1. Akwizycja
języka
u
dzieci:
przegląd
ponad
pół
wieku
teoretyzowania
i
badania
DR KONRAD JUSZCZYK
ZAKŁAD PSYCHOLINGWISTYKI
INSTYTUT JĘZYKOZNAWSTWA
WYDZIAŁ NEOFILOLOGII UAM
JĘZYKOZNAWSTWO KOGNITYWNE 2012/2013: 9
sobota, 5 stycznia 13 1

2. Spis treści
• Akwizycja
a
nauka
języka
i
języków
• Czynniki
wpływające
na
akwizycję
• Konteksty
badań
rozwój
języka
u
dzieci
• Rozwój
badań
nad
rozwojem
języka
• 4
problemy
w
badaniach
akwizycji
języka
• Behawiorystyczna
teoria
Skinner’a
• Krytyka
teorii
behawiorystycznych
sobota, 5 stycznia 13 2

3. Spis treści
• Natywistyczna
teoria
Chomsky’ego
• Krytyka
teorii
Chomsky’ego
• Podejście
społeczno-­‐interakcyjne
• Kompetencja
komunikacyjna
• Model
oparty
na
uzusie
językowym
• Jak
dorośli
dostrajają
się
do
dzieci?
• Child
Data
Base
Exchange
System
• DEB
ROY:
nagrania
3
lat
życia
syna
sobota, 5 stycznia 13 3

4. Akwizycja a nauka języka i języków
• Termin
akwizycja
to
zapożyczenie
z
angielskiego
-­‐
acquisiVon:
przyswajanie
lub
nabywanie
czyli:
• Spontaniczne
nabywanie
kompetencji
językowej
i
komunikacyjnej
w
określonym
języku
(L1
lub
L1
i
L2).
• Termin
nauka,
a
także
uczenie
się
i
nauczanie
to:
• Stosowanie
specjalnych
zabiegów
(np.
powtarzanie)
w
celu
świadomego
opanowania
struktur
językowych.
• Oznaczenia
L1,
L2
(L3
...)
dotyczą
kolejnych
języków:
• L1
–
ojczysty,
nabywany
(przyswajany)
przez
dziecko,
• L2
–
obcy,
nauczony
(uczony)
później
jako
kolejny
język
sobota, 5 stycznia 13 4

5. sobota, 5 stycznia 13 5

6. Konteksty badań rozwój języka u dzieci
• JĘZYKOZNAWCZE:
jaki
jest
związek
prawidłości
rozwoju
językowego
z
prawami
zmian
językowych
i
historycznych?
• PSYCHOLOGICZNE:
dziecko
nabywa
umiejętności
posługiwania
się
złożonym
systemem
znakowym;
rozwój
językowy
w
odniesieniu
do
innych
dziedzin
(poznawczy,
emocjonalny,
osobowości,
społeczny)
• ANTROPOLOGICZNE
i
EWOLUCYJNE:
nabywanie
języka
u
dziecka
a
powstawanie
języka
u
ludzi,
czyli
ontogeneza
versus
filogeneza
języka
naturalnego
• PEDAGOGICZNE:
opis
normalnego
rozwoju
języka
jest
podstawą
wyznaczenia
norm
rozwojowych
i
metod
diagnostycznych
oraz
terapeutycznych
czy
logopedycznych...
sobota, 5 stycznia 13 6

7. Rozwój badań nad
rozwojem języka
Od
czasów
faraonów
do
czasów
nowożytnych
próbowano
m.in.
ustalić
jak
dzieci
rozwijają
język
poprzez...
pozbawianie
ich
kontaktu
z
ludźmi.
Do
XIX
wieku:
obserwacje
i
rozważania
filozoficzne
XIX
w.n.e.:
pierwsze
prace
empiryczne
w
postaci
biografi
i
dzienników;
próba
powiązana
rozwoju
dzieci
z
darwinowską
teorią
ewolucji
człowieka;
XX:
powstanie
psychologii
i
językoznawstwa
oraz
psycholingwistyki
w
drugiej
połowie
XX
wieku
sobota, 5 stycznia 13 7

8. Akwizycja
języka
u
dzieci:
przegląd
ponad
pół
wieku
teoretyzowania
i
badania
natywizm,
językoznawstwo
konstruktywizm
i
behawioryzm mentalizm,
kognitywne
komunikatywizm
generatywizm (emergentyzm)
60/70:
Bruner,
80/90/2000
...:
1959:
Chomsky
1957:
Skinner Hymes,
Slobin
MacWhinney,
Lieven,
(później:
Pinker) Tomasello,
Langacker,
(Wygotski)
eksperymenty
introspekcja,
introspekcja,
obserwacje,
na
zwierzętach
i
teoria
formalna,
dzienniki
mowy,
eksperymenty,
obserwacje
ludzi idealizacja korpusy
nagrań,
neurobrazowanie
funkcjonalizm formalizm powrót
do
funkcjonalizmu
sobota, 5 stycznia 13 8

9. 1934
1934:
Wygotsky
–
Myślenie
i
mowa
1957
1957:
Skinner
–
Verbal
Behavior
1958:
Chomsky
–
A
Review
of
B.
F.
Skinner's
Verbal
1958 Behavior
1972
1972:
Hymes
–
Models
of
the
interacBon
of
language
and
social
life.
1983 1983:
Bruner
–
Child's
Talk
(zestawienie
publikacji
z
lat
’70)
1984 1984:
MacWhinney
–
baza
nagrań
mowy
dzieci
CHILDES
1991
1991:
Langacker
–
Concept,
Image,
and
Symbol.
2003
2003:
Tomasello
–
ConstrucBng
a
Language:
A
Usage-­‐
Based
Theory
of
Language
AcquisiBon
2010 2010:
Roy
–
New
Horizons
in
the
Study
of
Child
Language
AcquisiBon
sobota, 5 stycznia 13 9

10. 4 problemy akwizycji języka:
myśl i mowa dorosłego i dziecka
K
t
o
?
DOROSŁY DZIECKO
Co
robi?
ukształtowana
rozwój
wiedzy
MYŚLI
wiedza
języka
językowej
(umysł) i
umiejętności
i
umiejętności
komunikacyjne komunikacyjnych
wypowiedzi
wypowiedzi
MÓWI
skierowane
skierowane
do
(język)
do
dziecka siebie
i
dorosłego
sobota, 5 stycznia 13 10

11. komunikacyjne komunikacyjnych
wypowiedzi
wypowiedzi
MÓWI
skierowane
skierowane
do
(język)
do
dziecka siebie
i
dorosłego
K
t
o
?
DOROSŁY DZIECKO
Co
robi?
Skinner:
behawiorystyczna
teoria
uczenia
się
przez
warunkowanie
to
analiza
wpływu
wypowiedzi
dorosłych
na
rozwój
języka
i
wypowiedzi
dzieci
i
ignorowanie
czynników
umysłowych
sobota, 5 stycznia 13 11

12. Behawiorystyczna teoria
1934 rozwoju języka Skinner’a
1957
1958 • Język
jest
nabywany
przez
powtarzanie
zachowań
–
reakcji
na
bodźce
i
wzmocnienia
(warunkowanie)
1972 • Warunkowanie
klasyczne:
początkowo
neutralny
1983
bodziec
(słowo)
po
wielokrotnym
łączeniu
z
innymi
bodźcami
(obiekt
oznaczany
przez
słowo)
1984 • wywołuje
te
sam
reakcje
co
owe
bodźce.
1991
Warunkowanie
instrumentalne:
zachowanie
jest
środkiem
do
otrzymania
nagrody
–
wzmocnienia,
2003 •
więc
dziecko
dostosowuje
swoje
zachowanie
do
sytuacji
i
formułuje
odpowiednie
wypowiedzi
2010 Wzmacnianie
selektywne:
prawidłowe
wypowiedzi
językowe
są
nagradzane,
a
błędne
karane.
sobota, 5 stycznia 13 12

13. Krytyka teorii
1934 behawiorystycznych
1957 •
1958 Schemat
bodziec-­‐reakcja-­‐wzmocnienie
nie
opisuje
procesów
umysłowych
dziecka
lub
1972 • dorosłego
uczącego
się
języka
(Chomsky
1958).
1983 Umysł
dla
behawiorystów
to
„czarna
skrzynka”,
czyli
niedostępny
obiekt
badań.
1984 • Trudno
zweryfikować
tezę,
że
błędne
1991 wypowiedzi
dziecka
są
korygowane
a
poprawne
nagradzane
przez
rodziców.
2003 • Suchowierska
i
Kawa
(2008)
twierdzą
jednak,
2010 że
w
ciągu
ostatnich
20
lat
teoria
Skinnera
została
potwierdzona
empirycznie.
sobota, 5 stycznia 13 13

14. Chomsky:
natywistyczna
teoria
gramatyki
generatywno-­‐transformacyjnej
to
analiza
mentalnej
reprezentacji
reguł
językowych
i
ignorowanie
czynników
społecznych
K
t
o
?
DOROSŁY DZIECKO
Co
robi?
ukształtowana
rozwój
wiedzy
MYŚLI
wiedza
języka
językowej
(umysł) i
umiejętności
i
umiejętności
komunikacyjne komunikacyjnych
sobota, 5 stycznia 13 14

15. Noam Chomsky
1934 MIT, Cambridge
1957 publikuje
krytyczną
recenzję
książki
1958 B.
F.
Skinnera:
Verbal
Behavior
1972 Zapronował,
że
reguły
posługiwania
1983 się
językiem
naturalnym
u
ludzi
są:
1984
umysłowe
wrodzone
1991
uniwersalne.
2003 Później
przedstawił
model
gramatyki
2010 generatywnej,
który
rozwija
do
dziś!
http://debuinus.deviantart.com/art/Noam-Chomsky-155126536
sobota, 5 stycznia 13 15

16. • Dziecko
rodzi
się
z
umysłowym
1934 mechanizmem
przyswajania
języka
1957
(Language
AcquisiBon
Device,
czyli
LAD)
pozwalającym
mu
nabyć
dowolny
język
1958 naturalny.
LAD
jest
odrębny
od
innych
1972 • LAD
to
utajona
wiedza
o
zasadach
modułów
umysłu
(modularyzm
Fodora).
1983 wszystkich
języków,
czyli
gramatyce
1984 uniwersalnej
(universal
grammar,
UG).
1991 Wypowiedzi
przez
LAD
(UG),
który
słyszane
przez
dziecko
są
2003 wspomaga
wybór
zdań
poprawnych
filtrowane
2010 gramatycznie
i
naukę
danego
języka.
http://debuinus.deviantart.com/art/Noam-Chomsky-155126536
sobota, 5 stycznia 13 16

17. WYKONANIE
1934 WYPOWIEDŹ
1957
1958 STRUKTURA
POWIERZCHNIOWA
1972 FONOLOGIA SEMANTYKA
1983
1984 REGUŁY
TRANSFORMACYJNE
1991
2003 REGUŁY
GENERATYWNE
2010
http://debuinus.deviantart.com/art/Noam-Chomsky-155126536
STRUKTURA
GŁĘBOKA
KOMPETENCJA
sobota, 5 stycznia 13 17

18. Reguły językowe odnosi się do...
idealnego mówcy-odbiorcy w całkowicie jednorodnej wspólnocie
językowej, znającego swój język idealnie i na którego - w momencie, gdy
wykorzystuje swą wiedzę o języku i dokonuje się aktualnych czynności
językowych - nie oddziaływują takie nieistotne gramatycznie okoliczności,
jak ograniczenia pamięci, roztargnienie, przesunięcie uwagi czy
zainteresowań, błędy (przypadkowe lub charakterystyczne).
W normalnych warunkach mówienie ulega wielu, nieraz gwałtownym
zniekształceniom, które same przez się nic nie mówią o leżących u jego
podstawy schematach językowych. Chomsky, N. 1965. Aspects of the Theory of Syntax
To, co się obserwuje, często nie jest ani ważne, ani znaczące, a to, co
jest ważne i znaczące, często jest bardzo trudne do zaobserwowania.
Chomsky, N. 1966. Logiczne podstawy teorii lingwistycznej, w: Z zagadnień językoznawstwa współczesnego
sobota, 5 stycznia 13 18

19. Założenia Chomsky’ego
1934 Chomsky
założył,
że
teoria
języka
powinna
1957 wyjaśniać
ludzką,
umysłową
i
uniwersalną
1958
umiejętność
posługiwania
się
językiem.
Celem
teorii
językoznawczej
nie
jest
opis
1972 zdań,
które
występują
w
danym
języku,
ale
1983
opis
reguł,
generujących
poprawne
zdania
(nie
badamy
„języka
w
użyciu”
czy
korpusie).
1984 Reguły
muszą
być
sformalizowane
w
aparacie
1991
matematycznym.
Językoznawcy
mają
badać
tylko
2003 zdania
gramatycznie
poprawne.
2010
http://debuinus.deviantart.com/art/Noam-Chomsky-155126536
Reguły
mają
być
mentalne,
bo
teoria
języka
ma
dotyczyć
umysłu.
sobota, 5 stycznia 13 19

20. Chomsky założył także, że możemy
zaobserwować następujące fakty:
• Dzieci
słyszą
za
mało
zdań,
by
poznać
reguły
generowania
zdań.
• Dzieci
nie
uczą
się
poprzez
naśladowanie
dorosłych
tak
jak
zwierzęta
badane
przez
Skinnera
i
innych
behawiorystów.
• ERGO:
nabywanie
reguł
nie
jest
możliwe
poprzez
uczenie
się
od
dorosłych
(tak
zwany
argument
ubóstwa
bodźców)
• Dzieci
tworzą
zdania
jakich
nie
słyszały
od
dorosłych
(kreatywność).
• Dzieci
wykazują
się
większą
inwencją
niż
gołębie
Skinnera.
• ERGO:
reguły
językowe
są
wrodzone
w
ramach
kompetencji
językowej.
• Dorośli
nie
poprawiają
błędów
popełnianych
przez
dzieci.
• Dorośli
nie
wzmaniają
dzieci
pozytywnie
czy
negatywnie.
• ERGO:
reguły
języka
(gramatyki
generatywnej),
są
uniwersalne
(UG).
sobota, 5 stycznia 13 20

21. Generatywny model języka
• Język
to
zbiór
zdań
gramatycznie
poprawnych!
• Zdania
języka
naturalnego
powstają
w
wyniku
• łączenia
elementów
(fraz)
języka
w
zdania
jądrowe
• przekształcania
zdań
jądrowych
wedle
reguł:
• generatywnych,
transformacyjnych
i
innych.
• „Kreatywność”
–
zdolność
do
wytwarzania
(nie)skończonej
ilości
zdań
języka
naturalnego
przy
użyciu
skończonej
liczby
reguł
i
elementów.
• Reguły
mają
charakter
rekursywny
–
powtarzalny.
sobota, 5 stycznia 13 21

22. Reguły frazowe (EJO/Bobrowski)
• Reguły
gramatyczne
stanowiące
część
reguł
gramatyki
transformacyjno-­‐generatywnej.
• Jak
zdanie
jądrowe
(z)budowane
jest
z
fraz?
• S→NP+VP
sentence
→
noun
phrase+verb
phrase
• NP→AP+N
noun
phrase
→
adjecVve
phrase+noun
• VP→V+NP
verb
phrase
→
verb+noun
phrase
• →
oznacza
„składa
się
z”,
a
+
konkatenację.
• R.
przepisywania/substytucji/struktur
frazowych
są
według
Chomsky’ego
językowo
uniwersalne.
sobota, 5 stycznia 13 22

23. Krytyka teorii Chomsky’ego
• W y k a z a n o , ż e
j ę z y k i
ś w i a t a
s ą
b a r d z i e j
różnorodne,
niż
przewiduje
teoria
Chomsky’ego.
• GeneraBve
Grammar
was
created
to
describe
English.
Many
of
the
same
GeneraBve
Grammar
structures
that
are
found
in
English
can
be
found
in
other
Language
-­‐
if
it
is
genera+ve
grammarians
who
are
doing
the
looking.
But
these
structures
may
not
be
found
by
linguists
of
other
theoreBcal
persuasions
because
the
structures
are
defined
differently,
or
not
recognized
at
all,
in
other
linguisBc
theories.
(Tomasello,
M.
Language
is
not
an
insBnct.
CogniVve
Development
10:138)
sobota, 5 stycznia 13 23

24. Akwizycja języka
wg Chomskiego
K
t
o
?
DOROSŁY DZIECKO
Co
robi?
KOMPETENCJA
WRODZONA
MYŚLI
IDEALNEGO
wiedza
językowa
(umysł) MÓWCY-­‐
LAD
(UG)
SŁUCHACZA
(wypowiedzi
dzieci
lub
dorosłych
są
MÓWI
częścią
wykonania
i
nie
powinny
(język)
podlegać
badaniu,
bo
to
jest
korpus)
sobota, 5 stycznia 13 24

25. Kompetencja
1934 komunikacyjna
1957• Teoria
Chomsky’ego
pomija
aspekt
komunikacji!
1958• Dlatego
Hymes
zdefiniował
nową
kompetencję:
1972 k o m u n i k a c y j n ą ,
b ę d ą c ą
p r z y p a d k i e m
kulturowej.
1983• Etnografia
mówienia
(komunikowania)
Hymes’a
1984 zwraca
uwagę
na
zależność
struktur
językowych
od
czynników
kontekstowych
i
ról
mówiących.
1991• Kompetencja
komunikacyjna
jako
wiedza
o
tym,
2003 co,
jak,
kiedy
i
do
kogo
można
powiedzieć
jest
warunkiem
wszelkich
społecznych
zachowań
2010• językowych.
Uczymy
się
tego
na
drodze
interakcji.
sobota, 5 stycznia 13 25

26. Podejście społeczno-
1934 interakcyjne
1957 •
1958
Ludzie
są
biologicznie
(genetycznie)
gotowi
do
nabywania
umiejętności
językowych
na
drodze
1972
interakcji
i
doświadczenia
społecznego.
•
1983
Definicja
języka
nie
może
pomijać
jego
funkcji
komunikacyjnej,
a
obok
LAD
musi
działać
LASS:
1984 • Language
Acquisi`on
Support
System
czyli
1991
system
wsparcia
przyswajania
języka
rozumiany
jako
zbiór
kulturowych
strategii
2003
stosowanych
przez
dorosłych,
by
pomóc
i
wspierać
nabywanie
języka
przez
dzieci.
2010 • Czynniki
środowiskowe
wespół
z
kompetencją.
sobota, 5 stycznia 13 26

27. Akwizycja języka
wg Brunera i innych
K
t
o
?
DOROSŁY DZIECKO
Co
robi?
KOMPETENCJA
WRODZONA
MYŚLI
IDEALNEGO
wiedza
językowa
(umysł) MÓWCY-­‐
LAD
(UG)
SŁUCHACZA
wypowiedzi
dorosłych
stanowią
MÓWI
wsparcie
dla
rozwoju
mowy
dzieci
(język)
Language
Acquisition
Support
System
sobota, 5 stycznia 13 27

28. Model oparty na uzusie językowym
1934 •
1957 L a n g a c k e r ,
o k r e ś l i ł
teorię
Chomsky’ego
jako
• A
swój
model
Langacker
1958 •
określa
jako:
minimalistyczną
–
im
• maksymalistyczny
–
1972 •
mniej
reguł
i
symboli
u z w g l ę d n i a
tym
lepiej
rożnorodność
języka,
1983 redukcjonistyczną
–
• nieredukcjonistyczny
1984
o p i s
w y r a ż e ń
–
zależny
od
wielu
językowych
oparty
różnych
procesów
1991 •
głównie
na
składni
poznawczych
i
umysłu
„ o d g ó r n ą ” –
t o p -­‐
•
2003
„oddolny”
–
zależny
d o w n
–
w i e d z a
od
doświadczenia
j ę z y k o w a
j e s t
2010
dziecka.
wrodzona
sobota, 5 stycznia 13 28

29. Ronald Langacker pisze, że:
• To
nie
system
językowy
jako
taki
buduje
i
interpretuje
innowacyjne
wyrażenia,
lecz
raczej
użytkownik
języka,
który
odwołuje
się
w
tym
celu
dopełnego
wachlarza
dostępnych
mu
zasobów
językowych.
Oprócz
samych
jednostek
językowych
na
zasoby
te
składają
się
również
takie
czynniki
j a k
p a m i ę ć ,
p l a n o w a n i e ,
u m i e j ę t n o ś ć
rozwiązywania
problemów,
wiedza
ogólna,
cele
krótko
i
długoterminowe,
jak
również
zdolność
do
r o z p o z n a n i a
fi z y c z n e g o ,
s p o ł e c z n e g o ,
kulturowego
i
językowego
kontekstu.
Model
dynamiczny
oparty
na
uzusie
językowym.
w:
Akwizycja
języka
w
świetle
językoznawstwa
kognitywnego,
Dąbrowska,
E.
i
Kubiński,
(red.).
Kraków:
Universitas.
30-­‐114.
sobota, 5 stycznia 13 29

30. Język a inne procesy poznawcze
• Langacker
(1991)
w
ramach
gramatyki
kognitywnej
zakłada,
że
posługujemy
się
pewnymi
zdolnościami
(tu
tylko
wybór):
• formowania
ustrukturalizowanych
konceptualizacji,
które
stanowią
podstawę
znaczenia
słów
języka,
• percepcji
i
artykulacji
sekwencji
dźwięków
mowy,
• ustanawiania
relacji
pomiędzy
konceptualizacją
a
dźwiękiem,
• zauważania
różnic
pomiędzy
pewnymi
strukturami,
• ustalania
związków
między
elementami
różnych
domen,
• wyróżniania
figury
(gestalt)
na
tle
w
określonej
scenie,
• tworzenia
struktur
złożonych
z
prostych
struktur
język.
sobota, 5 stycznia 13 30

31. Akwizycja języka
wg kognitywistów
K
t
o
?
DOROSŁY DZIECKO
Co
robi?
KOMPETENCJA
MYŚLI
umiejętności
JĘZYKOWA
plus
(umysł) poznawcze
KOMUNIKACYJNA
Dialog
dziecka
z
dorosłym
MÓWI
w
scenach
wspólnej
uwagi
(język)
(dzielenie
się
doświadczeniem)
sobota, 5 stycznia 13 31

32. Kto?
DOROSŁY DZIECKO
Co
robi?
ukształtowana
rozwój
wiedzy
MYŚLI
wiedza
języka
językowej
(umysł) i
umiejętności
i
umiejętności
komunikacyjne komunikacyjnych
wypowiedzi
wypowiedzi
MÓWI
skierowane
skierowane
do
(język)
do
dziecka siebie
i
dorosłego
sobota, 5 stycznia 13 32

33. wypowiedzi skierowane do dziecka
(mowa dorosłych-do-dzieci, motherese)
• Wypowiedzi
odnoszą
się
do
tego,
co
tu
i
teraz
• Słownictwo
jest
proste
i
bardziej
konkretne
• Przerwy
między
wyrazami
są
dłuższe
• Zdania
są
krótsze,
prostsze
i
poprawne
gramatycznie
• Wymowa
jest
wolniejsza
i
bardziej
staranna
• Artykulacja
głosek
jest
dokładniejsza
(Kuhl)
• Wysoki
i
zmienny
ton
przyciąga
uwagę
dziecka
• Wypowiedzi
zawierają
sporo
powtórzeń
słów
• Schaffer
2005:323
oraz
Gleason
i
Ratner
2005:419
sobota, 5 stycznia 13 33

34. Kto?
DOROSŁY DZIECKO
Co
robi?
ukształtowana
rozwój
wiedzy
MYŚLI
wiedza
języka
językowej
(umysł) i
umiejętności
i
umiejętności
komunikacyjne komunikacyjnych
wypowiedzi
wypowiedzi
MÓWI
skierowane
skierowane
do
(język)
do
dziecka siebie
i
dorosłego
sobota, 5 stycznia 13 34

35. Obserwacje i dzienniki mowy
• Systematyczne
opisy
rozwoju
mowy
na
podstawie
dzienników
mowy
dziecka
prowadzonych
przez
psychologów
i
językoznawców
-­‐
rodziców
badanych
dzieci:
• Przez
19
lat
(1885-­‐1904)
Jan
Baudouin
de
Courtenay
(polski
językoznawca)
zapisał
11,5
tysiąca
stron
o
rozwoju
języka
swoich
pięciorga
dzieci
• W
latach
60
w
zespole
Szumana
(UJ)
zgromadzono
podłużne
obserwacje
wypowiedzi
dzieci
polskich
wraz
z
zapisem
kontekstu
sytuacyjnego
i
tworzy
opis
rozwoju
słownictwa
dzieci.
(część
tych
danych
jest
w
bazie
CHILDES).
sobota, 5 stycznia 13 35

36. Child Data Base Exchange System
1934 http://childes.psy.cmu.edu
1957
1958 • Baza
działa
od
1984
roku
i
gromadzi
dane
o
rozwoju
języka
dzieci
począwszy
od
lat
1960
w
1972 ponad
20
językach,
w
tym
po
polsku
i
130
korpusach
danych.
1983 • Korpus
wypowiedzi
dzieci
ma
być
dostępny
1984 wszystkim
badaczom,
gdyż
według
MacWhinneya
publiczne
sprawdzanie
danych
eksperymentalnych
1991 jest
istotnym
warunkiem
[...]
postępu
naukowego.
2003 • Wspólny
format
plików
transkrypcji
nagrań
CHAT:
Codes
for
the
Human
Analysis
of
Transcipts
2010 • Kwarciak,
B.
1998.
Od
dzienników
mowy
do
systemu
CHILDES
sobota, 5 stycznia 13 36

37. wypowiedzi dziecka
1934 skierowane do dorosłego
1957 • Pracownik
naukowy
MIT
Deb
Roy
zainstalował
w
1958 swoim
domu
paredziesiąt
kamer
video,
aby
uchwycić
prawie
każdy
moment
życia
swojego
syna,
a
1972 n a s t ę p n i e
p r z e a n a l i z o w a ł
9 0
t y s .
g o d z i n
amatorskiego
filmu
video,
żeby
zaobserować
jak
1983 • "gaaa"
powoli
zmienia
się
w
"water".
1984 Dzieci
obserwują
miliony
takich
właśnie
interakcji
i
naśladują
tyle,
ile
potrafią,
zależnie
od
swoich
1991 • możliwości
percepcyjno-­‐produkcyjnych.
2003
W
ciągu
paru
lat
uczą
się
rozpoznawać
sytuacje
i
wypowiadać
odpowiadające
dla
tych
sytuacji
słowa.
2010
Właściwie
wykonują
zadanie
podobne
do
tego,
które
Deb
zadał
komputerom
w
MIT.
[na
podstawie
opisu
wykładu
na
TED:
h•p://www.ted.com/talks/deb_roy_the_birth_of_a_word.html]
sobota, 5 stycznia 13 37

38. Bibliografia: ARTYKUŁY są tutaj
http://lingwistyka.pbworks.com/w/page/60165022/AKWIZYCJA2012
KSIĄŻKI
(podręczniki
i
zbiory
artykułów):
• Bobrowski,
I.
1998.
Zaproszenie
do
językoznawstwa.
(teoria
Chomsky’ego
po
polsku)
• Bokus
i
Shugar.
2007.
Psychologia
Języka
Dziecka:
Osiągnięcia,
Nowe
Perspektywy.
(przekład
polski
klasycznych
artykułów
na
temat
rozwoju
językowego
i
poznawczego)
• Dąbrowska,
E.
i
Kubiński,
W.
2003.
Akwizycja
języka
w
świetle
językoznawstwa
kognitywnego.
(przekład
polskie
klasycznych
artykułów
kognitywnych)
• Gleason,
J.
&
Ratner,
N.
2005.
Psycholingwistyka.
(polski
przekład
porządnego
podręcznika)
• Grabias,
S.
1997.
Język
w
zachowaniach
społecznych.
(socjolingwistyka
po
polsku)
• Kurcz,
I.
2000.
Psychologia
języka
i
komunikacji.
(polska
zwolenniczka
natywizmu)
• Langacker,
R.
1990.
Concept,
Image,
and
Symbol.
(skrót
dwóch
tomów
FoundaBons...
RL)
• Gopnik,
A.
Meltzoff,
A.
Kuhl,
P.
2004.
Naukowiec
w
kołysce.
(popularno-­‐naukowa)
• Schaffer,
R.
2005.
Psychologia
dziecka.
(obowiązkowy
podręcznik
psychologii
rozwojowej)
• Shugar,
G.
i
Smoczyńska,
M.
1980.
Badania
nad
rozwojem
języka
dziecka.
(przekład
polski
klasycznych
artykułów
na
temat
rozwoju
językowego
i
poznawczego)
sobota, 5 stycznia 13 38

39. Behawioryzm kontra natywizm
• Recenzja
książki
Skinnera
Verbal
behavior
napisana
przez
N.
Chomsky’ego:
• po
angielsku:
"A
Review
of
B.
F.
Skinner's
Verbal
Behavior"
in
Language,
35,
No.
1
(1959),
26-­‐58.
h•p://www.chomsky.info/arVcles/1967-­‐-­‐-­‐-­‐.htm
• po
polsku:
„Recenzja
z
Verbal
Behavior
B.F.
Skinnera”
w
Lingwistyka
a
filozofia,
przekład
B.
Stanosz,
PWN:
Warszawa
1977.
• O
recepcji
recenzji
Chomsky’ego
i
książki
Skinnera:
Suchowierska,
M.
i
Kawa,
R.
2008.
Zachowania
werbalne:
koncepcja
B.F.
Skinnera
i
krytyka
N.
Chomsky’ego
Generatywiści kontra kognitywiści
• Dąbrowska,
E.
i
Kubiński,
W.
2003.
Akwizycja
języka
w
świetle
językoznawstwa
kognitywnego.
(wstęp
jest
przeglądem
poglądów)
• MacWhinney,
B.
2010.
A
tale
of
two
paradigms.
• Bokus
&
Shugar.
2007.
Psychologia
Języka
Dziecka:
Osiągnięcia,
Nowe
Perspektywy.
• 0.
Psychologia
języka
dziecka
–
stare
pytania,
nowe
dane,
nowe
hipotezy.
Strony:
9-­‐32.
• 14.
Rozwój
językowy
a
rozwój
poznawczy:
stare
pytania,
nowe
kierunki
badań
(Hickman)
Strony:
425-­‐446
sobota, 5 stycznia 13 39

40. We s h a l l m a k e
little progress if we
adhere either to
the impossible
account of extreme
empiricism or to
the miraculous one
of pure nativism.
Jerome S. Bruner
1983.
Child’s
Talk:
Learning
to
Use
Language.
New
York:
Norton
sobota, 5 stycznia 13 40

41. “ Dzieci przyswajają sobie znaczne zasoby
prefabrykowanych fragmentów, zaś ich
wypowiedzi – w dużym stopniu z tych
fragmentów złożone – przybierają postać
wysoce stereotypowych formuł.
“ Kreatywność pojawia się stopniowo, a różne
części systemu gramatycznego rozwijają się
w sposób asynchroniczny.
Dąbrowska i Kubiński
Akwizycja języka w świetle językoznawstwa
kognitywnego. Kraków: Universitas. 2003.
sobota, 5 stycznia 13 41

42. Alison Gopnik, a child-development psychologist at the University of
California, Berkeley, says humans also possess another, less obvious
advantage that fosters that imaginative capacity: a long childhood in which
we can exercise our urge to explore while we’re still dependent on our
parents. We stop nursing roughly a year and a half sooner than gorillas and
chimps, and then take a far slower path to puberty—about a decade,
compared with the three to five years typical for gorillas and chimps. Dental
evidence from Neanderthals suggests they too grew up faster than we do. As
a result, we have an unmatched period of protected “play” in which to learn
exploration’s rewards.
“I wrote a book called The Scientist in the Crib that looks at this,” says
Gopnik. “It could just as well have been titled The Explorer in the Playroom.”
Many animals play, says Gopnik. Yet while other animals play mainly by
practicing basic skills such as fighting and hunting, human children play by
creating hypothetical scenarios with artificial rules that test hypotheses
David Dobbs “Restlees Genes”
National Geographic 2013/01 (przekład tekstu jest w polskim wydaniu)
http://ngm.nationalgeographic.com/2013/01/restless-genes/dobbs-text
sobota, 5 stycznia 13 42

43. Can I build a tower of blocks as tall as I am? What’ll happen if we make the
bike ramp go even higher? How will this schoolhouse game change if I’m the
teacher and my big brother is the student? Such play effectively makes
children explorers of landscapes filled with competing possibilities.
We do less of this as we get older, says Gopnik, and become less willing to
explore novel alternatives and more conditioned to stick with familiar ones.
“It’s the difference,” she says, “between going to your usual, reliable
restaurant versus a new place that might be great or awful.” During
childhood we build the brain wiring and cognitive machinery to explore; if
we stay alert as adults, this early practice allows us to spot situations in
which it pays to shift strategies. Might there be a Northwest Passage? Could
we get to the Pole easier on dogsleds? Maybe, just maybe, we could land a
rover on Mars by lowering it from a hovercraft on a cable.
“We carry this forward,” says Gopnik. And the people who keep this spirit of
playful engagement with the possibilities of the moment closest at hand—the
Cooks and Tupaias, the Sally Rides and Michael Barratts—are the explorers.
David Dobbs “Restlees Genes”
National Geographic 2013/01 (przekład tekstu jest w polskim wydaniu)
http://ngm.nationalgeographic.com/2013/01/restless-genes/dobbs-text
sobota, 5 stycznia 13 43

44. Społeczno-­‐pragmatyczna
teoria
uczenia
się
słów
Michael
Tomasello
i
zespół
MPI-­‐EVA
• Michael
Tomasello
jest
psychologiem
i
prymatologiem.
• Przez
ponad
30
lat
zajmuje
się
badaniem
komunikacji
i
rozwoju
małp
człekokształtnych,
a
w
tym
–
ludzi.
• Szczególnie
interesują
go
mechanizmy
ewolucji
języka
i
kulturowe
uczenie
się
oraz
kumulacyjna
teoria
wiedzy.
• Jest
autorem
kilku
książek
przekładanych
na
wiele
języków,
• Kulturowe
źródła
ludzkiego
poznawania
(polski
przekład!)
• The
cultural
origin
of
human
cogniBon
• ConstrucBng
a
language
• Origin
of
human
communicaBon
• Why
do
we
cooperate
• Pracuje
w
Lipsku,
gdzie
kieruje
ośrodkiem
badań
antropologicznych
Max
Planck
InsVtute
for
EvoluVonary
Anthropology,
Leipzig
• w
wywiadzie
opowiada
o
tym,
co
skłoniło
go
do
studiów
nad
komunikacją...
hlp://www.slideshare.net/Linguist/spoeczno-­‐poznawcza-­‐teoria-­‐rozwoju-­‐jzyka-­‐kogni?
sobota, 5 stycznia 13 44