ch ng i ng cho con r i ch i.
ch ng ng Cao Sài Gòn ã h n m t n m r i, l ng thì ít, mà xài thì nhi u,
i v y m i tháng th ng xúi v v xin ti n. Cách n m ngày tr c cô Túy Nga i xe
i ò v Mê Ph p r i b a nay ông Bình cho xe nhà a cô tr lên ó, c ng là t i
ng Cao xúi cô v xin ti n nên cô m i i.
Anh Cánh là ng i v a làm b i, v a n u n, xách vali và vác bao g o vô nhà r i,
cô Túy Nga m i kêu anh s p ph mà a sáu ng b c và nói r ng: „Anh l y ti n ây
ra ba ng b c x ng, anh c t hai ng ng b n v tr ti n ò, còn l i m t ng anh
ra ch mà n c m cho no r i v . Anh n c m, ngh m t chút r i v cho s m, k o nhà
th y tôi có i âu không xe mà i".
Cô thay áo r a m t r i n m trên gh xích u mà ngh .
Anh Cánh b c l i nói r ng: „Th a, cô cho ti n ng tôi ra ch mua v n uc m
n cho cô n".
Túy Nga ng i d y, mi ng chúm chím c i và h i r ng:
- y ch h i s m mai n y anh không có i ch hay sao?
- Th a, h i chi u hôm qua th y không có a ti n. Tôi t ng th y i ch i r i
sáng th y v nh m y b a tr c, nên tôi không dám h i.
- m nay tôi i kh i, th y nhà êm nào th y c ng i ch i t i sáng th y m i v
hay sao?
21 t, phai màu
22 (écharpe), kh n quàng vai hay b ng choàng vai c a ng i có a v ( vua, hoa h u…)


Anh Cánh t h i v s mình nói không dè d t, nên anh ta b i r i ng l ng thinh.
Cô Túy Nga hi u ý, cô không nài ph i tr l i v vi c y, mà cô l i h i câu khác
ng:
- Th y không có nói v i anh b a nay tôi v hay sao?
- Th a, không. Ph i th y nói thì tôi lo c m n c s n r i.
- Thôi, anh kh i lo n u c m. Tôi n c m d i nhà tôi m i i, nên tôi ch a ói.
Anh Cánh vô nhà b p. Cô Túy Nga i lên l u. Cô m c a s , v t t m màn ren mà
ngó xu ng ng. Nam thanh n tú qua l i d p dìu, xe kéo xe h i t i lui không d t.
Cô gi a ch n phi n ba ô h i23 mà cô coi c ng nh n i cùng c c thâm s n, cô ngó
thiên h cô không bi t vui, cô th y ng a xe cô càng áo não. Cô b c l i m t cái bàn
nh , m t lót á c m th ch, phía trên u gi ng ng , r i cô rót m t ly nu c l nh mà
ng. Cô ngó quanh qu t trong nhà, nào gi ng ng mùng l i, nào t gõ ki n dày,
nào ván c m lai n m ch i, nào èn bao l a cho kh e m t. Cô ngó c thì trong
lòng cô l i càng bu n h n n a, t t mà lòng không vui thì y không ích gì. B y
lâu nay cô c trong sách, ho c cô nghe ngu i ta nói: mu n h ng h nh phúc không
n ph i lo cho c giàu sang, mà nh t là c n ph i cho c th a lòng mãn ý, b i vì
nhi u khi giàu mà mình c bu n r u, còn nhi u khi nghèo hèn mà mình l i vui v . Bây
gi cô m i bi t câu lu n thuy t y không ph i là câu c a m y nhà o c bày ra
y i, mà chánh là câu h p v i th s l m v y.
Cô Túy Nga bèn m t l y may ra r i cô ng i trên b ván c m lai mà thêu. Ph n
ng i xe lâu m t m i, ph n gió th i hiu hiu, nên cô thêu t i ba gi chi u r i cô bu n
ng , cô m i l y g i n m t i b ván y mà ng quên h t th s , quên c gia ình.
n t i, ti ng gi y lên thang l u r m r m làm cho cô Túy Nga gi t mình m m t
ra, cô th y d i ng èn khí cháy sáng, còn trong nhà thì v n l m . Cô l m c m
ng i d y, thì èn trên l u b t lên sáng lòa, ng Cao qu n áo bàu nhàu, tóc tai chôm
bôm, chàng qu ng cái t24 lên bàn và h i r ng: „Lên h i nào ó"?
Túy Nga áp: „Tôi lên h i tr a", r i cô i r a m t.
ng Cao thay i t m. Ch ng chàng t m r i, thì Tú Nga sai anh Cánh mua
n c m t i c ng g n xong. Túy Nga m i ch ng n c m. ng Cao b c l i dòm bàn
n, r i tr môi nói r ng: „Ð b y b ai n cho c. H i chi u d i C p v có mua
b theo xe n no r i. Thôi, n i. Tôi không n n a âu".
i nói x ng x m nh v y, mà Túy Nga không l s c phi n gi n chút nào h t, cô
hòa hu n áp r ng:
- n trên xe b t quá mình n bánh mì s sài. Ph i n thêm m t chén c m cho
ch c b ng ch .
- Không. Tôi i ch i m t l m, n không c. H i chi u n bánh mì, mà n nhi u
i.
ng Cao nói d t l i r i b i lên l u, không h i th m v coi i ng th nào,
i nhà m nh gi i hay không.
Túy Nga ng i n c m m t mình, tuy n không bi t ngon, song c ng rán n h t m t
chén. n c m r i cô i ra i vô, d p cái n y, quét ch kia, vì cô i kh i m y b a,
c l n x n, có nhi u món b i b m óng d dáy. Thình lình ng Cao trên l u
kêu l n r ng: „ n c m r i ch a? Lên ây ng h i th m m t chút coi"
Túy Nga men men lên l u.

23 ph n hoa ô h i, n i t t p c a nhi u tinh hoa ánh sáng
24 (casquette), nón có rìa phía tr c


ng Cao n m trong gi ng, v a th y m t v thì h i r ng: „V d i ki m ti n
c hay không?"
Túy Nga nghe h i vi c y thì mi ng chúm chím c i, song m t không dám ngó
ch ng, mà s c coi c ng không vui chút nào h t. Cô áp nh nh r ng:
- c.
- n m tr m ng b c hay không?
- ... Không .
- Không sao c. Ta bi u xin cho n m tr m ng b c ng tr cho d t n
ch .
- i nhà th y v i má túng ti n quá.
- ! D hôn! T ng âu n m b y ngàn hay sao! Th có n m tr m ng b c,
nhi u nhõi gì ó mà than túng.
- Mình không hi u, ch th y má túng lung l m.
- Than túng, mà r i cho bao nhiêu?
Túy Nga l ng thinh, b c l i b ván mà ng i, r i áp nh r ng: „Th y nói không
ph i th y ti c v i mình, ng t vì lúc n y th y túng nên không th cho s b c nhi u nh
y c. H i sáng tôi i, má mót trong t còn có b y ch c ng b c, má a cho tôi
m ch c ng b c tôi i ây".
ng Cao khoát mùng b c ra, châu mày tr n m t, nói l n r ng:
- m ch c mà làm cái gì c! Thôi, em v d i mà tr l i i. Không thèm
âu.
- Mình ng có nói nh v y. C a cha m cho, d u nhi u hay là ít mình c ng ph i
y, có l nào mình dám tr l i.
- Tôi bi t mà. Th y v i má dành ti n mà út cho anh Hai. Tôi là r , cho m t
ng b c coi b ti c l m.
- Mình nói sao v y? Anh Hai nh lo làm ru ng cho th y v i má, ch nh không
làm t làm riêng gì. nh d m m a dãi n ng c c kh h t s c, mà c ng không n
xài chi h t. Theo tôi bi t thì t h i nào cho t i bây gi , v ch ng nh làm l i
cho th y v i má, ch không có làm t n hao nh ng i ta. Còn mình ây, t
ngày mình d n nhà trên n y làm vi c, ch a y hai n m mà th y má t n hao
i mình g n n m ngàn ng b c, ch ph i ít hay sao. Mình còn phân bì v i
anh Hai n i gì.
- Bây gi mình k mà òi tôi h ?
- Nói chuy n mà nghe ch k gi ng gì.
- hôn! Th cho trong hai n m mà k có m y ngàn ng b c, t ng âu nhi u
m a! Mà cho ó có m t mình tôi n hay sao?
- Thì th y má cho m t tr m, khi hai tr m, v ch ng mình xài chung v i nhau,
ch tôi có nói m t mình mình xài âu mà mình sân si.
- Th y má cho ti n bây gi mình k v i tôi, v y ch tôi m n ph l u cho mình
, tôi cho mình may qu n n y áo kia, mua giày H châu, s m dù Nh t b n,
khi d t i Long H i, khi d t i V ng Tàu, m y cái ó sao mình không k . c,
mu n k v i tôi, thôi tôi v xin ti n ba tôi r i tôi tr l i cho. Th ng n y
không ph i m t nh h , a ng b c ra thì ch c l i hít hà nh h v y âu.
Túy Nga nghe ch ng nói nh ng l i n ng n cay ng y, ch ng khác nào nh
ch ng c m búa mà p vô u; cô au n t c t i h t s c, ng t vì ý ngh a nh ng l i y
không h p v i gia phong c a cô, b i v y cô không th i áp c, cô ch r ng r ng
c m t ng i l ng thinh mà ch u.


ng Cao th c hai tay vào túi áo pyjama25 i lên i xu ng m t h i, r i nói n a
ng: „H ! Khoe m i l m hai ch c ngàn gi lúa, mà bi u xin n m tr m ng b c nói
không có! V y mà khoe giàu gi ng gì?"
Túy Nga lau n c m t mà áp r ng:
- Tôi có khoe h i nào âu? Th y tôi góp lúa ru ng nhi u, song c ng ph i xài
nhi u vi c, ch ph i góp bán r i c t b c c hay sao.
- Bây gi tôi m i bi t tôi l m!
- Mình l m cách nào?
- m cách h t th y.
- i tr c có ph i tôi n n n xin mình c i giùm tôi âu.
- Ph i, mình không có n n n , mà h nói nghe úng l m, nên tôi m i l m ch .
- Mình nói t i câu ó thì không còn ngh a v ch ng gì n a h t. ã bi t làm thân
nhi n may r i m t ch ng mà thôi. Nh ng mà bây gi mình nói mình c i tôi
ó là mình l m, nên mình n n n, v y thì mình mu n b tôi c ng c, tôi
ch ng dám eo theo làm b n chân x n m t mình âu mà mình ng i. B i ba má
trên nhà ng nói v i th y má tôi mà c i tôi cho mình. Bây gi mình không
ng lòng thì mình th a v i ba má xu ng nói m t ti ng v i th y má tôi thì tôi
li n.
- Mình thách tôi h ?
- Tôi nói thi t, ch có nói thách âu.
- c. Thách tôi thì tôi s làm cho mà coi.
ng Cao chun vô mùng mà n m l i. Túy Nga n m chèo queo ngoài b ván, n c
t tuôn d m d .

25 áo ng may theo l i Nh t B n


II - Lúc suy s p (4)

i tám gi t i, tr i m a r r , gió th i lao xao; h t m a r t rên mái nhà, ti ng
tr c n i ti ng sau, nh than nh khóc, h i gió lòn qua c a s , chao ng n èn xao
xuy n lúc t lúc m .
Bà Lê Thái Bình n m chèo queo m t mình trên b ván gõ, gác tay qua trán, m t
ngó ng n èn, tai lóng nghe h t m a lâm râm, trí b t nh vi c nhà lòng càng o não.
u Hai Thái Hòa trong bu ng i ra, c u b c l i ng d a cây èn leo heo v n
thu c mà hút.
Bà Lê Thái Bình ng i d y h i con r ng:
- Th ng Càng nó b t nóng hôn con?
- Th a, t h i t i t i gi coi b nó b t nóng r i.
- i chi u con bi u a nào xu ng th y ba Nhiên mà l y thu c cho em nó?
- Th a, có ai i âu. Tùng gi m c em trát g p, còn ng nhà vi c thì th ng
xuyên nó nóng l nh nên i không c.
- t nh n d hôn! N u v y thì êm nay có thu c âu cho em nó u ng?
- Th a, nó b t nóng r i. sáng mai r i con s m n ng i ta i l y thu c c ng
c.
- i có chuy n thì v y ó, không có m t ng i mà sai.
u Hai kéo gh mà ng i.

Bà Lê Thái Bình v a têm tr u n v a nói r ng:
- Th y con i sao mà t i ch ng n y ch a th y v . Tr i m a gió d quá.
- Th y i h u mà. Hôm qua có trát òi h u nên th y m i i ó.
- i h u l hôm th hai ây, còn h u vi c gì ây n a không bi t.
- Trát d y lên h u l p t c, mà không nói h u v vi c gì. H i s m m i th y có nói
lên V nh Long th y ghé th m bác và c y bác tính giùm vi c nhà c a mình
th coi c hay không. Có l bác c m th y l i n c m t i, nên th y v tr
ây ch gì.
- m nay th y con tính nh v y ó, mà ý má không mu n chút nào h t. Thà là
ng i d ng d h n. Mình c n dùng ti n mình h i ng i ta; n u ng i ta có,
ng i ta cho mình vay, thì ng i ta n l i, ng i ta không khinh khi mình c.
Ch sui gia mà mình t i c y ng i ta giúp ti n b c, ã bi t mình c ng ph i tr
ti n l i v y, mà mình còn mang n chác ngh a26, khó lòng quá. L i n u ng i ta
tình, ng i ta cho mình vay thì không nói gì, ch n u ng i ta không cho thì
mình m t th di n n a.
- Ng i ta nói bác Thi n ti n b c thi u gì, bác cho thiên h vay cùng h t. Bác cho
ng i khác vay c ng v y, thà là bác cho th y vay còn ch c h n. Theo cái án c a
chà chetty27 nó truy n rao hôm tr c ó, thì v n l i có b n ch c ngàn, n u
mình không tr thì nó thi hành phát mãi ba tr m m u ru ng c a mình. Bây gi
bác ra b n ch c ngàn cho th y tr cho chà và r i th y treo ba tr m m u ru ng
ó l i cho bác, thì ch c quá. N u th y tr không n i thì bác l y ru ng. Có b n
ch c ngàn mà l y ba tr m m u ru ng, tính ra không t i m t tr m n m ch c
ng b c m t m u, r quá, có l lã gì mà s .

26chu c ngh a
27chà hay chà và, do ch Java, ch ng i n Ð , Phi Lu t Tân; Chetty là tên m t giòng h l n n . Chà
chetty hay chà xã tri Vi t Nam là nh ng ng i n n i ti ng cho vay n l i c t c .


- ã bi t nh v y ó ch , ng t vì mình khó m mi ng l m ch . Thà là h i ng i
ng d h n.
- là sao má? Hôm chà và m i vào n ki n t i nay th y i h i b c cùng h t,
mà h i không c. Giá lúa n y ai c ng rên, còn ng i có ti n d thì h gi u
kín, h có dám cho ra n a âu. Cùng ng r i, nên th y m i tính h i bác
Thi n ó. N u bác không giúp, thì mình ph i khoanh tay mà cho chà và thi
hành phát mãi, ch không bi t làm sao.
Bà Lê Thái Bình ng i l ng thinh m t lát r i bà th dài mà nói r ng:
- Thi t th y con làm l u l m! Ch chi h i tr c nghe l i má thì âu có m c n
c n n nh v y. Bày tranh ch c Cai t ng t n h t m y ch c ngàn. Làm T ng,
làm chi không bi t, mà ph i mang nghèo nh v y. N u ng làm gi ng gì h t,
không i ch i, thì bây gi sung s ng bi t ch ng nào.
- i cái m ng c a th y, nên tr i m i khi n nh v y. Thôi, má phi n trách th y
làm chi, má.
- Nói chuy n cho con nghe v y thôi, ch má có phi n trách chi âu.
- Vi c d l r i thì thôi. Má nh c l i, th y thêm bu n, ch không ích gì. M y
tháng nay th y lo quá, nên coi th y m nhi u.
- Má bi t th y con lo lung l m, nên má có dám nói gì âu. Ti n b c là c a chung,
tr i cho thì h ng, tr i l y l i thì thôi, ngh cho cùng thì không nên bu n,
không nên ti c chi h t.
- Bây gi tuy th y nghèo, song th y c ng còn danh giá v i ng i ta. Còn có
nhi u ng i khác h c ng s c nghi p, mà h không c chút danh d gì h t ó
sao. Con dám ch c, thu nay th y má l y nh n c mà ãi thiên h , d u th nào
i n a, tr i ph t c ng không cho th y má c c kh âu mà s . Nói cùng mà
nghe, d u nhà mình có nghèo i n a, thì v ch ng con làm ru ng mà nuôi th y
má c mà.
- Ph n con thì má không lo. Má có lo là lo cho con Ba, ch ng c a nó má coi
không c chút nào h t. Cái m ng c a con ó, má s ngày sau ph i c c.
- Má nói ph i l m. Th ng Ba là con nhà giàu, mà nó l c kh c l mãng quá. Con
coi ý con Ba nó không vui.
- n nào nó v nó c ng không than th chi h t, song má coi ý nó r u l m. H i
ó thi t là má không mu n g ; t i th y con v tình h a l v i anh bá h Thi n,
nên má ph i xuôi theo. Ý má mu n l a con nhà nghèo mà h c gi i, bi t u,
má g r i mình nuôi nó, làm nh v y con nh nó có ph c h n. Ham g ch
ng môn i h 28 làm chi mà m y n m nay t n hao b c muôn, kh quá.
- Vi c t n hao không nói gì. Ng t th ng Ba nó coi con không ra gì h t, con bu n
là t i cái ó.
con nói chuy n t i ó thì nghe ti ng xe h i ch y vô sân, èn chói sáng lòa, th y
t m a còn lác ác. Bà Lê Thái Bình nói r ng: „Th y con v . Bi u bày tr ch m t
bình trà nóng cho ng u ng; i b m a ch c l nh l m".
Thái Hòa b c ra c a m ng cha.
Ông Bình m c a xe ch y vô nhà, mi ng c i ng n ngho n và nói r ng: „M c m t
ám m a dai quá". Ông v a nói v a l t kh n en, c i áo m a a cho Thái Hòa.
Bà h i ông r ng:
- Th y nó ghé âu hay sao mà v khuya d v y? n c m r i hay ch a?

28 môn ng h i, giàu có, t ng x ng danh v ng, c a c i


Tôi ghé cùng h t, ghé t i ba b n nhà. Tôi ch a n c m, mà không ói. Bi u bày
-
tr ch n c nóng cho tôi u ng m t chút cho m b ng, không g p gì d n c m.
- Tôi có bi u nó ch n c r i. Th y nó thay i, r i u ng n c.
Ông Bình vô bu ng thay . Thái Hòa b ng bình n c ra r i lau b chén trà mà rót
n chén. Bà bi u bày tr nhóm l a n u m t n i c m s t và hâm n l i cho nóng
i s d n.
Ông Bình ng i u ng n c. Bà kéo gh ng i ngang ó mà h i r ng: „B a nay th y
nó i h u vi c gì v y?”
Ông Bình c i. Ông u ng h t b n chén n c r i m i áp r ng:
- Quan Chánh kêu tôi lên mà qu tôi.
- Có chuy n gì mà qu ?
- Ngài nói theo t c a quan Ch qu n thì m y tháng nay tôi c lo vi c nhà, không
lo thu v nên tr n i.
- Quan ch qu n ch y t 29 hay sao? Có l nào ngài làm nh v y!
- Có thi t ch , ch y t kín.
- Ngài m i lên n c m v i mình hôm chúa nh t ây mà.
- n c m thì n, còn ch y t thì ch y, hai vi c ó khác nhau.
- Quan Ch qu n ch y t nh v y, r i quan l n Chánh nói sao?
- Quan Chánh nói ngài bi t tôi có n n n nhi u, nên t nhiên tôi m c lo n mà
ph i bê tr công vi c. Vì v y nên ngài không trách gì; song n u tôi m c b n
vi c nhà, không kham ch c Cai t ng n a, v y thì tôi nên t ch c Cai t ng i,
ng r nh rang mà lo vi c nhà.
- Ngài nói nh v y, ngh a là ngài mu n xô i mình ch gì. Không bi t ý th y
nó th nào, ch theo tôi thì c ng nên thôi ph t cho r i, ng kh i ti ng n ng n
gi n thúc30.
- Bà nó hi p ý v i tôi l m. Quan l n Chánh khuyên tôi nh v y thì tôi tr l i tôi
cám n ngài, r i tôi ra bàn b p h u tôi vi t m t lá n xin t ch c mà a cho
ngài li n.
- Ngài ch p n hay không?
- Ch p ch . Coi b ngài vui l m. Ngài h a ngài s g i li n lên quan trên ng
trong n m b y b a có ngh nh xu ng cho mau. Ngài ân c n khuyên tôi ph i
rán lo vi c n n n cho xong, ch tôi là ng i có danh d mà cho chà và thi
hành phát mãi thì khó coi l m.
- Quan l n khuyên nh v y thì ph i l m, ng t vì lo tr n có ph i là m t vi c d
âu…
- Thu c ng ph i bao m t ng nu t cho d v y mà.
- Th y nó xin thôi, anh sui hay r i ch a?
- Tôi l i nán bu i chi u, tôi có ghé nhà nói cho nh hay.
- Ý nh th nào?
- Không có ý gì; nh nghe r i thôi, ch không nói chi h t.
- Hôm tr c th y nó tính c y nh ra b c tr cho chà và r i mình treo ru ng t
t th y l i cho nh. B a nay th y nó có nói chuy n y hay không?
- Tôi có nói. nh tr l i r ng nh không th giúp c, b i vì tôi không nói
tr c, nên b c nh cho ra h t r i.

29 báo cáo
30 n nh n, ch trích


Hôm tr c th y nó tính nh v y, tôi ã c n. Tôi bi t h i không
- c âu, mà
i sui gia coi k quá.
- Tôi bi t nh có b c s n, nên tôi m i h i ch . H i ng Hòa d i Trà Vinh m i
bán ru ng tr cho nh n m ch c ngàn ch ng n a tháng nay. T i nh không
mu n giúp, nên nh ki m c nói nh v y, ch ai âu mà vay l quá v y.
- nh không giúp cho mình c c ng ph i l m. nh cho mình vay, nh n l i
coi c ng k . L i n u giá lúa r , mình tr không n i, nh ki n mà l y ru ng t
a mình thì l i càng khó coi n a. Thà v i thiên h nh làm g t, ch v i sui gia
mà làm g t thì mang ti ng, t i v y nên nh không th giúp c ch gì.
- Cu c i ngh thi t ngán quá.
- Cu c i thì v y, có gì âu mà ngán. Vi c t i âu hay ó th y nó bu n làm chi.
a rày tôi nói hoài, tôi xin th y nó ng thèm lo gì h t, b xui cho ch n thi
hành phát mãi, làm gì ó nó làm. Mình b ph t cho kh e trí, r i t o cái c nh
khác mà d ng già.
- Tôi ngh l i thi t tôi háo danh b y l m. Ch chi h i tr c tôi nghe l i bà nó thì
âu có c c lòng c c trí nh v y. Có nh v y r i m i bi t khôn!
- Thôi, chuy n ã l r i, th y nó than th làm chi.
- i mình phát t, thiên h áp theo v a giúp v a b , mình mu n cái gì c ng
c, mình làm b y h c ng khen…
- b , h giúp, h khen là t i ng ti n ch .
- n ch ng mình suy, h làm l , mà có ng i l i còn mu n p mình té cho
mau…
- i không có ti n n a ch .
- Thu nay ai t t v i tôi cho b ng K hi n H t v i C Huynh. H i chi u tôi c y
anh sui không c, tôi tính tr v ghé K hi n H t v i C Huynh mà c y hai
ng hi p s c l i ng giúp giùm tôi, té ra hai ng nói chuy n c l 31, làm ghé
t mình h t mà không ích gì.
- Té ra th y nó có nói v i hai ng i ó n a sao?
- Ch sao. T i ghé ó nên m i v khuya nh v y ch .
- Nói làm gì u ng công. Mình giúp cho thiên h thì c, ch trông gì h giúp
mình.
- Tôi xin th y nó b xui i, ng có lo quá r i sanh b nh a.
Thái Hòa coi d n c m r i m i cha i n. Ông Bình ng d y, thì bà nói r ng:
- Th y nó có t ch c, có l ph i cho quan Ch qu n hay ch ?
- Ph i v y ch . D u mình b c ra ngoài vòng mình c ng ph i gi cho tròn l
ngh a. sáng mai tôi xu ng b m l i v i quan Ch qu n. Ch c ngài trách móc,
ngài nói sao xin thôi mà không cho ngài hay tr c, r i ngài t d u trìu m n
th ng ti c cho mà coi.
- Ph i làm v y coi m i c ch .
Ông Bình th dài và cu i mà áp r ng: „Mùi i ph i n m cho r i m i t nh trí
an lòng c”.

***

31 hay xu i l , không nhi t tình, không h m h


(5)

Cách hai tháng sau. M t bu i tr a, ông Bình dùng c m r i, tay ông c m m t cái
kéo, ông x n b n i vòng theo m y hàng ki ng ngoài tr c sân mà c t lá u n nhánh.
Tr i ui ui32 ch không n ng, l i nh gió tây th i hiu hiu, nên mát m . Ông s a ch u
y r i ông sang qua ch u kia, ông h t lá c t nhánh r i ông ng mà ng m, b coi
thung dung nhàn l c l m.
Bà Bình ng t i th m, bà ngó mông ra ngoài l mà nói r ng: „Th ng Hai nó i lên
trên tòa, nó nói d u mua c hay không c ng v y, h bán xong r i thì nó v li n, mà
sao t i bây gi nó c ng ch a v v y h ng bi t”.
Ông Bình c lui cui s a ki ng, ông không ngó bà, song ông áp r ng:
- Chín gi m i kh i u giá bán. Vì ru ng t manh mún nhi u mi ng, nên u
i m i m t gi ch a bi t r i hay không. Bây gi ch a t i m i m t gi , nó
sao cho k p.
- Nó quy t mua l i cho c s ru ng B ng Sen ng v ch ng nó làm ki m
m n. Không bi t nó giành có l i ng i ta hay không.
- Nó làm r n, b luôn cho r i. Giành gi t mà mua m c thì có ích gì. Mình còn
y ch c m u ru ng h ng h a ó, s không s c mà làm ch .
- Thây k nó. Ti n riêng c a v ch ng nó; nó làm sao c nó làm, mình c n làm
chi.
- Bà nói t i ó k th y m t cái xe h i ò ng ng ngay c a ngõ. Bà nói:” Ch c
th ng Hai nó v ”. Bà ch m ch mà ngó m t h i bà l i nói: „ a, không ph i
th ng Hai. Con Ba mà! Chà! V chuy n n y l i có r ng n a ch ”.
Ông Bình day ra, thì th y thi t qu cô Túy Nga, cô ng ng trên l ng, g n
ó l i có m t cái r ng l n v i m t cái va li, là v t n m tr c bà Bình s m cho cô v
nhà ch ng.
Bà kêu a mà bi u ra vác . Cô Túy Nga th ng th ng i vô sân, cô m c áo en
qu n en, vóc coi m, da coi mét, m t coi bu n, ch không ph i t i t n ph ng phi
nh h i tru c. Cô vô t i th m bèn ch p tay xá cha m . Ông Bình châu mày ngó con r i
i r ng:
- Con trên Sài Gòn hay là trên V nh Long mà v ây?
- Th a, trên Sài Gòn con i th ng v ây.
Bà ti p h i:
- Con có c th c a ch Hai con hay không?
- Th a, có.
- Má d n ch Hai con bi u con lúc n y ng có v làm chi. Sao con l i v ?
- Th a, lâu quá con nh , nên con v th m th y má.
Bà v i cô Túy Nga i vô nhà.
Ông Bình b cái kéo d i g c cây kim quít, ông ph i tay cho s ch r i ông c ng i
vô, v a i và h i con r ng:
- Con au hay sao?
- Th a, không. Con có au chi âu.
- Ch sao mà m d v y?
- … t i m…

32 có mây che


Ông châu mày, m t, l v u s u. Cô Túy Nga i th ng vô bu ng. Ông ng i rót
c trà mà u ng. Ông th y ng i nhà vác cái r ng thì ông ngó bà mà h i r ng:
- Làm gi ng gì chuy n n y v có va li mà l i có r ng n a?
- ng bi t. Th nó mu n v ch i lâu.
- Có ch ng mà ch i lâu n i gì? Tôi nghi có chuy n gì ó sao, nên coi b nó
bu n. âu bà kêu h i nó coi.
Bà bèn kêu Tuý Nga ra bà h i r ng:
- Con v r i tr n ai coi c m n c cho th ng nó n?
- Th a, có ng i n u n.
- i sao má d n ng có v , mà con l i v , âu con nói thi t cho má nghe th
coi?
- …
- Còn con v mà con em r ng theo làm gì?
Cô Túy Nga ng l ng thinh m t h i r i cô vùng nói x ng x m r ng: ”Th a th y
má, ch ng c a con nó ánh i con, không cho con n a, nên con ph i v ”.
ch ng ông Bình nhìn nhau ch ng h ng.
Bà l c u nói r ng:
- Con d i quá! V ch ng con nít sao cho kh i r y rà v i nhau. Nó gi n nó có nói
y b i n a, sao con không ch u nh n, mà l i b ch i v , li u quá.
- Th a má con nh n lung l m nên m i v i nhau t i ngày nay, n u không nh n
thì trong ba ngày u ph i r i rã r i. Ch ng c a con nó không th ng con n a,
thi t nó c tâm i con v , ch không ph i r y rà s sài âu.
- Có l nào mà k c c v y!
- Th a, h n m t tháng nay i con luôn m y l n. Con làm m t lì, con không i.
i hôm n y nó ánh ch i con, tr c m t má ch ng con, nó m ng con là
n mày, c l t u n ch c c m, i hoài không ch u i. Con than th v i
má ch ng con và xin má phân x giùm. Má ch ng con l i binh ch ng con, ti p
ng con là h r i c ng i con ra kh i nhà.
- Th ng có ch i b i, có mèo chó gì hôn?
- Th a, cái ó sao kh i; song làm gi ng gì hay là i âu t ý, con có nói chi âu.
Ông Bình ch n mà h i r ng:
- a nay toà thi hành phát mãi ru ng t c a th y. Ch ng con nó hay s y hay
không?
- Th a, hay ch . Má ch ng con lên hôm tháng tr c ã có nói, mà cách m t tu n
sau c ng có th y truy n rao trong nh t trình n a.
- Có rao trong nh t trình hay sao?
- Th a có.
- Nó hay th y t ch c Cai t ng hôn?
- Th a, c ng hay n a. Má ch ng con lên nói.
- Ch c là nó th y th y suy s p thôi làm Cai t ng, tiêu h t s ngi p, nên nó i
con ch gì?
- Có l nh v y ó.
ch ng ông Bình ng i bu n hiu. Cô Túy Nga th y v y bèn nói r ng: „Th a th y
i má, ph n con là gái, con tr n th o v i cha m , th y má g con l y ch ng, con
không dám cãi. n khi v nhà ch ng, con c ng tr n o làm dâu, làm v , con cung
kính cha m ch ng, con v ng l i chi u ý ch ng. Nh ng vi c ch ng con làm cho con
kh tâm c c trí trong hai n m nay, n u k ra cho th y má nghe thì làm bu n cho th y


má ch không ích gì, b i v y b y lâu nay con ôm lòng mà ch u, con không dám h
môi. Bây gi v ch ng ph i xa nhau r i, n u nói ra cho h t ã vô ích, mà l i còn thêm
khi m nhã. Tuy v y mà con t ng c ng nên nói s cho th y má hi u t i sao mà ch ng
con nó i con. Khi con m i v nhà ch ng cho t i g n m t n m, ch ng con nó làm
cho con c c lòng, b t quá là t i cái thói th t giáo c a nó, ch ch ng ph i nó có ý b b c
con, vì v y nên con vì ch “tr m n m m t ch ng” ph i rán mà ch u. K t ngày nó
bi u con v xin n m tr m ng b c mà má cho có n m ch c ng, thì nó b t u kh
kh c, r i t ó v sau m i l n th y má cho ti n thì cho có m t hai ch c, ch không cho
t hai tr m nh tr c n a, ch ng con nó ánh ch i ri t con. Nói thi t mà nghe,
ch ng con c ng v y, mà má ch ng con c ng v y, th y nhà mình suy s p nên b c33
con, i con v , ch không có chi l ”.
ch ng ông Bình nghe con t h t u uôi, thì c m trong lòng quá mà nói ra
không c.
Túy Nga nói ti p r ng: „Con xin th y má ng bu n chi h t. T i nhà mình thi u
ph c, nên tr i khi n s nghi p tan r , ph n con long ong. V tài s n là c a t m, có
i không, không r i có, b i v y d u có c ng không áng m ng, mà d u không c ng
không áng bu n. Còn ph n con long ong y là t i c n s c a con, ch không ph i t i
ai h t, b i v y con không dám trách cha m không l a ch cho úng mà g con, mà
con c ng không dám trách ch ng con kh kh c b b c con. Nay th y má nghèo r i, mà
con l i c ch ng i xô, thì con có th v nhà giúp cho th y má. y v y
ch ng con làm khó mà thành làm n cho con, m t là giúp cho con c tr th o cho
cha m trong lúc cha m suy s p, hai là giúp cho con thoát kh i cái c nh a ng c mà
con ã b sa vào trong hai n m nay. V y con xin th y má ng bu n r u vi c nhà,
ng phi n trách ai h t, trí thanh t nh mà h ng chút vui v c a lúc tu i cao, b i vì
nh phúc mà có, là nh mình không h v i b ng mình, không th n v i thiên h , nh
gia ình hòa thu n, nh tánh khí cao th ng, ch không ph i t i c a nhi u ch c l n
mà c h nh phúc âu”.
Ông Bình g t u áp r ng: „M y l i con nói ó giá áng ngàn vàng. Th y không
dè con còn nh tu i mà con có cái lòng o c, con thông th o các ng i nh th
y. T i cái ki p tu c a th y còn kém l m, nên th y say mê danh d n n i h nh phúc
tr c m t mà th y không th y mà h ng, bôn ba i tìm, r i làm cho v bu n r u,
con cay ng. Th y nói bao nhiêu ó, thì cho con hi u ý th y ã n n n n ch ng
nào. o làm cha m v , thì ph i bi t n nh n, nên ép con, ch không nên binh con.
Nh ng mà bây gi ng i ta vì th y th y nghèo mà ng i ta xô i con, th thì th y
khó mà ép con cho c. V y thì con ó, trong vài b a th y s lên V nh Long nói
chuy n v i anh sui. N u thi t anh sui ch sui c ng u không th ng con, thì th y lãnh
th y nuôi, thà nhà th y nghèo con n mu i mà con c vui, h n là nhà ng i
giàu có n vàng mà con ph i khóc”.
Bà ng i nghe ch ng v i con nói qua nói l i nh v y, thì bà không còn b ng nào mà
trách ch ng hay là khuyên con, b i v y bà ch a n c m t l ng thinh mà ch u.
Xe h i ò ng ng ngoài l n a. Chuy n n y thi t Thái Hòa v i bi n Y n v . Hai
ng i v a b c vô nhà thì bà h i Thái Hòa r ng:
- Sao? R i hay ch a? Con có mua l i c mi ng nào hay không?
- Th a, con mua c m t mi ng B ng Sen. H giành gi t d quá. Có m i hai
u mà con ph i theo t i giá ba ngàn m t con mua m i c.

33 khinh b , b c b o


- n u giá ông l m hay sao?
- ông l m. Con th y có bác Thi n n a, s nào bác c ng giành tr giá. Bác mua
c hai ba s gì ó… Con Ba v bao gi ó em?
Túy Nga g t u chào anh và áp r ng: „Em m i v chuy n xe tr c”.
Bi n Y n chen vô h i ông Bình r ng:
- m ông, ông Thi n trên Châu Thành u giá mua t ó là mua giùm cho ông
ch ?
- Không. Tôi có c y nh âu. nh mua cho nh ch .
- Tôi có biên h t. ng mua c n m mi ng. Ông c Huynh giành mua c
n mi ng, ông K hi n H t b n mi ng.
- Huynh và K hi n H t c ng có u giá giành mua n a sao?
- m, có. m t h t, b i vì t c a ông mi ng nào c ng t t, nên h ham l m
mà.
- y mà tôi c y anh sui tôi giúp cho tôi, nh than không có ti n s n. C Huynh
i K hi n H t c ng v y. Nh n tình gi d i quá!
- m, ai khác thì tôi không rõ, ch c Huynh v i K hi n H t thi u gì ti n. T i
x u, h không ch u giúp ch . H i s m m i c u Hai u s B ng Sen, hai
th ng cha ó ban u c ng theo giành. Tôi nói ph i cho c u Hai m t s ng
u làm ch , tôi lén nói nh , mà tôi nói n ng l i, nên h m i ch u thôi ó.
- Lúc nguy m i bi t lòng d thiên h !
- Thi t nh v y.
Ông Lê Thái Bình ng i suy ngh m t h i r i ông th dài mà nói r ng: „Thôi, tôi
ph m t i háo danh, mà l i háo th “h gi chi danh”, thì tr i t ph t tôi ã xong r i.
Tôi không bu n không ti c chi h t. Tôi ch n n n có m t u n y, là s nghi p làm ra
ph n nhi u nh công c a bà nó giúp s c tôi trong hai m i m y n m nay. T i tôi háo
danh mà làm tiêu s nghi p y, nên tôi bu n ch ó. V y tôi xin ch u l i v i bà nó…”
Bà l t t ch n mà áp r ng: „Ông không có l i chi h t. y là ý tr i mu n nh v y,
ch không ph i ông l m l i âu”.
Ông c i và nói ti p r ng: “Còn s n b a nay m t hai con, th y c ng ph i nói ít
i cho hai con rõ. Th y làm m hôi xót con m t mà gây d ng chút nh n s n,
thi t ý th y c ng quy t dành cho con. Theo nh l i má c a con m i nói ó, thì t i ý
tr i không mu n nh v y, nên m i khi n cho th y say mê cái th danh gi , mà làm
tiêu h t s nghi p. Lúc th y tu i già ây th y không c h ng, mà n ngày sau hai
con c ng không c nh . y là t i cái m ng, v y hai con ch ng nên bu n. Tuy bây
gi th y không còn làm Cai t ng n a, ru ng t th y ã h t r i, nh ng mà th y còn cái
nhà n y là cái nhà th , không ai thi hành phát mãi c, thì c ng cho v con có ch
dung thân, l i còn hai ch c m u ru ng h ng h a c a ông bà l i, không ai ng n
c, thì c ng cho th y nuôi v con no m, mà nh t là th y còn nguyên cái l ng
tâm t t, cái tánh khí cao, cái nh n ngh a r ng, trong t ng ai ai c ng u công nh n, th
thì cái danh thi t c a th y ch a m t, cái ng i c a th y ch a cùng, th y gi bao
nhiêu ó t ng c ng vui v i v con cho n ngày th y nh m m t”.
Thái Hòa v i Túy Nga nghe cha nói nh v y thì ngó nhau mà c i. Thái Hòa nói
ng: „Con ch ng bu n chút nào h t, mà con ch c em c a con c ng v y. V i hai m i
u ru ng h ng h a và m i hai m u ru ng con m i giành mua l i ó, con rán s c
con làm, ch c c ng nuôi th y má sung s ng tr n i. V y con xin th y t rày s p
lên th y phú h t vi c nhà cho con, th y không mà u ng trà, s a ki ng, ngâm thi,
ánh c , ch i cho thong th trí, c nh v y thì con vui l m”.


Túy Nga ti p nói: ”Ý con c ng v y”.
Ông th th i trong lòng, nên ông vu t râu v a c i v a nói r ng: „Bây gi m i
bi t rõ ràng h nh phúc ch nào!”
Bà d y Túy Nga bi u bày tr b t v t làm th t mà d n c m n, bà c m bi n Y n
ch i r i n c m, coi b bà quên vi c ru ng t b phát mãi và vi c con gái b ch ng b .


III - NG I C TÌNH X A (6)

Nguy n H i Ð ng sang Pháp qu c mà h c, vì nhà nghèo không ti n, m i n m ch
nh sáu ngàn quan h c b ng c a nhà n c c p mà thôi, b i v y n ói m c rách, ch u
c kh , trong sáu n m m i thi u t t nghi p tr ng Ch ngh i h c34.
i nghi p chú bi n Y n, chú nghèo mà chú s t s n v s cho con h c, r i n m
tr c chú ã qua i không còn mà m ng cho con c thành danh.
i ng thi u r i thì li n c nh p t ch dân Pháp và c c p b ng vào
ng ch T o tác ông pháp. Chàng b n b xu ng tàu mà v x tr c vi ng m cha,
sau lo nuôi m .
Nhà c a thím bi n Y n c ng còn t i u c u Mê Ph t. T ngày ch ng thím khu t
i thì thím mua gánh bán b ng, m i ngày té l i ôi ba c c b c, nên không n n i ói
khát, song nhà c a không tu b n i, b i v y mái d t, vách l ng, m a n ng l t vào nhà.
i ng b c vô nhà. Thím bi n Y n th y con thì m ng quýnh, không nói c
chi h t, ch ng khóc mà thôi. H i ng ngó bàn th cha qu nh hiu ngó cái nhà rách
xiu xó, ngó m già tóc ã b c hoa râm thì chàng ng lòng, nên c ng r ng r ng n c
t.
con khóc m t h i r i H i ng nói r ng: „Thôi, k t ngày nay má h t c c
kh n a. Con s làm cho m sung s ng vui v t i già, ch ng còn bu n r u chi h t.
Con còn ti c có m t u là ba không còn s ng mà chung h ng phú quí v i con”.
Nh ng ng i lân c n nghe H i ng v thì áp l i th m, ng i nói chuy n n y,
ng i h i vi c n l ng x ng, ng i khen H i ng có chí, k m ng thím bi n có
ph c.
nx H i ng xin m d t mình ra vi ng m c a cha. Ch ng tr v thím bi n
n nói v i con r ng:
- r i con xu ng th m ông bà T ng m t chút. T ngày ông thôi làm T ng, ba
con không có làm bi n n a, nh ng mà ông bà c ng t t luôn luôn. N m ngoái
ba con m t, nh có ông bà nên chôn c t r ràng h t s c, mà t y n nay vi c
gì má c ng nh h t th y.
- chi u r i con s xu ng th m. Cách ba b n n m tr c ba có g i th cho con,
ba nói gia o c a ông Bình nguy l m. Bây gi ã h t nguy hay ch a, má?
- t làm sao c! má nói cho con nghe: Con i Tây âu c vài n m,
nhà n ó lên ki n ông T ng.
- Ông T ng giàu có nh v y mà m c n hay sao?
- c n l n l m. H i tr c ông lo làm T ng t n hao m t l p, sau c th ng
ch c t n hao m t l p n a, trong nhà không ti n, t nhiên ph i i vay. N thì
nó l i, ph n thì lúa không có giá, ông tr không n i, ch n nó m i ki n mà
thi hành phát mãi ru ng t c a ông h t. ã nghèo r i l i m c cái eo, quan trên
nh n lúc y l i bu c ông ph i t ch c Cai t ng. R i vi c nhà l i thêm l n x n
a: Ng i r c a ông nó hành hà cô Ba, nó ánh i cô v , r i nó vào n t i
toà ki n xin phá hôn thú.
i ng nghe câu sau ó thì chàng bi n s c, ng ngó m trân trân, r i h i r ng:
- Tr i i! Ch ng cô Ba nó b cô hay sao?
- Nó b h i ó. Có án toà cho phá hôn thú ã ba b n n m nay l n.

34 (Ecole Polytechniques), i h c bách khoa


- Vi c ông T ng b thi hành phát mãi và xin t ch c thì con hay, còn vi c c a cô
Ba thi t con không hay chút nào h t. Cô Ba có con hay không, mà ch ng b
cô nh v y má?
- Ch a có con, v y c ng là may, ch n u cô có con lòng thòng thì còn kh cho cô
a.
- Ch ng b r i cô n ng d a v i ai?
- Thì t h i ó n gi cô v v i ông T ng bà T ng.
- Bây gi ông nghèo r i, th thì cô ph i c c kh l m?
- Tuy nói nghèo, song nghèo h n h i tr c v y thôi, ch ph i nh mình v y sao.
Cái nhà c a ông T ng là nhà th , ch n thi hành phát mãi không c, nên
ng còn ó. Ông T ng còn hai ch c m u ru ng h ng h a, c ng không thi
hành c. L i h i u giá c u Hai giành mua l i c hai m i m u n a
tên m Hai ng b . Nh v y ó nên bây gi tuy nói nghèo, song c ng còn
sung s ng l m ch .
i ng ng i ch ng tay lên trán mà suy ngh m t h i lâu r i nói r ng:
- Vi c v ch ng c a cô Ba ngày nay có chuy n lôi thôi, con có t i trong ó
nhi u.
- i sao con có t i?
- i i h c trên Sài Gòn, con bi t tánh tình c a ng i ch ng cô Ba ó nhi u.
Khi ng i y nói mà c i cô, thì cô có h i th m con, song con gi u, con không
dám nói thi t, nên cô m i mang kh ó.
- i! Sui gia hai àng h nh c i g , con nói vô nói ra làm chi. Con gi u là
ph i, có t i gì âu.
- nào chi u nay con c ng ph i xu ng th m.
- , chi u con xu ng th m m t thút. Nghe nói b a nay d i có ám gi . Mà
bây gi gi qu i thì không có m i ai h t, ch không ph i r n r nh h i tr c.
Ông T ng l c c nhà s a ki ng ngâm thi, ông không i âu h t. C u Hai thì
lo làm ru ng. Còn cô Ba thì cô không ch u l y ch ng khác, cô h c n, h c làm
thi, cô k t b n v i con gái c a ông giáo L c d i V ng Liêm, r i ch em lâu lâu
hi p l i hòa n ngâm thi v i nhau mà thôi, ch không ch i v i ai khác.
- Theo nh l i má nói ó, thì ông T ng tuy suy s p, song ngài l i còn phong l u
n h i tr c n a sao? Má coi ý ông và bà có bu n hay không?
- Không. Vui v h n h i tr c n a ch . Bà bây gi l i có da th t. Con xu ng ó
con coi. Bà nh c nh con hoài, mà cô Ba c ng hay h i th m con n a.
- n c m chi u r i con s xu ng th m. Mà má nghe nói t i sao v ch ng cô
Ba ph i r i rã v y má?
- Có l gì âu. Th ng ch ng c a cô Ba nó là con nhà giàu có sang tr ng, mà nó
t kh t l mãng quá. Nó c i cô v nó hành hà thân cô không bi t ch ng nào,
nó c xúi cô v nhà xin ti n cho nó xài. Ch ng v ch ng ông T ng nghèo r i
không có ti n b c mà cho n a, l i nó nghe ru ng t b ch n thi hành phát
mãi h t, thì nó ánh ch i xô i cô, r i nó vô n t i toà xin phá hôn thú, ch
có gì âu.
i ng nghe rõ u uôi thì chàng châu mày th ra, m t coi bu n thiu.
n chi u, n c m r i H i ng m i i th m ông T ng Bình. Khi chàng b c vô
a ngõ thì chàng th y cái sân khác h n v i h i tr c. Khi x a sân c ng có tr ng
bông, c ng có ki ng, nh ng mà bông tr ng không th t , cây tr ng không ngay
hàng, l i bông không ai ch m sóc, cây không ai u n s a, nên bông coi không t t t i,


cây coi không thanh nhã. Bây gi cái sân l i thành m t c nh hoa viên p . Chánh
gi a sân c ng còn cây hu nh mai nhánh lá sum sê, mà tr c cây y có xây m t h
c, trong h có p m t hòn non. Cái ng xe ngoài ngõ ch y vô bây gi cát
ch s , mà vô g n t i hòn non thì t ra làm hai ng, m i ng i m t bên r i giáp
i v i nhau t i tr c th m. Mi ng t tr ng t phía sau cây hu nh mai vô t i th m thì
lót g ch b ng th ng, chánh gi a tr ng ng ban êm ng i h ng mát, còn chung
35
quanh s p ôn ch u ki ng là nh ng s n tùng kim quít, bùm s m, càng th ng, c p
thì s a xuy phong, c p thì u n chi u th y. Hai bên ng vô thì tr ng bông h t th y,
song m i th tr ng riêng m t li p vuông, li p thì tr ng h ng, li p thì tr ng hu , li p
thì tr ng v n th , cúc, li p thì tr ng c m nhung r n, li p thì tr ng móng tay36, li p thì
tr ng th c d c, cùng nhi u th bông khác mua gi ng bên Pháp nên không bi t tên
mà k cho h t.
i ng ng ngó v n hoa thì trong lòng th th i, ch ng khác nào nh l c
c vào l i ng tiên. Chàng ng bàng hoàng nhìn hoa ng m c nh, thình lình phí
sau hòn non có hai cô m n , m t cô m c áo en, m t cô m c áo tr ng, b c ra cúi
u chào chàng, và cô m c áo en nói r ng: ”Em nghe anh v t h i tr a n gi ,
nh ng vì nhà có khách nên em không lên mà m ng anh c. M i anh vô nhà, th y
em m i nói chuy n anh v i hai ông khách h i nãy. Anh h c thành danh, làm v vang
cho x s , thi t em nghe em m ng h t s c”.
Cô nói ó là cô Túy Nga, còn cô m c áo tr ng là b n c m thi c a cô tên Lý Th
Tr ng Tho i, con c a ông giáo Lý Tr ng L c h u trí d i ch V ng Liêm.
i ng áp l r i tr l i r ng:
- Cám n cô Ba có lòng chi u c . Không bi t có ông bà và c u Hai nhà hay
không?
- Có nhà h t. M i anh vô.
Hai cô i tr c, H i ng theo sau. Chàng coi cô Túy Nga ch ng khác gì h i
tr c, duy vóc m h n và m t có v nghiêm ngh h n.
i ng v a b c lên th m, thì ông Bình v i c u Thái Hòa dòm th y nên ch y
ra chào m ng. Ông Bình n m tay và nói r ng: „Bác nghe cháu h c tr ng Ch Ngh
i h c mà cháu thi u c, thì bác m ng không bi t ch ng nào. Nh cháu ó m i
áng g i là trai Nam Vi t. Cháu b c vô nhà…”.
i ng ú cám n, day qua b t tay chào m ng Thái Hòa, r i theo ông Bình mà
c vô c a. Chàng ch p tay xá bà Bình, chúc bà m nh gi i, th y có hai ông khách
ng i t i b gh gi a bèn cúi u thi l .
Ông Bình nói v i hai ng i khách r ng: „Ông Bác v t37 mà tôi khoe v i hai ông
i nãy ó là ông n y ây”. Ông day l i nói v i H i ng r ng: „Hai ông ây là b n
thi t c a bác; ông n y là ông Lý Tr ng L c, h i tr c làm giáo s d i Trà Vinh,
u trí r i nên mua nhà v t i ch V ng Liêm. Còn ông n y là ông Tr n H o Nhiên,
làm th y thu c, nhà d i Gi ng Kê. Bây gi bác chán i, không còn mu n vi c gì
a h t, ch vui thú s a ki ng, tr ng cây, lâu lâu hi p v i vài ông b n già ngâm thi,
ho c lu n th s ch i v y thôi. Cháu ng i gh ây, nói chuy n ch i”.
và con c a Thái Hòa c ng ra chào m ng H i ng, r i hi p cùng cô Túy Nga
và cô Tr ng Tho i ng i trên b ván ch bà Bình ng i n tr u.

35 t lo i gh b ng g m, không d a
36 bông l t, có uôi
37 s


Ông Bình v i hai ông khách khen H i ng con nhà nghèo mà có chí, ti c bi n
n không còn mà chung h ng phú quí v i con, h i th m vi c bên Pháp, nói chuy n
cho t i t i, trong nhà t èn, r i ông m i h i H i ng r ng:
- bác bi u bày tr d n c m cho cháu n, r i nói chuy n ch i nhé?
- Th a ông, cháu n c m trên nhà cháu r i.
- Thi t hôn?
- Th a, thi t ch . Cháu n c m r i cháu m i xu ng th m ông bà ây.
- Ch ng gi u chi cháu, b a nay nhà bác có k c m, nên h i chi u cúng r i d n n
m. Bác hay cháu v h i tr a, song bác ngh ph i cho cháu vui ch i v i
thím bi n, nên bác không dám m i. Mà m y n m nay ám gi , bác c ng không
có m i khách kh a ông nh h i tr c n a, nên m i có hai ông b n ng chí
ây mà thôi. Cháu n c m r i, thôi lát n a r i s d n bánh n ch i. Bác th y
nh t trình nói cháu thi u r i l i c c p b ng làm Bác v t o tác38. Cháu
ây r i quan trên b cháu làm t i âu?
- Th a, cháu ã lãnh gi y r i, cháu s tùng s t i s T o tác Sài Gòn.
- Cháu n l ng m t tháng ch ng bao nhiêu?
- Th a, trên ba tr m.
- Cháu s em thím Bi n lên Sài Gòn v i cháu, hay là d i n y?
- Th a, cháu mu n r c má cháu lên tr n v i cháu.
- , có hai m con, chung v i nhau cho ti n.
- Cháu tính c i v hay ch a?
- Th a, vi c y cháu ch a ngh t i.
- Theo ý cháu, thì ch ng c i v , nên c i con gái tân h c hay là nên c i con
gái c u hoá.
- Th a, vi c v ch ng cháu ch a ý n. Nh ng mà theo ý cháu, n u c i v
nhiên ph i k tình v i ngh a tr c h t. Còn giàu hay nghèo, m i hay c , m y
u y không quan h gì l m.
t tr ng m c lên kh i ng n cây, n39 gi i vô c a sáng lòa. Ông Bình kêu Túy
Nga bi u d n bánh n c trà m t bàn gi a sân ng khách ra ó ng i n u ng ch i
cho mát.
Thái Hòa lo d n bàn gh , còn Túy Nga v i Tr ng Tho i thì lo s p t bánh n c.
Ông m i khách ra cái sân g ch d a cây hu nh mai mà ng i.
Gió th i hiu hiu, tr ng soi v c v c, hoa m ch n ch , lá gi lào xào. Tr ng chào
hoa tr m óa h u duyên, hoa m ng tr ng m t v ng t r ng.
Khách ng i u ng n c, nhìn hoa ng m nguy t, r i ai c ng c m h ng ng tình.
Ông bèn bi u Túy Nga v i Tr ng Tho i em n ra hòa ch i mà th ng hoa th ng
nguy t. Cô Tr ng Tho i n cây tranh, cô Túy Nga n cây kìm, hai ng i hòa v i
nhau, ti ng to nh m a tuôn nh n c , ti ng nh nh d gáy nh ve ngâm, khi
hùng hào nh oán nh h n, khi r r nh than nh khóc.
i ng ng i ngó c nh nghe n, m m t tâm th n, n a mê n a t nh.
Hai cô v a d t n, thì ông giáo L c nói v i Túy Nga r ng: „Cô Ba, tôi nghe con
nh tôi nó nói cô có làm m t bài thi “t thán” v n tao, t r ng. âu cô ngâm nghe th
coi”.
Túy Nga chúm chím c i và áp r ng “B m th y êm r m tháng tr c, tr ng trong
gió mát c ng nh b a nay, cháu b c ra v n hoa, m t mình th th n, b ng cháu th y
38 xây d ng
39 ánh sáng


trong m t ám hoa ng ua n t t t i, l i có l n m t óa hoa ã tàn nên khô héo;
cháu nhìn óa hoa tàn y r i cháu ng lòng, nên ng ý làm th m t bài thi. B m, cháu
i t p làm, nên thi cháu non n t l m, có âu cháu dám ngâm cho th y nghe”.
Ông giáo L c nói “Thi hay d là t i t , ch không ph i t i luy n. Có ng i làm n
già mà c ng không tao. Cô làm th nào âu, cô ngâm nghe th coi, nh có câu nào
không c thì bác s s a cho”.
Túy Nga ôm cây n kìm lên dây mà rao, r i v a n v a ngâm m t bài thi nh
y:

Hoa tàn m t óa gi a êm ông,
êm v ng hoa khô d não n ng;
i tr c h ng h trong l n c.
Nên gi t rõ s c là không;
m thi vui t m qua ngày tháng,
Son ph n ngh càng th n núi sông;
y b n tri âm ai có bi t,
Treo g ng b c m ng ch n l u h ng.

Túy Nga ngâm d t bài thi r i, cô cây n trên gh , li c m t th y H i ng ngó
cô trân trân.
Ông giáo L c g c g c u mà nói r ng “Cháu m i t p làm thi mà cháu làm c
nh v y thì khá l m. Cháu t p ri t ch c thi c a cháu s tao. Trong bài thi n y cháu
than ph n c a cháu thì ph i; nh ng mà l y t mà bình lu n thì cháu a s u a não, còn
c còn phi n, cháu ch a gi i thoát n i c. Cháu ph i rán t p luy n cho tâm an
trí t nh, ng vui o v , h ng phong l u. Cháu ngh l i mà coi, phú quí, c n duyên là
ngh a gì? y là nh ng mùi c a T o hoá bày ra mà th lòng ng i, y là nh ng b y
mà b t nh ng k mê mu i ng qu ng vào bi n kh . Cháu ng thèm k nh ng
y, cháu ph i thành tâm vui v i c nh hoa th m tr ng t , vui v i thú thi t i c m tr a,
cháu t p c nh v y r i, t nhiên trí cháu tiêu diêu, lòng cháu th th i, cháu làm thi
n m i thanh tao, t m i cao th ng”.
Ông Tr n H o Nhiên cãi r ng: „Bài h c c a ông giáo ó là bài d y nh ng ng i
n tu i nh mình, ch cô Ba m i hai m i ngoài tu i, cô còn a tình a c m, cô m i
t v tóc t , ch cô ch a n m mùi i, có th nào cô làm theo l i ông d y ó
c”.
i ng ti p mà nói r ng: „L i c a ông th y thu c nói ph i l m. Cô Ba còn tr
tu i nên cháu t ng khó mà làm theo l i c a ông giáo d y. ã v y mà theo ý cháu,
con ng i i thi t ch ng nên v ng c u phú quí y không có giá tr chút nào h t.
Còn nh mình không c u, song nh cái chí, nh cái tài, nh công phu c a mình mà
mình c phú quí thì cái phú quí y áng cho mình h ng l m ch . Xin l i ông giáo;
cho cháu t h t ý c a cháu. ã bi t phú quí th ng là mi ng m i câu mình vào
bi n kh , song có khi nó c ng là cái v t cho loài ng i c nh tranh mà t n hoá. N u
loài ng i ai c ng lo h ng th gió tr ng, không thèm k phú quí, thì h i cho ng
n hoá l m”.
Ông Bình g t u v a c i v a nói r ng: „Cái lu n thuy t y là lu n thuy t c a b c
thanh niên tân h c bây gi . Nghe h u lý l m, song ý trung, tr ng v t ch t h n tinh
th n. Cháu lu n phú quí nh v y ó, còn theo ý cháu c n duyên thì sao?”


i ng ngó Túy Nga r i áp r ng: „Thu nay cháu ch a có v , nên lu n v c n
duyên ch c là cháu còn non n t l m. C n duyên là gì? y là cu c t tóc tr m n m,
cu c v ch ng. Theo Vi t Nam, v ch ng là o tr ng, vun tr ng gia t c, còn theo
Pháp v ch ng là cu c gây ra gia ình h nh phúc. Mà d u Vi t Nam d u Pháp c ng
y, hai ch v ch ng có n cái ngh a ái tình luôn luôn. N u c p v ch ng nào mà
không có ái tình, thì cái gia ình y là a ng c. y v y ái tình là món r t quí báu, n u
mình bi t nâng cao nó lên, thì nó có th làm cho mình th th i mà b c trong ng
i, làm cho mình c ph n ch n mà lo t n hoá. Cháu t ng mình nên nuôi, ch
không nên b nó. N u trong cái thú thanh nhàn hoa th m tr ng t , thi t i c m tr a, mà
có l n ái tình chan ch a n a, thì cái thú thanh nhàn y càng thêm n ng nàn, ch không
i chi h t”.
Ông giáo L c c i mà nói r ng: „ a tình nên ch a thoát t c! N i còn nhi u!”
Ông Bình v i ông th y thu c ng cho m y l i phê bình c a ông giáo là úng.
Tr ng ã ng u. Bà Bình v i Thái Hòa i ngh ã lâu r i. Ông giáo L c v i ông
th y thu c Nhiên th y canh ã khuya nên kêu ng i ánh xe bi u b t k ng a mà v .
Cô Tr ng Tho i c ng theo xe mà v v i cha.
i ng v i Túy Nga a khách ra t i ng l , ch ng xe ch y r i, hai ng i
ngó nhau, c hai u l s c bu n. H i ng tính tr vô sân ng t giã ông Bình mà
ngh , ch ng dè vô t i ó thì không có ông, ch còn bàn gh , èn, n c mà thôi. Túy
Nga nói r ng: „Ch c th y em i ngh r i. B a nay có khách th y em b gi c ng tr a,
nên coi b m t”.
i ng mu n m mi ng t giã Túy Nga mà v , nh ng r i chàng d d , cúi m t
xu ng t suy ngh r i m i nói r ng:
- i nãy tôi nghe cô ngâm bài thi ”Hoa tàn” sao tôi c m quá. Ti c vì tôi không
nh câu nào h t. Cô cho phép tôi chép l i ng v nhà tôi c ch i, c hay
không, cô Ba?
- c ch ; song thi không hay, anh chép làm chi?
- i thiên h không bi t th nào, ch v i tôi thì có ý ngh a nhi u l m. Tôi mu n
chép ng v c l i cho k .
- Chàng kéo gh ng i d a cái èn, móc trong túi l y ra m t t p gi y nh v i m t
cây vi t chì, s a so n chép thi, Túy Nga ng i i di n v i chàng mà c bài thi
i cho chàng vi t.
i ng chép thi r i, chàng ng i c l i, chàng c d t, chàng m i ngó Túy
Nga mà h i r ng: „N u v y thì trong m y n m nay cô bu n r u o não l m ph i hôn cô
Ba?”
Trong sáu n m nay cô Túy Nga ch ng h l s c bu n cho ai bi t, mà nay cô nghe
i ng h i m y l i thì cô a n c m t, ng i ngó trân ám bông hu g n ó mà
ch m rãi áp r ng: „Bu n hay vui, anh xem bài thi ó thì bi t”.
i ng l c u nói r ng: „Tôi mang t i l n l m! Tôi n n n n ch ng nào
ng không chu c t i n y c!”.
Túy Nga ngó ngay chàng, mi ng tuy chúm chím c i, song áp r t bu n th m
ng:
- Ph i. T i c a anh n ng l m. Ch ng nào anh ch t xu ng âm ph qu s x mi ng
anh cho anh coi.
- Tôi mu n tránh ti ng x u nh nh , mà tôi cho cô ph i mang cái h a l n,
thi t tôi d i quá. Nh ng mà n u cô bi t c tâm s c a tôi trong lúc y, thì có
cô c ng dung ch cho tôi.

Ho bieu chanh doa hoa tan

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (20)

Destacado

Destacado (14)

Similar a Ho bieu chanh doa hoa tan

Similar a Ho bieu chanh doa hoa tan (14)

Más de Kelsi Luist

Más de Kelsi Luist (7)

Ho bieu chanh doa hoa tan