Ho bieu chanh no doi - quyen nhut

Ð i 1 www.hobieuchanh.com

i
Bi u Chánh

Quy n nh t
I
PHÚ QUÍ MÊ NG I

Nhà n c m i m cái l qu n-h t cho xe-h i ch y t Sài Gòn xu ng C n Th .
Nh n-dân d c theo l n y, thu nay c x n b n trong ch n thôn quê lo l p v n làm
ru ng, ph n nhi u ch a th y nh ng x o1 v n-minh phát hi n n i th -thành, b i v y h
nghe ti ng xe-h i ch y trên l , thì công c y công m ng loi-nhoi d i ru ng u
xóng l ng xây m t mà ngó, còn trong xóm trong làng thì con nít ng i l n u b nhà
ch y ra sân ng mà coi.
t bu i tr a, tr i ui-ui, gió mát-m , có m t cái xe-h i phía d i M Thu n ch y
lên, qua kh i ch Cai-L y m t i r i r -r ng ng ngay cái xóm nhà d a l , bên mé tay
trái.
Nh n-dân trong xóm ch y túa ra ng dài theo l ng mà coi, n-ông có, n-
bà có, bà-già có, con-nít có, song ai n y u ng xa xa mà ngó ch không dám l i g n,
không hi u t i h s cái m u-nhi m c a món c -x o l lùng, hay là t i h kiêng h i oai
nghiêm c a ng i ch xe sang tr ng.
Cái xe còn m i tinh nên kèn c n chói sang lòa, l i s n màu lá cây s m nên coi m n-
mòi p- .
Ng i s p -ph m c a xe leo xu ng, m c tây tr ng, mang giày tây tr ng, i
t c ng màu tr ng, gi tay ngo t ám dân làng và kêu mà nói r ng: “Ê! m y ng i l i
ây ng h i th m m t chút coi nào”.
oai nghiêm, gi ng c ng-c i, ai n y t ng ho c quan l n i vãng dân vãng làng,
ho c i qu n i ki m b t o-t c, nên tr m t nhìn nhau, không dám b c l i. Ng i
p-ph kêu n a r ng: “Ai ó, i l i ây m t ng i cho bà l n h i th m m t chút; kêu
sao ng tr tr ó”.
Ông cai-lân C , tu i ã 64, mà s c còn m nh-m , tóc x p-x p, râu le-the, nhìn m c
t cái qu n v i tr ng c tr màu lu c-lu c v i m t cái áo qu ng- ông v i xiêm tay
ng, vai có v t m t cái kh n v n s c xanh s c tr ng, ông ngh mình có ch c s c l n nh
chút nh trong p, không l không m- ng trong c h i n y mà t d u trên tr c
trong xóm, b i v y ông n m cái kh n v n mà lau mi ng, t ng-h ng m t ti ng mà làm
n-d , r i th ng-th ng i l i ch xe u. M y ng i ng v i ông, ngó th y ông i thì i

1
Khéo léo

1


theo, có l không n cho ông i m t mình, mà c ng có l mu n coi cái xe h i cho
ng-t n, song k nhát ng i d n nên i r i-rác sau xa.
Ông Cai-lân i g n t i thì ng i s p-ph n t r ng: “D hôn! Kêu l i h i m t chút,
mà làm b ng ng! Ông ây có làm ch c gì hay không?”
Ông b r y, li n ch p tay khum l ng mà xá và áp r ng: “Th a, tôi làm ch c Cai-
lân”.
Ng i s p-ph th y ông lóm-khóm s -s t thì t c c i nên i gi ng nói d u r ng:
“À, ông làm Cai-lân! Ông i ri t l i g n ây cho bà l n h i th m m t chút, ông Cai-lân”.
Ông Cai-lân l i t i, th y trên xe có ba a nh v i m t bà u choàng kh n màu
tr ng gà, mình m c áo màu xám tro. Ông nghe nói “bà l n” thì s , nên v a th y thì rúc
cái kh n v n v t vai, vò tròn trong tay mà xá.
Ng i n-bà ng i trên xe mà s p-ph x ng hô “bà l n” ó, g c u r i h i r ng:
“Ông xóm n y, ông bi t H ng thân Luông hay không?”.
Ông Cai-lân ng ng -ngáo, d ng nh không hi u câu h i. Ng i n-bà nói ti p
ng: “H ng-thân Luông thi t tên là Ph m-gia-Luông, anh ru t c a ông Ph Ph m-gia-
ng, nghe nói h i tr c xóm d a bên ch Cai-L y ây, ông không bi t hay sao?”
Ông g c-g c u mà áp r ng: “ , ! T ng h i ai, ch H ng-Thân-Luông tôi
bi t l m, sao l i không bi t. H ng-Thân-Luông ch t h i m t c2 l n mà”.
Ng i s p-ph b c l i v vai ông Cai-lân mà nói r ng: “Ê! ông Cai-lân, bà l n
ây là bà Ph trên Saigon, ông tr l i ph i có phép t c, l -m tù ch t, ch không ph i
ch i âu”.
Ông Cai-lân day l i ngó s p-ph r i xá bà l n mà nói r ng: “Xin l i bà l n, tôi quê
mùa không hi u”.
Bà l n c i mà áp r ng:
-Ph i, H ng-Thân-Luông ch t lâu r i, tôi bi t. Mà v con còn ây hay không?
-B m bà l n, v c ng ch t lâu r i.
a, ch t h i nào?
-B m, thím H ng-Thân ch t h i n m kia, n m nay mãn khó r i.
-C kh d hôn! V y mà tôi có hay âu! Ch ch t còn con bây gi âu?
-V ch ng có m t a con gái; h i thím m t, Cai-tu n Kim th y con nh b -v chú
th ng, nên chú em v chú nuôi m y n m nay.
-Cai-tu n Kim nhà g n ây hay không?
-B m, nhà ng tr c kia, ngay ch cây c t dây-thép th nhì ó.
-Con nh bao l n?

2
N m tu t

2


-B m, n m nay nó c 15-16 tu i.
âu, ông làm n d t xe tôi l i nhà Cai-tu n Kim m t chút ng coi con nh ra làm
sao. Tôi ây là bà Ph T ng, em dâu c a H ng-Thân-Luông. Ông bi t quan l n c a tôi
hay không?
-B m, tôi bi t h i nh . M y ch c n m nay quan l n không có v trong làng, nên
p ch c tôi quên.
p-ph m c a xe và bi u ông Cai-lân leo lên ng i ch nhà Cai-tu n Kim. Ông
Cai-lân du-d , ngó cái xe mu n leo lên, song i h i3 nói r ng: “ Tôi i b c mà”.
p-ph n m cánh tay ép ông leo lên và nói r ng: “Ông i b theo sao k p xe. Ông lên
ng i ng ch nhà cho tôi ng ng ch ”.
Ông Cai-lân C lên ng i d a bên S p-ph , trong ng c ph p-ph ng; ch ng nghe
máy r ông càng thêm s , nên quíu hai tay ch n.
Xe rút ch y; m y ng i ng d c theo l ng th y ông Cai-lân ng i trên xe thì
th y làm l , không hi u t i sao ông l i c i xe, nên chong m t ngó theo mà h i nhau.
Ông Cai-lân m i c ng i xe-h i l n th nh t, ông l y làm c ý, m t tay c m cái
kh n v n, m t tay vu t râu, mi ng chúm-chím c i. Ông ch phía tr c mà nói v i s p-
ph r ng: “C u ng ng ngay cái nhà, ch cây c t dây-thép tr c kia, ch có b i cây ch n-
u4 ó. Nhà Cai-tu n Kim ó a”.
Ông nói d t l i, th y có m t a con gái, ch ng 15-16 tu i, ng ng trên l
ng mà coi xe, ông li n ngo t và kêu mà nói l n r ng: “Ph c, có bà l n Ph ki m m y
ây nè; tr v nhà cho mau. Tr v ”.
Ông l i day l i phía sau mà nói v i bà Ph r ng: “B m bà l n, con nh ó là con
a chú H ng-Thân.”
Bà Ph g c u, r i xe ng ng ngay m t cái nhà lá ba c n xông, nhà d n vén-khéo
ch s , tr c có sân p lúa, hai bên hè có tr ng rau t chút nh.
p-ph m c a xe. Ông Cai-lân leo xu ng, mi ng c i ng n-ngo n. Ông ngó m t
ám ng i ta ng ng trong sân và kêu mà nói l n r ng: “Chú Cai-tu n, có bà l n
Ph ki m chú ây. Chú b c ra cho bà l n bi u”. Ông b c l i ng g n ch bà Ph ng i
mà nói r ng: “Có hai v ch ng chú Cai-tu n Kim nhà h t kia. tôi kêu chú ra ây
cho bà l n h i th m”.
Bà Ph nói: “Thôi, tôi vô nhà. Nhà g n mà”. Bà v a nói v a leo xu ng t. Ba
a nh c ng theo bà mà leo xu ng, m t a con gái ch ng 13-14 tu i, và hai a con
trai ch ng 9-10 tu i, con gái m c áo tím qu n tr ng, i giày thêu nh n-nha, còn con trai
c tây xám, u i k t en, coi ch m-h m l m.

3
làm b t ch i
4
trâm b u

3


Bà Ph tr c ch ng 45 tu i, nh thó, th p ng i, m t d i ph n tr ng toát, ch n mày
o nh rí, nh ng mà c p m t oai nghiêm, t ng i y u- u. Ông Cai-lân C th y Cai-
tu n Kim t i l thì nói r ng: “Bà l n Ph ây là em dâu c a chú H ng-Thân-Luông h i
tr c. Bà l n ki m chú mà h i th m con Ph c. Bi u bày tr ch y kêu con Ph c v ây
coi. Tôi m i th y nó i phía trên kia.”
Cai-tu n Kim ch ng 40 tu i, en- úa, v m-v , nghe nói bà Ph thì l t kh n mà xá
và nói r ng: “M i bà l n vô nhà”. Anh ta day l i kêu v mà bi u vô quét ván tr i chi u.
Bà Ph v i m y a nh i theo Cai-tu n Kim mà vô sân. Ông Cai-lân C ngo t
kêu con Ph c om-sòm, bi u ch y v cho mau. Còn dân trong xóm t u l i, t p ng chung
quanh cái xe-h i mà coi, t p i theo coi bà Ph và m y a nh .
Bà Ph vô nhà v a ng i, thì ông Cai-lân d t con Ph c vô mà nói r ng: “B m bà
n, con nh n y là con c a chú H ng-Thân-Luông ây”. Ông l i day qua mà nói v i
con nh r ng: “Bà l n ó là thím dâu c a cháu a. T i nghi p quá! nghèo kh , côi-cút, có
cô bác giàu sang mà có bi t âu mà i tìm. Bà l n ph i th t công i tìm cháu nh v y,
thi t bà l n nh n c quá”.
Bà Ph th y con Ph c m c áo qu n b ng v i en c xì, u tóc r i nùi, tay ch n
lem-lu c, nh ng mà g ng m c sáng r nh tr ng r m, n c da tr ng trong, hai môi
chói, ch n mày nh mà l i cong-vòng nh v , mi ng t nhiên mà c ng nh chúm-chím
i hoài, hai bàn tay ngón nh mà dài, c p con m t long-lanh a tình a c m. Bà th y
nhan s c y thì bà khen th m trong b ng, nên bà g c-g c u mà h i r ng: “Má c a cháu
t h i nào? Sao cháu không g i th cho chú thím hay?”
Con Ph c áp r ng:
-Th a, cháu không bi t chú thím âu, nên không bi t làm sao mà g i th .
-Cháu c m y anh em?
-Th a, cháu có m t mình, không có anh em nào h t.
-N m nay cháu m y tu i?
-Th a, 16 tu i.
-T ngày má cháu m t r i cháu v i hai v ch ng anh Cai-tu m Kim ây ph i
hôn?
-Th a, ph i. M Cai tu n th ng cháu nên em cháu v nuôi.
-Có bà con chi hay không?
m t xóm thu nay quen bi t cha v i má cháu, ch không có bà con.
Cai-Tu n Kim chen vô nói r ng: “Th a bà l n, trong xóm quen bi t nhau lâu. Ch
ng Thân m t, v ch ng tôi th y cháu b -v t i nghi p, nên em nó v làm ph c”.
Bà Ph c i mà nói r ng: “Anh không có bà con, mà anh nh v y, thi t là anh t t
m. Quan l n c a tôi ng hay ch c là ng c m n anh bi t ch ng nào. H i tr c anh

4


ng-Thân nhi u cái không ph i, quan l n c a tôi ng gi n, nên ng không ch u nhìn
nh là anh em n a. Tuy v y mà ch ng nghe nh m t r i thì v ch ng tôi c ng bu n,
không bi t v con nh ra làm sao. M y n m nay tôi có ý i ki m tìm m con ch ng
em v Saigon r i giúp v n cho ch làm n. Ng t vì ng-sá cách-b c, i không ti n,
nên không bi t làm sao. Nay nh nhà-n c m cái l n y cho xe h i ch y, tôi v Cái-
n, quan l n tôi d n ti n ng ph i ghé ki m m con ch . Thi t ch m t, v ch ng tôi
không hay, ch n u tôi hay, thì d u xa-xuôi cách nào c ng xu ng ng tr c lo chôn-c t
ch , sau em cháu v nuôi, ai n nó b -v nh v y. V ch ng anh Cai-tu n ra công
nuôi nó m y n m nay, thi t là ph c c l n l m. Thôi, nh tôi không g p thì không nói
gì; bây gi tôi g p cháu tôi ây, tôi nói v i hai v ch ng cho tôi r c nó v Saigon. Công
n hai v ch ng nuôi nó m y n m nay, quan l n tôi không quên c âu. H tôi v tôi
nói l i ây thì ch c quan l n tôi s xu ng mà cám n”.
Cai-tu n Kim ng d a cây c t nghe bà Ph xin r c con Ph c thì c i mà áp
ng:
-V ch ng tôi nuôi nó m y n m nay c ng m n tay m n ch n. Ph n tôi không có
con gái, nên tôi th ng nó lung l m. Bà l n b t nó thì t i nghi p v ch ng tôi.
-Ph i, tôi bi t ch nuôi nó thì t nhiên ch th ng; bây gi tôi r c nó i thì làm sao
mà ch kh i bu n c. Nh ng mà tôi xin ch Cai-tu n ph i ngh u5 n y: Quan l n tôi
ng làm t i ch c Tri Ph Hàm, giàu có sang tr ng, danh giá L c-Châu ai ai c ng u
bi t. N u ng b con cháu r i-r t, không em v mà nuôi, thì còn gì là danh giá c a ng.
Tôi ph i em nó v ng cho nó h c ch ngh a bánh m t, h c thêu thùa may vá, r i tôi
ki m ch sang tr ng x ng áng mà g nó l y ch ng, ch n u nó ây i6 hai v
ch ng, thì thiên h h c i quan l n tôi, mà r i cái thân nó ngày sau c ng c c kh t i
nghi p.
Ông Cai-lân C chen vô nói r ng: “Bà l n nói ph i l m. Thím Cai-tu n ch ng nên
cãi, ph i cho bà l n em con Ph c v Saigon bà l n nuôi nó, ng nó nh ngày sau.
Thím th ng nó thì ph i cho nó i, ch th ng mà thím gi nó l i thì c ng nh thím
ghét thím h i nó. Chú Cai-tu n ngh th coi tôi nói ó ph i hay là qu y.”
Cai-tu n Kim th dài mà nói r ng: “Ông nói ó ph i l m ch . Bà l n th ng con
Ph c, bà l n em nó v tr n mà nuôi, y là cái ph c c a nó, có l nào tôi l i c n tr . Mà
bà l n là thím dâu, còn v ch ng tôi là ng i d ng, tôi có quy n gì mà dám c n. Nh ng
còn ng i m t u n y là không bi t con Ph c nó ch u i hay không ch .”
Bà Ph c i mà nói r ng: “Có l nào nó không ch u i”. Bà ngo t con Ph c mà nói
ti p r ng: “L i ây cháu, l i g n cho thím h i m t chút. Cháu ch u lên Saigon i chú
thím hay không? Cháu lên tr n r i Thím may áo qu n t t cho cháu b n, thím mua dây

5
u
6
v i

5


chuy n, s m vàng, s m bông cho cháu eo, thím cho i h c, nh m y a em c a cháu
ây v y. Sao, cháu b ng lòng i d i thím hay không?”
Con Ph c th y cái xe h i ã chóa m t, th y bà Ph và m y a nh i d i bà n
c lòe lét thì ã ng lòng, l i còn nghe nh ng l i d d d u ng t nh v y n a, thì có
th nào mà nó không mê cho c, b i v y nó ngó v ch ng Cai tu n Kim r i cúi u
áp nh -nh r ng: “Th a, cháu b ng lòng”.
Bà Ph c i mà nói r ng: “ , v y m i ph i ch ”.
Cai-tu n Kim không còn l i chi mà c n n a c, nên ph i c ig ng mà bi u
con Ph c r ng: “Thôi con vô gói áo qu n mà i d i bà l n”.
Con Ph c i vô bu ng. V Cai-tu n Kim ngó theo, mà ch y n c m t, nên ph i l y
t áo mà lau.
Ông Cai-lân C ngó ba a nh mà h i bà Ph r ng:
-Cô v i hai c u nh ây là con hay là cháu c a bà l n?
-Con c a tôi h t.
-Bà l n v i quan l n c m y ng i con?
-Có ba a ó.
-Có ph c quá, giàu c a mà c ng giàu con. c t i hai ng i con trai. Bà l n còn
làm ph c em cháu v nuôi ây, ch c tr i ph t còn cho bà l n có con trai thêm n a.
-Thôi, bao nhiêu ó c ng r i.
Cai-tu n Kim cùng nhi u ng i khác n a c ng chen vô mà nói chuy n.
Còn con Ph c vô bu ng ng x p qu n áo mà gói. Th ng Hi n, là con c a Cai-tu n
Kim, n m nay ã c 18 tu i nó ng ng i ch m-h m t i c a sau, nó th y con Ph c
thì b c l i g n mà h i r ng: “Em i v i bà ó hay sao?”
Con Ph c c i mà áp r ng: “ i”.
Th ng Hi n ng ngó trân-trân, b bu n th m l m. Ch ng con nh gói g n
xong, Hi n m i nói ti p r ng: ”Em i qua bu n l m, ch c qua ch t, ch h c gi ng gì
c n a”.
Con ph c day qua th y Hi n a n c m t, nh ng vì cái màu phú quí nó m nh h n
cái th m thi t c a Hi n. B i v y con Ph c ã không c m ng mà l i ành n c i và
áp r ng: “Gi ng gì mà bu n. Tôi i r i lâu lâu tôi v tôi th m. Thôi, anh nhà m nh
gi i”. Nó nói d t l i r i xách gói b c ra kh i c a bu ng.
Bà Ph ng ng i khoe giàu khoe sang v i m y ng i trong xóm, bà th y con
Ph c s a so n r i bà bèn nói r ng: “Thôi, tôi ki u m y bà con ng em con nh v cho
m k o quan l n tôi nhà ng trông.V ây ch c ng m ng l m. Con Ph c th a v i v
ch ng anh Cai-tu n Kim mà i cháu c n gì mà ph i em áo qu n theo nhi u; v tr n r i
thím may l a nhi u cho mà b n, ch d i n y mà em v Saigon b n sao
c”.

6


Con Ph c b c l i ch p tay cúi u xá v ch ng Cai tu n Kim. Hai v ch ng cai
tu n c m ng nên không nói c m t ti ng chi h t.
Bà Ph d t ba a con v i con Ph c ra xe, sau l ng ng i ta i theo r n r n, k
khen bà Ph nh n c, ng i m ng cho con Ph c có ph c.
Con Ph c xách gói lên ng i phía tr c v i s p-ph , m t mày h n h , mi ng chúm
chím c i hoài. Ông Cai-lân C nói r ng: “Thôi bà l n v tr n m nh gi i. Xin nói dùm
i quan l n bà con trong làng g i l i th m quan l n. Còn con Ph c, cháu c nh v y
là nh cái c c a bà l n. Cháu v tr n ph i g ng n t -t cho quan l n bà l n th ng
ng sung s ng t m thân. T rày s p lên cháu kh e r i, kh i i mót lúa, kh i i i
trâu n a”.
Bà Ph nói r ng: “Thôi, ông Cai-lân v i v ch ng anh Cai-tu n l i m nh gi i.
Hai v ch ng Anh Cai-tu n có công nuôi cháu tôi m y n m nay, thi t tôi cám n l m.
ít ngày r i quan l n tôi s xu ng mà th m hai v ch ng. Bây gi có l , nên i d r i. Tôi
ki u h t m y bà con”.
Xe h i rút ch y, bà Ph t ic i, con Ph c h n h .
Ai n y ng ngó theo th y u vui, duy có th ng Hi n, ng phía sau, nó r ng r ng
c m t r i b i tr c vô nhà.

7


II
CON LÀ MÁU CHÁU LÀ M

i ch C u Kho i theo ng Nguy n-T n-Nghi m lên tr i lính t p Aux Mares,
7
qua kh i ng Galliéni m t khúc xa xa, th y bên tay trái có m t cái nhà l u ba c n, m i
n u cu ng c a bán nguy t, ngoài có hàng rào s t s n lòm, trong có sân r ng l n
tr ng nhi u th hoa qu , m t bên có nhà xe, m t bên có nhà b i nhà b p. Vì nhà c
nên ki u v không khéo, nh ng mà nh cái sân r ng, nên ng ngoài l ngó vô c ng có
nguy nga p- .
Cái nhà y là nhà c a ông Tri-Ph Hàm Ph m-Gia-T ng.
Ông Ph T ng g c Cai L y. H i nh ông có h c hai th ch : Ch nho và ch
8
tây. Tuy th ch nào ông h c c ng tham-nham mà thôi ch không gi i, song khi ông
c 20 tu i, cha m m t khu t h t r i, ông không ch u d i anh là Ph m-Gia-Luông,
ông tu t lên Saigon quy t chí kiên nh n, t n th ng l p thân, l p nghi p. Ông l n-lóc
i kinh thành trong m y n m, vi c gì ông c ng làm, ch nào ông c ng ; nh tánh ông
nh -nhen, nh t là nh l i ông lanh l i, nên ông th ng c no c m lành áo.
t b a n , T ng i l u-kh u may g p cô Võ-Th -Phuông ng i Cái-V n, ki n
ch ng, b Tòa-s C n-Th bát n, cô ch ng án lên Tòa Phúc-Án9, nên cô lên Saigon
ki m Tr ng-s m n cãi giúp. T ng lãnh em ng ch n o, m u tránh d i tìm khôn;
trong m y tháng cô Phuông c án ch ng, mà r i cô l i ánh p v i T ng, m n ph
chung, k t tình ân ái. Trong lúc dìu-d t h u ki n, T ng ã bi t cô Phuông là con gái c a
t nhà giàu l n, m m t s m, còn cha thì già, tuy cô có m t ng i anh c v i m t ng i
em trai, song b nào ngày sau cô c ng c h ng gia tài c a cha m , b i v y T ng
quy t l y o v ch ng mà l p ng công danh, nên h n non th bi n, làm cho cu c
tr ng gió tr nên cu c á vàng.
Thi t qu , cách vài n m sau, ông già c a cô Phuông qua i, anh em cô thu n phân
gia tài, cô Phuông lãnh ph n n c 30 ngàn ng b c m t v i 200 m u ru ng t t t i
Cái-V n m i n m cho m n c b y ngàn gi lúa.
ng th y k l p nghi p ã thành t u, ng công danh ã r ng m , m i òn- bày
xu t 10 ngàn ng b c mua cu c nhà nguy-nga mình m i th y tr c ó. Còn 20 ngàn
thì làm v n cho vay. Cách cho vay c a T ng thi t là khôn khéo: nh t nh ch ng ch u
giùm cho ai s v n quá m t ngàn, mà ai mu n vay t n m tr m s p lên m t ngàn thì ph i
treo ru ng ho c treo ph cho ch c-ch n m i ch u ra b c. T ng th ng d n v ph i làm
nh v y m i kh i m t v n, b i vì m y ch vay l n n u h không tr thì mình l y ru ng

7
Hi n nay là i l Tr n H ng o
8
lam nham
9
phúc th m

8


y ph mà tr , còn m y ch vay nh d u m i n m có m t hai ng i tr n i n a, thì s
ti n l i c a ng i khác c ng mà p s v n m t, không n n i thi t h i c.
ch ng chuyên có m t ngh vay mà s ru ng t ngày càng t ng hoài, s b c
n c ng t ng b ng n m, b ng b y, r i l i c th ng ch c Huy n-Hàm, sau xu t n m
ngàn ng b c c u giúp th y tai m i th ng h c Ph -Hàm.
Lúc vi t truy n n y thì v ch ng ông Ph T ng có 3 a con:
1. Con gái Ph m-Th -Liên-Hoa, 13 tu i
2. Con trai Ph m-Gia-Trinh, 11 tu i,
3. Con trai Ph m-Gia-T ng, 9 tu i.
ch ng c ng con không ai bì k p, mà l i c ng c ng b c ti n ch ng có chi b ng,
i v y cách m i m y n m tr c Ph m-Gia-Luông, là anh c a ông Ph , nghe em giàu
có, lên h i m n 200 ng b c ng em v mua trâu làm ru ng. Th i v n ch ng may
nên trâu ch t, l i ru ng th t, Luông không tr 200 ng b c l i c, v ch ng ông Ph
ng nhi c u, r i c m bi t không cho Luông t i nhà n a. Khi Luông ch t, v
Luông có m n ng i lên cho hay, mà v ch ng ông Ph c ng không thèm v , ch g i
cho 5 ng b c mà thôi. Hôm nay bà Ph v Cái-V n th m anh em, nh có l m i nên i
ngang qua Cai-L y; ông Ph nh t i thân t c, ông d n bà ghé h i th m, nên bà m i ghé
và r c con Ph c ó.
i 5 gi chi u xe h i c a bà Ph T ng v t i nhà, ch y th ng vô sân mà u.
Con Ph c thu nay ch a lên Saigon, mà c ng ch a t i nhà giàu m t l n nào, b i
y trên xe leo xu ng nó ngó quanh qu t, th y nhà l u s , th y v n hoa p- , trong
lòng h i h p, tay ôm gói áo qu n ng trân-trân.
Ông Ph T ng trong nhà nghe xe v , ông b c ra sân m ng v m ng con; ông
ôm hai a con trai nh ông hun, r i ông day l i th y con Ph c thì ông h i bà r ng: “Con
nh nào ây? Bà m n d i ph i hôn?”
Bà Ph và b c xu ng xe và áp r ng:
-Không. Con c a anh hai ó á.
-Anh hai nào?
-Anh hai mình d i Cai-L y, ch anh hai nào.
Ông Ph nghe nói nh v y thì ông ch m ch ngó con Ph c r i h i bà n a r ng:
-Con c a anh hai mà bà ch nó lên trên n y làm gi ng gì?
-Ch ch t r i, nó b -v i ng i ta, tôi th y v y nên tôi em nó v ó.
em v mà làm gì! Ch ch t h i nào?
-Ch t ã mãn tang r i.

9


Con Ph c t nh chí l n không bi t m t chú. Nay nó g p thì trong b ng m ng
th m, t ng chú ngh tình c t nh c mà ni m-n . Ch ng nó nghe m y l i l t l o y thì
trong lòng nó l nh ng t, nên nó ng ng n-ng .
Ông Ph h i nó r ng:
-M y c m y anh em?
-Cha m cháu sinh có m t mình cháu mà thôi.
-H ! N m nay M y m y tu i?
-Th a, cháu c 16 tu i.
-T khi má m y ch t t i bây gi m y d i ai?
-Cháu d i v ch ng c u Cai-tu n Kim.
m t n m bao nhiêu?
-Th a, v ch ng c u Cai-tu n Kim th y cháu côi cút b v thì th ng nên em
cháu v nuôi, ch không ph i m n cháu.
-N u v y thì v trên n y mà c ng ph i, gi hai a nh và d c nó i h c.
Bà Ph ti p n i r ng: “Tôi c ng tính nh v y nên tôi em nó v ó. Nó i mình
thì có ngh a h n là i ng i ta, may áo may qu n cho nó b n r i giao hai a nh
cho nó a r c i h c.”
Ông Ph g c u r i d t ba a con vào nhà. Bà Ph kêu m t ông già ang lui cui
i bông g n ó mà nói r ng: “Ông Cao, ông d t con Ph c xu ng nhà b i cho nó c t
qu n áo, r i m t lát tôi s kêu nó lên nhà l u tôi sai c t ph n vi c cho nó làm”. Bà d y r i
bà i th ng vô nhà l u v i ch ng con, còn con Ph c tay ôm gói áo i theo ông Cao xu ng
nhà b p.
Con Ph c i coi cùng trong nhà b i nhà b p, r i l n l n b c ra ng núp vách
ng nhà l u mà xem hoa.
Tr i chi u mát m , hoa n màu, ti ng c i inh i trên l u, xa mã r n-r n ngoài
. C nh tình coi l m t mà b n c ng ch a yên, con Ph c b i h i trong lòng r i nh
xóm mình x a nay, nh cái nhà c a Cai-tu n Kim r ng-r ng n c m t.
Ng i n u n b ng lên nhà trên mà d n c m, ông Cao thôi t i bông, ông c ng
ph mà b ng, song hai ng i không ai nói ng n con Ph c. Nó th y v y m i lén i
n c a ngõ mà ngó ngoài ng, th y xe kéo ngh u ngh nh không hi u là xe gì, th y
thiên-h l i qua có nhi u ng i m c áo qu n không gi ng v i ng i Cai-L y. Nó ng
ng ngó mông, thình-lình ông Cao ch y ra kêu mà nói r ng: “Nè em, bà l n kêu nãy gi
tr ng. Làm gi ng gì mà ng ngoài n y? Bà l n bi u vô coi cho c u ba, c u t n
m”.

10


Con Ph c theo ông Cao mà tr vô. B c lên nhà l u, nó th y v ch ng ông Ph v i
ba a con ng ng i t i bàn n c m.
Bà Ph châu mày h i r ng: “M i ó mà m y i âu m t v y?”
-Con Ph c c i ng n ngo n áp r ng:
-Cháu ra ng ch i ngoài c a ngõ.
-Ch i gi ng gì ngo i? Con gái không c phép ra ng ngoài ng. L y ng
sau l ng c u ba c u t ây, coi g p n cho hai c u n.
Con ph c ã quen cái thói hèn h , l i th y bàn gh t gi ng trong nhà cái nào
ng p, nên nó m c ngó , không ý n m y l i qu nó ó.
Ông Ph nói: “Con nh b n d dáy quá. N u bà tính giao s p nh cho nó, thì
ph i may áo tr ng cho nó b n s ch-s m i c ch ”.
Bà Ph g t u áp r ng: “Ch sao. mai r i tôi mua v i m n may m i cho
nó b n. Gi s p nh mà n b n d dáy sao c”.
Bà l i day qua nói v i con Ph c r ng: “Mai m y t m-r a cho s ch-s nghe hôn.
Ph i r a m t g u, ch ng làm nh thói d i ru ng v y không c. Nhà tao là
nhà quan, khách-kh a t i th ng. Ph i n nói cho có l phép, ph i gi áo qu n cho s ch
. Thôi, l i góc kia v n èn lên coi nào”.
Con Ph c nghe bà Ph bi u thì v ng l i, ngó theo tay bà ch mà i l i góc vách
ng, song l i ó r i nó ng l láo, không th y cái èn nào h t, nên không bi t t i sao
mà bi u k nh v y. Ông Ph bi t nó quê mùa, không hi u èn khí10, ông bèn buông a,
c l i d y nó cách t èn t t èn. Nó th y v n m t chút àng n y, mà èn l i b c
cháy àng kia, thì nó l y làm l h t s c, nên ng ch ng-h ng.
Ông Ph v n cháy h t các èn trong nhà sáng tr ng. Cho t càng thêm h c-h ,
con Ph c dòm th y l i càng thêm c ý h n n a.
p nh n c m r i, bà Ph bi u con Ph c coi r a tay r a mi ng và b ng n c cho
chúng nó u ng. Ch ng ng i n u n b ng n u n d em xu ng b p h t r i, bà Ph
i kêu ông Cao mà d n ch ng d i nhà b p n c m thì kêu con Ph c n v i. Thi t m t
lát ông Cao lên kêu con Ph c xu ng nhà b p mà n c m v i ông, ng i n u n và ng i
p-ph .
ng h gõ 8 gi , cô Liên-Hoa, là con gái c a ông Ph ng trên th m nhà l u kêu
mà nói r ng: “Ph c, m y l y gi ng gì ó? Bà bi u m y lên nhà trên cho bà d y vi c”.
Ng i s p-ph c i và nói v i ông Cao r ng: “con Ph c là con nhà bác, ng vai
ch , mà cô hai kêu b ng : “m y” ch !

10
èn n

11


Con Ph c nghe m y l i bình ph m y, song nó không bu n, h ng-hái b c lên nhà
u. Nó th y ông Ph n m trên b ván l n, ng làm thu c á-phi n mà hút, bà Ph n m
phía bên kia, cô Liên-Hoa ng d a bàn c sách còn hai c u nh thì gi n ch i, c i la
om sòm.
Bà Ph th y con Ph c thì bà nói r ng: “ âu b c l i g n ây ng nghe thím d n
nè. M y là con cháu trong nhà, thím tin c y l m, nên thím m i em v thím nuôi. V y
ph i h t lòng lo coi sóc công vi c trong nhà cho chú thím. ng có làm công chuy n
i nhà b p, d i có th ng b p nó lo. Còn ngoài v n thì có ông già Cao ng lo nh
t i cây, m y c ng kh i làm nh ng vi c y. M y ch lo n i nhà trên v i coi s p nh
mà thôi. Con Liên Hoa nó h c nhà tr ng. M t tu n nó m i v nhà m t ngày, mà nó i hay
là v u có xe h i a r c, nên m y kh i lo, duy có hai a nh nó h c tr ng C u-
Kho ây, m i bu i h c ph i a, ch ng tan h c ph i r c. X a rày ông già Cao a r c
hai a nó mà ng già c l m-kh m quá nên thím không v a lòng. Thím mu n m y lãnh
a r c em i h c thì thím m i ch c ý. V y h khuya th c d y thì m y lo quét nhà cho
ch s , r i a hai em i h c. M t lát tr v coi gi t áo gi t qu n cho nó, lo d n d p trên
nhà l u, g n tan h c i r c em, r i v coi ch ng nó n ng . Công vi c c a m y ch có
bao nhiêu ó mà thôi: d n d p trên nhà l u, s n-sóc hai a nh ”.
Ông Ph nói ti p r ng: “Thím m y d n ó, ph i nh mà làm. Con gái ph i siêng
ng, ch ng có ham ch i-b i mà h thân. Ph i g ng làm công chuy n cho gi i, r i
thím m y s m áo qu n cho mà b n. T i ph i ng trên nhà trên, ng b ván phía sau
ó, ng có vi c gì thím m y kêu cho d . Chú nói ó nh hôn?”
Con Ph c d và cúi u, ch không nói chi h t.
Bà Ph nói: “Thôi, l i bóp ch n cho thím m t chút. Ngày nay ng i trên xe h i sao
i b p ch n quá”.
Con Ph c b c l i ng d a ván mà bóp ch n cho Bà Ph , bóp ch n r i n m
ng, bóp m trót n a gi ng h , hai tay m i mu n r ng r i bà m i d c vô trong, ch
t b ván nh có tr i m t chi c chi u tr ng c mà bi u n m ó ng . Tr c khi b c ra
bà d n thêm r ng: ”Thôi, ng cho s m ng sáng d y s m m c a quét nhà, r i i theo
ông Cao a s p nh i h c m t l n cho bi t ng. mai tao i ch mua v i m n
may áo qu n m i cho mà b n.
Con Ph c vì l ng i l ch , nên n m thao th c hoài ng không c. Tuy nó n
m d v i b n bè d i nhà b p, tuy ph n vi c c t cho nó làm là ph n vi c c a tôi t , tuy
nó ng m t b ván nh v i m t manh chi u c không có mùng m n, nh ng mà nó không
ý n nh ng vi c y, nó c nh c i xe h i, c n m trong nhà l u, nh t là nh
nh ng câu: “Con cháu trong nhà”, “tin l m m i em v nuôi”, ”may áo qu n m i cho mà
n” b i v y trong lòng nó vui v , không h n chú-thím, không bu n b n ph n chút nào
t.

12


Cách m t lát, nó nghe bà Ph kêu Ông Cao bi u óng c a r i bà d t ba a con lên
u. Ông Ph n m hút thêm ít u r i ông c ng t t èn mà lên l u, mang giày hàm ch
c lên thang l u ti ng nghe l p-x p.
Con Ph c c ng còn thao th c n a, nó nh m t cha h i tr c c ng gi ng nh m t
chú nó, duy cha nó còn tóc, còn chú nó thì h t tóc ma-ninh, cha nó nghèo nên áo qu n c
rách, chú nó giàu nên ch n v ch n giày. Nó nh chú nó g p nó không có nh c t i cha
nó. Nó suy ngh không hi u t i sao v y, suy ngh ri t r i ng quên.
Tr i sáng con Ph c m i th c d y m c a i r a m t, r i ki m ch i quét nhà, quét
ván, lau gh , lau bàn.
Ông Ph d y tr c, ông bi u cô Liên-Hoa s a so n r i ông kêu s p-ph em xe
i ra mà a cô vô nhà tr ng cho k p gi h c. Ông l i bi u con Ph c coi b n áo qu n
cho hai a con nh c a ông là Trinh và T ng, coi l y bánh mì v i s a bò cho chúng nó
n, r i d t chúng nó l i tr ng C u-Kho, ông Cao c ng i theo mà ch ng m t l n cho
con Ph c bi t ng sau nó a r c m t mình cho c.
Xe h i a cô Liên-Hoa tr v nhà r i bà Ph m i th c d y. Bà trang m thoa
i, thay qu n i áo trót m t gi ng h r i bà m i lên xe h i mà i ch B n Thành.
Ch ng bà tr v , bà kêu con Ph c ch y ra xe ôm vô m y gói c a bà mua. Ông Ph h i
bà mua v t gì mà l c c c t i ba b n gói. Bà m m t gói ra là gói v i en, bà nói may
qu n cho con Ph c. Bà m m t gói n a, là gói v i tr ng mà có l n v i bông, bà nói hai
th v i ó may áo cho con Ph c. Bà m luôn gói th ba, bà l y ra m t cái kh n
choàng h u b ng l a tr ng, bà kêu con Ph c l i mà bi u i th cho bà coi. Con Ph c
c da tr ng , g ng m t tròn tr a, nó i cái kh n m i lên thì m t mày sáng r coi
p vô cùng.
Bà Ph nh m nó bà c i, r i móc túi l y ra m t gói nh b ng ngón tay, bà a cho
nó mà nói r ng: “Thím c ng có mua m t ôi bông nh n h t ây. eo th coi”.
Con Ph c th y ôi bông thì chóa m t, trong lòng kh p kh i, c m ph c chú thím h t
c. Tuy ôi bông áng giá ch ng m t ng r i, nh ng mà thu nay nó th y ch ch a
c eo l n nào, b i v y nó m ng c ng nh ng i ta m i s m c ôi bông xoàn. V
ch ng ông Ph d t nhau lên l u, nó lén l i ng tr c m t cái t ki n mà soi, th y hai trái
tai h t chói sáng sáng, thì nó l y làm c ý.
Th ng nghe th y m t ng t nên ch t ru i, kim ti n hay mê chúng. Thi t qu con
Ph c vì m y l i d u ng t c a bà Ph , r i l i vì m y th c v i v i m t ôi bông tai, mà nó
sanh m i c m trong lòng, m i v m t vài ngày mà nó th ng yêu kính ph c chú thím
nh tr i nh bi n. a r c hai a nh i h c thì nó ân-c n s t-s ng, mà v nhà ch ng
lúc nào nó không, quét nhà, quét c a r i thì lau bàn, lau t ; tr a n ng thì gi t em
ph i; chi u mát thì lo t m s p nh . ã v y mà nó còn ph i lo h u tr u n c cho bà Ph ,
ban êm ph i m bóp cho bà. Nó làm không h tay, mà trong lòng nó l i vui, không ti c
cái thú quê mùa mà thong th d i Cai-l y chút nào h t.

13


Cách m y ngày bà Ph m n may áo qu n m i xong r i, bà Ph a cho con Ph c
t cái áo v i tr ng bông v i m t cái qu n v i en, bà bi u b n th cho bà coi. Con
Ph c nó có s c s n, mà h m nay nó t m g i, m t mày tay ch n u sach s , tóc tai b i
vén khéo, nên b n m i vô coi nó càng thêm p b i ph n. Bà Ph ngó nó bà c i,
i bà i m t l y ra m t chi c ng tr n bà a cho nó mà nói r ng: “Có m t chi c
ng h i tr c s m cho con vú c a th ng T ng ây. Con Vú, thôi , tao gi n tao òi l i.
ây m y eo th coi v a hay không?”
Con Ph c th y chi c ng mà eo vô tay trái, vì c m tay nó tr ng n n l i no tròn,
nên nó eo chi c ng khít-khao coi v a l m. Bà Ph nói: “ eo v a thì l y mà eo, song
ph i gi , ng làm móp nghé”. Con Ph c c eo bông tai, c b n áo qu n m i mà
i c eo vòng ng n a, thì s vui m ng c a nó ch ng có chi b ng. N u lúc n y mà
ch ng Cai-tu n Kim lên khóc lóc n n-n xin nó tr v , thì ch c d u nói th nào nó
ng không ch u.
c m y tháng, con Ph c tuy làm c c, song nó không phi n. Nó ch bu n có
t u là hay b cô Liên-Hoa m ng ch i và b hai c u nh ánh p ng t véo.
t b a ch nh t, l i 5 gi chi u, có m t bà H trong Cholon ra th m bà Ph .
Con Ph c l ng-x ng lo tr u n c, cô Liên Hoa trong nhà t m cô kêu nó ôm sòm bi u
y áo qu n cho cô thay, mà nó m c ch n c nên không v ng l i mau l c. Ch ng
nó l y áo qu n ôm vô nhà t m, thì cô Liên Hoa g t cái qu n p trên u nó mà ch i
ng: “ chó , tao kêu m y sao m y mi t ngo i? Cái m t sao gi ng ng a quá!”
Con Ph c b ánh qu n trên u và b ch i n a thì nó t c gi n thái quá, không th
n c nên nó la l n r ng:”M y h n ha, Liên-Hoa? tao mét v i chú thím cho m y
coi”.
Cô Liên-Hoa x trong m t nó mà nói r ng: “M y mét thây k cha m y. Tao không
âu. !”.
Con Ph c gi n a n c m t, nó quây qu tr lên nhà l u, th y bà Ph ng ng i
nói chuy n v i bà H thì nó b c l i ngay m t mà nói r ng: “Th a thím, con Liên Hoa
nó h n quá! Nó p qu n trên u tôi, nó ch i cha tôi, nó m ng tôi là chó ,
ng a”.
Bà Ph châu mày, tr n m t n t r ng: “É! Nó ch i m y thây k m y! Tu ng m t
y ó nó p qu n trên u không áng hay sao? vô phép! Có khách nó theo làm
n, không nói chuy n “.
Con Ph c ríu ríu b c ra, li c th y ông Ph ng n m làm thu c á phi n t i b
ván g n ó, mà ông không nói chi h t, thì nó b c l i cái th m bên chái nhà ng i mà
khóc thút thít. M t lát khách v , bà ph kêu nó vô bà nói r ng: “M y vô phép quá!Tao ã
có d n m y: nhà tao là nhà quan, n ph i cho có l ngh a. Tr c m t khách sao m y
dám kêu tao b ng thím, sao m y dám kêu cô hai b ng con Liên Hoa? Tao nói m t l n n y
a cho m y bi t: n u m y mu n trong nhà tao thì m y ph i kêu Liên Hoa b ng “cô

14


Hai”, ph i kêu hai a nh b ng “c u ba và c u t ” ch không c phép kêu con n y,
th ng kia n a. Còn h i nãy t i sao con Liên Hoa m ng ch i m y?”
Con Ph c b u b o th a r ng: “Th a, H i nãy tôi m c ch n c trà cho khách u ng.
Cô hai i t m, cô kêu tôi em qu n áo, mà tôi m c ch n c, nên ph i ch m tr m t chút,
cô gi n cô ánh ch i tôi”.
Ông Ph buông ng hút, ông men-men i l i g n mà nói r ng: “D hôn! Chuy n
nh m n nh v y mà c ng th a g i l n x n. Nó bi u l y qu n áo cho nó thay, sao không
y cho mau, nó l nh nó au r i làm sao? ng có v y n a”.
Con Ph c nghe chú nói nh v y thì h t tr l i c ng trân trân. V ch ng ông
Ph d t nhau ra sau xem hoa.
Sáng b a sau Liên-Hoa lên xe h i i vô Nhà-Tr ng, Con Ph c a Trinh và T ng
i h c, nó còn nh vi c hôm qua ã b m ng ch i mà l i còn b qu trách, nên trong
lòng không vui. Thình lình T ng v t ch y tr c, nó s th ng nh v p té, nên la l n
ng: “ ng có ch y; m y ch y r i m y té tao b r y sao”.
T ng nghe la thì ng l i, tr n m t ngó con Ph c. Ch ng con Ph c v i th ng
Trinh i t i thì nó nói r ng: “Con chó, sao m y dám r y tao?”. Nói v a d t l i thì nó l i
y sách mà p con Ph c. Trinh ch y l i xô T ng ra mà nói r ng: “M y h n h T ng?
Sao m y kêu ch Ph c là con chó? M y h n tr i ánh m y cho mà coi!”
T ng th y Trinh binh con Ph c thì gi n, nên cùng qu n b mà i, mi ng nói l m-
m r ng: “ tao v mét má cho mà coi.” Trinh nói r ng: “M y gi i thì v mét i. Tao
làm ch ng cho Ch Ph c. M y h n, m y ch i m y ánh ch , l i còn h m v nhà mét n a
ch !”.
Con Ph c tuy b ánh b ch i, song th y Trinh binh nó thì nó h t phi n, nên d u
ng t d hai a nh mà d t vô tr ng. Ch ng nó tr v m t mình, i d c ng nó nh
y l i T ng h m mét má h i nãy thì trong long nó lo s , lo T ng mét r i chú thím
y n a.
Nó và i và suy ngh , thình-lình sau l ng có ti ng ng i h i r ng: “Em i
ông Ph bà Ph ph i hôn em? m t tháng bao nhiêu v y?”
Nó day l i thì th y m t ng i n-bà gánh bánh-canh v i chè- u i bán, ng i
tr c ch ng 35 tu i, m c qu n lãnh và áo bà-ba xuy n en, b dong-dãy g n gàng. Ng i
y th y con Ph c day l i thì c i mà h i r ng: “Em n bánh-canh hôn em? Bánh-canh
a nay ngon l m”.
Con Ph c ng l i, c ng c i mà áp r ng:
- Tôi không n. Tôi không có em ti n theo.
- Không sao âu mà. Qua bán ch u cho. Em v i ông Ph Qua bi t, xa l gì sao
mà ng i.

15


Ng i n-bà y và nói và gánh d a l ng r i múc m t chén bánh-canh mà
a cho con Ph c, bánh-canh còn nóng, h i lên ngui-ngút. Con Ph c th y bánh-canh
ngon, l i ngh th ng Trinh khi thì cho nó m t xu khi thì cho hai xu, m y tháng nay nó
gi u dành c m t c c ai nhà, d u xài vài ba xu c ng không h i gì, b i v y nó
ng chén bánh-canh và h i r ng:
- Ch múc bao nhiêu v y?
- Hai xu.
- Tôi n r i mai m t tôi g p ch n a, tôi s tr ti n a.
- c mà, ch em, th m t hai xu mà ngh a gì, d u không tr c ng c.
- Ch bán ch u, có nhi u ng i x u, h n r i không tr ti n thì ch c t v n ch .
- Ta coi theo ng i, ta bán ch u ch .
- Ch bán cho tôi, thì b a nào tôi g p ch tôi s tr ti n, ch ng có l i nhà
mà òi a, nghe hôn.
- Ai mà d i quá v y, nên em ph i d n.
Con Ph c ng i d a cái gánh mà n.
Ng i bán chè ngó nó r i h i n a r ng:
- Em nhà ông Ph có s ng hay là c c?
- Không ph i mà.
- Coi! Qua th y em trong ó còn cái nhà c trong ng Nguy n-T n-
Nghi m kia ch âu.
- Ph i, tôi ó, mà không ph i .
- y ch sao?
- Tôi là cháu c a ông Ph ó, tôi kêu ông b ng chú ru t.
- Cháu ông Ph !
Ng i bán chè th y làm l , ng i ngó con Ph c trân-trân, con Ph c và bánh-canh mà
i và nói n a r ng:
-Tôi nói thi t ch . Cháu ru t a. Cha tôi h i tr c là anh ru t c a ông Ph , cha m
tôi m t r i, chú thím tôi m i ki m em v nuôi.
-Cháu ông Ph sao b n v i, i ch n không, in nh v i ng v y? Em ng
ch u. Em v nói v í ông Ph ph i mua hàng l a cho em b n, ph i s m giày dép cho
em mang. Ông Ph giàu sang, con gái ng th y b n t t, i xe h i, còn cháu ng sao
cho n b n nh nay t v y!

16


-R c tôi v r i, thím tôi m i mua may qu n áo n y cho tôi b n ó.
-T t lành gì! ng thèm. H i tr c em âu?
-Tôi d i Cai-L y.
-Em nghe l i qua, v òi may áo qu n hàng cho em b n, òi mua giày cho em
mang. Cháu ông Ph gì mà eo bông h t chai, ph i òi mua bông h t xoàn mà eo.
-Ai mà dám.
-Em s v ch ng ông Ph ó hay sao?
-Sao l i không s .
-Hay ánh em l m sao?
-Không có ánh, chú thím tôi có r y chút nh. Mà có a con gái l n v i th ng út
nó h n l m, nên nó hay ánh ch i tôi.
-H ! Hai a nh h n nh v y, mà ông Ph bà Ph không r y nó hay sao?
-Không. Chú thím tôi c ng con l m.
-Con là máu, cháu là m ! T i em nghèo nàn côi-cúc nên m i b h t-h i cái thân nh
y ó, ch ph i em giàu th coi. Nuôi em trong nhà có b t em làm công chuy n hay
không?
-Không có làm gi ng gì l m. Ph n tôi thì a r c hai a nh i h c. V nhà tôi
quét nhà quét c a, lau gh , lau bàn, gi t , t m r a cho s p nh , có khách thì lo tr u
c, thay ng nh , t i thì bóp ch n m l ng cho thím tôi v y thôi.
-Tr i i công vi c làm quá công vi c c a m t a ày t , v y mà em nói không có
gi ng gì l m. V y ch còn i gi ng gì n a!
-Công vi c làm không c c gì l m. Tôi phi n có cái hai a nh nó m ng ch i ó.
-Nuôi mà bi t th ng kìa, cho em n h c, làm cho em sung s ng t m thân, ch
nuôi mà b t làm công vi c nh ày t , l i kh i tr ti n m n, ó là l ng công, ch nuôi
gi ng gì. ng thèm . Qua coi em l ch s l m, m t mày tr ng tr o, tay chon d u nhi u.
Em i theo qua, r i qua gã em l y ch ng, ch c em sung s ng l m.
-Tôi còn nh mà l y ch ng gi ng gì?
-L n i còn gì! Em n m nay m y tu i?
-Tôi 16 tu i, t t n y m i 17 tu i.
-D hôn! M i sáu m i bay tu i r i, còn nh gì n a. C ó có ch ng ph i l m
ch .
Con Ph c n h t bánh canh, tr chén cho ng i bán, r i ng i b p xu ng t, khoanh
tay trên u g i mà suy ngh . Ng i bán chè r a chén và úp lên tràng và c i mà nói

17


ng: “Cái s c c a em ó n u có t k 11, thì m y ông m y th y h trét. i n y con
gái có s c p thì lo gì không sung s ng”.
Ng i bán chè m i nói t i ó, thì có m t cái xe h i mui ki n ch y t i, trong xe có
t ng i n bà tr tu i, trang m thi t p, qu n áo thi t t t, ng i coi nh tiên n h
tr n.
Xe qua kh i r i, ng i bán chè nói r ng: “Ng i ó là con hai Kiêu, h i nh má nó
nghèo, nó i gánh n c l vai, nó l y Tây m y n m r i sau ó ng m t th ng mái chính
mê nó quá, bây gi nó có nhà t t, nó i xe h i, coi s ng hôn? Qua bi t nó l m. Nó là
con c a thím Ti u h i tr c Ch i ch âu. H i nh nó có l ch s c nh em v y
âu”.
Con Ph c th dài m t cái r i ng v y ph i ít. Ch bán chè c ng ng d y,
gánh lên vai mà nói r ng: “B a nào em có r nh qua nhà qua ch i. Qua ngoài c u R ch-
n. Em ra t i c u ó em h i th m “ch Ba có bán chè” thì ai c ng bi t h t”.
Ch bán chè nói d t r i, ch gánh gánh mà i và ch rao: “Ai n bánh canh chè- u
hôn”, ti ng nghe l nh lót.
Con Ph c th ng-th ng i v , bên tai còn v ng-v ng nh ng l i c a ch Ba Có, tr c
t còn lao-xao cái xe c a cô Hai Kiêu.

11
ch ng di n

18


III
CON GÁI V I CH TRINH

Ngày qua tháng l i, tuy con Ph c làm công vi c kh mà l i còn b r y la m ng
ch i, tuy nó nghe nh ng châm chít c a ch Ba Cô làm cho nó h t hân hoan vui-v , song
nó c ng an ph n mà làm tôi m i cho chú thím m t n m r i.
t bu i s m m i, con Ph c i r c Trinh van T ng n nhà, thì th y có m t
ng i trai ch ng 20 tu i, m t tr ng-tr o, m c m t b âu-ph c b ng n xám, ch n
mang giày vàng, ng ng i t i b gh gi a mà nói chuy n v i v ch ng ông Ph và kêu
ông Ph b ng d ng.
Bà Ph th y Trinh và T ng thì kêu mà nói r ng: “L i xá anh hai ây nè. Quên anh
hai hay sao?”
Trinh và T ng b c l i xá ng i trai y. Ng i y níu tay kéo hai a nh vào
lòng.
Con Ph c i th ng vô trong thì th y ông già Cao quét d n m t cái gi ng s t thu
nay tr ng, không. Ông Ph b c vô nói v i ông Cao r ng: “ , d n quét cho s ch s
i, r i lên l u vác t m ni m12 l n ó mà tr i. D n cho c u Hai ng d i n y ng ban
êm c u h c cho thong-thã”
Ng i trai ng i ngoài tr c nói chuy n, mà ông Ph kêu b ng c u Hai ó, tên là
Võ-Phi-Hùng, con trai l n c a th y H i ng Võ-Phi-Thành Cái V n, d i C n Th .
Thu nay c u h c tr ng trung- ng Albert Sarraut ngoài Hà N i, thi tú tài u cl n
th nh t r i, nay nghe tr ng trung ng Chasseloup-Laubat Saigon m các l p h c
thi tú-tài, nên c u v xin vô ó h c thêm m t n m chót, ng thi l n th nhì mà l y b ng-
p Tú-tài cho hoàn-toàn. Nh ng mà c u s trong tr ng tù-túng, nên c u tính ngoài
i mua xe máy m i b a c i i h c cho thong-th . V bà Ph có m t ng i anh trai v i
t ng i em trai mà thôi, anh là th y H i ng Võ Phi Thành, còn em là Võ Phi Lung,
i c c p b ng làm Cai t ng, c ng mi t Cái-V n. C u Võ Phi Hùng, là con trai c a
th y H i ng Thành, thì kêu bà Ph b ng cô ru t, b i v y c u ghé th m v ch ng ông
Ph và xin u mà i h c. ã có tình cô cháu, mà cha m c u l i giàu sang, t nhiên v
ch ng ông Ph ni m n tr ng ãi, ch u cho li n, nên d n d p gi ng ni m l ng-x ng
ó.
ng m t h ng cháu, mà cháu c a ông thì hèn h nh tôi t , l i còn b ánh ch i;
còn cháu c a bà thì c h u ãi nh th ng khách, c ng gi ng s t ni m gòn, c
n c m chung v i v ch ng ông Ph .

12
n m

19


n y con Ph c còn c c h n thêm n a, nó ph i gi t kh n, gi t v , gi t áo qu n
mát cho c u Hai Hùng; c u t p cho nó ít l n r i nó ánh nón, ánh giày tr ng cho c u
a.
u Hai có tánh vui v , nói v i con Ph c thì dùng l i d u ng t luôn luôn, c u hai
nói chuy n v i nó, mà h nói thì c u c i, n m ba b a c u l i cho nó ho c 5 xu, ho c m t
c mà n n nó gi t cho c u. B i c u nh v y, nên con Ph c c c thêm mà nó
không phi n, coi b nó l i s t s ng mà ph c s c u l m.
u Hai Hùng nhà ông Ph , ban êm c u ng m t mình trong m t cái phòng
ng d i; con Ph c tuy ng t ng d i, song nó n m trong m t cái xép nh phía sau,
còn v ch ng ông Ph v i m y a con thì ng trên l u. êm nào c ng v y, l i 9 gi thì
ch ng ông Ph d t con lên l u. C u Hai th c h c khuya, ch ng có b a nào c u t t èn
i ng tr c 11 gi .
u Hai c vài tháng. M t êm n , tr i m a d m d , giông gió v t-v t. V
ch ng ông Ph bi u ông Cao óng c a r i d t m y a con lên l u. C u Hai Hùng ng i
i bàn vi t mà làm bài. Ngoài sân m a gió m- m, d u t ng d i la làng, trên l u
ng không nghe. C u Hai buông cây vi t, c u l y m t u thu c mà hút, r i c u i nh
nh vô phía sau, l i cái xép nh t i mò, ch con Ph c ng ó, c u kêu mà h i r ng: “Ph c
a, Ph c h i s m m i qua a cái kh n mu-soa cho em gi t r i em âu em?”
Con Ph c d và áp r ng: “Th a, tôi gi t r i, tôi x p tôi trong gi ng c u.
u Hai v a b c và nói r ng: “ âu em d y l y mà a cho qua. Tr i m a mu n
m i”.
u tr ra bàn vi t mà ng i. M t lát con Ph c c m cái kh n em ra a cho c u.
u vói n m tay nó mà kéo l i m t bên c u. Nó day m t ngó lên thang l u, mi ng chúm
chím, m t m c c s ng, nó và trì l i và g tay c u. C u m t tay c n m ch t tay nó còn
t tay choàng ôm ngang mình nó và h i r ng: “Em mu n i kh n m i hay là mu n
c d u th m hôn, qua mua cho”. Con Ph c c i và nói nh r ng: “C u buông ra. Chú
thím tôi hay, ph i òn ch t”.
u ôm mà hun hai bên gò má nó. Nó g ra c r i i ri t vô cái xép mà ng .
i b a sau, c u Hai Hùng c ng ng i h c m t lát, nghe trên l u im lìm, c u s lén
i vô bu ng c a c u mà l y m t cái kh n l a, m t ve d u th m c u mua h i chi u, c u l i
bóp ph i l y m t ng b c gi y, r i c m h t trong tay mà i nh nh vô xép con
Ph c. B a nay tr i có tr ng nên trong cái xép không t i l m. M m c u th y d ng con
Ph c n m co trên m t b ván nh . C u v a b c vô thì nó c a mình, r i day qua mà ngó,
song không h i, không nói chi h t. C u bi t nó th c, c u bèn ng i ghé trên b ván, nh
nh kéo tay nó mà nói nh r ng: “H i chi u i h c v , qua ghé ch B n-Thành mà mua
cho em m t cái kh n v i m t ve d u th m ây. Qua c ng cho em m t ng b c em c t
dành n bánh, ch ng nào xài h t em nói r i qua cho n a”.

20


i nghi p cho thân ph n con gái, nh t là con gái không có h c th c, không hi u
nh n tình, g p cái c nh nh v y thì âu có trí mà m ng ch ng c ng gi mình ti t
trong giá s ch cho c. N u la lên, thì s x u h , mà l i e còn b ánh b ch i n a, b
i ra kh i nhà. Mu n n n n xin c u Hai ng làm vi c qu y cho c. Hu ng chi
ph n mình hèn h , còn ph n c u sang giàu, c u có ti n nhi u, c u b n t t, c u h c
gi i, c u nói hay, m y tháng nay c u t t v i mình bây gi c u l i mua cho mình n a,
có l nào mình kháng c mà làm mích lòng c u.
Có l t i c nh tình nh v y ó nên con Ph c n m l y cái kh n, ve d u và ng b c.
u Hai Hùng xô nó n m xít vô trong, r i c u n m v i nó, mà nó c ng không ch ng c
chi h t, c u thong-th mu n th nào t ý.
Vi c gì c ng v y, khó t i kh i u mà thôi. ng i qua m t l n, l n sau ch ng
con b ng gì n a qua êm sau c u Hai Hùng h c r i c u t t èn i ng thì c u i th ng
vô cái xép n m tay d c con Ph c qua phòng c u mà ng v i c u, ng n h ng sáng r i
nó m i tr v cái xép c a nó. T ó v sau c u Hai c làm nh v y hoài, song ban ngày
u t t nh nh th ng, c u nói ngay th ng, ch ng bao gi c u pha l ng.
Con Ph c càng ngày càng i dáng, bây gi nó n m c s ch s h n h i tr c, tóc
tai vén khéo h n, mà nhan s c coi c ng p h n. Ông Ph là n ông nên ông không th y
cháu tr mã s a dáng. Còn bà Ph là n bà, t nhiên con m t bà khác h n ông, bà dòm
th y con n i thay dáng thì bà phát nghi, r i ít tháng sau bà th y b ng nó ngày càng l n
thì bà càng thêm nghi n a.
Có l , nên các tr ng cho h c sinh ngh m t tu n. C u Hai Võ Phi Hùng v Cái
n th m nhà.
t êm bà Ph bi u Liên Hoa d t hai em lên l u mà ng tr c, bà còn n m t i b
ván, ch ông hút mà nói chuy n v i ông. Ch ng s p nh i r i, bà m i nói v i ông r ng:
- Tôi coi b con Ph c sao tôi nghi quá.
- Nghi gi ng gì?
- Tôi coi b ng nó sao m t ngày m t l n in là nó có ch a.
- Nó nhà ây hoài, l y ai c mà có ch a?
- Ông khéo nói! Sao l i l y trai không c. M i ngày nó ar c b y tr , nó
mu n l y trai có gì khó âu. Mình có theo mà gi nó âu nên nó s .
- ar c b y tr , nó i có m t lát r i v , ngày gi âu có mà trai gái.
- Sao l i không có. a hay là r c c ng v y, ây l i ó mà nó i h n m t gi
ng h . Nó a b y tr l i tr ng, r i nó ghé nhà n nó trai gái, mình bi t sao c.
- Mà bà th y b ng nó l n thi t hay sao? Tôi b t ý coi.
- n thi t a! Coi nh có ch a b n n m tháng.

21


- âu mai tôi coi l i coi. N u thi t nó làm vi c kh n n n, l y trai có ch a,
làm x u h cho mình, thì p u nó ra ngoài sân ng nó i làm , ch ch a nó trong
nhà n a mà làm gì.
- Ông ng có nóng. Vi c âu còn có ó, th ng-th ng coi l i coi.
- Thôi sáng mai tôi coi l i. N u thi t nó có ch a, thì tôi ánh i nó ra kh i
nhà li n.
Qua ngày sau, v ch ng ông Ph th c d y r i ng i l i bàn n mà n cháo lót lòng
i m y a con. Con Ph c ng sau l ng c u Trinh ng coi ch ng múc cháo cho hai
u nh n. Ông Ph ngó nó m t h i r i h i r ng: “Ph c, sao b ng m y l n d v y?”
Con Ph c l t t l y tay che cái b ng, day m t ch khác không tr l i.
Bà Ph Liên Hoa và hai a nh u chong m t ngó nó. Nó càng thêm khó ch u,
nên a n c m t.
Ông Ph ng i n h t chén cháo r i ông buông a mà nói r ng: “Cha m m y ch t
t, m y thân s th t s b a ói b a no. Thím m y th y v y t i nghi p nên em v mà
nuôi. M y c m no lành l r i l i sanh ch ng, m y khôn nên thì m y nh ; m y d i
y h thì m y ch u tao không c n gì. Ng c vì m y trong nhà tao, ai c ng bi t n y là
cháu c a tao, m y ch a oan l nh nh v y thì còn gì danh giá c a tao. Tao nuôi m y
m no sung s ng, r i m y n n cho tao ó ã a há? kh n n n! M y làm x u cho
tao, tao ph i p ch t m y tao m i v a lòng. M y l y th ng nào có ch a ó, m y nói cho
tao nghe th coi”.
Con Ph c ng cúi m t xu ng t, n c m t ch y ròng ròng, mà c ng làm thinh,
không ch i nói ti ng chi h t.
Bà Ph nói r ng: “Th y nó i ng i ta c c kh t i nghi p nên tôi mang v ây
nuôi. Ai dè nó kh n n n nh v y. Mà c ng ph i l m, c p con m t nó ó, không l y trai
sao c. Ông không nh hay sao? B a tôi r c nó v ó, t i l i thì nó ra ng ng
li n. Cái óc nó là óc làm mà. Th con cháu h nh v y ó, bi u th ng nó thì làm sao
mà th ng cho c ây, mà mình có gi n mình i nó i, kh i nó ra ngoài r i nó
gia ti ng oán nó nói mình c ác”.
Ông Ph nghe bà nói ông n i nóng nên ông ng d y ch y l i gi tay mu n b t
13
tai con Ph c, mà r i ông không ánh, ông xô cái vai nó và n t r ng: “ m ir !M y
gi ng giòng nào âu, ch giòng c a tao không có h thúi nh v y! Tao mu n p ch t
y cho khu t con m t tao! M y l y th ng nào âu m y ph i ch ra cho tao bi t m t chút
coi”.
Con Ph c và khóc thút-thít và nói r ng:
“C u Hai l y tôi!”

22


Ông Ph ng nóng n y, mà b n ti ng nói nh nh y v a bay ra thì làm cho lòng
ông l nh ng t. Ông ng xuôi x , day l i ngó bà, không bi t nói sao c.
Bà Ph bi n s c, môi tái xanh, bà dùng ng d y g n-gàng, bà b c l i h i con
Ph c r ng:
- y nói, m y l y c u Hai mà c u Hai nào?
- u Hai trong nhà n y ây
- Hã! M y nói sao? Cái léo m tiên t m y, m y h , m y thúi, m y làm l y
trai âu, cho có ch a b ng thè-lè, r i bây gi m y nói xán-xã cho cháu tao h ? Cháu
tao nh r ng nh ph ng, còn m y là quân n mày, m y r a ít cho nó c ng ch a c,
sao m y dám nói nh v y?
Bà Ph và nói và x vào trong m t Con Ph c, nó s quá nên a hai tay b m m t.
Bà gi n, bà bèn g t cây ch i lông gà máng theo cây c t g n ó, bà áp p lo n trên
u trên vai nó. Con Ph c v t ch y vô trong mà tránh òn. Bà Ph và r c theo và m ng
ng: “ chó! M y ph i i ra kh i nhà tao li n bây gi ây. i, i cho mau, tao không
ch a n a.”
Con Ph c ch y vô cái xép, ch nó ng mà tr n. Bà Ph vô theo và bà nói r ng: “L t
ôi bông tai v i chi c ng tr l i ây, r i tr l i mau. T ng m y t -t thì cho eo vòng,
eo bông, ch m y kh n n n nh v y thì không cho gi ng gì h t. Mau c i tr l i ây
mau”.
Con Ph c c i chi c ng v i ôi bông giao l i cho bà. Bà l y y b vào túi, r i
và b c ra và nói r ng: “M y gói áo gói qu n mà i ra kh i nhà tao l p t c. M y còn
nán thì tao ánh m y ch t, nói cho mà bi t. Tao cho áo qu n ó là ph c c c a m y
n l m, l thì tao l t tr n l t tru ng m y m i v a b ng tao”.
Bà Ph ra ngoài tr c u ng n c, r i ng i l i b ván mà n tr u, b bà còn gi n
m. Bà th y ông Ph ng t èn s a-so n mâm hút, bà nói r ng: “Ông th y hôn! Tôi
làm ph c cho cháu ông, tôi r c nó v tôi nuôi, bây gi nó tr n cho tôi ó! Quân kh n
n thi t! Rau nào sâu n y, cha m nó nh v y, l i sanh nó nh v y ph i l m”.
Ông Ph ng i chùi ng hút, ông nín khe, không nói m t ti ng.
Cách m t h i, con Ph c xách m t gói áo qu n trong b c ra, n c m t, n c m i
chàm-ngoàm. Nó b c l i ng ngay tr c m t ông Ph và xá và nói r ng: “Th a, chú
i m nh gi i, cháu i”. Ông Ph g m u ngó mâm hút ông không nói chi h t. Con Ph c
tr l i xá bà Ph r i i ra c a.
Liên-Hoa ng ngó theo mi ng chúm-chím c i.

13
ánh vào tai

23


u Trinh c ng ng ngó mà b c u bu n l m. Trông theo c u th y con Ph c c u
ch i không c hay sao, nên ch ng con n xách gói b c xu ng th m thì c u kêu mà
i r ng: “Ch Ph c, ch i thi t hay sao?”
Con Ph c day l i, l y v t áo lau n c m t, r i l m-l i ra c a ng mà i tu t.

24


IV
CH PH I V CH QU Y

Tuy con Ph c lên t Saigon ã hai n m r i, nh ng mà ngày nh êm nó m c
làm tôi m i, c ra kh i nhà là lúc a r c hai c u nh i h c mà thôi, ch không
c i ch i âu h t. ng sá thì nó bi t có khúc ng t nhà ông Ph T ng l i tr ng
c C u kho. Thân t c thì tr ông Ph ra, nó ch ng có bà con n i ngo i xa g n nào khác
a.
Nay b ánh i nó ph i i, mà ra ngoài ng r i nó b i-r i không bi t ph i i
âu. Vì nó quen khúc ng l i C u kho, nên nó th ng-th ng i l i ó.
Còn l , h c-trò ch a i h c, nhà tr ng óng c a v ng hoe. Con Ph c cái gói
trên l ng Galliéni r i ng i khoanh tay m t bên ó. Lúc y ã 9 gi s m m i, tr i
ng g t. Nó bèn m gói l y cái kh n l a tr ng c a c u Hai Hùng mua cho nó ó mà i
ng che n ng. M t nó bu n mà nó i cái kh n lên thì g ng m t nó có cái v thiên
ch n nghiêm ngh , coi p vô cùng.
ng Galliéni h i ó ch a có xe- n ch y, ch có xe h i, xe ki ng v i xe kéo mà
thôi. Nó ng i ngó xe qua l i r i b i h i không bi t i âu. Ph i tr v Cai-l y ch ng? V
y v ch ng Cai-tu n Kim mà xin cho l i. Nghe nói i Cai-l y thì i xe l a xu ng M
tho r i i b v Cai l y c. Con Ph c thò tay vô túi móc ti n c a c u Hai cho n bánh
ó em ra mà m, thì còn có n m c c hai xu, làm sao à i xe l a c. Phãi ch c u Hai
lên mà t công vi c cho c u Hai nghe r i xin ti n c u v m i c. Mà nghe nói l ngh
c, c u v Cái-v n m t tu n r i c u m i lên. Bây gi m i bi t âu mà ch c u.
Con Ph c ng i suy ngh t i ó r i nó s c nh nó có quen v i ch Ba Có, là ch bán
chè. Ch hay r nó ra nhà ch ch i. ch ch nhà ch c u R ch-B n, ra t i c u ó h i thì ai
ng bi t. Nó tính i ki m nhà chi Ba Có mà xin u ít b a ch c u Hai lên xin ti n r i
v Cai-L y.
Nó bèn xách gói i dài theo ng Galliéni h i th m h mà ra c u Rach B n, i d c
ng nó th y ai ngó nó c ng m c c , nên cái gói tr c b ng hoài. Ra t i c u R ch
n, nó th y tr c dãy ph lá có m t bà già ng i út c m cho m t a nh n. Nó bèn
ghé mà h i th m nhà ch Ba Có.
Bà già châu mày ngó nó r i l i h i nó r ng:
-H i th m Ba Có nào?
-Ch Ba Có bán bánh canh chè u ó mà.
-À, ! Nó không có ây n a. Nó có ch ng r i d n nhà i ã b y tám tháng nay
n mà.

25


Con Ph c nghe nói nh v y thì bu n hiu. Bi t có m t mình ch Ba Có, mà ch l i
không còn ây n a, bây gi còn bi t n ng d a v i ai! Nó ng ng -ngáo r i h i bà
già r ng:
-Không bi t chi Ba Có d n nhà i ch nào âu bà há?
-Nó d n ra ngoài kia. Ki m con Có chi v y? Có bà con v i nó hay không?
-Th a, tôi không có bà con, ch em quen bi t lâu, h i tr c ch ch nhà cho tôi và
bi u tôi có r nh ghé ch i. Tôi ki m th m ch , ch không có chuy n chi h t. Bà bi t ch
n nhà ch nào, xin bà làm n ch giùm cho tôi.
-Ph i ki m nó mà òi ti n hay không?
-Th a, không. Tôi âu có ti n cho ch m n mà òi.
, n u không ph i òi ti n thì ta ch giùm cho, b i vì nó hung l m, n u ch nhà cho
ng i ta òi ti n nó thì nó vô nó ch i m ng nát. Nó có ch ng r i m n ph ngoài
ng Luovani.
ng ó ch nào âu bà?
-Không bi t hay sao? ây i th ng ra B n-Thành, i m t i g p cái ngã t . Cái
ng ngang ó là ng Luovani. Qu o qua ng tay m t th y có m t dãy ph ngói
ch ng vài ch c c n. Con Có nh m c n th ba.
- Cháu cám n bà. Thôi, cháu i ki m th coi.
Con Ph c t giã bà i. Thi t qu nó i m t lát thì g p ng t , nó qu o qua tay m t,
có m t dãy ph dài, nó m n c n th ba, r i ng ngoài l ngó vô coi có th y ch Ba
Có hay không.
t lát, Ch Ba Có phía sau i ra tr c, b n áo dài b ng l a tr ng, b n qu n lãnh
en, ch n mang gu c, m t mày s ch s , tóc tai v n-van, ch không ph i u xù nh h i bán
chè v y. Con Ph c ngó th y thì m ng quýnh, nên kêu: “Ch Ba” r i xâm-xâm i vô c a.
Ba Có th y nó thì ch ng h ng14, nên nói l n r ng: “ a em! D hôn, t h i ó n
gi m i ch u ghé nhà ch a. Ai ch cho em bi t ch ây mà em l i?”
Con Ph c l t kh n và cái gói trên bàn r i c i mà áp r ng:
-Em ghé trong c u R ch-B n em ki m, nh h ch nên em m i bi t mà ki m ra
ây.
- Em i âu mà có gói ó?
- Em thôi d i chú thím em r i. Chú thím em ánh i nên em m i i ây.
- Sao v y?

14
ng c nhiên

26


Con Ph c m c c nên không tr l i. Nó th y có b u n c l nh v i cái ly trên bàn
nó b c l i rót n c mà u ng. Ba Có kéo gh ng i têm tr u mà n và nói r ng:
- Em c ra kh i nhà ó là em có ph c l n. Th làm m i mà không n mà làm
gì.
- Em ngh thi t ch nói trúng l m: làm m i mà không n.
- M i l n qua th y em có eo ôi bông tai v i chi c ng sau âu m t r i? B h
i mà h còn l t l i hay sao?
- Ph i a, thím em l t l i h t.
- Nh m n quá! Mà t i sao i em v y?
Con Ph c châu mày, th ra, ng suy ngh m t h i r i v t nói r ng: “Nói em l y
trai có ch a, làm x u làm h nên ánh i em”.
Ba Có ngó m t và ngó b ng con Ph c r i nói r ng:
-Mà thi t em có ch a mà. Em trai gái d i ai v y?
- C u Hai l y em ch ai. T i em khai thi t, thím em gi n, m i ánh i em ó.
- C u Hai nào?
- C u Hai Hùng là cháu kêu thím em b ng cô, c u u trong nhà mà i h c.
- C u l y em có ch a, r i bây gi b c u không tính gì h t sao?
- L ngh h c, c u v Cái-V n th m nhà, không có trên n y.
- Ch ng nào c u lên?
- Nghe nói ngh tr n m t tu n l , b a nay m i có 3 b a.
- Ch ng c u lên c u ph i tính sao m i c ch . L y ng i ta có ch a r i làm l ,
ng i ta lôi l ng ch . Mà t i sao trong nhà, mà c u Hai l y em cho t i có ch a mà
không ai hay, âu em c công chuy n cho qua nghe th coi.
Con Ph c tuy quê mùa thi t-thà, nh ng mà nó c ng có liêm s , nó c ng bi t làm
thân con gái ch ng có chi quí giá b ng cái trinh ti t, b i v y nó nghe Ba Có h i t i
chuy n nó ân ái v i c u Hai Hùng thì nó h th n, cúi m t xu ng t, r ng-r ng n c
t. Ba Có th y v y bèn nói r ng: “Qua th y em qua th ng c ng nh em ru t c a qua
y. Em còn nh d i, có vi c gì em ph i t thi t cho qua bi t ng qua ch ch d i khôn
cho. Ch em mà m c c n i gì?”
Ph n con Ph c m côi, thu nay bu n hay là vui, c-u t hay là c ý, nó không bi t
d i ai. Nay nó nghe m y l i d v êm-ái c a Ba Có, thì ch ng khác nào cây khô g p
c m a, b i v y nó kéo gh ng i g n Ba Có r i kh -kh m15 thu t h t công chuy n cho

15
thì th m

27


Ba Có nghe. Nó nói ban u c u Hai Hùng Hùng t t v i nó làm sao, c u mua cho nó
t gì, cách c u làm sao mà c nó, nó nói không sót m y-múng nào h t.
Ba Có nghe r u uôi, ch ta ng i suy ngh m t h i lâu r i h i r ng:
- C u Hai ó giàu hôn? Con c a ai âu v y?
- C u là cháu kêu thím em b ng cô ru t. Nghe nói c u là con c a ông H i ng gì
i Cái-V n không bi t, th khi cha m c u giàu, nên c u n m c sung s ng l m.
- C u trai gái v i em mà c u có th th t c u s c i em hay không?
- C u không có nói t i cái ó.
- C u không có h a làm v ch ng v i em hay sao?
- Không có.
- Em d i quá. N u c u mu n em, thì em ph i mu n làm khôn mà bu c c u cho ch c
ch . cho ng i ta l y tr c r i bu c sao c. C u hay em có ch a hay không?
- Hôm tr c em có nói v i c u.
- Em nói r i c u có tính l nào không?
- C u nói em nói b y, ch gi ng gì mà có ch a. Coi c u t ng em nói g t c u.
- Th ng m chó! L y ng i ta có ch a r i mu n làm l a!
Ba Có b c ra c a nh bã tr u r i tr vô h i n a r ng:
- Bây gi em mu n làm sao ây?
- Em có bi t làm sao âu. Em l d i thì em ph i ch u. Em tính ki m ch ng xin
ch làm n cho em u ít ngày ch c u Hai lên, em xin c u ít ng b c ng i xe v
Cai l y.
- Ý! cái gì mà xin ít ng b c! Sao em kh quá v y? n cái danh giá cho em ít nào
ng ph i n m ba tr m m i c ch . Mà em v Cai l y làm gi ng gì? Có bà con anh em
gì d i hay sao?
- Em m côi cha m , ch có chú em ó mà thôi, ch không có bà con n i ngo i nào
khác n a h t.
- V y thì em v Cai l y i ai?
- Em tính tr v d i c u Cai-tu n Kim.
- Có bà con hay không?
- Không. H i má em m t, v ch ng c u g n, th y ph n em b -v thì th ng nên
em v nuôi, sau thím em xu ng ki m em mà b t em v trên n y ó.

28


- Không có bà con mà tr v ó sao c. H i nào c ng i ta t -t , em không
thèm d i ng i ta, l i b i theo bà Ph , bây gi mang b ng ch a tr v , ai mà ch i
ch a.
Con Ph c nghe câu ó thì bi t l i, nên ng i khóc ròng.
Ba Có cho nó khóc m t h i cho b t cái u t r i nói r ng: “Em tính tr v Cai l y
thì sái l m. Thân con gái duy có trinh ti t là tr ng h n h t. Cha m em d u giàu d u
nghèo c ng v y, b nào c ng có danh giá trong xóm trong làng. Nay cha m em m t r i,
em b x mà i, l i l y trai có ch a, n u em tr v trong làng, chi cho kh i thiên-h chê
i em là gái h , mà h l i c i n cha m em n a, h nói cha m em b c c nên con
cháu m i làm l y trai h nh v y. Qua t ng em v Cai l y thì mang x u, ch không
ai th ng yêu âu mà v ”.
Con Ph c nghe l i c t ngh a nh v y, nó t i ph n, nên càng khóc h n n a. Nó nói
u-b o r ng : ”N u em v Cai L y không c thì em ph i ch t, ch bi t i âu bây
gi ”.
Ba Có c i mà áp r ng:
- Chuy n gì mà phãi ch t? Ch t âu cho u ng v y.
- V y ch em bi t làm sao?
- ây i qua. Tuy qua nghèo mà qua t t l m, tuy qua không có bà con, mà qua
bi t th ng em, ch không ph i nh v ch ng ông Ph v y âu. Em th y thiên h hay
ch a h ? H giàu sang, h nhà t t, h ng i xe h i, b ngoài coi h c h , mà trong ru t
không ra kh gì h t. Cái i n y là i kh n n n, i tr ng b c ti n, khinh nh n ngh a.
có ti n dù qu y c ng t t c ng sang, h không có ti n d u ph i cho m y a i n a
ng không ra gì. Qua nói cho em bi t, h i nh qua có h c ch nho b n n m r i qua h c
ch qu c ng ba n m n a. Qua không ph i là con ngu d i, mà b cái i kh n n n ó nên
thân qua m i ra nh v y. Qua oán thiên h h t th y, qua nói thi t, tr ra ng i nào qua
th ng thì thôi, k d qua quy t l t túi g t u h h t th y. N u qua ch a làm cho th a
chí y là t i tr i, ph t không giúp, ch không ph i t i qua không mu n âu. Qua ph i tr
thù cho b ng c r i qua s n chay ni m ph t.
Ba Có nói t i ó, m t ph ng ph ng, b gi n d l m. Ch ta têm tr u n n a, r i
tay x a thu c ngoai r ch mà nói ti p r ng: “Em ngh ó mà coi, nh ph n em côi cúc,
may l i có m t ông chú giàu sang, nhà l u nguy nga, làm t i ch c ông ph . L thì khi
cha m em còn s ng, chú em ph i ân c n b o-b c cho cha m em làm n, ch ng cha m
em khu t r i ph i em v mà nuôi d ng, cho em n h c, r i ch ng em khôn l n ki m
ch t t g em l y ch ng. Cái n y khi cha m em còn s ng, chú em không ngó ngàn t i,
ch ng cha m em khu t, c ng không c n t i em. May thím em có d p i Cái V n v ghé
i th m ch i, ngó th y em s ch s l i ngh trong nhà thi u y t gái, m i làm b
th ng yêu, nói r c em v nuôi. H ! nuôi gi ng gì v y! nuôi sao l i b t gi t , b t súc
ng nh , b t m l ng bóp c ng, b t a r c con i h c. ó là m n y t mà kh i tr

29


ti n, ch nuôi gi ng gì. ã v y chú thím c a em nuôi th ng cháu trong nhà, không lo d y
nó, cho nó phá duyên con gái nhà nghèo. L thì ch ng nghe câu chuy n nh v y
ó, thím em ph i r y cháu r i ph i tính th nào v i em cho vuôn tròn, ch có âu l i áp
ch , ánh i em i cho nh m vi c. c âu vi c n y nhi m16 vi c c hay sao. Còn
u Hai ó, c u l i kh n n n n a. C u là con nhà giàu sang, c u th y ng ti n mà choá
t b t mi ng em là gái nghèo kh . C u trai gái v i em t i em có ch a mà c u l i làm b
không tin. Rõ ràng c u là m t con qu sanh ra ng phá trinh phá ti t c a con gái thi t
thà, ch không có liêm s chi h t. Em th y hay ch a? Chú thím c a em tuy giàu sang,
ngoài m t làm b coi nh n ngh a l m, mà s hành thì c ác ch có nh n ngh a chi âu.
Còn c u hai Hùng tuy c u h c gi i, song vi c c a c u làm có gi ng sách c a c u h c âu.
i kh n n n nh v y ó, ch ng ph i chú thím c a em hay c u hai Hùng mà thôi âu,
ph n nhi u thiên h u nh v y h t th y, h gi nh n ngh a gi t ng i ta, h dùng
c th c l a k d i. Thôi em ng có bu n, ây qua nuôi. Em ng có ng i qua
ch ng ph i nh chú thím c a em, nuôi em ng b t làm tôi m i âu. Qua nuôi em thì qua
ph i làm cho em c giàu sang cho t i nó ghê qua m i nghe; mà ví d u không c
giàu sang b ng chúng nó, thì ít n a em c ng c sung s ng t m thân”.
Con Ph c ng i nghe Ba Có ch ch ph i v ch ch qu y ch ng khác nào nh soi
lòng t m trí cho nó, b i v y ch ng Ba Có nói d t l i thì nó áp r ng:
- Ch th ng em, ch ch ch khôn d i cho em hi u, thì em mang n ch ã nhi u
i. Ch còn b o em ây d i ch cho ch nuôi, thi t em ái ng i quá.
- Ái ng i n i gì?
- Ch không ph i bà con, mà ch c ng không giàu có, cho em ây thì t n hao cho
ch . Em m nh gi i thì em làm công vi c cho ch mà n c m, ch ng nói làm chi r i ch ng
em m i bi t làm sao.
- Khéo lo d hôn! Qua nghèo thi t, song c m nuôi em mà. Ch ng em thì qua
ng nuôi, có sao âu mà s . Qua bây gi khá mà, qua có ch ng r i, em hay hôn?
- H i nãy em i ki m ch trong c u R ch B n, em nghe h nói ch có ch ng r i.
- qua có ch ng r i. Anh Ba c a em làm th y ký kho cho nhà thu c ngoài Catinat,
n l ng t i 80. Anh Ba c a em tr a v ây n c m ngh tr a, r i chi u v nhà trên Chí
Hoà. nh có nhà, có t, có nuôi ng a ua n a. Ch l n tr n v i 3 a con, còn nh
n c n ph n y cho qua , nh v ây có bu i tr a mà thôi.
- Té ra nh có v l n hay sao?
- , mà ch ó s nh l m; qua làm bé ch ch không dám nói ng t i qua. tr a
anh Ba em v ây, em là em b n dì v i qua nghe hôn.
- Ch ch a em trong nhà, nh r y hôn?

16
nh m

30


- R y cái gì? nh t t l m mà. tr a nh v ây cho em coi. Thôi, em em gói
vô c t trong bu ng, r i óng c a ra sau b p ph n u c m v i ch . Nè, mà c u Hai
Hùng b a nào lên?
- H t l , r i c u m i lên ng i h c.
- c. b a nào th y h c trò i h c r i qua s d t em i ón c u. C u phá trinh
ti t c a ng i ta, c u làm cho ng i ta có ch a, thì c u ph i tính l nào, ch c u làm l
có c âu. Em ph i ch c u cho qua bi t m t ng qua nói chuy n v i c u. N u c u nói
lôi-thôi, qua kéo l ng ch ph i ch i sao.
Con Ph c c t gói áo qu n, r i ch em hi p nhau làm cá n u c m.

31


V
T TÌNH

Thi t tình, Ba Có làm bé th y Khuyên ã b y tám tháng r i. Th y ã 48 tu i, còn
Ba Có m i 35 tu i. Th y ch n-ch t hi n lành, còn Ba Có thì giòn-giã lanh-l i, b i v y
th y c ng v nh , không cho bán chè- u bánh-canh n a, m n ph ngói cho , l i cho
ti n n xài ph phê.
n tr a th y Khuyên c i xe máy v n c m. Ba Có d t con Ph c ra trình di n,
nói r ng nó là em b n dì, ch ng b mà l i có ch a, không n i n ng t a, nên n xin
u. Th y Khuyên g c u nói r ng: “Em út nó nghèo mình ph i nuôi nó ch sao. nó
i mình cho có b n mình i âu thì nó coi nhà. c l m a.”
Con Ph c th y tánh tình th y t -t mà l i vui-v , thì h t ái ng i n a.
Cách ít ngày Ba Có i ch v , m i b c vô c a thì kêu Con Ph c mà nói r ng:
“Em Hai a, b a nay h c trò i h c. V y thì sáng mai ch em mình th c d y s m ng
cùng nhau i ón c u Hai. Em bi t th ng c u i h c c u hay i ng nào?”
Con Ph c nghe nh c t i c u Hai thì nó h th n, nên làm thinh m t chút r i áp
ng:
- M i l n i h c em th y c u i lên ng phía trên nghe h kêu ng Ô-Ma-Ô-
i gì ó.
- Bi t r i. ng trên ó là ng Ô Ma. Mà th ng b a c u i xe h i hay xe
kéo?
- C u i xe máy.
- V y thì d l m. Th ng thì c u i gi nào? V gi nào?
- S m m i úng 7 gi c u i t i 11 gi c u v . Bu i chi u g n 2 gi c u i, còn
n vê không ch ng, b a v s m, b a v t i.
- Bu i chi u ón không ti n, b i vì th y Ba quá 2 gi r i th y m i i làm, 2 gi
mình i không c. mình ón bu i s m m i. Qua d n tr c em, h g p c u Hai em
ph i làm m t gi n cho hung, em nói em có ch a, em bu c c u ph i tính cho vuôn-tròn,
không thôi thì em kéo l ng c u. Em ph i nói cho g c, r i qua ti p qua nói cho. N u c u
nói lôi-thôi, em ph i m ng mi t c u m i c.
- Nói n ng s c u gi n c u ánh ch .
- Cha ch ! Gan tr i a! Có qua ó chi. C u gi i c u ánh còn khá h n n a. Em
ng s gì h t. Ph i nói cho h n-hoi ng c u s c u m i nuôi em n mà ch .
- Khó nói quá; em không quen nên không bi t nói sao c.

32


- Nh em không bi t nói, thì em c làm m t gi n, em bu c c u ph i c i, r i qua
ti p qua nói cho.
- , ch ph i ti p v i em m i c.
- Ch sao.
Sáng b a sau, m i 6 gi thì Ba Có ã d t con Ph c lên ng Ô Ma i th th n mà
ón c u Hai Hùng, th y ai i xe h i c ng ngó ch ng coi có ph i c u Hai Hùng hay
không. L i 7 gi có m t ng ib n tây tr ng, c i xe máy, trong ng Nguy n T n
Nghi m ch y ra. Con Ph c ng ngó r i nói r ng: “ C u Hai kia!”
Ba Có ng gi a ng, ch ng xe máy c u Hai ch y g n t i thì ch ta kêu mà nói
ng: C u Hai, C u Hai, ghé u cho tôi h i th m m t chút”.
u Hai Hùng th y con Ph c thì c u bi n s c, ph n Ba Có chàng-ràng tr c cái xe,
u lính- quýnh p không c, nên c u nhãy xu ng r i kéo cái xe vô l ng.
Ba Có th y con Ph c ng xa mà khóc, bèn kêu mà nói: “L i ây em, l i nói
chuy n ch , sao ng ng”
Con ph c l y v t áo lau n c m t và men-men i l i. Nó không nói chi h t, mà c u
Hai c ng ng làm thinh. Ba Có th y v y bèn nói v i c u Hai r ng: “Con Ph c là em c a
tôi. Nó là con c a dì tôi h i tr c. Nó kh d i, c u d d trai gái làm cho nó có ch a,
Ông Ph , bà Ph gi n l t ánh i nó i. Bây gi nó b -v , không ch , không c m
n, ph n thì thiên-h chê c i n a. Vi c n y c u tính l nào xin c u nói cho tôi bi t; ch
nó bu n r u, nó òi t v n ngày m t, c u mu n làm l , c u cho nó ch t hay sao.
u Hai Hùng b i-r i trong trí, mà c u th y nh ng ng i i ng, d u i qua hay
i l i, ai c ng dòm ngó c u, c u m c c , nên c u cúi m t xu ng t và nói nh nh r ng:
“Tôi có bi t chuy n gì âu mà tính”.
Ba Có tr n m t h i r ng: “C u nói sao? C u l y em tôi có ch a, r i bây gi c u
mu n ch i h ? Ê! chuy n n y không ph i d âu. C u ph i tính c i nó, ho c c u ph i
nuôi nó, ch c u lôi thôi, tôi bi u nó lôi l ng c u xu ng bót cho c u coi”.
Ng i i ng nghe Ba Có nói lên gi ng thì ng l i mà coi.
Ba Có không ái ng i chi h t, ch ta nói ti p r ng :” C u là con nhà giàu, c u l i có
c th c n a, c u ph i bi t nh n ngh a ch . C u còn nh mà c u ch i n h u quá, thì
u làm nên sao n i. C u ph i suy ngh l i. Em tôi kh d i, bây gi tôi ph i r c nó v
mà nuôi. Nhà tôi trên ng Louvain, c n th 3. T i nay c u ph i ra ó cho tôi nói
chuy n cho c u nghe. Tôi nói cho c u bi t, n u t i nay c u không ra thì sáng mai tôi bi u
nó ón kéo c u cho c u mang x u, tôi không v tình n a”.
C u Hai m c c quá, c u c i ng n-ngo n, và d t xe máy mà i. Ba Có kéo con
Ph c i theo và nói láp dáp r ng: “G p ch ng mà nó c ng khóc, không bi t nói ti ng
chi h t. Con t quá!”

33


u Hai leo lên xe máy i, không nói chi h t, mà c ng không t giã, Ba Có kêu mà
nói vói r ng : “ T i c u ra hay không c u Hai. Ch em tôi ch a”. C u Hai p xe máy
ch y tu t, Ba Có c i và nói r ng: “Câ n y p trai há. B thi t-thà. Qua th y v y qua
i hâm do cho c u s . t i c u ra nhà r i mình s b m ng t c u l i. Cách mình bu c
ng i ta, thì ph i làm nh v y. Ban u ph i nói g c cho c u kiên n , r i sau ó ng t c u
i dính. qua o b xu i c u v nhà xin ti n nuôi em. Em b t nh n quá! Qua ã có d n
i, mà sao g p c u em không làm gi n c, em không nói chi h t, c ng khóc hoài”.
Con Ph c áp r ng: “ Th y c u Hai, em m c c quá, nên nói không c”.
Ba Có c i và nói r ng: “B ng chành-ành còn m c c n i gì! i ph i cho lanh
im i c, khi ph i làm b gi n, khi ph i làm b m ng, khi ph i làm b bu n, khi ph i
làm b vui. G p c nh nào thì mình ph i làm c nh y thì m i nên vi c. Em giàu hay
nghèo, s ng hay c c là t i c h i n y a, nói cho em bi t”.
Hai ch em d t nhau i th ng ra ch B n-Thành mua ng v n u c m.
i b a y Ba Có i t i 10 gi mà không th y c u Hai Hùng ra. Ch ta bi u con
Ph c óng c a i ng và nói l m b m r ng: “ Th ng m thúi n y mu n ch t. sáng
mai r i m y coi tao”.
Sáng b a sau Ba Có d t con Ph c i ón c u Hai Hùng n a, l i d n nó, h g p thì
néo kéo c u, làm cho v -l ra t i bót t i toà thì có ch ta, không sao âu mà s . Hai ch
em ng ch hôm qua mà ón t i 8 gi r i, song không th y t m d ng c u, nên ph i b
mà i ch . n 10 gi Ba Có m c lo n u c m, nên sai con Ph c i ón m t mình d n nó
g p thì níu, bu c c u ph i cho ti n n . Con Ph c ón t i 12 gi mà không th y c u
Hai i h c v . Bây gi nó m i bi t gi n, nên x nó i ón n a, ón t i chi u t i mà
không g p c u i h c bu i chi u, l i c ng không th y c u i h c v .
Ba Có nghi c u Hai s g p nên tr n i ng khác, ch li n bi u con Ph c ón th
ng Galliéni, con Ph c nghe l i, b a thì ón ng Ô Ma, b a thì ón ng Galliéni,
ón t i 2 tu n l mà c ng không g p c.
t bu i s m m i, con Ph c i ón v , v a b c vô nhà thì nó khóc mà nói v i Ba
Có r ng:
- Ch nói nó là th ng m thúi, thi t qu r i ch ôi!
- H ? Em nói ai là m thúi?
- C u Hai Hùng ó ch ai.
- Sao v y?
- Nó tr n mà i Tây ã n m sáu b a rày r i.
- Sao em bi t? Ai nói v i em?
- Em m i g p ông già Cao là ng i b n c a chú thím em, ng nói em m i hay.

34


- ng nói làm sao?
ng nói hôm l r i nó lên h c có m t hai b a gì ó, k nó i xe h i v i thím em v
Cái V n xin gi y xin t . Nó d i sáu b y b a, r i tr lên s a so n xu ng tàu i Tây mà
c. Nó i ã n m sáu ngày r i.
- Phãi r i, mình ón g p nó l n u, nó th t kinh không dám i h c n a, nên tính i
Tây mà h c ng kh i g p mình ch gì. Hèn chi h m nay em ón ng nào c ng không
th y h t. khi p-nh c quá! n nh v y h c làm sao cho nên c.
- Quân kh n n n thi t.
- Em th y hay ch a? H giàu sang, h h c gi i, h n nh v y ó. Mình nghèo,
nhìn bà-con là h mu n mình làm m i cho h , ch không ph i nhìn ng h b o b c
làm nên cho mình. Mình là con gái, h mu n mình là h mu n làm cho ph tình-d c c a
, mình d i cho h l y thì mình ch u, d u có ch a có nghén c ng thây k mình, h ã
không bi t lo chu c cái t i h phá trinh ti t mình, mà h c ng không k gì n máu th t
a h , là a nh trong b ng ó. Qua th y cái i nh v y nên qua oán thiên h h t
th y. Thi t cách 10 n m tr c qua th i chí, qua mu n c o u lên núi l p am mà tu,
ng ng có th y nh ng u b t nh n b t ngh a, nh ng vi c nh -nhu c t i b i c a th
gian-n a. Mà r i qua ngh n u m i ng i th y c ch ê ti n c a th gian thì gi n r i b
mà i tu h t d ng y thì còn ai mà v ch ch nh ng thói ê ti n y cho ng i i bi t mà
a i tánh-tình. B i qua ngh nh v y nên qua còn ây, ng mà v ch m t ngoáy
tai ng i i, mà r n d y tr ng-tr thiên h . V ch ng ông Ph vô nh n ngh a, em
ch ng m t mà coi qua r n d y. Cái c u Hai Hùng vô liêm-s , em yên lòng mà ch qua
tr ng tr . H vay thì ph i tr , n i không th nào tr n ch y n a âu.
Con Ph c thi t thà, thu nay ch a t ng nghe ai nói lu n vi c cao xa, ch a t ng
nghe ai ch thói i m-l nh, nay nó ng u t vì tình mà ngã lòng th i chí, nó ng
bu n gi n thói en b c c a ng i nó trông c y, mà nó c nghe nh ng l i châm-chít
cay ng c a Ba Có, thì ch ng khác nào nh ai ó r i sáng tâm-trí c a nó, b i v y nó n i
gi n, v t ng v y nói r ng: “Ch nói ph i l m! Thi t thiên h không ra chi h t! Tôi kính
tr ng h mà h coi tôi không b ng con heo. Tôi th ng yêu h mà h coi tôi ch ng khác
nào m t ôi gu c, h mang i cho s ch ch n, r i ch ng g p giày thì h á gu c vô
vách. Tôi t c quá mà bi t làm sao tr thù cho c bây gi ”
Ba Có nhích mép c i m t cách r t cay ng mà nói r ng: “ Ph i tr thù. N u em
mu n thì qua giúp cho. Thân ch ngày nay ph i ra nh v y, bây gi em c ng v y n a, au
n bi t ch ng nào. Còn gì n a mà tính nh n ngh a, mà mong th ng yêu, mà lo kính
tr ng thiên h . Hai a mình k t thành ch em ng hi p nhau gi t h ch i cho h bi t
ch ng.
Con Ph c li c m t ngó Ba Có thì th y m t ch ta khác th ng, l cái v hi n t d
th ng-m n, mà l i có v kh c b c áng ghê áng s . Rõ ràng là cái t ng c a ng i t
v i k l ng-thi n, hung ác v i-tay gian -d i.

35


Ba Có ng i ngó s ng ra ngoài ng, không hi u ch ta ngh th nào, mà cách m t
i m t ch ta l i i gi n ra vui và nói v i con Ph c r ng: “Thôi, em ng bu n gì h t.
Có qua ây, qua rán nuôi em, có c m n c m v i nhau, có cháo n cháo v i nhau. Ch ng
em qua c ng lo cho, n u không ti n thì vô nhà th ng thí mà n m, có sao âu mà em
. Em r i coi, không bi t ch ng r i ngày sau em có ch ng sang tr ng h n th ng m
ó n a, em giàu có h n v ch ng ông Ph mà coi”.
Con Ph c a n c m t mà áp r ng:
- Em ngh l i, em gi n c u Hai h n h t.
- Qua hi u, t i em th ng yêu C u quá, nên bây gi em m i oán nh v y ó. Em
phãi t p tánh l i, ng th ng ai n a h t, b i vì có ai th ng mình âu mà mình th ng
cho u ng công. i mình ph i coi thiên h là m t b y-gian x o gi -d i h t th y.
Mình ph i rèn lòng úc trí cho c ng nh s n nh á, ng thèm th ng, ng bi t gi n,
thì mình m i kh i b h l ng g t và m i có th gi t h c.
- T i sao mà ch c ng oán thiên-h d v y?
- Vi c riêng c a qua, khó nói cho em nghe c. Qua ch xin em tin ch c r ng qua
ng là m t ng i b xã-h i v y b a nh em v y. Em bi t bao nhiêu ó là r i.
Con Ph c thu dài, l y tay r b ng, r i ng v y i l y ch i quét nhà.
Con ng i có nhi u cái tình nó phát hi n m t cách l lùng, không th c c ngh a
c. Ba Có t ng m o kh c b c, m mi ng ra thì nói nh ng l i oán h n loài ng i, mà
i v i Con Ph c thì ch ta tuy không bà con, song th ng yêu nó nh ch em ru t.
Ch ng l bây gi l y nó l ch n trái b c, chiu-chít b -v nên m i th ng, s th ng
yêu y phát bi u t khi m i g p nó m t l n u. T i th y thân ph n nó con gái côi-cúc
nghèo-nàn, bi t nó th nào c ng là m t v t làm vui cho n ông mà th ng, hay là t i
th y nó có nhan s c nghiêng n c nghiêng-thành mu n l i d ng cái nhan s c y mà
th ng? u y khó oán c, b i vì Ba Có kín-mít, không ch u bày tâm s c a mình,
mà c ng không t ý riêng cho ai bi t.
Con Ph c n ng-náu d i Ba Có ã c m y tháng, thân c no- m, trí c
th nh-th i. Th y Khuyên th y nó nh -nhoi thi t-thà th y c ng th ng.
trong nhà Ba Có d y nó t ng chút, d y cho nó bi t cách khôn d i i, d y cách
ng ng i có duyên, d y cách n nói úng m c, d y cách li c truy n ý, d y cách c i
a tình, d y cách u làm cho ng i mê, d y s a s c làm cho chúng ngó, d y không sót
t ch nào h t. Ch ta th y nó b n áo c t qu n v i mà thôi, ch ta m i òn- xin ti n
Th y Khuyên mà dành r i tháng thì may cho nó m t cái qu n l a tr ng, tháng thì may
cho nó m t cái áo xuy n en dài, b i v y thân nó c m no th nh th i mà c ng lành l .

36


VI
I CON
n m t tu n nay, b Con Ph c t- t17 l m. M t bu i s m m i sáng chúa-nh t
Ba Có dòm th y nó âm- 18, nghi nó t i th i k khai hoa, bèn khoá c a g i nhà cho ng i
m t bên r i d t Con Ph c vô nhà b o-sanh Ch -L n. Ch ta lanh l i, vô t i nhà th ng
thì i ki m cô m -chánh làm quen, r i c y cô coi giùm coi ch ng nào Ph c . Cô m coi
i nói có l Ph c t i ngày mai 9-10 gi m i sanh. Ba Có l i h i cô coi nh v y mà cô có
bi t tr c s sanh con trai hay là con gái hay không? Cô m c i r i áp r ng: “Con em
ch c là sanh con trai ch gì. Tôi nói có sai thì em mà chém tôi i”. Ba Có h i: “Làm sao
mà cô bi t tr c s ó c?”. Cô m tr n m t áp r ng: “Tôi nhà th ng n y ã 17
m, tôi coi 10 ng i tr t ch ng m t là nhi u. r i coi mà”.
Vì ngày chúa-nh t th y Khuyên không có n c m, Ba Có r nh-rang, nên không
t- t gì v . Ch ta con Ph c l i phòng thí, r i i dài theo m y phòng nhà giàu mà
ch i. i ngang qua m t cái phòng h ng nh t, Ba Có th y m t cô tr c ch ng 25, 26 tu i,
t tr ng tr o, b ng chành-bành, ng ng ng i m t cái gh tr c phòng, b coi
bu n-hiu. Ch ta mu n làm quen, nên ng l i ngó cô n mà c i ng n-ngo n và h i
ng:
- Cô n m phòng n y ph i không cô?
- Ph i.
- Ch ng nào sanh mà b coi âm- d v y? Cô có m n cô m chánh coi giùm hay
không? M n c coi i. Cô m chánh nhà th ng n y h n c coi gi i l m .
- C coi cho tôi r i.
- C có nói ch ng nào sanh hay không?
- C nói khuya nay, mà có tr l m l i b y tám gi s m m i mai.
- N u v y thì cô sanh tr c con em tôi m t chút. Con em tôi l i m i gi mai. Nè,
cô m n y có ngh hay l m, cô coi tay mà c bi t con trai hay là con gái. Cô có m n
cô m coi giùm cái ó hay không?
- Tôi không có m n, song c có nói c ch c tôi sanh con gái. C nói nh v y mà
mình tin sao c. Tr c khi i lên n m nhà th ng, th y Cai có d t tôi l i ông c-t
n-Th coi m ch ng tiêm thu c d ng thai cho tôi. Th y Cai có c y ông c-T coi
th coi tôi sanh con trai hay con gái. Ông c-T c i ng t, ông nói vi c ó dù th y
thu c gi i n b c nào c ng không oán tr c c. Nay lên ây cô m c nói tôi sanh
con gái, tôi không bi t sao mà tin.

17
có v n ng n , ch m ch p
18
au ngâm ngâm

37


- Không. Thu nay tôi th ng nghe ng i ta n cô m n y coi vi c ó hay l m.
Không bi t c h c ngh ó âu, mà c coi m i ng i không sai m t.
- C coi hay thi t sao?
- Hay thi t, ch không ph i nói ch i âu.
Cô n nghe Ba Có nói nh v y r i th dài r i b c vô gi ng mà n m, m t coi
bu n b c l m.
Ba Có còn mu n nói chuy n n a, nên b c vô phòng kéo gh mà ng i r i h i
ng:
- Cô m chánh nói cô sanh con gái hay sao?
- Ph i. C nói tôi sanh con gái. N u l i c nói mà úng thì tôi vô ph c l m.
- Con gái hay là con trai c ng là con, tr i cho sao thì mình nuôi v y, sao cô sanh
con gái mà cô l i nói vô ph c?
- Ch không rõ gia- o c a tôi. Tôi ph i sanh con trai thì m i khá, ch sanh con
gái thì không ích gì h t.
- Cô âu mà n m nhà th ng ây?
- Tôi d i C n Th .
- D hôn! d i mà lên sanh t i trên n y.
- Có xe h i thì i m y h i. Th y cai tôi th y mu n nh v y, nên th y l y xe h i
nhà th y a tôi lên ây r i th y v làm vi c, th y d n ch ng nào sanh thì ánh dây thép
cho th y hay.
- Cô n m nhà th ng có m t mình, không em ai theo ng mà nuôi cô hay sao?
- Có ch . Tôi có em theo m t ng i vú-già. Tôi lên n m sáu b a rày. Hôm m i
lên quan Th y coi m ch r i nói tôi còn lâu, song bi u tôi n m tr c trong nhà th ng
ng u ng thu c an-thai. Hôm i không em áo qu n theo nhi u, ph n thì tôi t ng còn
lâu m i sanh, nên h i khuya n y tôi sai ch vú i xe ò v d i l y áo-qu n thêm cho tôi
n. Ch ng dè h i nãy tôi mu n au b ng, tôi m n cô m coi, c nói có l khuya n y
sanh. B t nh n quá, tôi sai l ch vú v d i, chi u mai ch tr lên m i t i, ch ng tôi sanh
ây có m t mình.
- Có sao âu mà cô lo. Trong n y có m y ng i h c m thi u gì. Nh cô không có
ai nuôi, cô có c n dùng vi c gì, thì cô c y m n m y ng i y c mà. Té ra cô ây là
cô Cai-T ng d i C n-Th ?
- Phãi. nhà tôi là Cai- T ng Lung d i Cái V n.
- Cô có c m y ng i con r i?
- Tôi ch a có con; tôi sanh l n n y là sanh con so.

38


- Hèn chi cô không mu n sanh con gái!
- Không phãi v y. H nói sanh con gái u lòng d nuôi h n ch . Mà tôi mu n
sanh con trai là t i m t vi c riêng. Ch ng gi u chi ch , tôi là v c a Th y Cai Lung, mà
nh ch không ph i v chánh. Ch Cai l n có sanh c ba a con, mà gái h t, ch
không có trai. Tôi có nghén x a rày Th y Cai tôi nói hoài, th y nói n u tôi sanh cho th y
t chút trai ng có ng i n i nghi p cho th y,thì th y c ng tôi l m, th y r c tôi v
chung nhà l n li n. T i nh v y ó nên tôi m i mu n sanh con trai ch . Th y Cai tôi giàu
có l m, n u tôi sanh con trai th y m i nhìn, r i sau con tôi m i c n gia tài, ch con
gái th y có n 3 a r i, th y màng gì n a.
Ba Có nghe chuy n nh v y thì ch ta ng i suy ngh . Ng i khôn lanh vi c gì tính
ng l . Ch ta kéo gh ng i g n cô Cai -T ng Lung mà nói nh nh r ng: “D u mà cô
con gái, n u cô mu n nó hoá ra con trai thì c ng c có khó gì âu”.
Cô Cai nghe m y l i cô l m-c m ng i d y ngó Ba Có mà h i r ng:
- Con gái làm sao hoá con trai c?
- Mình i.
- Ai có con mà ch u i?
- L a ng i nghèo c c, mình i mình bù ti n nhi u, thì có l h ch u ch .
- Cha ch , n u l tôi sanh con gái, mà ai ch u i con trai cho tôi, d u bù n m b y
ch c ho c m t tr m tôi c ng bù.
- N u cô mu n, thì tôi lãnh tôi i ki m tôi nói giùm v i ng i ta cho. Mà m t tr m
ít quá, s ng i ta không ch u. Cô không nghe ng i ta nói con trai giá áng m t ngàn
hay sao?
- Vi c tình c , tôi không có s n ti n nhi u ây, n u quá s y thì tôi không th
bù n i.
- Cô nói gia tài c a Th y Cai l n l m. N u cô mu n con c a cô là tr ng-nam
ng sau h ng ít nào c ng phân n a cái gia tài y thì bây gi cô t n hao m t hai ngàn có
lã gì âu. Hu ng chi cô có con trai, th y Cai l i còn c ng cô h n v l n nhà, cô nh
bi t bao nhiêu.
- Ch nói ph i l m. Ng t vì bây gi thình-lình, tôi không có ti n s n, bi t làm sao.
- Thôi, tôi làm n tôi ki m h tôi nói th coi có ai ch u hay không.
- Khoan! Ch i tôi nói chuy n m t chút. Tôi s làm lôi thôi, ngày sau b , th y
Cai th y phi n th y b tôi ch .
- Làm sao mà b c? Cô nói ch vú v d i chi u mai ch m i lên. Khuya
nay ho c sáng mai thì cô sanh; nh mà cô sanh con trai thì thôi, còn nh r i cô sanh con

39

Ho bieu chanh no doi - quyen nhut

Ho bieu chanh no doi - quyen nhut

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (15)

Destacado

Destacado (20)

Similar a Ho bieu chanh no doi - quyen nhut

Similar a Ho bieu chanh no doi - quyen nhut (14)

Más de Kelsi Luist

Más de Kelsi Luist (10)

Ho bieu chanh no doi - quyen nhut