SlideShare a Scribd company logo
1 of 44
Akwizycja	
  języka	
  u	
  dzieci:
                        społeczno-­‐pragmatyczna	
  
                         teoria	
  Tomasello	
  i	
  inne
                               DRKONRAD JUSZCZYK
                              ZAKŁAD PSYCHOLINGWISTYKI
                              INSTYTUT JĘZYKOZNAWSTWA
                              WYDZIAŁ NEOFILOLOGII UAM

                       JĘZYKOZNAWSTWO KOGNITYWNE 2012/2013: 10
środa, 9 stycznia 13                                             1
We s h a l l m a k e
                                                                         little progress if we
                                                                         adhere either to
                                                                         the impossible
                                                                         account of extreme
                                                                         empiricism or to
                                                                         the miraculous one
                                                                         of pure nativism.




                                                                     Jerome S. Bruner
                       1983.	
  Child’s	
  Talk:	
  Learning	
  to	
  
                       Use	
  Language.	
  New	
  York:	
  Norton
środa, 9 stycznia 13                                                                             2
1934                1934:	
  Wygotsky	
  –	
  Myślenie	
  i	
  mowa


   1957                1957:	
  Skinner	
  –	
  Verbal	
  Behavior



   1958
                       1958:	
  Chomsky	
  –	
  A	
  Review	
  of	
  B.	
  F.	
  Skinner's	
  Verbal	
  Behavior



   1972
                       1972:	
  Hymes	
  –	
  Models	
  of	
  the	
  interac8on	
  of	
  language	
  and	
  
                       social	
  life.


   1983                1983:	
  Bruner	
  –	
  Child's	
  Talk	
  (zestawienie	
  publikacji	
  z	
  lat	
  ’70)



   1984
                       1984:	
  MacWhinney	
  –	
  baza	
  nagrań	
  mowy	
  dzieci	
  CHILDES	
  



   1991
                       1991:	
  Langacker	
  –	
  Concept,	
  Image,	
  and	
  Symbol.

                       2003:	
  Tomasello	
  –	
  Construc8ng	
  a	
  Language:	
  A	
  

   2003                Usage-­‐Based	
  Theory	
  of	
  Language	
  Acquisi8on



   2010
                       2010:	
  Roy	
  –	
  New	
  Horizons	
  in	
  the	
  Study	
  of	
  Child	
  Language	
  
                       Acquisi@on


środa, 9 stycznia 13                                                                                               3
Akwizycja	
  języka	
  u	
  dzieci:	
  przegląd	
  ponad	
  
   pół	
  wieku	
  teoretyzowania	
  i	
  badania
                                                          natywizm,	
                           językoznawstwo	
  
                                                                        konstruktywizm	
  i	
  
    paradygmat             behawioryzm                   mentalizm,	
                              kognitywne	
  
                                                                        komunikatywizm
                                                        generatywizm                             (emergentyzm)

                                                                 60/70:	
  Bruner,	
   80/90/2000	
  ...:	
  
                                            1959:	
  Chomsky	
  
  lata	
  i	
  badacze    1957:	
  Skinner                       Hymes,	
  Slobin	
   MacWhinney,	
  Lieven,	
  
                                           (później:	
  Pinker)                        Tomasello,	
  Langacker,
                                                                   (Wygotski)

         główne	
         eksperymenty	
   introspekcja,	
                      	
  introspekcja,	
  obserwacje,	
  
         metody	
        na	
  zwierzętach	
  i	
   teoria	
  formalna,	
   dzienniki	
  mowy,	
  eksperymenty,	
  
         badań           obserwacje	
  ludzi           idealizacja          korpusy	
  nagrań,	
  neurobrazowanie	
  

   perspektywa            funkcjonalizm                   formalizm                powrót	
  do	
  funkcjonalizmu
        Co	
  jest	
     ogólna	
  zdolność	
  
                                                   wiedza	
  o	
  języku               zdolności	
  poznawcze
       wrodzone?          do	
  uczenia	
  się	
  
                         dziecko	
  jako	
  gołąb	
      dziecko	
  jako	
  
metafora                  (warunkowanie)                mały	
  lingwista
                                                                               dziecko	
  jako	
  psycholog	
  i	
  budowniczy
środa, 9 stycznia 13                                                                                                             4
Jakie zdania są możliwe?

                       zdania           w	
  korpusie           poza	
  korpusem

                                    rzeczywiste	
  zdania	
   przypadkowe	
  ciągi	
  
                  w	
  korpusie	
  
                                      używane	
  przez	
   słów	
  i	
  wypowiedzi	
  
                      lub	
  nie
                                      użytkowników             nieakceptowalne

                                           poprawne	
         zgodne	
  z	
  regułami	
  
                    zgodne	
  z	
  
                                       gramatycznie	
         UG,	
  ale	
  nieużywane	
  
                   modelem	
  
                                      zdania,	
  zgodne	
      i	
  niewystępujące	
  
                   gramatyki
                                      z	
  regułami	
  UG     w	
  korpusie	
  zdania

środa, 9 stycznia 13                                                                         5
“        Dzieci przyswajają sobie znaczne zasoby
                       prefabrykowanych fragmentów, zaś ich
                       wypowiedzi – w dużym stopniu z tych
                       fragmentów złożone – przybierają postać
                       wysoce stereotypowych formuł.

               “       Kreatywność pojawia się stopniowo, a różne
                       części systemu gramatycznego rozwijają się
                       w sposób asynchroniczny.




                                        Dąbrowska i Kubiński
                                 Akwizycja języka w świetle językoznawstwa
                                  kognitywnego. Kraków: Universitas. 2003.
środa, 9 stycznia 13                                                         6
Alison Gopnik, a child-development psychologist at the University of
               California, Berkeley, says humans also possess another, less obvious
               advantage that fosters that imaginative capacity: a long childhood in which
               we can exercise our urge to explore while we’re still dependent on our
               parents. We stop nursing roughly a year and a half sooner than gorillas and
               chimps, and then take a far slower path to puberty—about a decade,
               compared with the three to five years typical for gorillas and chimps. Dental
               evidence from Neanderthals suggests they too grew up faster than we do. As
               a result, we have an unmatched period of protected “play” in which to learn
               exploration’s rewards.

               “I wrote a book called The Scientist in the Crib that looks at this,” says
               Gopnik. “It could just as well have been titled The Explorer in the Playroom.”

               Many animals play, says Gopnik. Yet while other animals play mainly by
               practicing basic skills such as fighting and hunting, human children play by
               creating hypothetical scenarios with artificial rules that test hypotheses




                              David Dobbs “Restlees Genes”
                  National Geographic 2013/01 (przekład tekstu jest w polskim wydaniu)
                  http://ngm.nationalgeographic.com/2013/01/restless-genes/dobbs-text
środa, 9 stycznia 13                                                                            7
Can I build a tower of blocks as tall as I am? What’ll happen if we make the
             bike ramp go even higher? How will this schoolhouse game change if I’m the
             teacher and my big brother is the student? Such play effectively makes
             children explorers of landscapes filled with competing possibilities.

             We do less of this as we get older, says Gopnik, and become less willing to
             explore novel alternatives and more conditioned to stick with familiar ones.
             “It’s the difference,” she says, “between going to your usual, reliable
             restaurant versus a new place that might be great or awful.” During
             childhood we build the brain wiring and cognitive machinery to explore; if
             we stay alert as adults, this early practice allows us to spot situations in
             which it pays to shift strategies. Might there be a Northwest Passage? Could
             we get to the Pole easier on dogsleds? Maybe, just maybe, we could land a
             rover on Mars by lowering it from a hovercraft on a cable.

             “We carry this forward,” says Gopnik. And the people who keep this spirit of
             playful engagement with the possibilities of the moment closest at hand—the
             Cooks and Tupaias, the Sally Rides and Michael Barratts—are the explorers.




                              David Dobbs “Restlees Genes”
                  National Geographic 2013/01 (przekład tekstu jest w polskim wydaniu)
                  http://ngm.nationalgeographic.com/2013/01/restless-genes/dobbs-text
środa, 9 stycznia 13                                                                        8
CO TO JEST E M E R G E N T Y Z M?
(Bates, MacWhinney, Marchman, Thal)
             • System	
  gramatyczny	
  wyłania	
  się	
  jako	
  konstruowany	
  
                       przez	
  dziecko	
  w	
  trakcie	
  rozwoju	
  komunikacyjnego.	
  

             • Nabywanie	
   języka	
   to	
   samodzielne	
   odkrywanie	
   przez	
  
                       dzieci	
  tego,	
  co	
  determinuje	
  formę	
  wypowiedzi.	
  

             • Dzieci	
   są	
    w	
   stanie	
   tworzyć	
   własne	
   systemy	
  
                       gramatyczne	
   poprzez	
   rozszerzanie	
   ogólnych	
  
                       umiejętności	
   percepcyjnych,	
   poznawczych,	
  
                       produkcyjnych	
  (prawdopodobnie	
  wrodzonych).

             • Rozwój	
        komunikacyjny	
   to	
   interakcja	
   rozwoju	
  
                       poznawczego,	
  emocjonalnego,	
  społecznego	
  itd	
  i	
  itp.
środa, 9 stycznia 13                                                                         9
Rozwój intencjonalności
       •        Trevarthen:	
   dziecko	
   jest	
  istotą	
  społeczną	
  od	
  urodzenia,	
  zanim	
  rozwinie	
  się	
   u	
  
                niego	
   język	
   i	
  komunikowanie	
  się.	
   Zachowania	
   ukierunkowane	
  na	
   osoby	
  są	
  
                wcześniejsze	
  niż	
  zachowania	
  skierowane	
  na	
  przedmioty!

              •        Dzieci	
   naśladują	
   mimikę	
   dorosłych	
   już	
   od...	
   42	
   minuty,	
   na	
   przykład	
  
                       wysuwanie	
  języka,	
  śmiech	
  (badania	
  Andrew	
  Meltzoffa	
  z	
  końca	
  lat	
  ’70)

              •        Do	
   4.	
   miesiąca,	
   PIERWOTNA	
   INTERSUBIEKTYWNOŚĆ,	
   czyli	
   interakcje	
  
                       dzieci	
  z	
  dorosłymi	
  (spojrzenia,	
  dotyk,	
  pierwsze	
  wokalizacje,	
  płacz	
  itp.)

              •        Od	
   4.	
   miesiąca	
   pierwsze	
   zachowania	
   skierowane	
   na	
   przedmioty	
  
                       (odsuwanie	
  ręki	
  mamy,	
  bo	
  zasłania	
  przedmiot	
  do	
  eksploracji)

              •        Od	
   8.	
   miesiąca	
   próby	
   koordynowania	
   zachowań	
   ukierunkowanych	
   na	
  
                       osoby	
  i	
  zachowań	
  na	
  przedmioty	
  (tuż	
  przed	
  uwspólnianiem	
  uwagi)

              •        Od	
   9.	
   miesiąca	
   układy	
   dziecko-­‐przedmiot-­‐osoba,	
   czyli	
   WTÓRNA	
  
                       INTERSUBIEKTYWNOŚĆ	
  –	
  przedmioty	
  pośredniczą	
  w	
  wymianie	
  zachowań.
środa, 9 stycznia 13                                                                                                            10
Andrew Meltzoff:
   badania od roku ‘77

                Niemowlęta	
  mające	
  
                2-­‐3	
  tygodnie	
  reagują	
  
                na	
  mimikę	
  dorosłych.


                Naśladowanie	
  jest	
  
                zdolnością	
  naturalną,	
  
                zapewne	
  wrodzoną.


                Być	
  może	
  jest	
  to	
  zwią-­‐
                zane	
  z	
  neuronami	
  
                lustrzanymi?

środa, 9 stycznia 13                                   11
Intencjonalność u dzieci
             • Zachowania	
  dziecka	
  są	
  skierowane	
  do	
  kogoś	
  oraz	
  
                       dotyczą	
  czegoś,	
  czyli	
  odnoszą	
  się	
  do	
  czegoś;

                   • do	
  przedmiotu	
  w	
  polu	
  wspólnej	
  uwagi	
  obu	
  
                         uczestników	
  interakcji	
  (dorosłego	
  i	
  dziecka);

                   • bo	
  dziecko	
  (nawet	
  niemowlę)	
  traktuje	
  innych	
  
                         jak	
  istoty	
  intencjonalne	
  takie	
  jak	
  one	
  samo!

                   • i	
  symuluje	
  sobie	
  zachowania	
  innych	
  ludzi	
  przez	
  
                         analogię	
  do	
  siebie	
  jako	
  sprawcy	
  czynności;

                   • intencją	
  jest	
  zwróć	
  uwagę,	
  podzielaj	
  uwagę.
środa, 9 stycznia 13                                                                        12
Społeczno-­‐pragmatyczna	
  teoria	
  uczenia	
  się	
  
            słów	
  Michael	
  Tomasello	
  i	
  zespół	
  MPI-­‐EVA
    •       Michael	
  Tomasello	
  jest	
  psychologiem	
  i	
  prymatologiem.

    •       Przez	
  ponad	
  30	
  lat	
  zajmuje	
  się	
  badaniem	
  komunikacji
            i	
  rozwoju	
  małp	
  człekokształtnych,	
  a	
  w	
  tym	
  –	
  ludzi.

    •       Szczególnie	
  interesują	
  go	
  mechanizmy	
  ewolucji	
  języka
            i	
  kulturowe	
  uczenie	
  się	
  oraz	
  kumulacyjna	
  teoria	
  wiedzy.

    •       Jest	
  autorem	
  kilku	
  książek	
  przekładanych	
  na	
  wiele	
  języków,	
  
          •    Kulturowe	
  źródła	
  ludzkiego	
  poznawania	
  (polski	
  przekład!)
          •    The	
  cultural	
  origin	
  of	
  human	
  cogni@on
          •    Construc8ng	
  a	
  language
          •    Origin	
  of	
  human	
  communica@on
          •    Why	
  do	
  we	
  cooperate
    •       Pracuje	
  w	
  Lipsku,	
  gdzie	
  kieruje	
  ośrodkiem	
  badań	
  antropologicznych
            Max	
  Planck	
  Insmtute	
  for	
  Evolumonary	
  Anthropology,	
  Leipzig

    •       w	
  wywiadzie	
  opowiada	
  o	
  tym,	
  co	
  skłoniło	
  go	
  do	
  studiów	
  nad	
  komunikacją...
środa, 9 stycznia 13                                                                                                    13
Tomasello: inspiracje;) i desperacje;(

   ;)	
  Wingenstein	
  i	
  Wygotski,	
  (często	
  cytowani)

   ;)	
  Langacker,	
  Bybee	
  (usage	
  based	
  model)

   	
   Emergentyzm:	
  nabywanie	
  języka	
  wymaga	
  nauki,
        żadne	
  struktury	
  językowe	
  nie	
  są	
  wrodzone.

   ;(	
  Chomsky,	
  Pinker	
  (neonatywizm	
  filozoficzny)
   Language	
  is	
  not	
  an	
  ins8nct	
  –	
  recenzja	
  książki	
  
środa, 9 stycznia 13                                                        14
środa, 9 stycznia 13   15
Czym wyróżnia się
                                 teoria Tomasello?
             • Funkcjonalizm:	
               podstawę	
   procesu	
   nabywania	
  
                       języka	
   stanowi	
   odczytywanie	
   intencji	
   (funkcji)	
  
                       komunikacyjnej	
  kodowanej	
  w	
  wypowiedziach

             • Gestaltyzm:	
   intencję	
   komunikacyjną	
   zawierają	
  
                       wypowiedzi	
  jako	
  całości	
  (Gestalt)	
   i	
  dzieci	
  potrafią	
  
                       ją	
   odczytać,	
   a	
   także	
   wydobyć	
   wyrazy	
   i	
   frazy	
  
                       spójne	
  funkcjonalnie	
  z	
  kontekstem	
  wypowiedzi.

             • usage-­‐based:	
   proces	
   nabywania	
   języka	
  u	
   dziecka	
  
                       zależy	
  od	
  częstości	
  z	
  jaką	
   dziecko	
   w	
   danym	
  wieku	
  
                       styka	
  się	
  z	
  określonymi	
  typami	
  wypowiedzi.	
  
środa, 9 stycznia 13                                                                                     16
Definicja symbolu wg Tomasello

       • Tomasello	
  twierdzi,	
  że	
  symbol	
  to	
  nie	
  jest	
  po	
  prostu	
  
               dźwięk,	
  który	
  zastępuje	
  coś	
  w	
  rzeczywistosci,	
  jak	
  
               przyjmuje	
  się	
  w	
  teoriach	
  formalnych	
  języka.

       • Symbol	
   językowy	
   to	
   dźwiek	
   (czy	
   inne	
   zachowanie),	
  
               którego	
   dwie	
   istoty	
   lub	
   więcej	
   istot	
   używają	
  
               podczas	
   interakcji,	
   aby	
   kierować	
   swoją	
   uwagą	
   i,	
  
               tym	
  samym,	
  aby	
  podzielać	
  uwagę.	
  

       • Obie	
  istoty	
  wiedzą,	
  że	
  w	
  danej	
  chwili	
  robią	
  właśnie	
  to.	
  
środa, 9 stycznia 13                                                                          17
Rozwój scen wspólnej
                           uwagi wg Tomasello
miesiące
       • 9.	
  	
  	
  pierwsze	
  sceny	
  wspólnej	
  uwagi	
  dziecka	
  z	
  dorosłym
       • 14.	
  symbolizacja	
  scen	
  wspólnej	
  uwagi	
  (holofrazy,	
  czyli	
  	
  
                       jednowyrazowe	
  wypowiedzi	
  w	
  funkcji	
  całych	
  zdań)

       • 18.	
  wyróżnianie	
  zdarzenia	
  i	
  uczestników	
  za	
  pomocą	
  
                       konstrukcji	
  osiowych	
  (predykat	
  plus	
  argumenty)

       • 22.	
  prezentowanie	
  zdarzenia	
  i	
  ról	
  uczestników	
  
       • 36.	
  uogólnianie	
  symbolicznych	
  znaczników	
  ról	
  uczestników	
  
                       zdarzeń	
  poprzez	
  uogólnione	
  konstrukcje	
  czasownikowe.
środa, 9 stycznia 13                                                                        18
Społeczno-poznawcze mechanizmy
                   nabywania języka wg Tomasello

                        •     SCENA	
  WSPÓLNEJ	
  UWAGI

                              INTENCJA KOMUNIKACYJNA

                                      INTERAKCJA	
  
                                     SYMBOLICZNA

                            NAŚLADOWANIE	
  Z	
  ZAMIANĄ	
  RÓL

                                UCZENIE	
  SIĘ	
  KULTUROWE	
  

            WYSZUKIWANIE	
  WZORCÓW	
  I	
  ROZPOZNAWANIE	
  INTENCJI
środa, 9 stycznia 13                                                    19
Dziecko nabywa język, bo…:
    • rozumie	
  innych	
  ludzi	
  jako	
  sprawców	
  intencjonalnych

    • uczestniczy	
  w	
  Scenach	
  Wspólnej	
  Uwagi

    • rozumie	
  nie	
  tylko	
  zwykłe	
  intencje,	
  
      ale	
  także	
  intencje	
  komunikacyjne

    • umie	
   zamienić	
   się	
   rolami	
   z	
   dorosłym	
   w	
   procesie	
  
      kulturowego	
   uczenia	
   się	
   i	
  w	
   ten	
   sposób	
  umie	
   posłużyć	
   się	
  
      wobec	
  niego	
  symbolami,	
  jakimi	
  posłużono	
  się	
  wobec	
  niego.	
  


środa, 9 stycznia 13                                                                               20
Mechanizmy społeczno-poznawcze
        qwyszukiwanie	
  wzorców
           • rozróżnianie	
  jednostek	
  językowych
        qrozpoznawanie	
  intencji
           • Scena	
  wspólnej	
  uwagi	
  (SWU)
           • Intencje	
  komunikacyjne
           • Naśladowanie	
  z	
  odwróceniem	
  ról	
  

      • Wrodzone:	
  utożsamianie	
  się	
  z	
  „takimi	
  jak	
  ja”
      • Współdzielenie	
  uwagi	
  i	
  współintencjonalność
środa, 9 stycznia 13                                                     21
Wyszukiwanie wzorców

              • formowanie	
  kategorii	
  percepcyjnych	
  
                i	
  konceptualnych	
  z	
  obiektów	
  i	
  wydarzeń	
  
                wykazujących	
  podobieństwo	
  (metafory)

              • formowanie	
  schematów	
  sensomotorycznych	
  
                na	
  podstawie	
  powtarzających	
  się	
  
                wzorców	
  percepcji	
  i	
  działania



środa, 9 stycznia 13                                                        22
Wyszukiwanie wzorców c.d.

            • p r z e p r o w a d z a n i e	
   s t a t y s t y c z n e j	
   a n a l i z y	
  
              dystrybucyjnej	
   na	
   różnego	
   rodzaju	
   sekwencjach	
  
              percepcyjnych	
  i	
  zachowaniowych	
  (behawioralnych)

            • tworzenie	
   analogii	
   (odwzorowania	
   strukturalne)	
  
              pomiędzy	
   dwiema	
   bardziej	
   złożonymi	
   całościami,	
  
              na	
   podstawie	
   podobnych	
   funkcji	
   pewnych	
  
              elementów	
  tych	
  całości.



środa, 9 stycznia 13                                                                              23
Jakie jest wyszukiwanie wzorców?

           • Nie	
  jest	
  specyficzne	
  gatunkowo,	
  bo	
  
             występuje	
  także	
  u	
  innych	
  naczelnych.

           • Nie	
  jest	
  specyficzne	
  językowo,	
  bo	
  służy	
  
             też	
  do	
  sekwencji	
  bodźców	
  wizualnych.

           • O p i e r a	
   s i ę	
   n a	
   o g ó l n y c h	
   z d o l n o ś c i a c h	
  
             poznawczych:	
   percepcji,	
   pamięci,	
   uwadze,	
  
             przetwarzaniu	
  informacji	
  i	
  kategoryzacji.
środa, 9 stycznia 13                                                                             24
Ale o jakie wzorce chodzi?

   • Sekwencje	
  wizualne:	
  zachowania	
  i	
  gesty!	
  
   • Sekwencje	
  akustyczne:	
  głoski	
  i	
  parawerbalia

   • Powtarzające	
  się	
  (paradygmatycznie!)	
  wzorce	
  
     konkretnych	
  zachowań	
  komunikacyjnych.

   • Korelacje	
  komunikacji	
  i	
  szczególnych	
  sytuacji!


środa, 9 stycznia 13                                              25
To, co odróżnia nas od zwierząt:
           • utożsamianie	
  się	
  z	
  członkami	
  własnego	
  gatunku	
  

           • i	
  rozumienie	
  ich	
  jako	
  istot	
  
             intencjonalnych	
  „takich	
  jak	
  ja”,	
  

           • kierujących	
  się	
  własnymi	
  intencjami	
  i	
  uwagą,	
  

           • a	
   w	
   końcu	
   także	
   rozumienia	
   ich	
   jako	
   istot	
  
             posługujących	
   się	
   umysłem,	
   które	
   mają	
   własne	
  
             przekonania	
  i	
  dążenia.	
  (268)
środa, 9 stycznia 13                                                                     26
Mechanizmy społeczno-poznawcze
        qwyszukiwanie	
  wzorców
           • rozróżnianie	
  jednostek	
  językowych
        qrozpoznawanie	
  intencji
           • Scena	
  wspólnej	
  uwagi	
  (SWU)
           • Intencje	
  komunikacyjne
           • Naśladowanie	
  z	
  odwróceniem	
  ról	
  

      • Wrodzone:	
  utożsamianie	
  się	
  z	
  „takimi	
  jak	
  ja”
      • Współdzielenie	
  uwagi	
  i	
  współintencjonalność
środa, 9 stycznia 13                                                     27
Zdolności rozpoznawania intencji
            • dzielenie	
   z	
   innymi	
   osobami	
   uwagi	
   skierowanej	
  
              na	
   określony	
   przedmiot	
   czy	
   zdarzenie,	
   którym	
  
              się	
  interesują

            • podążanie	
   za	
   uwagą	
   i	
   gestami	
   wskazywania	
  
              innych	
  osób	
  na	
  oddalone	
  przedmioty	
  i	
  zdarzenia,	
  
              które	
  są	
  poza	
  aktualnie	
  bliską	
  interakcją;




środa, 9 stycznia 13                                                                  28
Zdolności rozpoznawania intencji c.d.
         • kierowanie	
   uwagi	
   innych	
   osób	
   na	
   oddalone	
  
           przedmioty	
   za	
   pomocą	
   gestów	
   wskazywania	
  
           (poinmng),	
   pokazywania	
   i	
   używania	
   innych	
  
           niejęzykowych	
  gestów

         • uczenie	
   się	
   kulturowe	
   działań	
   intencjonalnych	
  
           innych	
   osób,	
   a	
   w	
   szczególności	
   działań	
  
           komunikacyjnych	
   motywowanych	
   intencją	
  
           komunikacyjną.


środa, 9 stycznia 13                                                           29
Scena wspólnej uwagi
        • Interakcje	
  społeczne,	
  w	
  których	
  przez	
  pewien	
  czas	
  
          dorosły	
  i	
  dziecko	
  razem	
  zwracają	
  uwagę	
  na	
  jakiś	
  
          przedmiot	
  oraz	
  na	
  to,	
  że	
  partner	
  w	
  interakcji	
  zwraca	
  
          uwagę	
  na	
  ten	
  przedmiot.	
  

        • Uczestnicy	
  mają	
  (podzielają)	
  wspólną	
  uwagę,	
  intencje	
  
          i	
  cel	
  interakcji.

        • joint	
  aXen@on	
  episodes,	
  joint	
  ac@on,	
  shared	
  aXen@on	
  
          (Wygotski,	
  Bruner,	
  Moore	
  i	
  Dunham,	
  Clark,	
  Eilan)


środa, 9 stycznia 13                                                                         30
środa, 9 stycznia 13   31
SWU a usage based model of lg

                  • Langacker:	
  bieżące	
  zdarzenia	
  komunikacyjne	
  
                    (usage	
  events)

                  • Wingenstein:	
  formy	
  życia	
  
                    i	
  gry	
  językowe	
  (nie	
  gry	
  słów)

                  • Podobieństwo	
  rodzinne	
  pomiędzy	
  SWU



środa, 9 stycznia 13                                                          32
Mechanizmy społeczno-poznawcze
        qwyszukiwanie	
  wzorców
           • rozróżnianie	
  jednostek	
  językowych
        qrozpoznawanie	
  intencji
           • Scena	
  wspólnej	
  uwagi	
  (SWU)
           • Intencje	
  komunikacyjne
           • Naśladowanie	
  z	
  odwróceniem	
  ról	
  

      • Wrodzone:	
  utożsamianie	
  się	
  z	
  „takimi	
  jak	
  ja”
      • Współdzielenie	
  uwagi	
  i	
  współintencjonalność
środa, 9 stycznia 13                                                     33
Rozpoznawanie intencji
       • Już	
   jednoroczne	
   dzieci	
   zaczynają	
   postrzegać	
   innych	
  
         ludzi	
  jako	
  osoby	
  intencjonalne.	
  

       • Stopniowo	
  przekonują	
  się,	
  że	
  ludzie	
  
         działają	
  celowo	
  i	
  pod	
  wpływem	
  innych.

       • Dzieci	
  stają	
  się	
  mistrzami	
  w	
  czytaniu	
  umysłów,	
  
         co	
  pozwala	
  im	
  na	
  pełny	
  rozwój	
  komunikacyjny.

       • Rozpoznawanie	
   intencji	
   innych	
   ludzi	
   jest	
   podstawą	
   dla	
  
         rozumienia	
   sensu	
   symboli	
   językowych,	
   które	
   kierują	
  
         wspólną	
   uwagą	
   uczestników	
   interakcji	
   symbolicznej	
  
         (SWU).
środa, 9 stycznia 13                                                                         34
Intencja komunikacyjna
          • Ludzie	
   używają	
   języka	
   by	
   wyrazić	
   określone	
   intencje	
   ku	
  
            komunikacji,	
   czyli	
   dla	
   chęci	
   zwrócenia	
   czyjejś	
   uwagi	
   na	
  
            własny	
  stan	
  uwagi.	
  

          • Kiedy	
   dorosły	
   wskazuje	
   dziecku	
   na	
   zabawkę	
   przez	
   jej	
  
            nazwanie	
   słowem	
   (lalka)	
   zabawka	
   znajduje	
   się	
   w	
  
            centrum	
   wspólnej	
   uwagi	
   uczestników	
   interakcji,	
   a	
  
            intencją	
   dorosłego	
  jest	
  chęć,	
   by	
   dziecko	
  zwróciło	
  uwagę	
  
            na	
  tę	
  właśnie	
  zabawkę	
  (SPOJRZENIEM).

          • Sounds	
   become	
   language	
   for	
   young	
   children	
   when	
   and	
  
            only	
  they	
  understand	
  that	
  the	
  adult	
  is	
  making	
  that	
  sound	
  
            with	
   the	
   inten=on	
   that	
   they	
   a>end	
   to	
   something.	
  
            (Tomasello	
  2005:23).
środa, 9 stycznia 13                                                                                  35
Naśladowanie z zamianą ról
      • Dzieci	
   uczestnicząc	
  w	
  SWU	
  obserwują	
  ją	
  niejako	
  z	
  
        góry	
  i	
  widzą	
  zamienność	
  ról	
  uczestników	
  interakcji	
  
        symbolicznej.	
  

      • To	
  pozwala	
   im	
   na	
  przyjęcie	
   roli	
  dorosłego	
  i	
  posłużenie	
  
        się	
  nowym	
  słowem	
  	
   (wypowiedzią),	
  aby	
  zwrócić	
   uwagę	
  
        dorosłego	
   w	
   tę	
   samą	
   stronę,	
   w	
  jaką	
   przedtem	
   dorosły	
  
        zwrócił	
  uwagę	
  dziecka.

      • Jest	
   to	
   proces	
   uczenia	
   się	
   kulturowego,	
   a	
   dokładniej	
  
        uczenie	
  się	
  przez	
  naśladowanie.

środa, 9 stycznia 13                                                                             36
Cel działania to stan uwagi!

       • Celem	
  działania	
  intencjonalnego	
  dziecka	
  
         nie	
  jest	
  jego	
  uwaga,	
  lecz	
  stan	
  uwagi	
  dorosłego.

       • Dialog	
  to	
  działanie	
  w	
  ramach	
  doświadczenia

       • ja	
  wobec	
  niego	
  mogę	
  zrobić	
  to	
  samo,	
  
         co	
  on	
  właśnie	
  zrobił	
  wobec	
  mnie

       • Zasada	
  wzajemności	
  –	
  sprzężenie	
  zwrotne

środa, 9 stycznia 13                                                            37
Czym jest kultura wg Tomasello?

                 • produktem	
  ewolucji	
  wytworzonym	
  dzięki	
  
            	
  
            	
   dziedziczonej	
  biologicznie	
  zdolności	
  społeczno-­‐
                 poznawczej	
  jednostek	
  do	
  tworzenia	
  i	
  używania	
  
                 konwencji	
  społecznych	
  i	
  symboli	
  (287)

                 • Teoria	
  podwójnego	
  dziedziczenia:
                   ewolucja	
  i	
  geny	
  oraz	
  kultura	
  i	
  język!

środa, 9 stycznia 13                                                               38
Uwaga! Symbol i znaczenie
              • Język	
  służy	
  kierowaniu	
  uwagi.

              • Znaczeniem	
  symbolu	
  językowego	
  staje	
  się	
  to,	
  
                co	
  jest	
  przedmiotem	
  wspólnej	
  uwagi	
  w	
  SWU.


         • Odniesienie	
  językowe	
  to	
  akt	
  społeczny,	
  który	
  polega	
  
           na	
  tym,	
  że	
  jedna	
  osoba	
  próbuje	
  skłonić	
  drugą	
  osobę	
  
           do	
   skupienia	
   uwagi	
   na	
   czymś	
   w	
   świecie	
  
           zewnętrznym	
  (132).

środa, 9 stycznia 13                                                                        39
UWAGA na spojrzenia
              • Korelatem	
  uwagi	
  jest	
  spojrzenie	
  (gaze).	
  

              • Śledzenie	
  wzroku	
  à       czytanie	
  intencji!

              • Kilkumiesięczne	
  dzieci	
  zwracają	
  uwagę	
  na	
  twarze	
  i	
  
                spojrzenia,	
  reagują	
  zaciekawieniem.

              • Dwuletnie	
  dzieci	
  potrafią	
  śledzić	
  wzrok	
  
                i	
  kierunek	
  spojrzenia	
  u	
  dorosłych.

środa, 9 stycznia 13                                                                      40
Symbol: konwencja i kategoryzacja

            • Dzieci	
  uczą	
  się	
  symboli	
  w	
  kolejnych	
  SWU.

            • Symbole	
  są	
  skonwencjonalizowane	
  
              i	
  zawierają	
  perspektywę	
  (kategoryzacja)

            • Symbole	
  są	
  rozumiane	
  intersubiektywnie,	
  
              czyli	
  podzielane	
  społecznie	
  (130)



środa, 9 stycznia 13                                                       41
Bibliografia
        • Tomasello,	
   M.	
   1999.	
        Kulturowe	
   źródła	
   ludzkiego	
  
                poznawania	
  (polski	
  przekład:	
  2002)

        • Tomasello,	
   M.	
   2005.	
   Construc@ng	
   a	
   language	
   usage	
  
                based	
  theory	
  of	
  language	
  aquisi@on.

        • Tomasello,	
   M.	
   2007:	
   Rozumienie	
   i	
   wspólnota	
   intencji	
  
                jako	
  źródła	
  kulturowego	
  poznawania	
  Via	
  communicandi	
  
                III	
  -­‐	
  2007,	
  260-­‐324.

        • Bokus	
   &	
   Shugar.	
   2007.	
   Psychologia	
   Języka	
   Dziecka:	
  
                Osiągnięcia,	
  Nowe	
  Perspektywy.

              • 0.	
   Psychologia	
   języka	
   dziecka	
   –	
   stare	
   pytania,	
   nowe	
  
                       dane,	
  nowe	
  hipotezy.	
  Strony:	
  9-­‐32.
środa, 9 stycznia 13                                                                              42
Joint Attention: Developments in
Developmental and Comparative Psychology,
   Philosophy of Mind, and, October 2009.
   • Boston,	
   MA.:	
   międzynarodowa	
  
            k o n f e r e n c j a	
   fi l o z o f ó w	
   i	
  
            j ę z y k o z n a w c ó w	
   o r a z	
  
            prymatologów,	
   psychologów,	
   i	
  
            neuropsychologów	
   o	
   wspólnej	
  
            uwadze.	
  

   • Wykłady	
   są	
   dostępne	
   w	
   sieci:	
  
            hEp://academics.bentley.edu/
            departments/philosophy/
            conferences	
  	
  

   • Zbiór	
  artkykułów	
  w	
  książce	
  2012:
środa, 9 stycznia 13                                              43
Konferencja o wspólnej uwadze
             •         !	
  Kim	
  A.	
  Bard,	
  University	
  of	
  Portsmouth	
  Leavens	
  for	
  Bard	
  Gene-­‐environment	
  interac=ons	
  in	
  the	
  development	
  of	
  
                       joint	
  aAen=on	
  hAp://atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_leavens_bard_10012009.wmv	
  
             •         !	
  Shaun	
  Gallagher,	
  University	
  of	
  Central	
  Florida	
  and	
  University	
  of	
  HerRordshire	
  Coordina=on	
  and	
  the	
  Outcomes	
  
                       of	
  Joint	
  AAen=on	
  hAp://atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_gallagher_10022009.wmv	
  

             •         !	
  William	
  D.	
  Hopkins,	
  Agnes	
  ScoA	
  College	
  &	
  Yerkes	
  Na=onal	
  Primate	
  Research	
  Center	
  Neural	
  Correlates	
  of	
  Joint	
  
                       AAen=on	
  in	
  Chimpanzees	
  hAp://atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_hopkins_10042009.wmv	
  
             •         !	
  Daniel	
  HuAo,	
  University	
  of	
  HerRordshire	
  Joint	
  AAending:	
  Mo=va=ng	
  an	
  Enac=vist	
  Understanding	
  hAp://
                       atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_huAo_10012009.wmv	
  
             •         hAp://atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_leavens_10032009.wmv	
  !	
  David	
  A.	
  Leavens,	
  University	
  
                       of	
  Sussex	
  Joint	
  AAen=on:	
  Biological	
  Adapta=on	
  or	
  Acquired	
  Skill?	
  

             •         !	
  Elisabeth	
  Pacherie,	
  Ins=tut	
  Jean	
  Nicod	
  Joint	
  AAen=on,	
  Joint	
  Control	
  and	
  The	
  Phenomenology	
  of	
  Joint	
  Ac=on	
  
                       hAp://atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_pacherie_10022009.wmv	
  
             •         !	
  Timothy	
  P.	
  Racine,	
  Simon	
  Fraser	
  University	
  Geeng	
  Beyond	
  Rich	
  and	
  Lean	
  Views	
  of	
  Joint	
  AAen=on	
  hAp://
                       atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_racine_10042009.wmv	
  
             •         !	
  Vasudevi	
  Reddy,	
  University	
  of	
  Portsmouth)	
  Experiencing	
  AAen=on:	
  Why	
  engagement	
  maAers	
  hAp://
                       atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_reddy_10032009.wmv	
  

             •         !The	
  Other	
  Person	
  in	
  Joint	
  AAen=on:	
  A	
  Rela=onal	
  Approach	
  hAp://atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/
                       ph/jac_seemann_10022009.wmv	
  Axel	
  Seemann
             •         !	
  Corrado	
  Sinigaglia,	
  University	
  of	
  Milan	
  From	
  sharing	
  to	
  joining	
  ac=on:	
  A	
  motor	
  approach	
  to	
  inten=onality	
  hAp://
                       atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_sinigaglia_10032009.wmv	
  
             •         !	
  Karsten	
  Stueber,	
  College	
  of	
  the	
  Holy	
  Cross	
  Joint	
  AAen=on	
  and	
  the	
  Theory	
  of	
  Mind	
  Debate	
  hAp://
                       atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_stueber_10032009.wmv	
  

             •         !	
  Colwyn	
  Trevarthen,	
  University	
  of	
  Edinburgh	
  Meaning	
  Needs	
  Company:	
  Joint	
  AAen=on	
  Presumes	
  Mutual	
  
                       AAen=on	
  hAp://atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_trevarthen_10012009.wmv	
  


środa, 9 stycznia 13                                                                                                                                                                       44

More Related Content

What's hot

Oração para despertar cedo seicho no ie do brasil
Oração para despertar cedo   seicho no ie do brasilOração para despertar cedo   seicho no ie do brasil
Oração para despertar cedo seicho no ie do brasilCristina Ferreira
 
Scenariusz zajęć korekcyjno komp gimnazjum
Scenariusz zajęć korekcyjno komp gimnazjumScenariusz zajęć korekcyjno komp gimnazjum
Scenariusz zajęć korekcyjno komp gimnazjumAga Szajda
 
Postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w przypadkach zatruć ksenobiotykami
Postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w przypadkach zatruć ksenobiotykamiPostępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w przypadkach zatruć ksenobiotykami
Postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w przypadkach zatruć ksenobiotykamiAleksandra Placek
 
podloza miekkie z tworzyw sztucznych
podloza miekkie z tworzyw sztucznychpodloza miekkie z tworzyw sztucznych
podloza miekkie z tworzyw sztucznychWeronika Zarychta
 
Metody diagnostyczne w neuropsychologii
Metody diagnostyczne w neuropsychologiiMetody diagnostyczne w neuropsychologii
Metody diagnostyczne w neuropsychologiiIlona Kotlewska
 
Znaki w reklamie
Znaki w reklamieZnaki w reklamie
Znaki w reklamieEmily Garas
 
ตัวอย่างแบบประเมินการอ่านและการเขียนภาษาอังกฤษระดับประถมศึกษา
ตัวอย่างแบบประเมินการอ่านและการเขียนภาษาอังกฤษระดับประถมศึกษาตัวอย่างแบบประเมินการอ่านและการเขียนภาษาอังกฤษระดับประถมศึกษา
ตัวอย่างแบบประเมินการอ่านและการเขียนภาษาอังกฤษระดับประถมศึกษาRoongthip Promlhuangsri
 
Językoznawstwo kognitywne - przewodnik po paradygmacie
Językoznawstwo kognitywne - przewodnik po paradygmacieJęzykoznawstwo kognitywne - przewodnik po paradygmacie
Językoznawstwo kognitywne - przewodnik po paradygmacieKonrad Juszczyk
 
Hyvät käytännöt
Hyvät käytännötHyvät käytännöt
Hyvät käytännötTimoAro
 

What's hot (15)

Uczenie się
Uczenie sięUczenie się
Uczenie się
 
ORM
ORMORM
ORM
 
Arkusz diagnozy pedagogicznej oprac. przez e. pogorzelec
Arkusz diagnozy pedagogicznej oprac. przez e. pogorzelecArkusz diagnozy pedagogicznej oprac. przez e. pogorzelec
Arkusz diagnozy pedagogicznej oprac. przez e. pogorzelec
 
Oração para despertar cedo seicho no ie do brasil
Oração para despertar cedo   seicho no ie do brasilOração para despertar cedo   seicho no ie do brasil
Oração para despertar cedo seicho no ie do brasil
 
Scenariusz zajęć korekcyjno komp gimnazjum
Scenariusz zajęć korekcyjno komp gimnazjumScenariusz zajęć korekcyjno komp gimnazjum
Scenariusz zajęć korekcyjno komp gimnazjum
 
Postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w przypadkach zatruć ksenobiotykami
Postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w przypadkach zatruć ksenobiotykamiPostępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w przypadkach zatruć ksenobiotykami
Postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w przypadkach zatruć ksenobiotykami
 
Kwestionariusz ankiety
Kwestionariusz ankietyKwestionariusz ankiety
Kwestionariusz ankiety
 
Rozwój człowieka
Rozwój człowiekaRozwój człowieka
Rozwój człowieka
 
podloza miekkie z tworzyw sztucznych
podloza miekkie z tworzyw sztucznychpodloza miekkie z tworzyw sztucznych
podloza miekkie z tworzyw sztucznych
 
Metody diagnostyczne w neuropsychologii
Metody diagnostyczne w neuropsychologiiMetody diagnostyczne w neuropsychologii
Metody diagnostyczne w neuropsychologii
 
Znaki w reklamie
Znaki w reklamieZnaki w reklamie
Znaki w reklamie
 
ตัวอย่างแบบประเมินการอ่านและการเขียนภาษาอังกฤษระดับประถมศึกษา
ตัวอย่างแบบประเมินการอ่านและการเขียนภาษาอังกฤษระดับประถมศึกษาตัวอย่างแบบประเมินการอ่านและการเขียนภาษาอังกฤษระดับประถมศึกษา
ตัวอย่างแบบประเมินการอ่านและการเขียนภาษาอังกฤษระดับประถมศึกษา
 
Językoznawstwo kognitywne - przewodnik po paradygmacie
Językoznawstwo kognitywne - przewodnik po paradygmacieJęzykoznawstwo kognitywne - przewodnik po paradygmacie
Językoznawstwo kognitywne - przewodnik po paradygmacie
 
Kompetencje strategiczne - Manage or Die Inspiration
Kompetencje strategiczne - Manage or Die InspirationKompetencje strategiczne - Manage or Die Inspiration
Kompetencje strategiczne - Manage or Die Inspiration
 
Hyvät käytännöt
Hyvät käytännötHyvät käytännöt
Hyvät käytännöt
 

Viewers also liked

Pozornie prosta prezentacja ok
Pozornie prosta prezentacja okPozornie prosta prezentacja ok
Pozornie prosta prezentacja okKonrad Juszczyk
 
Składnia przegląd pojęć-2012
Składnia przegląd pojęć-2012Składnia przegląd pojęć-2012
Składnia przegląd pojęć-2012Konrad Juszczyk
 
Języki świata - JO - KOGNI - 2014
Języki świata - JO - KOGNI - 2014Języki świata - JO - KOGNI - 2014
Języki świata - JO - KOGNI - 2014Konrad Juszczyk
 
Fonetyka i fonologia - JO - KOGNI - 2014
Fonetyka i fonologia - JO - KOGNI - 2014Fonetyka i fonologia - JO - KOGNI - 2014
Fonetyka i fonologia - JO - KOGNI - 2014Konrad Juszczyk
 
Fichte e schelling
Fichte e schellingFichte e schelling
Fichte e schellingevanilla
 
SEMANTYKA - JO - KOGNI - 2014
SEMANTYKA - JO - KOGNI - 2014SEMANTYKA - JO - KOGNI - 2014
SEMANTYKA - JO - KOGNI - 2014Konrad Juszczyk
 
SlideShare Zeitgeist 2013
SlideShare Zeitgeist 2013SlideShare Zeitgeist 2013
SlideShare Zeitgeist 2013SlideShare
 
Talk Like TED: 3 Unbreakable Laws of Communication
Talk Like TED: 3 Unbreakable Laws of Communication Talk Like TED: 3 Unbreakable Laws of Communication
Talk Like TED: 3 Unbreakable Laws of Communication Carmine Gallo
 
Brain Rules for Presenters
Brain Rules for PresentersBrain Rules for Presenters
Brain Rules for Presentersgarr
 

Viewers also liked (10)

Kogni2012 11-pragmatyka
Kogni2012 11-pragmatykaKogni2012 11-pragmatyka
Kogni2012 11-pragmatyka
 
Pozornie prosta prezentacja ok
Pozornie prosta prezentacja okPozornie prosta prezentacja ok
Pozornie prosta prezentacja ok
 
Składnia przegląd pojęć-2012
Składnia przegląd pojęć-2012Składnia przegląd pojęć-2012
Składnia przegląd pojęć-2012
 
Języki świata - JO - KOGNI - 2014
Języki świata - JO - KOGNI - 2014Języki świata - JO - KOGNI - 2014
Języki świata - JO - KOGNI - 2014
 
Fonetyka i fonologia - JO - KOGNI - 2014
Fonetyka i fonologia - JO - KOGNI - 2014Fonetyka i fonologia - JO - KOGNI - 2014
Fonetyka i fonologia - JO - KOGNI - 2014
 
Fichte e schelling
Fichte e schellingFichte e schelling
Fichte e schelling
 
SEMANTYKA - JO - KOGNI - 2014
SEMANTYKA - JO - KOGNI - 2014SEMANTYKA - JO - KOGNI - 2014
SEMANTYKA - JO - KOGNI - 2014
 
SlideShare Zeitgeist 2013
SlideShare Zeitgeist 2013SlideShare Zeitgeist 2013
SlideShare Zeitgeist 2013
 
Talk Like TED: 3 Unbreakable Laws of Communication
Talk Like TED: 3 Unbreakable Laws of Communication Talk Like TED: 3 Unbreakable Laws of Communication
Talk Like TED: 3 Unbreakable Laws of Communication
 
Brain Rules for Presenters
Brain Rules for PresentersBrain Rules for Presenters
Brain Rules for Presenters
 

Similar to Kogni2012 10-akwizycja-2

Akwizycja języka
Akwizycja językaAkwizycja języka
Akwizycja językaAnna Zajac
 
Proba konstrukcji pojecia znaczenia
Proba konstrukcji pojecia znaczeniaProba konstrukcji pojecia znaczenia
Proba konstrukcji pojecia znaczeniaBarbara Konat
 
Lingwistyka 27 leksykologia kognitywna
Lingwistyka 27 leksykologia kognitywnaLingwistyka 27 leksykologia kognitywna
Lingwistyka 27 leksykologia kognitywnaKonrad Juszczyk
 
Czy będziesz wiedział(a), jakim posłużyć się gestem powitania, gdy do bibliot...
Czy będziesz wiedział(a), jakim posłużyć się gestem powitania, gdy do bibliot...Czy będziesz wiedział(a), jakim posłużyć się gestem powitania, gdy do bibliot...
Czy będziesz wiedział(a), jakim posłużyć się gestem powitania, gdy do bibliot...VI Forum Młodych Bibliotekarzy
 
Zwrot społeczny w językoznawstwie kognitywnym
Zwrot społeczny w językoznawstwie kognitywnymZwrot społeczny w językoznawstwie kognitywnym
Zwrot społeczny w językoznawstwie kognitywnymBarbara Konat
 
K O M U N I K O L O G I A
K O M U N I K O L O G I AK O M U N I K O L O G I A
K O M U N I K O L O G I AKonrad Juszczyk
 
Notatka Z Mini WykłAdu Letniego Prof Wilczyńskiej
Notatka Z Mini WykłAdu Letniego Prof WilczyńskiejNotatka Z Mini WykłAdu Letniego Prof Wilczyńskiej
Notatka Z Mini WykłAdu Letniego Prof Wilczyńskiejdoktoranci
 
5 pm i_2018
5 pm i_20185 pm i_2018
5 pm i_20184book
 
Subiektywizacja w filozofii języka i w językoznawstwie
Subiektywizacja w filozofii języka i w językoznawstwieSubiektywizacja w filozofii języka i w językoznawstwie
Subiektywizacja w filozofii języka i w językoznawstwieBarbara Konat
 
Język i mowa
Język i mowaJęzyk i mowa
Język i mowakassia-89
 
Uczniowie niesłyszący i słabo słyszący
Uczniowie niesłyszący i słabo słyszącyUczniowie niesłyszący i słabo słyszący
Uczniowie niesłyszący i słabo słyszącynetka07
 
Egzamin maturalny - nauka o jezyku
Egzamin maturalny - nauka o jezykuEgzamin maturalny - nauka o jezyku
Egzamin maturalny - nauka o jezykuMonika1008
 
Stephen C. Levinson, Pojmowanie przestrzeni w różnych kulturach
Stephen C. Levinson, Pojmowanie przestrzeni w różnych kulturachStephen C. Levinson, Pojmowanie przestrzeni w różnych kulturach
Stephen C. Levinson, Pojmowanie przestrzeni w różnych kulturachMałopolski Instytut Kultury
 
Gramatyka kognitywna Ronalda Langackera
Gramatyka kognitywna Ronalda LangackeraGramatyka kognitywna Ronalda Langackera
Gramatyka kognitywna Ronalda LangackeraKonrad Juszczyk
 
Polska mova-8klas-vojceva-2016
Polska mova-8klas-vojceva-2016Polska mova-8klas-vojceva-2016
Polska mova-8klas-vojceva-2016kreidaros1
 
opozniony rozwoj mowy
opozniony rozwoj mowyopozniony rozwoj mowy
opozniony rozwoj mowyPatrycja
 
Arkusz egzaminu maturalnego z języka polskiego na poziomie podstawowym - Star...
Arkusz egzaminu maturalnego z języka polskiego na poziomie podstawowym - Star...Arkusz egzaminu maturalnego z języka polskiego na poziomie podstawowym - Star...
Arkusz egzaminu maturalnego z języka polskiego na poziomie podstawowym - Star...RadioGdansk
 
Gotowość szkolna sześciolatków
Gotowość szkolna sześciolatkówGotowość szkolna sześciolatków
Gotowość szkolna sześciolatkówwiosenka
 

Similar to Kogni2012 10-akwizycja-2 (20)

Kogni2012 12
Kogni2012 12Kogni2012 12
Kogni2012 12
 
Akwizycja języka
Akwizycja językaAkwizycja języka
Akwizycja języka
 
Proba konstrukcji pojecia znaczenia
Proba konstrukcji pojecia znaczeniaProba konstrukcji pojecia znaczenia
Proba konstrukcji pojecia znaczenia
 
Lingwistyka 27 leksykologia kognitywna
Lingwistyka 27 leksykologia kognitywnaLingwistyka 27 leksykologia kognitywna
Lingwistyka 27 leksykologia kognitywna
 
Czy będziesz wiedział(a), jakim posłużyć się gestem powitania, gdy do bibliot...
Czy będziesz wiedział(a), jakim posłużyć się gestem powitania, gdy do bibliot...Czy będziesz wiedział(a), jakim posłużyć się gestem powitania, gdy do bibliot...
Czy będziesz wiedział(a), jakim posłużyć się gestem powitania, gdy do bibliot...
 
Zwrot społeczny w językoznawstwie kognitywnym
Zwrot społeczny w językoznawstwie kognitywnymZwrot społeczny w językoznawstwie kognitywnym
Zwrot społeczny w językoznawstwie kognitywnym
 
K O M U N I K O L O G I A
K O M U N I K O L O G I AK O M U N I K O L O G I A
K O M U N I K O L O G I A
 
Notatka Z Mini WykłAdu Letniego Prof Wilczyńskiej
Notatka Z Mini WykłAdu Letniego Prof WilczyńskiejNotatka Z Mini WykłAdu Letniego Prof Wilczyńskiej
Notatka Z Mini WykłAdu Letniego Prof Wilczyńskiej
 
5 pm i_2018
5 pm i_20185 pm i_2018
5 pm i_2018
 
Ciało nadaje znaczenie
Ciało nadaje znaczenieCiało nadaje znaczenie
Ciało nadaje znaczenie
 
Subiektywizacja w filozofii języka i w językoznawstwie
Subiektywizacja w filozofii języka i w językoznawstwieSubiektywizacja w filozofii języka i w językoznawstwie
Subiektywizacja w filozofii języka i w językoznawstwie
 
Język i mowa
Język i mowaJęzyk i mowa
Język i mowa
 
Uczniowie niesłyszący i słabo słyszący
Uczniowie niesłyszący i słabo słyszącyUczniowie niesłyszący i słabo słyszący
Uczniowie niesłyszący i słabo słyszący
 
Egzamin maturalny - nauka o jezyku
Egzamin maturalny - nauka o jezykuEgzamin maturalny - nauka o jezyku
Egzamin maturalny - nauka o jezyku
 
Stephen C. Levinson, Pojmowanie przestrzeni w różnych kulturach
Stephen C. Levinson, Pojmowanie przestrzeni w różnych kulturachStephen C. Levinson, Pojmowanie przestrzeni w różnych kulturach
Stephen C. Levinson, Pojmowanie przestrzeni w różnych kulturach
 
Gramatyka kognitywna Ronalda Langackera
Gramatyka kognitywna Ronalda LangackeraGramatyka kognitywna Ronalda Langackera
Gramatyka kognitywna Ronalda Langackera
 
Polska mova-8klas-vojceva-2016
Polska mova-8klas-vojceva-2016Polska mova-8klas-vojceva-2016
Polska mova-8klas-vojceva-2016
 
opozniony rozwoj mowy
opozniony rozwoj mowyopozniony rozwoj mowy
opozniony rozwoj mowy
 
Arkusz egzaminu maturalnego z języka polskiego na poziomie podstawowym - Star...
Arkusz egzaminu maturalnego z języka polskiego na poziomie podstawowym - Star...Arkusz egzaminu maturalnego z języka polskiego na poziomie podstawowym - Star...
Arkusz egzaminu maturalnego z języka polskiego na poziomie podstawowym - Star...
 
Gotowość szkolna sześciolatków
Gotowość szkolna sześciolatkówGotowość szkolna sześciolatków
Gotowość szkolna sześciolatków
 

More from Konrad Juszczyk

Techniki prezentacji akademickiej
Techniki prezentacji akademickiejTechniki prezentacji akademickiej
Techniki prezentacji akademickiejKonrad Juszczyk
 
1 scale2018-babies-pytania
1 scale2018-babies-pytania1 scale2018-babies-pytania
1 scale2018-babies-pytaniaKonrad Juszczyk
 
ETNOLINGWISTYKA, SEMIOTYKA, JĘZYKOZNAWSTWO
ETNOLINGWISTYKA, SEMIOTYKA, JĘZYKOZNAWSTWOETNOLINGWISTYKA, SEMIOTYKA, JĘZYKOZNAWSTWO
ETNOLINGWISTYKA, SEMIOTYKA, JĘZYKOZNAWSTWOKonrad Juszczyk
 
3 eksperymentalne metody badań języka (kopia)
3 eksperymentalne metody badań języka (kopia)3 eksperymentalne metody badań języka (kopia)
3 eksperymentalne metody badań języka (kopia)Konrad Juszczyk
 
To nie jest prezentacja.
To nie jest prezentacja.To nie jest prezentacja.
To nie jest prezentacja.Konrad Juszczyk
 
Przepis na projekt naukowy dla badaczy języka
Przepis na projekt naukowy dla badaczy językaPrzepis na projekt naukowy dla badaczy języka
Przepis na projekt naukowy dla badaczy językaKonrad Juszczyk
 
Metafory jako sposób konceptualizowania
Metafory jako sposób konceptualizowaniaMetafory jako sposób konceptualizowania
Metafory jako sposób konceptualizowaniaKonrad Juszczyk
 
Ten TED worth watching linguistic lectures
Ten TED worth watching linguistic lecturesTen TED worth watching linguistic lectures
Ten TED worth watching linguistic lecturesKonrad Juszczyk
 
Składnia: związki składników syntagm
Składnia: związki składników syntagmSkładnia: związki składników syntagm
Składnia: związki składników syntagmKonrad Juszczyk
 
2 język i języki świata 2-rożnorodność
2 język i języki świata 2-rożnorodność2 język i języki świata 2-rożnorodność
2 język i języki świata 2-rożnorodnośćKonrad Juszczyk
 
3 pismo w językach świata
3 pismo w językach świata3 pismo w językach świata
3 pismo w językach świataKonrad Juszczyk
 
7 językoznawstwo wiedza językowa a o języku i działy językoznawstwa
7 językoznawstwo wiedza językowa a o języku i działy językoznawstwa7 językoznawstwo wiedza językowa a o języku i działy językoznawstwa
7 językoznawstwo wiedza językowa a o języku i działy językoznawstwaKonrad Juszczyk
 

More from Konrad Juszczyk (20)

Techniki prezentacji akademickiej
Techniki prezentacji akademickiejTechniki prezentacji akademickiej
Techniki prezentacji akademickiej
 
1 scale2018-babies-pytania
1 scale2018-babies-pytania1 scale2018-babies-pytania
1 scale2018-babies-pytania
 
ETNOLINGWISTYKA, SEMIOTYKA, JĘZYKOZNAWSTWO
ETNOLINGWISTYKA, SEMIOTYKA, JĘZYKOZNAWSTWOETNOLINGWISTYKA, SEMIOTYKA, JĘZYKOZNAWSTWO
ETNOLINGWISTYKA, SEMIOTYKA, JĘZYKOZNAWSTWO
 
Ncn preludium-2013-kj
Ncn preludium-2013-kjNcn preludium-2013-kj
Ncn preludium-2013-kj
 
Skróty w MS OFFICE
Skróty w MS OFFICESkróty w MS OFFICE
Skróty w MS OFFICE
 
3 eksperymentalne metody badań języka (kopia)
3 eksperymentalne metody badań języka (kopia)3 eksperymentalne metody badań języka (kopia)
3 eksperymentalne metody badań języka (kopia)
 
KOGNITYWNE 2012 - 6
KOGNITYWNE 2012 - 6KOGNITYWNE 2012 - 6
KOGNITYWNE 2012 - 6
 
To nie jest prezentacja.
To nie jest prezentacja.To nie jest prezentacja.
To nie jest prezentacja.
 
Kogni2012-5-MET3
Kogni2012-5-MET3Kogni2012-5-MET3
Kogni2012-5-MET3
 
KOGNI-4-MET2
KOGNI-4-MET2KOGNI-4-MET2
KOGNI-4-MET2
 
Przepis na projekt naukowy dla badaczy języka
Przepis na projekt naukowy dla badaczy językaPrzepis na projekt naukowy dla badaczy języka
Przepis na projekt naukowy dla badaczy języka
 
Metafory jako sposób konceptualizowania
Metafory jako sposób konceptualizowaniaMetafory jako sposób konceptualizowania
Metafory jako sposób konceptualizowania
 
Metodologia lingwistyki
Metodologia lingwistykiMetodologia lingwistyki
Metodologia lingwistyki
 
Kognitywne 2012 1
Kognitywne 2012 1Kognitywne 2012 1
Kognitywne 2012 1
 
Ten TED worth watching linguistic lectures
Ten TED worth watching linguistic lecturesTen TED worth watching linguistic lectures
Ten TED worth watching linguistic lectures
 
Składnia: związki składników syntagm
Składnia: związki składników syntagmSkładnia: związki składników syntagm
Składnia: związki składników syntagm
 
2 język i języki świata 2-rożnorodność
2 język i języki świata 2-rożnorodność2 język i języki świata 2-rożnorodność
2 język i języki świata 2-rożnorodność
 
3 pismo w językach świata
3 pismo w językach świata3 pismo w językach świata
3 pismo w językach świata
 
7 językoznawstwo wiedza językowa a o języku i działy językoznawstwa
7 językoznawstwo wiedza językowa a o języku i działy językoznawstwa7 językoznawstwo wiedza językowa a o języku i działy językoznawstwa
7 językoznawstwo wiedza językowa a o języku i działy językoznawstwa
 
17 skladnia r27-28-31
17 skladnia r27-28-3117 skladnia r27-28-31
17 skladnia r27-28-31
 

Kogni2012 10-akwizycja-2

  • 1. Akwizycja  języka  u  dzieci: społeczno-­‐pragmatyczna   teoria  Tomasello  i  inne DRKONRAD JUSZCZYK ZAKŁAD PSYCHOLINGWISTYKI INSTYTUT JĘZYKOZNAWSTWA WYDZIAŁ NEOFILOLOGII UAM JĘZYKOZNAWSTWO KOGNITYWNE 2012/2013: 10 środa, 9 stycznia 13 1
  • 2. We s h a l l m a k e little progress if we adhere either to the impossible account of extreme empiricism or to the miraculous one of pure nativism. Jerome S. Bruner 1983.  Child’s  Talk:  Learning  to   Use  Language.  New  York:  Norton środa, 9 stycznia 13 2
  • 3. 1934 1934:  Wygotsky  –  Myślenie  i  mowa 1957 1957:  Skinner  –  Verbal  Behavior 1958 1958:  Chomsky  –  A  Review  of  B.  F.  Skinner's  Verbal  Behavior 1972 1972:  Hymes  –  Models  of  the  interac8on  of  language  and   social  life. 1983 1983:  Bruner  –  Child's  Talk  (zestawienie  publikacji  z  lat  ’70) 1984 1984:  MacWhinney  –  baza  nagrań  mowy  dzieci  CHILDES   1991 1991:  Langacker  –  Concept,  Image,  and  Symbol. 2003:  Tomasello  –  Construc8ng  a  Language:  A   2003 Usage-­‐Based  Theory  of  Language  Acquisi8on 2010 2010:  Roy  –  New  Horizons  in  the  Study  of  Child  Language   Acquisi@on środa, 9 stycznia 13 3
  • 4. Akwizycja  języka  u  dzieci:  przegląd  ponad   pół  wieku  teoretyzowania  i  badania natywizm,   językoznawstwo   konstruktywizm  i   paradygmat behawioryzm mentalizm,   kognitywne   komunikatywizm generatywizm (emergentyzm) 60/70:  Bruner,   80/90/2000  ...:   1959:  Chomsky   lata  i  badacze 1957:  Skinner Hymes,  Slobin   MacWhinney,  Lieven,   (później:  Pinker) Tomasello,  Langacker, (Wygotski) główne   eksperymenty   introspekcja,    introspekcja,  obserwacje,   metody   na  zwierzętach  i   teoria  formalna,   dzienniki  mowy,  eksperymenty,   badań obserwacje  ludzi idealizacja korpusy  nagrań,  neurobrazowanie   perspektywa funkcjonalizm formalizm powrót  do  funkcjonalizmu Co  jest   ogólna  zdolność   wiedza  o  języku zdolności  poznawcze wrodzone? do  uczenia  się   dziecko  jako  gołąb   dziecko  jako   metafora (warunkowanie) mały  lingwista dziecko  jako  psycholog  i  budowniczy środa, 9 stycznia 13 4
  • 5. Jakie zdania są możliwe? zdania w  korpusie poza  korpusem rzeczywiste  zdania   przypadkowe  ciągi   w  korpusie   używane  przez   słów  i  wypowiedzi   lub  nie użytkowników nieakceptowalne poprawne   zgodne  z  regułami   zgodne  z   gramatycznie   UG,  ale  nieużywane   modelem   zdania,  zgodne   i  niewystępujące   gramatyki z  regułami  UG w  korpusie  zdania środa, 9 stycznia 13 5
  • 6. Dzieci przyswajają sobie znaczne zasoby prefabrykowanych fragmentów, zaś ich wypowiedzi – w dużym stopniu z tych fragmentów złożone – przybierają postać wysoce stereotypowych formuł. “ Kreatywność pojawia się stopniowo, a różne części systemu gramatycznego rozwijają się w sposób asynchroniczny. Dąbrowska i Kubiński Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego. Kraków: Universitas. 2003. środa, 9 stycznia 13 6
  • 7. Alison Gopnik, a child-development psychologist at the University of California, Berkeley, says humans also possess another, less obvious advantage that fosters that imaginative capacity: a long childhood in which we can exercise our urge to explore while we’re still dependent on our parents. We stop nursing roughly a year and a half sooner than gorillas and chimps, and then take a far slower path to puberty—about a decade, compared with the three to five years typical for gorillas and chimps. Dental evidence from Neanderthals suggests they too grew up faster than we do. As a result, we have an unmatched period of protected “play” in which to learn exploration’s rewards. “I wrote a book called The Scientist in the Crib that looks at this,” says Gopnik. “It could just as well have been titled The Explorer in the Playroom.” Many animals play, says Gopnik. Yet while other animals play mainly by practicing basic skills such as fighting and hunting, human children play by creating hypothetical scenarios with artificial rules that test hypotheses David Dobbs “Restlees Genes” National Geographic 2013/01 (przekład tekstu jest w polskim wydaniu) http://ngm.nationalgeographic.com/2013/01/restless-genes/dobbs-text środa, 9 stycznia 13 7
  • 8. Can I build a tower of blocks as tall as I am? What’ll happen if we make the bike ramp go even higher? How will this schoolhouse game change if I’m the teacher and my big brother is the student? Such play effectively makes children explorers of landscapes filled with competing possibilities. We do less of this as we get older, says Gopnik, and become less willing to explore novel alternatives and more conditioned to stick with familiar ones. “It’s the difference,” she says, “between going to your usual, reliable restaurant versus a new place that might be great or awful.” During childhood we build the brain wiring and cognitive machinery to explore; if we stay alert as adults, this early practice allows us to spot situations in which it pays to shift strategies. Might there be a Northwest Passage? Could we get to the Pole easier on dogsleds? Maybe, just maybe, we could land a rover on Mars by lowering it from a hovercraft on a cable. “We carry this forward,” says Gopnik. And the people who keep this spirit of playful engagement with the possibilities of the moment closest at hand—the Cooks and Tupaias, the Sally Rides and Michael Barratts—are the explorers. David Dobbs “Restlees Genes” National Geographic 2013/01 (przekład tekstu jest w polskim wydaniu) http://ngm.nationalgeographic.com/2013/01/restless-genes/dobbs-text środa, 9 stycznia 13 8
  • 9. CO TO JEST E M E R G E N T Y Z M? (Bates, MacWhinney, Marchman, Thal) • System  gramatyczny  wyłania  się  jako  konstruowany   przez  dziecko  w  trakcie  rozwoju  komunikacyjnego.   • Nabywanie   języka   to   samodzielne   odkrywanie   przez   dzieci  tego,  co  determinuje  formę  wypowiedzi.   • Dzieci   są   w   stanie   tworzyć   własne   systemy   gramatyczne   poprzez   rozszerzanie   ogólnych   umiejętności   percepcyjnych,   poznawczych,   produkcyjnych  (prawdopodobnie  wrodzonych). • Rozwój   komunikacyjny   to   interakcja   rozwoju   poznawczego,  emocjonalnego,  społecznego  itd  i  itp. środa, 9 stycznia 13 9
  • 10. Rozwój intencjonalności • Trevarthen:   dziecko   jest  istotą  społeczną  od  urodzenia,  zanim  rozwinie  się   u   niego   język   i  komunikowanie  się.   Zachowania   ukierunkowane  na   osoby  są   wcześniejsze  niż  zachowania  skierowane  na  przedmioty! • Dzieci   naśladują   mimikę   dorosłych   już   od...   42   minuty,   na   przykład   wysuwanie  języka,  śmiech  (badania  Andrew  Meltzoffa  z  końca  lat  ’70) • Do   4.   miesiąca,   PIERWOTNA   INTERSUBIEKTYWNOŚĆ,   czyli   interakcje   dzieci  z  dorosłymi  (spojrzenia,  dotyk,  pierwsze  wokalizacje,  płacz  itp.) • Od   4.   miesiąca   pierwsze   zachowania   skierowane   na   przedmioty   (odsuwanie  ręki  mamy,  bo  zasłania  przedmiot  do  eksploracji) • Od   8.   miesiąca   próby   koordynowania   zachowań   ukierunkowanych   na   osoby  i  zachowań  na  przedmioty  (tuż  przed  uwspólnianiem  uwagi) • Od   9.   miesiąca   układy   dziecko-­‐przedmiot-­‐osoba,   czyli   WTÓRNA   INTERSUBIEKTYWNOŚĆ  –  przedmioty  pośredniczą  w  wymianie  zachowań. środa, 9 stycznia 13 10
  • 11. Andrew Meltzoff: badania od roku ‘77 Niemowlęta  mające   2-­‐3  tygodnie  reagują   na  mimikę  dorosłych. Naśladowanie  jest   zdolnością  naturalną,   zapewne  wrodzoną. Być  może  jest  to  zwią-­‐ zane  z  neuronami   lustrzanymi? środa, 9 stycznia 13 11
  • 12. Intencjonalność u dzieci • Zachowania  dziecka  są  skierowane  do  kogoś  oraz   dotyczą  czegoś,  czyli  odnoszą  się  do  czegoś; • do  przedmiotu  w  polu  wspólnej  uwagi  obu   uczestników  interakcji  (dorosłego  i  dziecka); • bo  dziecko  (nawet  niemowlę)  traktuje  innych   jak  istoty  intencjonalne  takie  jak  one  samo! • i  symuluje  sobie  zachowania  innych  ludzi  przez   analogię  do  siebie  jako  sprawcy  czynności; • intencją  jest  zwróć  uwagę,  podzielaj  uwagę. środa, 9 stycznia 13 12
  • 13. Społeczno-­‐pragmatyczna  teoria  uczenia  się   słów  Michael  Tomasello  i  zespół  MPI-­‐EVA • Michael  Tomasello  jest  psychologiem  i  prymatologiem. • Przez  ponad  30  lat  zajmuje  się  badaniem  komunikacji i  rozwoju  małp  człekokształtnych,  a  w  tym  –  ludzi. • Szczególnie  interesują  go  mechanizmy  ewolucji  języka i  kulturowe  uczenie  się  oraz  kumulacyjna  teoria  wiedzy. • Jest  autorem  kilku  książek  przekładanych  na  wiele  języków,   • Kulturowe  źródła  ludzkiego  poznawania  (polski  przekład!) • The  cultural  origin  of  human  cogni@on • Construc8ng  a  language • Origin  of  human  communica@on • Why  do  we  cooperate • Pracuje  w  Lipsku,  gdzie  kieruje  ośrodkiem  badań  antropologicznych Max  Planck  Insmtute  for  Evolumonary  Anthropology,  Leipzig • w  wywiadzie  opowiada  o  tym,  co  skłoniło  go  do  studiów  nad  komunikacją... środa, 9 stycznia 13 13
  • 14. Tomasello: inspiracje;) i desperacje;( ;)  Wingenstein  i  Wygotski,  (często  cytowani) ;)  Langacker,  Bybee  (usage  based  model)   Emergentyzm:  nabywanie  języka  wymaga  nauki, żadne  struktury  językowe  nie  są  wrodzone. ;(  Chomsky,  Pinker  (neonatywizm  filozoficzny) Language  is  not  an  ins8nct  –  recenzja  książki   środa, 9 stycznia 13 14
  • 16. Czym wyróżnia się teoria Tomasello? • Funkcjonalizm:   podstawę   procesu   nabywania   języka   stanowi   odczytywanie   intencji   (funkcji)   komunikacyjnej  kodowanej  w  wypowiedziach • Gestaltyzm:   intencję   komunikacyjną   zawierają   wypowiedzi  jako  całości  (Gestalt)   i  dzieci  potrafią   ją   odczytać,   a   także   wydobyć   wyrazy   i   frazy   spójne  funkcjonalnie  z  kontekstem  wypowiedzi. • usage-­‐based:   proces   nabywania   języka  u   dziecka   zależy  od  częstości  z  jaką   dziecko   w   danym  wieku   styka  się  z  określonymi  typami  wypowiedzi.   środa, 9 stycznia 13 16
  • 17. Definicja symbolu wg Tomasello • Tomasello  twierdzi,  że  symbol  to  nie  jest  po  prostu   dźwięk,  który  zastępuje  coś  w  rzeczywistosci,  jak   przyjmuje  się  w  teoriach  formalnych  języka. • Symbol   językowy   to   dźwiek   (czy   inne   zachowanie),   którego   dwie   istoty   lub   więcej   istot   używają   podczas   interakcji,   aby   kierować   swoją   uwagą   i,   tym  samym,  aby  podzielać  uwagę.   • Obie  istoty  wiedzą,  że  w  danej  chwili  robią  właśnie  to.   środa, 9 stycznia 13 17
  • 18. Rozwój scen wspólnej uwagi wg Tomasello miesiące • 9.      pierwsze  sceny  wspólnej  uwagi  dziecka  z  dorosłym • 14.  symbolizacja  scen  wspólnej  uwagi  (holofrazy,  czyli     jednowyrazowe  wypowiedzi  w  funkcji  całych  zdań) • 18.  wyróżnianie  zdarzenia  i  uczestników  za  pomocą   konstrukcji  osiowych  (predykat  plus  argumenty) • 22.  prezentowanie  zdarzenia  i  ról  uczestników   • 36.  uogólnianie  symbolicznych  znaczników  ról  uczestników   zdarzeń  poprzez  uogólnione  konstrukcje  czasownikowe. środa, 9 stycznia 13 18
  • 19. Społeczno-poznawcze mechanizmy nabywania języka wg Tomasello • SCENA  WSPÓLNEJ  UWAGI INTENCJA KOMUNIKACYJNA INTERAKCJA   SYMBOLICZNA NAŚLADOWANIE  Z  ZAMIANĄ  RÓL UCZENIE  SIĘ  KULTUROWE   WYSZUKIWANIE  WZORCÓW  I  ROZPOZNAWANIE  INTENCJI środa, 9 stycznia 13 19
  • 20. Dziecko nabywa język, bo…: • rozumie  innych  ludzi  jako  sprawców  intencjonalnych • uczestniczy  w  Scenach  Wspólnej  Uwagi • rozumie  nie  tylko  zwykłe  intencje,   ale  także  intencje  komunikacyjne • umie   zamienić   się   rolami   z   dorosłym   w   procesie   kulturowego   uczenia   się   i  w   ten   sposób  umie   posłużyć   się   wobec  niego  symbolami,  jakimi  posłużono  się  wobec  niego.   środa, 9 stycznia 13 20
  • 21. Mechanizmy społeczno-poznawcze qwyszukiwanie  wzorców • rozróżnianie  jednostek  językowych qrozpoznawanie  intencji • Scena  wspólnej  uwagi  (SWU) • Intencje  komunikacyjne • Naśladowanie  z  odwróceniem  ról   • Wrodzone:  utożsamianie  się  z  „takimi  jak  ja” • Współdzielenie  uwagi  i  współintencjonalność środa, 9 stycznia 13 21
  • 22. Wyszukiwanie wzorców • formowanie  kategorii  percepcyjnych   i  konceptualnych  z  obiektów  i  wydarzeń   wykazujących  podobieństwo  (metafory) • formowanie  schematów  sensomotorycznych   na  podstawie  powtarzających  się   wzorców  percepcji  i  działania środa, 9 stycznia 13 22
  • 23. Wyszukiwanie wzorców c.d. • p r z e p r o w a d z a n i e   s t a t y s t y c z n e j   a n a l i z y   dystrybucyjnej   na   różnego   rodzaju   sekwencjach   percepcyjnych  i  zachowaniowych  (behawioralnych) • tworzenie   analogii   (odwzorowania   strukturalne)   pomiędzy   dwiema   bardziej   złożonymi   całościami,   na   podstawie   podobnych   funkcji   pewnych   elementów  tych  całości. środa, 9 stycznia 13 23
  • 24. Jakie jest wyszukiwanie wzorców? • Nie  jest  specyficzne  gatunkowo,  bo   występuje  także  u  innych  naczelnych. • Nie  jest  specyficzne  językowo,  bo  służy   też  do  sekwencji  bodźców  wizualnych. • O p i e r a   s i ę   n a   o g ó l n y c h   z d o l n o ś c i a c h   poznawczych:   percepcji,   pamięci,   uwadze,   przetwarzaniu  informacji  i  kategoryzacji. środa, 9 stycznia 13 24
  • 25. Ale o jakie wzorce chodzi? • Sekwencje  wizualne:  zachowania  i  gesty!   • Sekwencje  akustyczne:  głoski  i  parawerbalia • Powtarzające  się  (paradygmatycznie!)  wzorce   konkretnych  zachowań  komunikacyjnych. • Korelacje  komunikacji  i  szczególnych  sytuacji! środa, 9 stycznia 13 25
  • 26. To, co odróżnia nas od zwierząt: • utożsamianie  się  z  członkami  własnego  gatunku   • i  rozumienie  ich  jako  istot   intencjonalnych  „takich  jak  ja”,   • kierujących  się  własnymi  intencjami  i  uwagą,   • a   w   końcu   także   rozumienia   ich   jako   istot   posługujących   się   umysłem,   które   mają   własne   przekonania  i  dążenia.  (268) środa, 9 stycznia 13 26
  • 27. Mechanizmy społeczno-poznawcze qwyszukiwanie  wzorców • rozróżnianie  jednostek  językowych qrozpoznawanie  intencji • Scena  wspólnej  uwagi  (SWU) • Intencje  komunikacyjne • Naśladowanie  z  odwróceniem  ról   • Wrodzone:  utożsamianie  się  z  „takimi  jak  ja” • Współdzielenie  uwagi  i  współintencjonalność środa, 9 stycznia 13 27
  • 28. Zdolności rozpoznawania intencji • dzielenie   z   innymi   osobami   uwagi   skierowanej   na   określony   przedmiot   czy   zdarzenie,   którym   się  interesują • podążanie   za   uwagą   i   gestami   wskazywania   innych  osób  na  oddalone  przedmioty  i  zdarzenia,   które  są  poza  aktualnie  bliską  interakcją; środa, 9 stycznia 13 28
  • 29. Zdolności rozpoznawania intencji c.d. • kierowanie   uwagi   innych   osób   na   oddalone   przedmioty   za   pomocą   gestów   wskazywania   (poinmng),   pokazywania   i   używania   innych   niejęzykowych  gestów • uczenie   się   kulturowe   działań   intencjonalnych   innych   osób,   a   w   szczególności   działań   komunikacyjnych   motywowanych   intencją   komunikacyjną. środa, 9 stycznia 13 29
  • 30. Scena wspólnej uwagi • Interakcje  społeczne,  w  których  przez  pewien  czas   dorosły  i  dziecko  razem  zwracają  uwagę  na  jakiś   przedmiot  oraz  na  to,  że  partner  w  interakcji  zwraca   uwagę  na  ten  przedmiot.   • Uczestnicy  mają  (podzielają)  wspólną  uwagę,  intencje   i  cel  interakcji. • joint  aXen@on  episodes,  joint  ac@on,  shared  aXen@on   (Wygotski,  Bruner,  Moore  i  Dunham,  Clark,  Eilan) środa, 9 stycznia 13 30
  • 32. SWU a usage based model of lg • Langacker:  bieżące  zdarzenia  komunikacyjne   (usage  events) • Wingenstein:  formy  życia   i  gry  językowe  (nie  gry  słów) • Podobieństwo  rodzinne  pomiędzy  SWU środa, 9 stycznia 13 32
  • 33. Mechanizmy społeczno-poznawcze qwyszukiwanie  wzorców • rozróżnianie  jednostek  językowych qrozpoznawanie  intencji • Scena  wspólnej  uwagi  (SWU) • Intencje  komunikacyjne • Naśladowanie  z  odwróceniem  ról   • Wrodzone:  utożsamianie  się  z  „takimi  jak  ja” • Współdzielenie  uwagi  i  współintencjonalność środa, 9 stycznia 13 33
  • 34. Rozpoznawanie intencji • Już   jednoroczne   dzieci   zaczynają   postrzegać   innych   ludzi  jako  osoby  intencjonalne.   • Stopniowo  przekonują  się,  że  ludzie   działają  celowo  i  pod  wpływem  innych. • Dzieci  stają  się  mistrzami  w  czytaniu  umysłów,   co  pozwala  im  na  pełny  rozwój  komunikacyjny. • Rozpoznawanie   intencji   innych   ludzi   jest   podstawą   dla   rozumienia   sensu   symboli   językowych,   które   kierują   wspólną   uwagą   uczestników   interakcji   symbolicznej   (SWU). środa, 9 stycznia 13 34
  • 35. Intencja komunikacyjna • Ludzie   używają   języka   by   wyrazić   określone   intencje   ku   komunikacji,   czyli   dla   chęci   zwrócenia   czyjejś   uwagi   na   własny  stan  uwagi.   • Kiedy   dorosły   wskazuje   dziecku   na   zabawkę   przez   jej   nazwanie   słowem   (lalka)   zabawka   znajduje   się   w   centrum   wspólnej   uwagi   uczestników   interakcji,   a   intencją   dorosłego  jest  chęć,   by   dziecko  zwróciło  uwagę   na  tę  właśnie  zabawkę  (SPOJRZENIEM). • Sounds   become   language   for   young   children   when   and   only  they  understand  that  the  adult  is  making  that  sound   with   the   inten=on   that   they   a>end   to   something.   (Tomasello  2005:23). środa, 9 stycznia 13 35
  • 36. Naśladowanie z zamianą ról • Dzieci   uczestnicząc  w  SWU  obserwują  ją  niejako  z   góry  i  widzą  zamienność  ról  uczestników  interakcji   symbolicznej.   • To  pozwala   im   na  przyjęcie   roli  dorosłego  i  posłużenie   się  nowym  słowem     (wypowiedzią),  aby  zwrócić   uwagę   dorosłego   w   tę   samą   stronę,   w  jaką   przedtem   dorosły   zwrócił  uwagę  dziecka. • Jest   to   proces   uczenia   się   kulturowego,   a   dokładniej   uczenie  się  przez  naśladowanie. środa, 9 stycznia 13 36
  • 37. Cel działania to stan uwagi! • Celem  działania  intencjonalnego  dziecka   nie  jest  jego  uwaga,  lecz  stan  uwagi  dorosłego. • Dialog  to  działanie  w  ramach  doświadczenia • ja  wobec  niego  mogę  zrobić  to  samo,   co  on  właśnie  zrobił  wobec  mnie • Zasada  wzajemności  –  sprzężenie  zwrotne środa, 9 stycznia 13 37
  • 38. Czym jest kultura wg Tomasello? • produktem  ewolucji  wytworzonym  dzięki       dziedziczonej  biologicznie  zdolności  społeczno-­‐ poznawczej  jednostek  do  tworzenia  i  używania   konwencji  społecznych  i  symboli  (287) • Teoria  podwójnego  dziedziczenia: ewolucja  i  geny  oraz  kultura  i  język! środa, 9 stycznia 13 38
  • 39. Uwaga! Symbol i znaczenie • Język  służy  kierowaniu  uwagi. • Znaczeniem  symbolu  językowego  staje  się  to,   co  jest  przedmiotem  wspólnej  uwagi  w  SWU. • Odniesienie  językowe  to  akt  społeczny,  który  polega   na  tym,  że  jedna  osoba  próbuje  skłonić  drugą  osobę   do   skupienia   uwagi   na   czymś   w   świecie   zewnętrznym  (132). środa, 9 stycznia 13 39
  • 40. UWAGA na spojrzenia • Korelatem  uwagi  jest  spojrzenie  (gaze).   • Śledzenie  wzroku  à czytanie  intencji! • Kilkumiesięczne  dzieci  zwracają  uwagę  na  twarze  i   spojrzenia,  reagują  zaciekawieniem. • Dwuletnie  dzieci  potrafią  śledzić  wzrok   i  kierunek  spojrzenia  u  dorosłych. środa, 9 stycznia 13 40
  • 41. Symbol: konwencja i kategoryzacja • Dzieci  uczą  się  symboli  w  kolejnych  SWU. • Symbole  są  skonwencjonalizowane   i  zawierają  perspektywę  (kategoryzacja) • Symbole  są  rozumiane  intersubiektywnie,   czyli  podzielane  społecznie  (130) środa, 9 stycznia 13 41
  • 42. Bibliografia • Tomasello,   M.   1999.   Kulturowe   źródła   ludzkiego   poznawania  (polski  przekład:  2002) • Tomasello,   M.   2005.   Construc@ng   a   language   usage   based  theory  of  language  aquisi@on. • Tomasello,   M.   2007:   Rozumienie   i   wspólnota   intencji   jako  źródła  kulturowego  poznawania  Via  communicandi   III  -­‐  2007,  260-­‐324. • Bokus   &   Shugar.   2007.   Psychologia   Języka   Dziecka:   Osiągnięcia,  Nowe  Perspektywy. • 0.   Psychologia   języka   dziecka   –   stare   pytania,   nowe   dane,  nowe  hipotezy.  Strony:  9-­‐32. środa, 9 stycznia 13 42
  • 43. Joint Attention: Developments in Developmental and Comparative Psychology, Philosophy of Mind, and, October 2009. • Boston,   MA.:   międzynarodowa   k o n f e r e n c j a   fi l o z o f ó w   i   j ę z y k o z n a w c ó w   o r a z   prymatologów,   psychologów,   i   neuropsychologów   o   wspólnej   uwadze.   • Wykłady   są   dostępne   w   sieci:   hEp://academics.bentley.edu/ departments/philosophy/ conferences     • Zbiór  artkykułów  w  książce  2012: środa, 9 stycznia 13 43
  • 44. Konferencja o wspólnej uwadze • !  Kim  A.  Bard,  University  of  Portsmouth  Leavens  for  Bard  Gene-­‐environment  interac=ons  in  the  development  of   joint  aAen=on  hAp://atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_leavens_bard_10012009.wmv   • !  Shaun  Gallagher,  University  of  Central  Florida  and  University  of  HerRordshire  Coordina=on  and  the  Outcomes   of  Joint  AAen=on  hAp://atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_gallagher_10022009.wmv   • !  William  D.  Hopkins,  Agnes  ScoA  College  &  Yerkes  Na=onal  Primate  Research  Center  Neural  Correlates  of  Joint   AAen=on  in  Chimpanzees  hAp://atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_hopkins_10042009.wmv   • !  Daniel  HuAo,  University  of  HerRordshire  Joint  AAending:  Mo=va=ng  an  Enac=vist  Understanding  hAp:// atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_huAo_10012009.wmv   • hAp://atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_leavens_10032009.wmv  !  David  A.  Leavens,  University   of  Sussex  Joint  AAen=on:  Biological  Adapta=on  or  Acquired  Skill?   • !  Elisabeth  Pacherie,  Ins=tut  Jean  Nicod  Joint  AAen=on,  Joint  Control  and  The  Phenomenology  of  Joint  Ac=on   hAp://atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_pacherie_10022009.wmv   • !  Timothy  P.  Racine,  Simon  Fraser  University  Geeng  Beyond  Rich  and  Lean  Views  of  Joint  AAen=on  hAp:// atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_racine_10042009.wmv   • !  Vasudevi  Reddy,  University  of  Portsmouth)  Experiencing  AAen=on:  Why  engagement  maAers  hAp:// atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_reddy_10032009.wmv   • !The  Other  Person  in  Joint  AAen=on:  A  Rela=onal  Approach  hAp://atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ ph/jac_seemann_10022009.wmv  Axel  Seemann • !  Corrado  Sinigaglia,  University  of  Milan  From  sharing  to  joining  ac=on:  A  motor  approach  to  inten=onality  hAp:// atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_sinigaglia_10032009.wmv   • !  Karsten  Stueber,  College  of  the  Holy  Cross  Joint  AAen=on  and  the  Theory  of  Mind  Debate  hAp:// atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_stueber_10032009.wmv   • !  Colwyn  Trevarthen,  University  of  Edinburgh  Meaning  Needs  Company:  Joint  AAen=on  Presumes  Mutual   AAen=on  hAp://atc.bentley.edu/stream.asp?url=/spring10/ph/jac_trevarthen_10012009.wmv   środa, 9 stycznia 13 44