MNDNJ nga Zejnullah Gruda - Shenime

1. PARARENDESIT E TE DREJTAVE TE NJERIUT
Te drejtat e njeriut kane filluar te zene vend me te madhe ne veprat e juristeve, politikaneve dhe
filozofeve te shekujve XVI, XVII dhe XVIII (Grotius, Locke, Spinoza, Puffendorf, Leibnic, Thomasius,
Vollf, Voltaire, Montesquieu, Rousseau,Jefferson,Paine, etj.)
Groci shkruante se e drejta natyrore, duke qene urdher ose rregull I providences eshte e pandryshueshme,
sepse as vet perendia nuk mund te ndryshoj qe 2*2 te mos bejne kater. Keto te drejta, si te ketilla, njeriu I
gezon me te lindur. Ato jane te pacenueshme,te patjetersueshme dhe te paparashikueshme, sepse jane te
dhena nga krijuesi (Perendia).
Spinoza e ka fokusuar njohjen e lirise se mendimit dhe te fjales, si vlera te pazevendesueshme ne jeten
shoqerore dhe politike, duke argumentuar hollesisht se kjo s’eshte ne kundershtim me sistemin
demokratik, por perkundrazi del nga ai.
Volteri kritikonte ashper shoqerine feudale ne France dhe Kishen Katolike, na e cila buronin pabarazite
shoqerore, jotoleranca fetare,arbitrarizmi I pushtetit mbreteror etj. Ai propagonte lirine e fjales, barazine
si dhe nevojen per te vepruar me te tjeret ashtu sic deshiron te veprohet me ty, si rregulla qe burojne nga
ligjet natyrore.
Ruso kritikonte shtetin, I cili me saksionimin e prones private, ne vend qe te garantonte drejtesine dhe
paqen, kontribuonte ne krijimin dhe ne shtimin e antagonizmave ndermjet te pasurve dhe te varferve,
sunduasve dhe te sunduarve. Permes “kontrates shoqerore” individi shoqerizohet me secilin individ
tjeterdhe keshtu krijojne bashkesine ne te cilen cdo kush eshte pjese e teresise, ku nuk zhduket barazia
natyrore, por zevendesohet me barazine morale dhe ligjore, keshtu qe te gjithe te behen te barabarte ne
baze te kontrates ose te se drejtes.
AKTET E PARA NGA FUSHA E TE DREJTAVE TE NJERIUT
Nga forma dhe vlera historike dallohen:
 Karta e Madhe e Lirive (Magna Carta Libertatum)e vitit 1215
 Ligji per te drejtat (Bill of Rights) e vitit 1689
 Deklarata per Pavaresine e SHBA-ve e vitit 1776
 Deklarata per te Drejtat e Njeriut dhe te Qytetarit
Karta e Madhe e Lirive parashihte se askush nuk mund te burgoset ose te privohet nga pasuria, te vihet
jashte ligjit ose te debohet pos ne baze te vendimit te ligjshem dhe ne baze te ligjit.
Ligji per te Drejtat permban rregulla te cilat e kufizojne pushtetin absolutist dhe garantojne nje mbrojtje
me te madhe te te drejtave te njeriut. Ai shpall si te paligjshem pushtetin qe synon te pezulloj ligjin ose te
sundoj pa ligj; u jep te drejte qytetareve qe t’I parashtrojne peticione mbretit; I shpall te paligjshme
urdherat per burgim ose ndjekje te atyre personave qe kane parashtruar peticione; ndalon denimet
jonjerezore ose te pazakonshme etj.

2. Deklarata per Pavaresine e Shteteve te Bashkuara te Amerikes ka qene e pergatitur nga Jefferson I
cili ka qene I inspiruar me doktrinen per “te drejtat natyrore te njeriut”. Deklarata eshte miratuar me 4
korrik 1776, ne pjesen kryesore perserit mendimet nga Deklarata per te Drejtat qe I ka nxjerr populli I
Virgjinias me 12 qershor 1776, ku flitet per te drejtat natyrore te cilat fitohen me lindje dhe jane te
patjetersueshme. Deklarata shpall se te gjithe njerezit jane te krijuar si te barabarte; se Krijuesi I tyre u ka
dhene disa te drejta te patjetersueshme,sic jane: jeta, liria dhe kerkimi I lumturise; se qeverite jane krijuar
per t’I sihuruar keto te drejta.
DEKLARATA PER TE DREJTAT E NJERIUT DHE TE QYTETARIT
I inspiruar me idete e filozofise iluministe te shek.XVIII Kuvendi Kombetar Francez me 26 gusht te vitit
1789 miratoi Deklaraten per te Drejtat e Njeriut dhe te Qytetarit, sipas se ciles “njerezit lindin dhe rrojne
te lire dhe te barabarte ne te drejta. Dallimet shoqerore mund te jene te bazuara vetem ne interes te
perbashket”(neni 1).
Neni 2- Qellim I cdo rendi politik eshte te mbrije te drejtat natyrore dhe te patjetersueshme te njeriut sic
jane: liria, prona, siguria dhe rezistenca ndaj shtypesit.
Nenet 10 dhe 11- Ndalon qe dikush te jete I shqetesuar per shkak te bindjes se tij dhe shpall te drejten e
fjales, shkrimit dhe te shtypit.
Neni 6- Cdo detyre, vend(post) dhe sherbim publik mund t’I jepet cdo qytetari sipas aftesise se tij dhe pa
marre parasysh cfaredo dallimi, pos atij qe u referohet virtyteve dhe talentit te tij.
Neni 7- Ndalon akuzat, burgosjet ose mbajtjen arbitrare ne burg qe nuk eshte e bazuar ne dispoziten
ligjore, dhe ka urdheruar denimine atyre qe nxisin, kryejne ose mundesojne kryerjen e urdherave
arbitrare.
Nenet 8 dhe 9- Askush nuk mund te denohet pos ne baze te ligjit, I cili eshte nxjerre dhe shpallur para se
te kryhet delikti; se cdo njeri konsideohet I pafajshem derisa te mos konstatohet faji I tij.
Neni 12- Pushtetipublik, I cili eshte I nevojshem per te garantuar te drejtat e njeriut dhe te qytetarit, eshte
themeluar ne interesin e te gjitheve, e jo ne interesin e vecante te atyre qe u eshte besuar.
Te drejtat e njeriut jane konfirmuar, precizuar dhe zgjeruar ne Deklaraten per te Drejtat e Njeriut dhe te
Qytetarit, te cilen e ka miratuar Kuvendi Kombetar Francez me 15 shkurt 1793, si akt qe I parapriu
Kushtetutes Jakobine.
Deklarata e re permban edhe disa te drejta te reja te njeriut sic jane: e drejta e parashtrimit te peticioneve
bartesve te pushtetit publik, e drejta ne kruengritje, e drejta e te shprehurit te mendimit, e drejta e tubimit
paqesor dhe ushtrimit te riteve religjioze etj.
Parimet e deklarates per Lirine, Barazine, Ligjshmerine dhe Sovranitetin Popullor I bejne perfundimisht
te paligjshme kufizimet dhe privilegjet feudale, pushtetin absolut te monarkut.

3. INTERESIMI NDREKOMBETAR PER TE DREJTAT E NJERIUT
Te drejtat e njeriut dhe lirit themelore tadicionalisht trajtoheshin si ceshtje te kompetences se brendshme,
mirepo ato do te transferohen edhe ne fushen nderkombetare vetem pas Luftes se Dyte Boterore,se vetem
njohja dhe mbrojtja nderkombetare e te drejtave te njeriut mund te jete pengese qe te mos perseriten
krimet dhe dhuna qe eshte ushtrurar ne shume vende te botes.
Keso aspiratash u perfshine ne shume dokumente nga koha e luftes si Karta e Atlantikut(14 gusht 1941),
Deklarata e Kombeve te Bashkuara (1 janar 1942).
SISTEMI I TE DREJTAVE TE NJERIUT I KOMBEVE TE BASHKUARA
KARTA E OKB-se DHE TE DREJTAT E NJERIUT
Karta e OKB-se ofron nje koncept te pergjithshem per te njohur dhe per te mbrojtur te drejtat e njeriut dhe
lirite themelore dhe per domosdoshmerine e bashkepunimit nderkombetar per sigurimin e tyre. Karta e
OKB-se ka percaktuar organet qendrore qe duhet te bartin veprimtarine lidhur me te drejtat e njeriut dhe
qe duhet te kujdesen per sendertimin e dispozitave. Keto jane: Asambleja e Pergjithshme dhe Keshilli
Ekonomik e Social.
Asambleja e Pergjithshme ka detyre te inicoje shqyrtimin dhe te beje rekomandime me qellim qe te
ndihmohet realizimi I te drejtave te njeriut dhe I lirive themelore per te gjithe, pa dallim race,seksi, gjuhe
ose feje.
Keshilli Ekonomik e Social eshte I autorizuar qe te beje rekomandime me qellim qe te siguroje
respektimin efektiv te te drejtave te njeriut dhe lirive themeloore.
Keshilli Ekonomik e Social ka formuar nje komision te veqante (Komisioni per te Drejtat e Njeriut) me
1946,me detyre qe te pergatise rregullat me te hollesishme lidhur me te drejtat e njeriut. Fale punes se
Komisionit per te Drejtat e Njeriut jane pergatitur ne forme te konventave nderkombetare Deklarata per te
Drejtat e Njeriut, Paktet per te Drejtata e Njeriut etj.
Me miratimin e Kartes,te drejtat e njeriut behen pjese e se drejtes nderkombetare pozitive dhe behen
ceshtje te preokupimit te ligjshem te bashkesise nderkombetare.
TRUPATN NDIHMES TE ASAMBLESE SE PERGJITHSHME
(a) Komisioni I se Drejtes Nderkombetare
Eshte themeluar nga Asambleja e Pergjithshme me Rezoluten 174 (II) te 21 nentorit 1947 si trup ndihmes
per kodifikim dhe zhvillim progresiv te se drejtes nderkombetare. Komisioni ka per detyre:
1. “zhvillimin progresiv” respektivisht “formulimin e propozimit te konventave per ceshtje te cilat
ende nuk jane rregulluar me te drejten nderkombetare;

4. 2. “kodifikimin” respektivisht “formulimin me preciz dhe sistematizimin e rregullave te se drejtes
nderkombetare ne ato fusha ku ekzistojne praktika e gjere e shteteve,precedentet dhe mendimet
doktrinare.
Ky komision ne fillim kishte 15 anetare,kurse me vone numri I anetareve te tij shtohet ne 21 (me 1956),
ne 25 (me 1961) dhe ne fund ne 34 (me 1981). Anetaret e Komisionit I zgjedh Asambleja e Pergjithshme
nga radha e kandidateve qe I nominojne qeverite e shteteve anetare te Kombeve te Bashkuara, zgjedhen
per afatin pese vjecar.
Perfaqesimi adekuat I sistemeve legale kryesore te botes:
1. 8 anetare nga shtete afrikane
2. 7 nga vendet aziatike
3. 3 nga Evropa Lindore
4. 6 nga Amerika Latine
5. 8 nga Evropa Perendimore dhe shtetet tjera
Ka marr pjese ne pergatitjen e nje mumri te akteve nga fusha e te DNJ:
1. Konventa per Pengimin dhe Denimin e Krimit te Gjenocidit
2. Statuti I Zyres se Komisariatit te Larte per Refugjate
3. Konventa per Statusin e Personave pa Shtetesi
4. Protokolli per Statusin e Refugjateve
5. Deklarata per Azilin Territorial etj.
Mbledhjet e Komisionit behen rregullisht ne Gjeneve, fillojne ne maj dhe zgjasin 12 jave. Komisioni I
parashtron raportin vjetor Asamblese se Pergjithshme.
(b) Komiteti Special per Dekolonizim
Eshte themeluar pas miratimit te Deklarates per Dhenien e Pavaresise Vendeve dhe Popujve Kolonial me
detyre qe te analizoje si dhe sa zbatohet ne jete kjo Deklarate. Asambleja e Pergjithshme kishte vendosur
te themelonte Komitetin Special per Dekolonizim, me detyre:
1. Te monitoronte implementimin e Deklarates per Dhenien e Pavaresise Vendeve dhe Popujve
Kolonial;
2. Te informonte Keshillin e Sigurimit per te gjitha zhvillimet ne territoret qe I perfshinte Deklarata
3. Te vendoste kur nje territor te behej shtet I pavarur
Ky komitet perbehej nga 17 anetare qe I emeronte kryetari I Asamblese se Pergjithshme. Me vone numri I
anetareve u rrit ne 25 me 1979. Mbledhjet mbahen sipas rregullit ne seline e Kombeve te Bashkuara ne
New York, por mund te mbahen edhe ne ndonje vend tjeter, kudo dhe kurdo qe kete e kerkon plotesimi
efektiv I detyrave.

5. (c) Komiteti Special kunder Aparteidit
Ky komitet I qeverise se Republikes se Afrikes se Jugut eshte themeluar nga Asambleja e Pergjithshme
me Rezoluten 1761 te 6 nentorit 1962. Ndersa me 1974 perfundimisht emertohet “Komiteti Special
kunder Aparteidit”.Ky komitet kishte detyre te mbikqyrte politiken raciste te qeveris se Afrikes se Jugut
kur Asambleja e Pergjithshme nuk eshte ne mbledhje dhe tu raportonte Asamblese dhe Keshillit te
Sigurimit kur kjo ishte e pershtatshme.
Me 1980 nga Komiteti kerkohej te vazhdonte dhe te intensifikonte veprimtarite e tij ne pajtim me
rezolutat A.P sidomos :
1. Perparimit te fushates per izolimin e plot te regjimit jugafrikan;
2. Shtimit te ndihmes per populin e shtypur te Afrikes se Jugut dhe Levizjen Nacional –Clirimtare ;
3. Mbikqyrjes te implementimit te rezolutave te Kombeve te Bashkuara per aparteidin dhe per
zbulimin e te gjitheve qe bashkepunonin me Afriken e Jugut .
Ne fillim ky komitet perbehej nga 11 shtete anetare,te ciliet I emeron kryetari I A.P,ndersa nga viti 1982
numri I shteteve anetare shtohet ne 18.
(d) Komisari I Larte per te Drejtat e Njeriut
(d.1) Historiku I themelimit
Me 1956 Kosta Rika I parashtroi Asamblese se Pergjithshme projektrezoluten “Zgjedhja e Komisarit te
Larte te Kombeve te Bashkuara per te Drejtat e Njeriut” e cila u miratua me disa amandamente nga
Komisioni I te Drejtave te Njeriut dhe Keshilli Ekonomik e Social.
Nga fundi I vitit 1993 Komiteti I Trete mori rekomandimin e Konferences Boterore per te Drejtat e
Njeriut dhe ishte themeluar nje grup pune vertete I hapet per te shqyrtuar realizimin e rekomandimit.
Kryesues I grupit ishte caktuar perfaqesuesiI perhershem I Ekuadorit Jose Ayala- Lasso. Pas nje pune
intensive disa javeshe grupi punues arriti pajtimin dhe I paraqiti Komitetit te Trete nje projektrezolute per
themelimin e postit te Komisarit te Larte. Projekti u miratua nga Komiteti I Trete e me pas nga Asambleja
e Pergjithshme.
(d.2) Emerimi I Komisarit te Larte
Komisarin e Larte e emeron Sekretari I Pergjithshem I Kombeve te Bashkuara,por zgjedhjen duhet t’a
miratoj Asambleja e Pergjithshme. Rezoluta percaktonte qe personi I emeruar duhej te posedonte vlera te
larta morale dhe integritet personal dhe te kishte pervoje, duke perfshire edhe ne fushen e te drejtave te
njeriut si edhe njohuri te pergjithshme dhe njohje te kulturave te ndryshme, qe eshte e domosdoshme per
ushtrimin e paanshem, objektiv, joselektiv dhe efektiv te detyrave te tij.
Komisari I Larte zgjedhet per nje afat 4 vjecar dhe mun te rizgjidhet vetem edhe nje here, e ka rangun e
Nensekretarit te Pergjithshem. Zyra e Komisarit te Larte eshte e vendosur ne Gjeneve.

6. (d.3) Statusi dhe kompetencat e Komisarit te Larte
Funksioni kryesor I tij eshte perparimi I respektimit te pergjithshem per zbatimin e te gjitha te drejtave te
njeriut, qe eshte interes I ligjshem I bashkesise nderkombetare.
Sipas Rezolutes Komisari I Larte ka per detyre:
1. Te perparoje dhe te mbroj gezimin efektiv nga te gjithe,te gjitha te drejtave civile, kulturore,
ekonomike, politike dhe sociale;
2. T’u beje rekomandime organeve te Kombeve te Bashkuara per permiresimin dhe perparimin e
mbrojtjes se te drejtave te njeriut;
3. Te siguroje permese Qendres per te DNJ sherbime keshilldhenese dhe asistence teknike dhe
financiare shteteve te interesuara dhe organizatave regjionale;
4. Te koordinoje programet edukative dhe te informimit publik ne fushen e te DNJ;
5. Te luaj rol aktiv ne evitimin e pengesave aktuale dhe te ballafaqohet me sfidat e realizimit te plote
te te gjitha te DNJ dhe ne pengimin e vazhdimit te cenimeve te te DNJ ne tere boten;
6. Te hyj ne dialogje me qeverite me qellim te sigurimit te respektimit te te DNJ;
7. Te intesifikoj bashkepunimin nderkombetare per perparimin dhe mbrojtjen e te DNJ;
TRUPAT NDIHMES TE KESHILLIT EKONOMIK E SOCIAL
(a) Komisioni I te DNJ
Keshilli Ekonomik e Social me Rezoluten 5(I) te 16 shkurtit dhe me rezoluten 9(II) te 21 qershorit 1946,
themeloi Komisionin e Kombeve te Bashkuara per te DNJ (UNHRHC) sinje nder 6 komisionet
funksionale te Keshillit Ekonomik e Social. Ne fillim kishte 9 anetare kurse sot perbehet nga 53 anetare te
cilet marrin pjese si perfaqesues te qeverive. Zgjidhen nga Keshilli ekonomik e social rregullisht per tri
vjet. Sipas formules aktuale 15 vende I takojne shteteve afrikane, 12 shteteve aziatike, 11 shteteve latino-
amerikane dhe te Karaibeve, 10 shteteve te Evropes Perendimore, 10 vende te Evropes Lindore.
Komisioni eshte I autorizuar te beje propozime, rekomandime dhe t’I raportoj Keshillit Ekonomik e
Social perkitazi me :
1. Instumentet nderkombetareper te DNJ
2. Mbrojtjen e pakicave
3. Pengimin e diskriminimit
4. Cfaredo ceshtje qe ka te beje me te DNJ
Komisioni ka pergatitur: Deklaraten e Pergjithshme per te DNJ,Paktin Nderkombetar per te drejtat Civile
dhe Politike, Paktin Nderkombetar per te drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore, Konventen kunder
Tortures dhe Trajtimit ose Denimit Barbar,Jonjerezor ose Poshterues,Konventen per te drejtat e Femijes
etj.

7. (b) Nenkomisioni per Pengimin e Diskriminimit dhe Mbrojtjen e Pakicave
Eshte organ kryesor dytesor I Komisionit per te DNJ dhe konsiderohet si trupi me miredashesndaj
idealeve te te DNj. Eshte I krijuar me 1947, ne fillim perbehej nga 12 eksperte kurse me vone ne 26
anetare,te cilet zgjedhen dhe sherbejne si eksperte te pavarur dhe ne cilesi personale e jo si perfaqesues te
shteteve. Anetaret dhe zevendesit zgjedhen ne madat 4 vjecar, me te drejte rizgjedhjeje.
KESHILLI PER TE DREJTAT E NJERIUT
Themelimi
Eshte trup I ri ne kuader te sistemit te Kombeve te Bashkuara qe I eshte dhene statusi I trupit ndihmes te
Asamblese. Ka tasheguar Komisionin e Kombeve te Bashkuaraper te DNJ I cili eshte kritikuar se ne te
zgjidheshin edhe shtetet qe nuk garantonin madje as te DNj te qytetareve te vet.
Ky keshill eshte themeluar ne baze se rezolutes se A.P te K.B 60/251 te miratuar me 15 mars 2006 me
perkrahjen e 170 nga 191 shtete te OKB.
Perberja e keshillit
Perbehet nga 47 anetare te cilet I zgjedh me shumice votash A.P me votime te fshehta. Mandati I
anetareve zgjat 3 vjet dhe mund te rizgjedhen edhe nje here. Nje anetare mund te perjashtohet nga
Keshilli me vendimin e A.P nese per kete votojne shumica prej 2/3 e anetareve qe jane prezente dhe
votojne po qe se ka bere shkelje te medha sistematike te te DNJ.
Funksionet e Keshillit
 Eshte pergjegjes per perparimin e respektimit dhe mbrojtjen e te gjitha te drejtave te njeriut dhe
lirive themelore, per te gjithe pa asnje dallim
 Te shqyrtoje situatat qe kane te bejne me shkeljet e te DNj
 Te perparoje edukimin dhe mesimin per te drejtat e njeriut
 Ti paraqes raporte vjetore Asamblese se Pergjithshme etj.
Mbledhjet
Mban tri mbledhje te rregullta ne vit duke perfshire edhe sesioninkryesor qe zgjasin jo me pak se 10 jave.
Keshilli mund te mbaje mbledhje speciale nese eshte e nevojshme me kerkesen e nje anetare,nese kjo
perkrahet nja 1/3 e anetareve te Keshillit.

8. DEKLARATA E PERGJITHSHME PER TE DREJTAT E NJERIUT
Asambleja e Pergjithshme miratoi dhe shpalli Deklaraten e Pergjithshme per te Drejtat e Njeriut me 10
dhjetor 1948. Deklarata u miratua njezeri pasi qe per te kishin votuar 48 shtete; kunder s’kishte asnje,
ndersa 8 shtete kishin abstenuar.
Kjo deklarate per here te pare provon te nderlidhe ngushtesisht te drejtat civile e politike dhe te drejtat
ekonomike, sociale e kulturore. Deklarata ka preambulen dhe 30 nene. Te drejtat dhe lirite themelore
ndahen ne dy grupe:
1. Te drejtat civile e politike (nenet 4-21)
2. Te drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore (nenet23-27)
Deklarata shpall se te gjithe njerezit lindin te lire dhe te barabarte ne dinjitet dhe ne te drejta dhe cdokujt I
takojne te gjitha te drejtat dhe lirite qe permban deklarata, pa kurrefar dallimi persa u perket races,
ngjyres, gjuhes, fese,mendimit (bindjes) politike, origjines kombetare ose shoqerore, pasurise lindjes ose
rrethanave te tjera.
Grupi I te drejtave civile dhe politike:
 E drejta per jete, liri dhe siguri personale
 Liria nga skllaveria dhe nenshtrimi
 Liria nga tortura dhe denimet e panjerezishme
 Liria nga burgosja ose paraburgimi arbitrar
 E drejta ne gjykim te drejte dhe publik para gjykatesit te pavarur dhe anjenes
 E drejta per tu konsideruar I pafajshem derisa tu vertetohet fajesia
 E drejta ne je shtetesi
 E drejta e marteses dhe krijim familjeje
 E drejta e prones
 Liria e mendimit, bindjes dhe besimit
 Liria e shprehjes
 E drejta e votes
Grupi I te drejtave ekonomike,sociale dhe kulturore:
 E drejta ne sigurimin social
 E drejta ne pune, ne mbrojtje nga papunesia dhe e drejta per page te njejte ne pune te njejte
 E drejta ne standard te jeteses,qe siguron shendetin dhe mireqenien
 E drejta ne shkollim
 E drejta per te marre pjese ne jeten kulturore
Deklarata e Pergjithshme per te Drejtat e Njeriut eshte miratuar ne forme te rezolutes, e jo ne forme te
traktatit nderkombetar.

9. PAKTET PER TE DREJTAT E NJERIUT
Me 19 dhjetor 1966, Asambleja e Pergjithshme miratoi:
 Paktin Nderkombetar per te Drejtat Civile dhe Politike;
 Paktin Nderkombetar per te Drejtat Ekonomike,Sociale dhe Kulturore;
 Protokollin Opcional Per Paktin Ndrekombetar per te Drejtat Civile dhe Politike
Neni 1 I pakteve- Sipas parimit te vetevendosjes cdo popull ka te drejte te percaktoje lirisht poziten e vet
politike; te kujdeset per zhvillimin e vet ekonomik, shoqeror dhe kulturor dhe te disponoj lirisht me
pasurite dhe burimet e veta natyrore.
Pakti Nderkombetar per te Drejtat Civile dhe Politike
Permban shume dipozita per te drejtat demokratike dhe lirite e njeriut dhe mjetet per garantimin e tyre.
Nder to me te rendesishmet jane:
 E drejta e jetes
 E drejta e lirise dhe e sigurise personale
 Liria e qarkullimit
 Liria e zgjedhjes se vendqendrimit
 Liria e mendimit, ndergjegjes dhe besimit
 Liria e shprehjes, e tubimit paqesor
 E drejta e votes
 Liria e bashkimit dhe krijimit te sindikatave
Pakti urdheron qe ndaj personave te privuar nga liria duhet te veprohet duke respektuar dinjitetin e njeriut,
pakti urdheron shprehimisht qe te ndalohet me ligj cfaredo propagande ne favor te luftes dhe nxitjes se
urrejtjes kombetare, racore ose fetare,te cilat nxisin diskriminimin, armiqesite dhe dhunen.
Ky pakt I obligon shprehimisht shtetet qe te respektojne dhe t’I sigurojne te drejtat e te gjithe individeve
ne territorin e tyre dhe qe jane nen pushtetin e tyre pa kurrfare dallimi.
Pakti ua lejon shteteve perjashtimisht qe ne rast te rrezikimit te ekzistences, te shpallur zyrtarishtte
ndermarrin masa me te cilat pezullohet zbatimi I obligimeve na ky pakt, por kjo nuk ben te jete ne
shperputhje me obligimet qe I imponon e drejta nderkombetare dhe as te terheq pas vetes diskriminimin.
Pakti Nderkombetar per te Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore
Pakti ka 33 nene ne te cilat eshte parapare:
 E drejta per pune
 E drejta per shperblim qe I siguron cdo punetori page te drejte

10.  E drejta e cdo individi ne standard te jeteses
 E drejta e krijimit te sindikatave dhe e drejta e greves
 E drejta per sigurim social
 E drejta per arsimim fillor
 E drejta qe te marrin pjese ne jeten kulturore etj
Ky pakt obligimet e shteteve I formulon ne ate menyre qe le hapesire per t’u zbatuar ato ne jete aq sa
mundeson situata objektive. Pakti I obligon shtetet qe te marrin masa maksimale nepermjet ndihmes ose
bashkepunimit nderkombetar me qellim qe te sigurohet realizimi gradual dhe I plote I ketyre te drejtave
dhe t’I paraqesin raporte Sekretarit te pergjithshem te OKB-se.
Komiteti per te Drejtat e Njeriut
Ka kompetenca te gjera perkitazi me respektimin e dispozitave te paktit. Perbehet nga 18 anetare te cilet I
zgjedh Konferenca e Nenshkruesve te Paktit, te cilet zgjedhen per 4 vjete dhe jane te pavarur ne punen e
tyre. Komiteti mban tri mbledhje ne vit te cilat zgjasin nga tri jave.
Kompetencat e Komitetit per te DNJ:
 Te shqyrtoje raportet qe I parashtrojne shtetet per masat qe kane miratuar per te vene ne jete te
drejtat e njohura me kete pakt
 Te pranoje dhe te shqyrtoje parashtresat ne te cilat nje shtet kontraktues konfirmon se shteti tjeter
kontraktues nuk I permbush obligimet e tij para ketij pakti
 Te pranoje dhe te shqyrtoje parashtresat e individeve me te cilat konfirmojne se jane viktima te
cenimit te cilesdo te drejt nga pakti
SISTEMI EVROPIAN I TE DREJTAVE TE NJERIUT
Konventa Evropiane per Mbrojtjen e te Drejtave te Njeriut
Kontribut te rendesishem ne afirmimin dhe mbrojtjen se te drejtave te njeriut ka dhene Keshilli I
Evropes, I cili eshte themeluar me 5 maj 1949 nga 10 shtete. Ne vitin 2004 kishte 45 shtete anetare duke
perfshire edhe Rusine, ky keshill eshte krijuar si organizate e shteteve kapitaliste te Evropes.
Neni 1 I Statutit percakton se Keshilli ka per qellim te arriej nje bashkepunim me te madh ndermjet
anetareve ne ruajtjen dhe realizimin e idealeve e te parimeve te perbashketa dhe ta lehtesoje perparimin e
tyre ekonomik e social.
Konventa Evropiane per te Drejtat e Njeriut u miratua me 4 nentor 1950 dhe ka hyre ne fuqi me 3 shtator
1953, pasi qe e kane ratifukuar 10 shtetet anetare te Keshillit te Evropes. Eshte dokumenti I pare qe
rregullat deklarative I ka shnderruar ne rregulla kontraktuese, ka parapare nje mekanizem I cili ka per te
siguruar zbatimin e te drejtave dhe lirive themelore te njeriut ndermjet shume subjekteve te nje regjioni.

11. Me Konvente cdokujt brendajuridiksionit te ketyre shteteve anetare I garantohet: e drejta per jete, siguria
personale, liria nga skllaverimi, liria nga burgimi arbitrar, liria e mendimit, bindjes she fese etj.
Konventa ne disa raste parashikon dis kufizime te cilat mund te behen ne shfrytezimin e ketyre te drejtave
ne interes te sigurise kombetare ose publike, te mbrojtjes se shendetit ose moralit a te mbrojtjes se te
drejtave dhe lirive te njeriut. Keto kufizime mund te zbatohen vetem nese jane te parashikuara me ligj.
Me Konvente eshte paraparekrijimi I dy organeve qe duhet te sigurojne respektimin e obligimeve nga
Konventa. Keto jane:
 Komisioni Evropian per te Drejtat e Njeriut
 Gjyqi Evropian per te Drejtat e Njeriut
KOMISIONI EVROPIAN I TE DREJTAVE TE NJERIUT
Perbehet nga po aq anetare sa ka pale kontraktuese. Asnje shtetas nuk mund te kete ne Komision me
shume se nje shtetas te vetin. Anetaret e Komisionit zgjedhen nga Komiteti I Ministrave I Keshillit te
Evropes per gjashte vjet dhe mund te rizgjedhen. Perseritja behet per cdo tre vjet nga gjysma e numrit te
pergjithshem te anetareve.
Komisioni eshte kompetent per te shqyrtuar ankesat lidhur me cenimin eventual te dispozitave te
Konventes nga ndonje shtet kontraktues, ne baze te ankeses qe mund te beje ndonje shtet, OJQ, grup
personash apo individ. Komisionit I kane arritur qe nga viti 1955 me teper se 25.000 ankesa,shumica e
tyre jane nga individet.
GJYKATA EVROPIANE PER TE DREJTAT E NJERIUT
Kjo gjukate ka kompetence shqyrtimin e cdo rasti qe I referohet interpretimit apo zbatimit te Konventes,
te cilin ia paraqesin palet kontraktuese, shtetasit qe u jane shkelur te drejtat nga konventa ose Komisioni
Evropian per te DNJ. Gjykata eshte krijuar me 21 janar 1959.
Gjykata perbehet nga po aq gjyqtare sa ka anetare Keshilli I Evropes , nga te cilet asnje shtet nuk mund te
kete me shume se nje shtetas te vetin. Gjyqtaret I zgjedh Asambleja Parlamentare e Keshillit te Evropes
dhe marrin pjese ne gjykate ne cilesi personale. Mandati I tyre zgjat 9 vjet dhe mund te rizgjidhen, 1/3
zgjedhet cdo 3 vjet. Me 1994 mandati I tyre eshte shkurtuar ne 6 vjet dhe u ndalohet te ushtrojne
funksione qe do te mund te venin ne dyshim pavaresine e tyre.
Gjykata merr ne shqyrtim rastin vetem pasi Komisioni ta kete shqyrtuar dhe te kete vertetuar se perpjekjet
per zgjidhje gjuqesore kane deshtuar. Individet dhe grupet e individeve nuk mund te paraqiten
drejtperdrejt ne Gjykate, mirepo ekziston mundesia qe nje individ te dal terthorazi nepermjet Komisionit
para Gjykates dhe ankesa individuale e bere Komisionit te fitoje epilogun e fundit ne gjykate, meqenese
Komisionit I edhte dhene e drejta per te paraqitur kontestin para gjykates.

12. KOMITETI I MINISTRAVE
Eshte organ I krijuar me Statutin e Keshillit te Evropes e jo me Konventen Evropiane. Statuti e ka
precizuar perberjen, organizimin dhe funksionet e Komitetit te Ministrave. Komiteti edhte nje organ
politik.
(a) Perberja
Perbehet nga nje perfaqesues I shteteve anetare te Keshillit, qe sipas rregullit jane ministrat e puneve
te jashtme. Anetaret e Komitetit veprojne si perfaqesues te qeverive te veta,gjate kohes kur s’jane te
pranishem ministrat e puneve te jashtme, punet e perditshme I kryejne zevendesit e tyre.
(b) Funksionet
Ka funsione te ndryshme dhe para se gjithash te jete keshill administrues ose trup I Keshillit qe bie
vendime por edhe disa qe kane te bejne me te drejtat e njeriut nga Konventa Evropiane.
 Komiteti I Ministrave e shqyrton rastin ne baze te raportit te Komisionit, por nuk eshte I
lidhur me perfundimet e tij
 Vendos me shumice prej 2/3 te anetareve qe marrin pjese ne mbledhje se a eshte shkelur
Konventa dhe ne rast pozitiv percakton afatin
 Ne disa raste miraton qendrimin e komisionit se eshte shkelur konventa
 Kontrollon permbushjen e vendimeve te tij
 Eshte I autorizuar te mbikqyre permbushjen e vendimeve te gjykates
SEKRETARI I PERGJITHSHEM I KESHILLIT TE EVROPES
Eshte zyrtari me I larte I Keshillit te Evropes, e zgjedh Asambleja Parlamentare per nje afat 5 vjecar
midis kandidateve qe I percakton Komiteti I Ministrave. Eshte depozitar I ratifikimeve te Konventes,
ai duhet te jete I informuar per te gjitha masat e marra dhe arsyet qe e kane shtyre ndonje shtet t’I
derogoje detyrimet e tij nga Konventa ne rast lufte ose rreziku tjeter publik qe kercenojne jeten e
kombit. Shteti I tille duhet te njoftoje Sekretarin e Pergjithshem te Keshillit te Evropes per daten kur
keto masa kane pushuar te zbatohen.
Funksioni me I rendesishem I Sekretarit te Pergjithshem te Keshillit te Evropes ka te beje me
mbikqyrjen e zbatimit te Konventes. Neni 57 I Konventes parashikon se palet kontraktuese duhet t’I
japin, kur ai te kerkoj shpjegime per menyren se si legjislacioni I tyre I brendshem siguron zbatimin
efektiv te te gjitha dispozitave.

13. PROTOKOLLET NE KONVENTEN EVROPIANE PER MBROJTJEN E TE DNJ
Para se te nenshkruhet Konventa, Asambleja kishte propozuar qe te drejtave ekzistuese t’i shtohen tri
te drejta te tjera. Protokolli I pare eshte miratuar me 20 mars 1952 kurse te tjeret prej vitit 1963 deri
me 1994.
Protokolli Nr.1
 E drejta e posedimit dhe e mrojtjes se pasurise
 E drejta per shkollim
 E drejta per te marre pjese ne zgjedhje te lira te organeve te pushtetit
Protokolli Nr.4
 Ndalohet privimi nga liria per shkak te borgjit
 Parashikohet liria e qarkullimit te lire
 Ndalohet perjashtimi I shtetasit te vet
 Ndalohet debimi kolektiv I te huajve
Me Protokollin Nr.6 eshte hequr denimi me vdekje
 E drejta e shtetasit te huaj qe te mos debohet pos ne baze te vendimit te marre me ligj
 E drejta e personit te denuar per veper penale te paraqese kerkese gjykates me te larte qe ta
shqyrtoje denimin e tij
 E drejta per zhdemtim te personit qe eshte denuar me gabim gjyqesor
 E drejta qe te mos ndiqet dy here per te njejten veper
 Barazia e te drejtave dhe pergjegjesive midis bashkeshorteve
Protokollet te tjera 2, 3, 5, 8, 9 kane te bejne me ndryshimet institucionale qe jane bere ne Konvente.
GJYKATA E RE EVROPIANE PER TE DREJTAT E NJERIUT
Eshte themeluar ne baze te Protokollit Nr.11²¹ te Konventes Evropiane me 11 maj 1994 per te
permiresuar efektshmerine e tij ne brojtjen e te drejtave dhe lirive te njeriut. Protokolli ka hyre ne fuqi
me 1 nentor 1998 dhe prej kesaj date monitorimi behet ne baze te organizimit te ri.
Perberja e gjykates
Kjo gjykate perbehet nga po aq gjyqetare sa eshte nr I paleve kontraktuese te Konventes, te cilet
duhet te kene kualifikimet e njejta me ato te Gjykates se vjeter, te kene autoritet te larte moral dhe te
kene kualifikimet qe kerkohen per emerime ne pozite te larte gjyqesore. Ata veprojne ne cilesi

14. personale dhe nuk bene te merren me pune te tjera . Zgjidhen nga Asambleja Parlamentare me mandat
6 vjecar me te drejte rizgjedhjeje. Mandati I gjysmes se gjyqetareve te zgjedhur ne zgjedhjet e para
skadon pas tre vjetesh, percaktohen me short, mandati I gjyqetarit perfundon kur I mbush 70 vjet, nuk
mund te shkarkohet nga detyra perpos kur gjyqetaret e tjere vendosin me 2/3 e votave se ai me nuk I
permbush me kushtet e kerkuara.
Organizimi I gjykates
Per shqyrtimin e rasteve te parashtruara perpara Gjykates Konventa ka parapare tri tipe organesh:
 Komitetet 3 anetareshe
 Dhomat 7 anetareshe
 Dhoma e Madhe 17 anetareshe
-Komitetet mund ta deklarojne si te paparanueshme ose ta heqin nga lista e ceshtjeve kerkesen e
parashtruar nga ndonje individ, OJQ ose grup I individeve qe vertetojne se u jane shkelur te drejtat e
parapara me Konvente dhe Protokolle te Konventes nga Pala kontraktuese.
-Dhomat 7 anetareshe vendosin per pranueshmerine dhe themelsine e parashtresave ndershteterore
me te cilat nje pale I terheq verejtjen gjykates ne cfaredo shkelje te dispozitave te Konventes ose te
Protokolleve te saj nga ndonje shtet tjeter konrtaktues si edhe per parashtresat individuale.
-Dhoma e Madhe perbehet nga 17 gjyqetar perfshire ketu kryetarin, zevendeskryetaret, nenkryetaret,
kryetaret e dhomave dhe gjyqetare te tjere te zgjedhur ne pajtim me rregulloren e gjykates.
Dhoma e Madhe shqyrton:
1. Ankesat ndershteterore
2. Rastet te cilat ia kalojne dhomat
3. Rastet qe kane te bejne me krekesen e nje pale pas vendimit te dhomes
4. Aplikimet individuale
Juridiksioni I gjykates
Juridiksioni I gjykares dhtrihet mbi te gjitha ceshtjet qe kane te bejne me interpretimin dhe zbatimin e
Konventes dhe Protokolleve te saj, sic percaktohet me nenet 33, 34, 47.
Neni 35 parashikon se Gjykata mund te merret me nje ceshtje:
a) Vetem pasi te jene shterrur te gjitha mjetet e brendshme ligjore ne perputhje me rregullat e se
drejtes nderkombetare
b) Qe ankuesi duhet t’ia paraqese krekesen e ti gjykates brenda 6 muajvr nga data e marrjes se
vendimit perfundimtar ose dates kur ankuese ka marr dijeni per vendimin

15. Gjykata nuk merret me asnje krekese individuale te bere ne baze te nenit 34 qe eshte:
a) Anonime
b) Eshte ne thelb e njejte me nje kerkese qe eshte shqyrtuar tashme nga gjykata ose I eshte paraqitur
per shqyrtim ndonje instance tjter nderkombetare hetimore
c) Ankesa e nenshkruar duhet te permbaje te dhenat personale te ankuesit; emrin e pales
kontraktuese kunder se ciles parashtohet ankesa,lenden e ankeses dhe dispozitat e Konventes qe
jane shkelur
Procedura para gjykates
Ne rast se parashtohet ankesa gjykata e fillon shqyrtimin e saj ne prani te perfaqesuesve te paleve.
Shqyrtimi i çështjes para Gjykatës fillon normalisht në formën me shkrim. Kryetari I Dhomës i konsulton
agjentët e palëve, delegatët dhe ankuesin se a e konsiderojnë procedurën me shkrim si të nevojshme dhe
kur merr nga cili do përgjigje pozitive, ky I cakton afatet brenda të cilëve palët duhen ti parashtrojnë
shkresat dhe dokumentet tjera. Edhe vërejtjet paraprake lidhur me kompetencën, palët duhet ti bëjnë
brenda këtij afati.Këto shkresa me përjashtim të ankesës së parë,duhet të dorëzohen në 40 kopje.
Regjistruesi më pas ua transmeton këto gjyqtarëve, agjentëve të palëve dhe ankuesit. Pas kësaj, Kryetarii
Dhomës e cakton datën e shqyrtimit me gojë, por prapë pasi të jetë konsultuar me palët. Ai e përcakton
rendin sipas të cilit do të ftohen për të marrë fjalën avokatët, këshilltarët ose personat tjerë që u ndihmojnë
atyre si dhe ankuesi.
Vendimi i Gjykatës
Kur Gjykata konstaton shkeljen e Konventës ose të Protokollit të saj, e drejta e brendshme e shtetit në
fjalë mundëson vetëm mënjanimin e pjesshëm të pasojave. Më së shumti procedura para Gjykatës
përfundon me vendim gjyqësor. Vendimi i tillë duhet të përmbajë emrat e kryetarit dhe gjyqtarëve që e
përbënin Dhomën,datën kur është marrë vendimi, palët, emrat e avokatëve dhe këshilltarëve, emrin e
ankuesit, avokatit ose këshilltarit të tij, faktet, arsyet dhe vendimin. Në qoftë se vendimi është marrë me
shumicë, atëherë duhet shënuar kush e përbënte shumicën. Kur vendimi është marrë njëzëri, çdo gjyqtar
ka të drejtë të paraqesë mendimin e ndarë. Vendimi i Gjykatës është përfundimtar. Vendimet e Dhomës
bëhen përfundimtare:a) kur palët deklarojnë se nuk do të kërkojnë që çështja të qitet përpara Dhomës së
Madhe, kur kalojnë tre muaj nga marrja e vendimit, në qoftë se nuk kërkohet që çështja të qitet përpara
Dhomës së Madhe, ose
c) kur kolegji prej pesë gjyqtarëve e refuzon kërkesën për t‟iu drejtuar Dhomës së Madhe.
Vendimi i Gjykatës publikohet. Kjo bëhet në dy gjuhët zyrtare: anglisht dhe frëngjisht, kurse nga viti
1968 përkthehen në rast se gjuha angleze dhe frënge nuk janë gjuhë shtetërore të shtetit drejtpërsëdrejti të
interesuar.
Karta Sociale Evropiane dhe Miratimi i Kartes Sociale Evropiane
Siç është cekur më lartë,Konventa Evropiane për mbrojtjen e të drejtave të njeriut, përmbante në esencë të
drejtat që i takojnë grupit të të drejtave dhe lirive civile dhe politike, por kishte lënë anash çështjen e të
drejtave ekonomike dhe sociale.

16. Të drejtat e mbrojtura (lista e te Drejtave)
Kartën Sociale Evropiane eshte e ndare ne tri pjese ne pjesen e pare jane:
 e drejta për punë-
 e drejta për kushte pune të përshtatshme-
 e drejta për kushte të drejta dhe të shëndosha për punë (siguri në punë)-
 e drejta për shpërblim sipas kritereve të drejta, që tiu sigurojnë punëtorëve dhe familjeve të tyre
një nivel jetese të kënaqshëm-
 e drejta për tu organizuar për mbrojtjen e interesave të tyre ekonomike dhe sociale-
 e drejta për të bërë marrëveshje kolektive dhe e drejta e grevës-
 e drejta e fëmijëve dhe e të rinjve për mbrojtje kundër rreziqeve fizike dhe morale-
 e drejta e grave të punësuara për mbrojtje speciale në rast lindjeje-
 e drejta për të pasur mjete të përshtatshme orientimi profesional-
 e drejta për kualifikim profesional-
 e drejta për mbrojtjen e shëndetit-
 e drejta për sigurime shoqërore-
 e drejta e asistencës sociale dhe shëndetësore-
 e drejta e përfitimit nga shërbimet shoqërore-
 e drejta e personave me invaliditet për përgatitje profesionale dhe ri aftësim profesionaldhe ri
përshtatje në shoqëri-
 e drejta e familjes për mbrojtje sociale, ligjore dhe ekonomike-
 e drejta e nënave dhe e fëmijëve për mbrojtje sociale dhe ekonomike-
 e drejta për të fituar për jetë në kushte të barabarta,në territorin e palëve të tjera kontraktuese,
 e drejta e punëtorëve migrantë dhe e familjeve të tyre për mbrojtje dhe ndihmë.
Ne pjesen e dyte permban detyrimet ligjire qe kane marre palet per te siguruar ushtrimin efektiv te
tedrejtave te proklamuara.
Detyrimet juridike qe marrin Palet
Pjesa e trete e kartes permbane detyrimet qe Palet marrin duke ratifikuar karten. Palet kontraktuese
zotohen qe pjesen e pare te kartes ta konsiderojne si nje deklarate qe percakton objektivat te cilat ajo do te
perpiqet ti realizoje me te gjitha mjetet perkatse.
Masat e implementimit-
Pjesa e katërt e Kartës sociale evropiane përmban dispozitat që kanë të bëjnë me mbikëqyrjen e zbatimit
të detyrimeve të shteteve kontraktuese.
Raportet kombëtare-
Karta ka paraparë se palët duhet të paraqesin dy lloje raportesh:
1) raportet dyvjeçare lidhur me atë se si zbatohen dispozitat e Pjesës II të Kartës,që shteti i caktuar i
kapranuar, dhe
2) raportet që paraqesin palët lidhur me dispozitat e Pjesës II që ato nuk i kanë pranuar. Për shkak
tëstërngarkimit të organeve të kontrollit që është pasojë e shtimit të numrit të palëve kontraktuese, në
fillim të 90ve është vendosur që raportimi prej tash të jetë në baza të ndryshme, me ç‟rast ka mbetur
detyrimi I raportimit dyvjeçar, por tani vetëm për një numër të kufizuar të dispozitave.Këto raporte i
paraqiten Sekretarit të Përgjithshëm të Këshillit të Evropës. Kopjet e tyre duhet domosdo tidërgohen
organizatave kombëtare të punëdhënëse dhe të punëtorëve të cilat do të ftohen të përfaqësohen

17. nëmbledhjet e Komitetit qeveritar. Raportet që paraqesin palët shqyrtohen në katër organe të ndryshme.
Dy ngakëto janë specifike për Kartën sociale evropiane, ndërsa dy të tjera janë organe të rregullta të
Këshillit tëEvropës. Këtë janë: Komiteti i ekspertëve,Komiteti qeveritar, Asambleja konsultative dhe
Komiteti iministrave.
Organet për implementimin e Kartes
a) Komiteti i Ekspertëve-
Përbëhet nga jo më shumë se shtatë anëtarë që i emëron Komiteti i ministrave nga një listë ekspertësh
tëpavarur, nga radha e shtetasve të shteteve anëtare të Këshillit të Evropës, e jo vetëm të palëve
kontraktuesetë Kartës,me kusht që dy asnjëherë nuk mund të jenë nga një shtet dhe se duhet siguruar një
përfaqësim tëdrejtë gjeografik. Këta emërohen për gjashtë vjet dhe mund të riemërohen prapë. Tani
Komiteti I ekspertëveka 9 anëtarë,këta i propozojnë shtetet palë. Mandati i tyre është gjashtë vjet dhe
mund të riemërohen. Protokolli për ndryshimin e Kartës soc.evro. ka pasur për qëllim ta bëjë më efikas
mekanizmin mbikëqyrës, eka autorizuar Komitetin e ekspertëve të pavarur të jape mendime juridike se a
janë ligjet kombëtare dhe praktikat e shteteve në pajtim me detyrimet nga Karta dhe të publikojë këto
mendime.
b) Nenkomiteti I KomitetitSocial Qeveritar (Komiteti Qeveritar)-
Konkluzionet e Komitetit të ekspertëve bashkë me raportet e shteteve i paraqiten për shqyrtim Komitetit
qeveritar. Ky përbëhet nga një përfaqësues isecilës palë kontraktuese dhe më së shumti dy përfaqësues të
ftuar të organizatave ndërkombëtare të punëdhënësve dhe dy organizatave ndërkombëtare të punëtorëve si
vëzhgues me status konsultativ. Komiteti qeveritar i paraqet Komitetit të ministrave raportin me
konkluzione duke i bashkangjitur raportin e Komitetit të ekspertëve.
c) Asambleja Konsultative-
Është një ndër organet statusore të Këshillit të Evropës. Ky organ konsultativ I autorizuar të shqyrtojë
çështjet nga kompetenca e tij dhe të paraqesë konkluzionet e veta në formë rekomandimi Këshillit të
ministrave. Asambleja konsultative përbëhet nga përfaqësuesit e secilit anëtarë të zgjedhur nga parlamenti
ose emëruar në mënyrë që ai e përcakton. Këta duhet të jenë shtetas të shtetit që e përfaqësojnë, por nuk
mund të jenë njëherësh anëtarë të Komitetit të ministrave. Kompetenca e tij është thjeshtë konsultative,
por jo pandikim, për shkak se si organ vërtetë parlamentar e përfaqëson opinionin publik të shteteve
anëtare.
Ç) Komiteti i Ministrave
Sipas statutit të Këshillit të Evropës, Komitetit i ministrave në fakt mund të bëjë vetëm rekomandime dhe
mund të kërkojë nga anëtarët ta informojnë për aksionet që kanë marrë në lidhje me këto rekomandime.
Sistemi Ndëramerikan i të Drejtave të Njeriut
Hyrje
Përparimi dhe mbrojtja e të drejtave të njeriut në kontinentin amerikan lidhen me veprimtarinë e
Organizatës së Shteteve Amerikane (OSHA),që është organizata me e vjetër regjionale në botë. Ideja e
formimit të OSHA-së lidhet me emrin e Shimo Bolivarit, I cili në „Kartën e Xhamajkës‟ 1815
angazhohej për krijimin e një lidhjeje të popujve të Amerikës që kanë një origjinë, gjuhë, një fe dhe
zakone të njëjta. Si rezultat i kësaj mbahetKongresi i Panamasë më 1826.

18. Sistemi I te drejtave te njeriut I bazuar ne Karten e Organizates se Shteteve Amerikane-
Karta e OSHA-së,është traktat shumëpalësh ose Kushtetua e OSHA-së. Karta është miratuar
nëKonferencën e IX ndëramerikane (Bogota 1948), kur e nënshkruan përfaqësuesit e të gjitha 23 shteteve
amerikane. Në preambulën e Kartës theksohet se „misioni historik i Amerikës është ti ofroj njeriut vendin
e lirisë dhe një mjedis të favorshëm për zhvillimin e personalitetit të vet dhe realizimin e aspiratave te tij
të drejtpërdrejta‟. Karta e OSHA-së ipërmend të drejtat e njeriut vetëm në kuadër të parimeve dhe të
drejtavedhe detyrave themelore të shteteve. Karta është plotësuar me Protokollin e reformave të Kartës së
OSHA-së (Protokolli I Bueno Airesit). Ky protokoll ka sjellë një risi të rëndësishme:Ka vendosur që
Komisioni ndëramerikan për të drejtat e njeriut, të bëhet një ndër organet e OSHA-së me detyrë themelore
të merret me „përparimin e respektimit dhe të mbrojtjes së të drejtave të njeriut dhe të
shërbejë si organ konsultativ I organizatës në këtë fushë‟.
Deklarata Amerikane për të Drejtat dhe Detyrat e Njeriut-
Deklarata parasheh se cdo qenie njerzore ka te drejte per jete, liri dhe sigrui personale, te drejte per barazi
para ligjit pa dallim race,seksi, gjuhes, feje etj, te drejte te manifestoje lirisht fene e vet, te drejte te
mendimit te lire, shfaqjes dhe perhajpes se ideve me cdo mjet, te drejte ne mbrojtje ligjore nga sulmet
shpifese ne nderin, dinjitetin, jeten private dhe familjare, te drejte ne shkollim qe do ta aftesoj per jete te
denje, te drejte per tiu drejtuar gjykatave per te siguruar mbrojtjen e te drejtave ligjore me te cilat cenohen
te drejtat elementare kushtetuese.
Deklarata amerikane ne dhjete nenet e fundit permbane detyrat qe ka cdo individ,nder te cilat bene pjese
detyra per te ndihmuar, mbajtur, shkolluar dhe mbrojtur femijet e vet te moshes jomadhore, detyra e
femijeve per te respektuar,ndihmuar, mbajtur dhe mbrojtur prinderit kur kjo eshte e nevojshme, detyra te
fitohet me se paku arsimi fillor, detyra per te marre pjese ne votme, detyra per tiu nenshtruar ligjeve,
detyra qe neraste katastrofe te beje aso sherbime qe jane ne fuqine e tij, detyra qe tepaguaje tatimet e
parapara me ligj dhe te punoje perderisa eshte i afte.
Deklarat amerikane eshte miratuar ne forme te rezolutes per c‟arsye disa autore mendonin se nuk ka
kurfare vlere juridike. Me kalimin e kohes karakteri i saj ka ndryshuar, ndersa sot konsiderohet se
Deklarata perben akt normativ qe permbaneinterpretimin autoritativ te te drejtave themelore te individit.
Konventa Amerikane per te Drejtat e Njeriut9.4.1 Miratimi I Konevntes
Gjate vitit 1966 dhe 1967 projekti eshte shqyrtuar gjersisht nga Komisioni nderamerikan per te Drejtat e
Njeriut kurse pastaj projekti I tij eshte shqyrtuar nga OSHA. Pas kesajky keshill ka miratuar projektin e ri
te Konventes. Pas kesajeshte ftuar konferenca Speciale Nderamerikan per te drejtat e njeriut ne San Jose
te Kosta Rikes (7-22 nentor 1969) e cila pergaditi tekstin final te Konventes I cili pasi qe u miratua u
nenshkrua me 22 nentor 1969 nga perfaqsuesit e 12 shteteve latino-amerikane. Konventa ka hyre ne fuqi
me 18 korrik 1978 dhe deri sot eshte ratifikuar nga 25 shtete,prej 35 shteteve antare te OSHA-se
Permbajtja e Konventes
Konventa ka gjithsej 82 nene te ndara ne tri pjese. Pjesa e pare i referohet detyrimeve te shteteve dhe
tedrejtave te mbrojtura. Pjesa e dyte i referohet Komisionit Nderkombetar per te Drejtat e Njeriut dhe
Gjykates Nderamerikane per te Drejtat e Njeriut. Pjesa e trete permbane rregullat lidhur me nenshkrimin,
ratifikimin,rezervat, ndryshimet dhe plotesimet, protokollet dhe denoncimin. Preambula e vendos sistemin
e lirive personale dhe drejtesise sociale ne kuader te insistucioneve demokratike me cka identifikohet
koncepti i saj ideologjik ne te cilin mbeshtet dhe perserit pohimin nga Deklarata amerikane se te drejtat e

19. njeriut nuk burojne nga fakti se dikush eshte shtetas i shtetit te caktuar, por bazohen ne atributet e
personalitetit njerzorqe arsyeton nevojen e mbrojtjes nderkombetare te te drejtave te njeriut.
Konventa permabne nje liste te gjate dhe definimin e te drejtave civile dhe politike, ne c‟grup bejne
pjese:e drejta per jete,
 e drejta per trajtim human, ndalimi i skllaverise,
 e drejta per liri personale,
 e drejta per gjykim korrekt, parimi i jo retroaktivitetit,
 e drejta per demshperblim,
 e drejta per mbrojtje te nderit e dinjitetit,
 e drejta per martese dhe krijimit te familjes,
 e drejta per emer,te drejtat e femijes,
 e drejta per shtetesietj.
Pese nga keto te drejta dhe liri nuk kane qene te futura ne Paktin per te drejtat civile dhe politike, sic jane:
e drejta e prones, liria nga ekzili,ndalimi i perzenies kolektive, e drejta e pergjegjes dhe e drejta e azilit.
Nga ana tjeter, e drejta e shkollimi, te cilen e eprmbane Protokolli i Pare i Konventes Evropiane, nuk
eshte e mbrojtur ne menyre speciale neKonventen Amerikane.
Ne kete konvente verehen disa leshime,sic jane: mospermendja e se drejtes pervetvendosje, e cila nuk
konsiderohet si e drejte individuale ne kuptimin e ngushte, por si e drejte qe eshte edomosdoshme per
shfrytezimin e te gjitha te drejtave tjera te njeriut, te drejtat e pakicave qe mund te ketenjefare rendesie
persa i perket popullsise indigjene, etj.
Mekanizmat mbrojtese te Konventes (Organet e Kontrollit)
Konventa anerikane per te drejtat e njeriut ka parapare dy organe qe do te jene kompetente per mbrojtjen
ete drejtave nga Konventa. Keto jane:-Komisioni Nderamerikan per te drejtat e njeriut dhe-Gjykata
Nderamerikane per te drejtat e njeriut
Komisioni Nderamerikan per te drejtat e njeriut9.5.1.1 Perberja e Komisionit
Ky komision perbehet nga 7 anetare,te cilet i zgjedh Asambleja e Pergjithshme e OSHA-se,nga lista e
kandidateve qe i propozojne shtetet anetare dhe qe duhet te kene cilesi te larta morale dhe aftesite njohura
ne fushen e te drejtave te njeriut, qe sherbejne ne cilesi personale, qe duhet te garanton pavaresine e tyre.
Ne komision nuk mund te jene te perfaqesuar ne te njejten kohe dy shtetas te nje shteti. Anetaret zgjedhen
pervjet dhe mund te rizgjedhen vetem edhe nje here. Derisa u zgjate mandati anetaret e Komisionit nuk
bene te ushtrojne asnje aktivitet tjeter qe do te mund te ndikonte ne pavaresine ose paanshmerine e tyre.
Komisioni mblidhet rregullisht se paku dy here ne vit per nje kohe jo me shume se 8 jave, por mund te
mbane edhe mbledhje te jashtezakonshme kur eshte e nevojshme, qe eshte bere gati si rregull.
Funksionet dhe Kompetencat e Komisionit
Funksioni kryesor i Komisionit eshte „perparrimi i respektimit te te drejtave te njeriut‟. Duke u nisur nga
kjo, Komisioni eshte i autorizuar:-te zhvilloje nder popuj vetedijen per te drejtat e njeriut,-tu jape
rekomandime qeverive,-te kerkoje nga qeverite informata per masat qe kane ndermarre ne fushen e te
drejtave te njeriut,-te pergatise studime dhe raporte,-tu pergjigjet pyetjeve te shteteve,-te ndermarre
aksione me rastin e peticioneve dhe-ti parashtroje raport vjeter Asamblese se Pergjithshme te OSHA-se.

20. Procedura para Komisionit
Shqyrtimi i ankesave fillon me kerkesen e informates nga Komisioni prej qeverise se shtetit pergjegjes
perkinse shkelje. Komisioni mund te vertetoje faktet e parashtruara ne peticion ose parashtrese dhe po qe
e nevojshme edhe te beje hetime. Komisioni mundet po qe se kerkohet te degjoje palet. Komisioni u vehet
ne dispozicion paleve te interesuara ne menyre qe te arrieht zgjidhja miqesore. Ne rast kur palet nuk
arrijne zgjidhje miqesore, Komisioni harton raportin ku parashtrohen faktet dhe konkluzionet te te cilat ky
ka ardhur.Ky raport u dorezohet shteteve te interesuara, te cilat nuk jane te lira ta publikojne. Konventa
nuk sakteson secfare eshte vlera juridike e mendimit te Komisionit me te cilin konstatohet cenimi i
konventes, por shikuarformalisht ky nuk ka force detyrimore sikurse vendimi i Gjykates. Megjithkete, ky
eshte vendim juridik autoritativ i organit qe eshte autorizuar nga konventa per „ceshtje te permbushjes se
detyrimeve qe kane ndermarre shtetet pale‟.
Veprimtaria e Komisionit
Raportet e para per shkeljet e renda te te drejtave te njeriut datojne nga fillimi i te 60-ve dhe kishin te
benin me Kuben, Haitin dhe Republiken Dominikane.Njeri nder funksionet e Komisionit eshte shqyrtimi i
peticioneve per shkeljen e te drejtave te njeriut, qe mund te parashtrojne individet, grupet ose organizatat
joqeveritare. Kjo e drejte perben nje karakteristike te shquar te Konventes Amerikane ne krahasim me
Konveten Evropiane dhe Paktin nderkombetar per te drejtat civil edhe politike, ngase ky eshte organi i
vetem nderkombetar te cilit i eshte dhne si competence kryesore dhe epergjithshme te pranoje dhe te
merret me parashtresat individuale per shkeljen e te drejtave te njeriut.
Puna ekomisionit ka qene shume veshtire per shkak se vepronte ne nje mjedis jo te favorshem per
realizimin e qellimeve te tij, mjedis ku sundonin regjimet diktatoriale dhe ku nen pretekst te luftes kunder
komunizmit beheshin shkelje te panumerta te te drejtave te njeriut. Kjo ka ndikuar qe atij ti drejtohen nga
disa qindraankesa per cdo vit, te cilat kishin te benin ne te shumten e rasteve me burgimet masive
arbitrare, perdoriminsistematik te torturave, personat e zhdukur, mungesen e plote te mjeteve jurdike,
debime nga shtetet pavendim gjyqesor dhe shkelje te tjera te ngjashme me te cilat cenohen rende te gjitha
standardet civilizuese.
Punen e komisionit e veshtirsonte shume edhe mungesa e bashkepunimit nga ana e qeverive te
interesuara,te cilat ne shumicen e rasteve i ofronin Komisionit informata te pakta dhe perpiqeshin me
shume ta mbuloninrastin e parashtruar Komisionit, sesa ta hetonin dhe te cilat ne keto raste me shume
vepronin si kundershtaresesa si partnere te vullnetshem. Puna e Komisioni paraqitet ne raportet vjetore te
parashtruara Asamblese se Pergjithshme te OSHA-se. Keshtu,me 1978 afro gjysma e raportit u referohej
ankesave individuale.
Gjykata Nderamerikane per te Drejtat e Njeriut
Themelimi dhe perberja e gjykates
Konventa amerikane percakton organizimin, kompetencat, funksionet dhe procceduren para Gjykates.
Sipas Konvetes, Gjykata perbehet nga 7 gjyqtare te zgjedhur ne cilesi individuale nga radha e juristeve
me autoritetme te larte moral dhe aftesite njohura ne fushen e te drejtave te njeriut. Te drejten per te
propozuar dhe perte marre pjese ne zgjedhje te gjyqtareve kane vetem shetetet pale te Konventes.
Gjyqtaret zgjedhen per njeperiudhe 6 vjecare dhe mund te rizgjedhen vetem nje here. Konventa ua ka lene
shteteve anetare te vendosinse ku do te jete selia e Gjykates. Me 1 korrik 1978 Asambleja e Pergjithshme
e OSHA- se propozoi qe Gjykatate vendoset ne Kosta Rike, ne shenje pranimi shtetit ku ishte miratuar
konevnta, qe e kishte ratifikuar i pariKonevnten. Gjykata nuk eshte organ i sistemi nderamerikan sic eshte
Komisioni. Kjo do te thote se ajo eshtekompetente vetem ne raste te parapara me Konvente, respektivisht
per shtetet anetare te Konventes.

21. Kompetenca e Gjykates
Gjykata nderamerikane eshte orgna gjyqesor autonom. Gjykata eshte kompetente te zgjidhe
mosmarreveshjet dhe te jape mendime keshilledhenese. Konventa percakton se vetem shtetet pale dhe
Komisioni mund ti parashtrojne raste Gjykates. Individet nuk mund ti parashtrojne raste Gjykates, ky
vendim eshte marre ngase shumica e shteteve jane deklaruar se nuk jane te gatshme te pranojne te drejten
e individeve ti drejtohen Gjykates. Vendimi i Gjykates eshte definitiv dhe i pa apelueshem. Gjykata kur
gjene se ekziston cenimi i te drejtave dhe lirive mund te kerkoje:
a) qe pales se demtuar ti sigurohet gezimi i te drejtes ose lirise se tij qe eshte cenuar
b) te eliminohen pasojat e veprimeve qe kane shkaktuar shkeljen e te drejtave dhe lirive te tilla
c) ti jepet demshperblimi pales se demtuar.
Gjykata parashtron raport vjetor per cdo mbledhje te rregullt Asamblese se Pergjithshme te OSHA-se,ne
tecilin thekson posacerisht rastet kur ndonje shtet nuk ka vepruar ne pajtim me vendimet e saj dhe
parashtron rekomandimet e veta lidhur me kete. Derisot Gjykata ka marre pak vendime ne ceshtje
kontestimore dhe keto kishin te benin kryesisht me personat e zhdukur dhe vrasje te civileve.
Kompetenca keshilldhenese e Gjykates
Konventa amerikana ka parapare se shtetet anetare te OSHA-se mund te kerkojne nga Gjykata keshille ne
lidhje me interpretimin e Konventes dhe te cdo marreveshje tjeter nderkombetare nga fusha e te drejtave
te njeriut, e qe ka te beje me sendertimin e te drejtave te njeriut ne shtet qe i takon sistemit nderamerikan.
Ketete drejte e kane edhe organet e organizates si Asambleja e Pergjithshme, Mbledhja konsultative e
ministravete puneve te jashtme, Keshillat, Komiteti juridik nderamerikan, Komisioni nderamerikan per te
drejtat e njeriut dhe Sekretariati i Pergjithshem. Gjykata deri me sot uk ka sjelle shume vendime
keshilldhenese per shkak te jo gatishmerise se shteteve dhe organeve te OSHA-se qe ti drejtohen. Nga tete
kerkesat e para,pese i kane parashtruar shtetet,ndersa tri Komisioni nderamerikan per te drejtat e njeriut.
PJESA E DYTË TE DREJTAT THEMELORE TE NJERIUTTE MBROJTURA ME TE
DREJTENNDERKOMBETARE1. Historiku i skllaverise
Ndalimi i skllaverise dhe i tregtise me skllever paraqet fillimin e veprimtarise nderkombetare ne
mbrojtjen e te mirave kryesore njerzore. Perpjekjet e shteteve per ndalimin e skllaverise datojne nga fundi
i shek XVIII dhefillimi i shek XIX.
Deri atehere skllaveria jo vetem qe sihte e pranuar, por shtetet e medha (Anglia, Spanja,Portugalia,
Holanda dhe Franca) lufotnin per monopol ne tregtine me skllever, si nje veprimtari shume e leverdishme.
Sklleveria dhe venia e zezakeve dhe e personave te racave tjera pos te bardheve, ne pozite te skllavit, jane
konsideruar shume gjate si fenomen krejtesisht normal nga ka dale, se keta mund te jene objekt pronesie
sikurse edhe cdo send tjeter.
Nisur nga kjo qe ne vitin 1441 fillon gjuetia e sklleverve zezake ne jugte kepit Bajador, dhe qe nga
atehere evropianet fillojne te sjellin ne tregje skllever nga Afrika per shitje. Nga viti 1510 fillon trafiku i
vertete i zezakve ne Amerike. Nuk dihet sakte kur ka arritur zezaku i pare ne Amerike,por mendohet se
nje apo dy mund te kene arritur me Kolumbon me 1492. Realizimi i trafikut masiv filloi me1518 kur
Kurora mbreterore e Spanjes autorizoi transportimin e 4000 zezakeve per ne Espanjolle, Kube,Xhamajke
dhe Puerto Rico. Me pastaj zezaket fillojn ti dergonin ne Brazil, megjithese nuk dihet sakte kur.Sklleverit
shiteshin ose kembeheshin per gjesende te ndryshme si per drithera, qilima, shufra metali, ene bakri, arme
zjarri, barut, raki, cigare, lekura, pelhura, mendafsh etj. Kjo tregti shume gjate nuk eshtekonsideruar se
eshte ne kundershtim me krishterimin dhe me te drejten.
Sipas nje interpretimi, shtetet qe kane krijuar koloni ne Amerike, kane te drejte te sigurojne mireqenien e

22. tyre,kurse menyra me e mire per kete eshte qe te kultivojne kallamin e sheqerit, qe kerkon nje pune
temundimshme te cilen mund ta rezistojne vetem zezaket, prandaj importimi i zezakeve ne Amerike
eshtenevoje imperative.
Perpjekjet per ndalimin e skllaverise-
Se pari skllaveria si insitucion eshte ndaluar ne France me nje ligj te miratuar me 1791. me pastaj
shembullin e Frances e kane ndjekur Danimarka , qe ishte vendi i pare qe ndermori masa per ndalimin e
tregtise me skllever. Anglia ndaloi tere trafikun me skllever ne dominionet e saj me 1807. Hapat per
ndalimin e tregtise me skllver deri me 1830 kishin ndermarre edhe shumica e vendeve latino-amerikane
sado qe efektet e drejtperdrejta ishin te pakta, sepse trafiku legal ishte ndaluar, por trafiku ilegal kishte
vazhduar gati gjate tere shek.XIX.
Grupin e fundit te shteteve qe e suprimuan skllaverine e perbejne Rusia dhe SHBA-te. Sic dihet, e drejta
nderkombetare e re duke filluar nga shek. XIX ka pasur disa rregulla, sipas te cilave e drejta e fitimit te
prones ne disa objekte mund te kufizohej ne disa raste. Sipas kesaj njeriu pa marre parasyh ciles race i
takon,nuk mund te jete object pronesie dhe duhet te gezoje te drejtat natyrore kurse skllaveria eshte ne
kundershtim me te drejten natyrore.- nuk mund te kete pronesi te njeriut mbi njeriun- ne asnje pjese te
botes nuk eshte lejuar tregtia me skllver dhe konform me kete ligjet e brendshme qelejojne kete tregti jan
nul per te drejten nderkombetare- tregjet e sklleverve nuk jane te ligjshme dhe ndalohet cfardo forma ose
praktike e kesaj tregtie, dhe- cdo skllav behet i lire kur te gjendet ne territorin e ndonje shteti te
qyteteruar.
Rezultati i pare i rendesishem ne planin nderkombetar eshte nje deklarate kunder tregtise me zezake,
emiratuar ne Kongresin e Vjenes me 8 shkurt 1815, e cila permbane gjykimin solemn te tregtise me
skllever. Me te, tregita me skllever shpallet e „neveritshme nga pikepamja e njerezishmerise dhe e moralit
tepergjithshem‟. Me 1841 ne Londer lidhet marreveshja e pare shume paleshe ndermjet Anglise, Austrise,
Frances,Prusise dhe Rusise, per pengimin e tregtise me skllever, me te cilen tregtia me skllever barazohet
me piraterine dhe percaktohen zona te gjera te kontrollit.
Ndalimi i tregtise me gra dhe femije
Papunesia kronike ne shume vende te botes, sidomos nder gra, ka ndikuar ne perhapjen e dukurise se
rekrutimit te tyre me qellim te shfrytezimit per prostitucion. Me qellim te pengimit te kesaj dukurie,
shtetet kane lidhur shume marreveshje. Keshtu, me 18 maj 1904 ne Paris eshte lidhur Marreveshja e pare
per luftimine tregtise me rober te bardhe e cila i detyron shtetet qe ta luftojne tregtine me gra, te vendosin
mbikqyrjen mbi stacionet hekurudhore dhe portet hyrese, te mbledhin informata perkatese dhe ti kthejne
ne vendet ngakane ardhur grate dhe vajzat e rekrutuara ose te dyshimta se do te shfrytezohen per
prostitucion. Me 4 maj1910 eshte lidhur Konventa e re per pengimin e tregtise me rober te bardhe, me te
cilen shtetet detyrohen qete ndermarrin te gjitha masat e nevojshme per denimin e te gjithe atyre
personave, te cilet, me qellim tekenaqjes se epsheve te te tjereve, kane kontraktuar, kane derguar ose kane
mashtruar cilendo grua a vajze te moshes jomadhore, madje edhe nese ajo ka dhene pelqimin.
Me 2 dhjetor 1949 Asambleja e Pergjithshme eKombeve te Bashkuara ka miratuar Konventen per
ndalimin e tregtise me njerez dhe te eksploatimit te prostitucionit te personave te tjere, e cila konfirmon
instrumentet nderkombetare te miratuara gjate periudhesse Lidhjes se Kombeve dhe nen kujdesin e saj.
II. MBROJTJAE PAKICAVE1. Historiku i Mbrojtjes se pakicave
Ceshtja e mbrojtjes se pakicave imponohet edhe sot per shkak se numri i shteteve me popullsi te perzier
ne pikepamje etnike, racore,fetare ose gjuhesore eshte shume I madh. Perpjekjet per permiresimin e

23. pozites se pakicve jane te vjetra disa shekuj dhe me se shpeshti lidhen me shek.XVII dhe me Traktatin e
Osnabrykut(Vestfalise 1648) me te cilin i jepej fund Luftes tridhjetevjecare dhe proklamohej barazia ne te
drejtat ndermjet shumices katolike ne Evrope dhe pakices protestante.
Perpjekje te ketilla kishte edhe me pare, kursene literaturen e te drejtes nderkombetare permnedet se
madje afro 100 vjet para Traktatit te Osnabrykut eshte lidhur nje traktat ndermjet Frances dhe Turqise I
quajtur Kapitulacion, me te cilin parashihej liria e fese per shtetas franceze ne Tuqi. E drejta e mbrojtjes
me keto kapitulacione ka pasur te beje fillimisht vetem mekrishteret qe ishin shtetas te shteteve krishtere
ne Perandorine Osmane, dmth me mbrojtjen e te huajve por jo edhe te krishtereve qe ishin shtetas te
Portes,por qe nga kapitulacioni I 1673, Frances i pranohet e drejta embrojtjes se te gjithe katolikeve,
qofshin ata shtetas francesz apo te mbrojtur dhe te gjithe atyre qe jan nembrojtjen e saj, cfardo qofshin.
Te gjitha traktatet e lidhura deri ne fund te shek XIX kishin per qellim te siguronin mbrojtjen e pakicave
fetare e jo edhe te pakicave kombetare ose etnike dhe gjuhesore. Por edhe mbrojtja e pakicave fetare
kishte te meta qe kishin te benin para se githash me implementmin e detyrimeve te parashikuara. Mjafton
te permendet ndjekja e muslimaneve dhe hebrenjeve nga Spanja ne shek XVI, masakrae hugenoteve,
luftat fetare ne Evropen Perendimore, masakrimet e hebrenjeve etj.
Shetet evropiane kaneintervenuar ose jane permbajtur nga intervenimi varesisht nag interesat e veta e ne
shume raste kur ndjekjetdhe krimet tronditnin tere boten, ato manifestonin nje indiferentizem te mjere qe
e deshmojne jo vetem ngjarjet nga e kaluara me e larget por edhe disa nga ditet e sotme, gje qe e verteton
lufta ne Bosnje(1992-1995) dhe gjenocidi mbi muslimanet boshnjake por edhe ndjekejt dhe krimet e
tmerrshme kunder shqiptarevene Kosove qe behen mbi baza kombetare, politike dhe fetare.
Traktatet e para kishin dispozita per sigurmin embrojtjes se grupeve te ndryshme specifike, kishin te bejne
me pjesetaret e pakicave fetare,qe ishin viktimate shpeshta te intolerances dhe ndjekjeve. Fatkeqesisht,
perkunder asaj qe proklamohej, ekzistonte njekontrast i madh ndermjet parimeve te tolerances dhe
jodiskriminimit qe ishin te perbashketa per te gjitha fete dhe realitetit dramatk te ndjekjeve, si shprehje e
qarte e jotolerances, me c‟rast pjesetaret e pakicave fetare ishin rregullisht viktima.
Paraqitja e ceshtjes se mbrojtjes se pakicave etnike dhe gjuhesore
Në fillim të shek. XIX bëhen ndryshimet e konsiderueshme për sa i përket numrit të subjekteve të
mbrojturdhe numrit të shteteve të detyruara kështu që:
a) mbrojtja e pakicave bëhet lëndë e traktateve shumëpalëshe në vend të traktateve dypalëshe
b) masat mbrojtëse zgjerohen edhe për grupe të tjera etnike dhe gjuhësore e jo vetëm për ato fetare,dhe
c) paraqiten tendenca për sigurimin e barazisë në të drejta civile dhe politike e jo vetëm për sigurimin e
lirisë së adhurimit.
Akti përfundimtar i Kongresit të Vjenës i nënshkruar më 9 qershor 1815 nga përfaqësuesit e
Austrisë,Spanjës, Britanisë së Madhe, Portugalisë, Prusisë,Rusisë dhe Suedisë ishte dokumenti i parë
ndërkombëtar qëpërmbante klauzola për mbrojtjen e pakicave kombëtare e jo vetëm të pakicave fetare.
Kështu, ky akt kishte paraparë të drejtën e polonezëve në Poznanj të përdornin në punë zyrtare gjuhën
polake bashkë me gjermanishten. Megjithatë, kur ishte fjala për posedimet turke në Ballkan, ana
religjioze shpesh herekombinohej me parimin etnik siç ishte rasti me Greqinë, Serbinë, Vllahinë dhe
Moldavinë, kështu që mbrojtja ekrishterëve në Turqi shërbente si paravan pas të cilit fshehej lufta për
çlirim kombëtar dhe për krijimin eshteteve të pavarura.
Intervenimet Humanitare
E drejta e mbrojtjes së të krishterëve është marrë shpesh si justifikim për intervenime që njihen me
emrinIntervenime Humanitare. Të këtilla ishin intervenimi i Anglisë në favor të ëaldensianëve në Francë

24. më 1655, me ç‟rast Kromveli kishte kërkuar nga Mazareni që të ndërkreheshin mizoritë kundër
protestantëve në rrethinën e Vo-as që llogaritej si intervenim i parë i ndërmarrë thjeshtë për arsye fetare. E
drejta e intervenimitu ishte dhënë shteteve evropiane me traktate,që njihen me emrin Kapitulacione, e që
kishin lidhur disa ngashtetet evropiane me Turqinë. Kjo vlen sidomos për Rusinë, e cila nga fundi i sheh.
XVIII kishte të drejtën embrojtjes së kishës dhe besimtarëve ortodoksë në Turqi, me Traktatin e Paqes në
Kuquk Kajnargji dhe atij të Adrianopojës.
E drejta ekskluzive e Rusisë për mbrojtjen e ortodoksëve në Perandorinë Otomane ështësuspenduar me
Traktatin e Paqes së Parisit 1856, në favor të mbrojtjes kolektive të fuqive të mëdhaevropiane. Rusia ka
hequr dorë nga praktika e tillë e mbrojtës së të krishterëve pas revolucionit të Tetorit.
Problemi i pakicave para Luftes se Pare Boterore
Problemi i pakicave dhe i mbajtjes se tyre te dhunshme kuader te disa perandorive (turqise, austro-
hungarise, rusise) paraqiste para Luftes se pare boterore nje nder problemet me te renda nderkombetare.
Ngafundi i Luftes se pare boterore ishin krijuar parasupozimet per zgjidhjen e ceshtjes se shume popujve
ose te pjeseve te tyre.
Por, ndryshe nga c‟pritej, Konferenca e Paqes e Parisit e perkrahu parimin e vetvendoses vetem persa u
perket popujve nen sundimin e Austro-Hungarise, te Rusise, Turqise dhe Gjermanise, dmth, teshteteve qe
kishin humbur ne lufte, por jo edhe ne raste tjera sepse as kerkesat per korrigjimin e padrejtesivete bera
me rastin e ndarjeve te mehershme territoriale, as kerkesat per kthimin e territoreve te shkeputura me
dhune nga trungu natyror, as kerkesat per zbatimin e plebishitit ne organizim dhe mbikqyrje
nderkombetare simenyre e vetme e drejte per te vendosur rreth fatiti te popujve ose pjeseve te tij, nuk
ishin perfillur.
Sic shihejqarte, sigurimi i respektimit te parimit kombetar dhe i parimit te vetvendosjes qe aq shume ishin
propaguar siqellime te luftes nga Ëilsoni e Lenini, nuk kane mundur te realizohen, sepse disa shtete te
medha nuk kanedeshiruar sinqerisht zgjidhjen e drejte te ceshtjes kombetare, kurse pasoja e pare e
drejtperdrejte e kesajishte se ndarjet territoriale pas luftes nuk ishin bere ne perputhje me parimin
kombetare dhe me vullnetin epopujve te interesuar, por me shume sipas interesave te shteteve apo te
grupeve te shteteve te ndryshme.
Nga kjo del se, disa popuj jane cliruar si rezultat i Luftes se pare boterore, por me ndarje ose rindarje te
reja,shume popuj jane demtuar pa mase, sepse shume grupe te medha kombetare, fetare ose gjuhesore
kishinmbetur jashte shteteve nacionale te tyre. Kjo vlene sidomos per gjermanet, hungarezet dhe
shqipatret.
Problemi i pakicave pas Luftes se Pare Boterore
Ceshtja e vendosjes dhe e sigurimijt te nje mbrojtje efektive te pakicave ishte objekt diskutimi gjate
Luftes se pare boterore, me c‟rast shume organizata private, kongrese dhe konferenca provonin te
formulonin zgjidhjetper problemet e tyre perkitazi me ruajtjen e karakteristikave etnike, lirise se
adhurimit dhe te fese etj.
Keto perpjekje jane percjelle edhe me disa projekte zyrtare sic ishte ai i Zvicrres, i cili kerkonte qe ne
shkalle nderkombetare te sigurohej barazia para ligjit, liria e besimit dhe e drejta e pakicave per e
perdorur gjuhen e tyre. Ceshtja eshte diskutuar edhe gjate debatit lidhur me Statutin e Lidhjes se
Kombeve. Presidenti i SHBA-veËoodroë Ëilson angazhohej qe shteteve te reja tu kerkohet, per njohje te
pavaresise,garantimi i barazise perpakica te tyre racore ose komebtare.
Traktati me Polonine qe eshte pergatitur i pari ishte model per traktatettjer a per pakicat qe u lidhen ne
Paris gjate Konferences se Paqes ndermjet Fuqive kryesore aleate dhe te bashkuara : SHBA-se,Anglise,
Frances,Italise dhe Japonise, nga njera ane dhe Polinise, Mbreterise seserbeve,kroateve dhe slloveneve,

25. Cekosllovakise, Rumanise, Greqise nga ana tjeter. Keto traktate perbenin grupin e pare te instrumenteve
nderkomebatere qe permbanin dispozita per mbrojtjen e pakicave qe do tegarantoheshin nga Lidhja e
Kombeve. Grupin e dyte e perbenin traktatet e pergjithshme te paqes, ne te cilat ishin futur kapituj
speciale per mbrojtjen e pakicave. Ne kete grup benin pjese:-traktati i Paqes me Austrine 1919-traktati i
Paqes me Bullgarine 1919-traktati i Paqes me Hungarine 1920-traktati i Paqes me Turqine 1923.
Grupin e trete e perbenin traktetet tjera ne te cilat ishin futur kapituj speciale ne c‟grup
benin pjese:-konventa Gjermano-Polake per Shlezine e Siperme 1922-konventa qe i referohet Territorit
te Memel-it e lidhur ndermjet Fuqive Aleate dhe Lituanise 1924 Grupin efundit, te katert, e perbejne
Deklaratat e bera para Keshillir te Lidhjes se Kombeve me rastin e pranimit nelidhje nga:-Shqiperia 2
tetor 1921-Estonia 1923-Finlanda 1921-Letonia 1923-Lituania 1922, dhe-Iraku 1932
Te Drejtat e Akorduara te Pakicave
Sipas Dispozitave te marrveshjes se paqes ose deklaratave te shteteve pakicave racore,fetare ose
gjuhesoreu garantohen:
1. Mbrojtja e jetes dhe e lirise per te gjithe popullsine pa marre parasysh kombesine, gjuhen apo fene.
2. shfrytzimi I te gjitha te drejtave qytetare (civile) dhe politike dhe trajtimi I barabart me shtetas tjere.
3. e Drejta per arsim dhe gjuhe kombtare.
4. E drejta e ushtrimit te lire qofte publikisht apo privatisht te cilido besim, fe ose mendi.
5. E drejta per te krijuar, udhehequr dhe kontrolluar instuticionet mireberse, fetare ose sociale, shkolla dhe
institucione tjera edukative, me te drejte te perdorimit te gjuheve te tyre. mardhenje private, tregti, fe,
shtyp dhe publikime te qfardo lloji.
7. Ndalohej diskriminimi ne baze te races,fese,ose guhes persa I perket hyrjes ne pune public, funksione
dhenderimeose ne ushtrimin e profesioneve ose zejeve.
Ceshtja e mbrojtjes se pakicave pas Luftes se Dyte Boterore
Karta e OKB-se nuk permbane dispozita qe u referohen drejtperdrejt pakicave. Kjo ka qene pasoje e nje
eksperience te hidhur nga periudha e Lidhjes se Kombeve lidhur me pakicat, por edhe e nje orientimi te ri,
i cili mbrojtjen e pakicave e vinte ne kontekstin e pergjithshem te njohjes dhe te respektimit te te drejtave
dhe te lirive themelore te njeriut. Megjithate, Karta ne disa vende shprehimisht kekron respektimin e te
drejtave tenjeriut de te lirive themelore per te gjithe, pa dallim race,gjuhe ose feje. Ceshtja e njohjes dhe
mbrojtjes se te drejtave te njeritu dhe te lirive themelore per te gjithe, pa dallim race,gjuhe ose feje, ka
qene objekt irregullimit ne nje sere traktatesh nderkombetare te lidhura pas Luftes se dyte boterore.
Disa nga keto marreveshje permbajne dispozita me te cilat ndalohet diskriminimi i drejt perdrejte a i
terthorte midisshtetasve ne baze te races,gjuhes ose fese.
Keshtu, marreveshjet e paqes me Italine, Hungarine, Bullgarine,Rumanine dhe Finlanden, permbajne nje
dispozite identike, me te cilen u urdherohet ketyre shteteve qe tendermarrin te gjitha masat e nevojshem
per tu siguruar te gjihte personave shfyrtezimin e te drejtave dhe telirive themelore te njeriut, duke
nenkuptuar ketu edhe lirine, fjales, shtypit dhe publikimeve, lirine e fese,lirinee bindjes politike dhe te
tubimit, pa dallim race,gjuhe seksi apo feje.
Traktati per rivendosjen e pavaresise se Austrise permbane obligime shume me te hollesishme lidhur
mepakicat. Me te Austria obligohet qe te ndermarre te gjitha masat e nevojshem per ti siguruar cdo
personi te drejtat dhe lirite themelore, pa dallim race,gjuhe apo feje dhe te mos lejoje cfaredo
diskriminimi ne baze teraces,gjuhes apo fese.
Pervec ketyre marreveshjeve pas Luftes se dyte boterore, jane lidhur edhe disa tetjera, si Marreveshja
ndermjet Pakistanit dhe Indise, Danimarkes dhe Gjermanise, Mbreterise se bashkuar teBritanise se Madhe
dhe Irlandes Veriore, Gre qise dhe Turqise per Qipro etj. Nevoja qe e drejtat e pakicave te perfshihen ne

26. akte me te rendesishme nga fusha e te drejtave te njeriut dhe te krijimit te nje sistemik tembrojtjes se
vecante te pakicave, eshte aktualizuar me rastin e pergatitjes se Deklarates se Pergjithshme perte Drejtat e
Njeriut.
Prejatehere ceshtja eshte diskutuar shpesh ne Komisionin per te drejtat e njeriut, neorgane te ndryshme te
OKB-se,ne tubime te ndryshme nderkombetare ose ne biseda bilaterale te shtetareve.Ceshtja ka mbetur
aktuale edhe me tej per shkakte pozites se pakicave ne disa vende, ku si rezultat i veprimitshovinist te
popujve me te medhenj, eshte bere shkelja e rende jo vetem e te drejtave te pakicave, por edhe ete
drejtave me elementare te njeirut.p.sh shembulli i pakicave ne Rumani, Bullgari dhe ne Jugosllavi, viteve
tefundit.
Duke u nisur nga karakteri i Dekarates,Nenkomisioni per pengimin e diskriminimit dhe mbrojtjen
epakicave ka insistuar me kembengulje qe mbrojtja e pakicave te inkorkorohet ne paktet per te drejtat
enjeriut, e sidomos te parashieht mbrojtja e atyre te drejtave te cilat sigurojne ruajtjen e vecorive qe i
dallojnepakicat nga shumica.
Deklarata e te drejtave te personave qe i perkasin pakicave kombetare , fetaredhe gjuhesore
Asambleja e Përgjithshme e KB-ve ka miratuar Deklaratën e të drejtave të personave që u përkasin
pakicavekombëtare ose etnike, fetare dhe gjuhësore, e cila përmban një sërë të drejtash që u përkasin
pakicave, në ç‟grup bëjnë pjesë: e drejta për të gazuar kulturën e vet, për të predikuar dhe ushtruar
fenë e vet dhe për tëpërdorur gjuhën e vet, si në jetën private ashtu edhe në jetën publike, të marrin pjesë
efektivisht në jetënkulturore, fetare,sociale, ekonomike dhe politike,të marrin pjesë efektivisht në shkallë
kombëtare dhe kurështë e nevojshme në shkallë regjionale, në marrjen e vendimeve që kanë të bëjnë me
pakicën së cilës ata ipërkasin ose me regjionin në të cilin ata jetojnë.
Shtetet janë të detyruara të mbrojnë ekzistencën, identitetinkombëtar ose etnik, kulturor, fetar dhe
gjuhësor të pakicave; të ndërmarrin masa për të garantuar ushtrimin eplotë dhe efektiv të të gjitha të
drejtave të njeriut dhe lirive themelore pa asnjë diskriminim dhe në kushtet ebarazisë së plotë para ligjit;
të ndërmarrin masa për të krijuar kushte të favorshme për tu mundësuarpersonave që u takojnë pakicave
të shprehin veçoritë e tyre dhe të zhvillojnë kulturën, gjuhën, fenë, traditatdhe zakonet e tyre; të kenë
mundësi adekuate për të mësuar gjuhën e tyre ose për të mësuar në gjuhën etyre amtare; dhe të marrin
pjesë plotësisht në përparimin dhe zhvillimin ekonomik të vendit të tyre.
Mbrojtja e pakicave me aktet e OSBE-së
Çështja e pakicave ka zënë vend të rëndësishëm në punën e Konferencës për Sigurimin dhe
Bashkëpunimin në Evropë (KSBE). Akti final i Helsinkit (i gusht 1975) kishte paraparë se shtetet që kanë
pakica kombëtareduhet të respektojnë të drejtën e pjesëtarëve të pakicave për barazi para ligjit dhe tu
japin mundësi të plotëpër të gëzuar në mënyrë efektive të drejtat e njeriut dhe liritë themelore.
Sipas dokumentit, personat qe utakojne pakicave kombetare kane te drejte ti gezojne plotesisht dhe
efektivisht te drejtat dhe lirite themelorepa kurfare diskriminimi, kurse shtetet jane te detyruara se kane
per te miratuar, kur eshte e nevojshem, masaspeciale, me qellim te sigurimit te barazise se ploteme
qytetare te tjere te gjihte personave qe u takojnepakicave kombetare, ne ushtrimin dhe shfrytezimin e te
drejtave te njeriut dhe lirive themelore dhe ne barazite plote para ligjit.
Ata kane te drejte te shprehin, te ruajne e te zhvillojne identitetin etnik, kuluror, gjuhesorose fetar dhe ta
ruajne dhe zhvillojne kulturen e vet ne cdo aspekt dhe te jene te lire nga cfardo perpjekje perasimilim. Ata
kane posacerisht te drejte: te perdorin lirisht gjuhen amtare,te krijojne dhe te mbajneinstitucione,
organizata ose shoqata vetjake arsimore, kulturore e fetare,te krijojne dhe te mbajne kontaktendermjet
vete brenda shtetit.
Dokumenti i Kopenhages nuk ka force shtrenguese dhe shpreh me teper njeangazhim politik. Karta e
Parisit per nje Evrope te re (21 nentor 1990) ka parapare se te drejtta e njeriut dhelirite themelore u

27. perkasin te gjithe njerezve, jane te patjetersueshme dhe te garantuara me ligj, se seciliindivid do te gezoje
te drejte per mbrojtje efektive juridike kombetare ose nderkombetare, kunder cdoshkeljeje te te drejtave te
tij dhe i ka obliguar shtetet qe te mbrojne dhe te ndihmojne per zhvillimin eidentitetit etnik, kulturor,
gjuhesor dhe fetar te pakicave kombetare, te marrin persiper te permiresojne edhene te ardhmen gjendjen
e tre, te sigurojne repsektimin e plote te te drejtave te individeve qe u perkasinpakicave kombetare.
Shtetet e KSBE-se kishin vendosur qe bashkepunimin ne fushen e mbrojtjes se pakicaveta vazhdonin me
thirrjen e nje takimi te ekperteve,i cili do te duhej te saktesonte parimet e Dokumentit teKonferences se
Kopenhages. Dokumenti i Mbledhjes se Trete te Konferences per Dimensionin Njerzor te KSBE-se tregoi
se ceshtja e saktesimit te normave per mbrojtjen e pakicave ne nje menyre ka perfunduar dhe tash etuje si
ceshtje kryesore parashtrohet zbatimi i plote dhe i shpejte I dispozitave dhe angazhimeve ngaDokumenti i
Kopenhages dhe Raport i mbledhjes se e eksperteve, prandaj vemendja e ardhshme duehtorientuar nga
forci,mi ose krijimi I mekanizamve e procedurave te reja per mbrojtjen e te drejtave tepersonave qe u
perkasin pakicave komebtare.
Komisari i Larte per pakica kombetare
Komisarine Larte e emeron Keshilli i Ministrave i OSBE-se me konsensus, ne baze te propozimit te
Komitetitte fuksionareve te larte (Keshlli i Perhershem) per nje periudhe trevjecare qe mudn te vazhdohet
edhe njehere, nga radha e personaliteteve te shquara nderkombetare qe kane eksperience te gjate
perkatese,dhe ngai cili mund te pritet paanesi e plote ne ushtrimin e funksioneve.
Komisari i Larte eshte i autorizuar:-te mbledhe dhe te pranoje informata per ceshtje te pakicave
kombetare-te vleresoje rolin e paleve te involuara, natyren e tensioneve dhe pasojat e mundshmeper paqe-
te bisedoje me palet dhe sipas nevojes, te perparoje dialogun, besimin dhebashkepunmin ndermjet tyre.-ai
mundet, po qe se çmon se ekziston rreziku nga konflikti, te terheqe verejtjen Komitetit te Funksionareve
teLarte,kurse kryesuesi kete e ve ne rend dite te mbledhjes se ardhshme te tyre-te mbledhe dhe te pranoje
informata per statusin e pakicave komebtare dhe rolin e paleve te involvuara, ngacfaredo burimi, duke
perfshire ketu edhe mjetet e informacionit dhe organizatat joqeveritare Ketij mund ti dorezojne raporte te
vecanta:-qeverite e shteteve pjesemarrese,por edhe organet regjionale ose lokale te pushtetit ku jetojne
pakicatkombetare, dhe-perfaqesuesit e asociacioneve, organizatave joqeveritare, grupeve fetare dhe
kombetare qe janedrejtpersedrejti te interesuara, qe jane ne hapesiren e tensioneve dhe qe jane te
autorizuara te perfaqesojnepakicaet kombetare.
Komisari i Larte mund te vizitoje territorin e cdo shteti pjesemarres dhe te komunikoj drejtpersedrejti
mepalet e involvuara per te marre informata te dores se pare duke perfshire ketu informatat diskrete nga
cdoindivid, grup ose organizate qe jane drejtpersedrejti te interesuar per gjendjen e pakicave kombetare.
Pasvizites shtetit pjesemarres,Komisari i Larte harton raportin teper rezervat qe permbane konstatimet
dheperparimin e realizuar lidhur me ate ceshtje. Komisari i Larte i parashtron kryesuesit raportin me
konstatime,rezultate dhe perfundime, per te cilin kryesuesi konsultohet ne menyre diskrete me shtetin e
interesuar. Pas kesaj, raporti me komente eventuale i dorezohet Komitetit te Funksionareve te Larte.
DokumentetEvropiane per Mbrojtjen e Pakicave13.1 Angazhimi i Bashkimit Evropian
Shtetet e BE-se kane miratuar nje Deklarate per kriteret per njohjen e shteteve te reja ne Evropen
Lindoredhe ne Bashkimin Sovjetik, me te cilen njohja e shteteve te reja kushtezohet:-me pranimin dhe
respektimin e detyrimeve nderkombetare qe dalin nga aktet me te rendesishmenderkombetare, sidomos
kur eshte fjala per shtetin ligjor, demokracine dhe te drejtat e njeriut, dhe-me garantimin e te drejtave te
grupeve etnike dhe kombetare dhe te pakicave conform me detyrimvet epercaktuara ne kuader te KSBE-
se. Anetaresimi i shteteve te Evropes Qendrore dhe Lindore ne BE kushtezohet sipas kritereve me
ekzistimin einstitucioneve te qendrueshme qe garantojen demokracine, sundimin e ligjit, te drejtat e
njeriut, respektimin epakicave dhe mbrojtjen e tyre. Deklarata ve ne dukje sendertimi i nje Evrope te

28. bashkuar dhe stabile mund terealizohet vetem ne qofte se luftohen te gjitha shfaqjet e nacionalizmit
agresiv, racizmit, shovinizmit,ksenofobise dhe antisemitizmit si dhe te diskriminimit dhe persekutimit te
kujtdo qofte per arsye fetare dheideologjike, ne qofte se respektohen te drejtat e njeriut dhe te pakicave
kombetare, ne qofte se konfirmohetparimi i paprekshmerise se kufinjve dhe respektimi i kufijve te njohur
nderkombetarisht; dhe ne qoftesekonfirmohet barazia e te drejtave te popujve dhe e drejta e popujve per
vetvendosje.
Angazhimi i Keshillit te Evropes
KE
Keshilli i Evropes qe nga formimi i tij 1949, kishte proklamuar nevojen e nje mbrojtje me te gjere te
tedrejtave te pakicave, kurse me 1961 Asambleja kishte ftuar Komitetin e Ministrave qe ne nje protokoll
shtesete Konventes Evropiane te te drejtave te njeriut, te perfshije nje dispozite per garantimin e disa te
drejtave te
pakicave komebtare qe nuk jane perfshire me konevnte, e cila c‟eshte e verteta nuk kishte asnje disp
ozite posasaj qe ndalonte diskriminimin. Asambleja Parlamentare kishte kerkuar nga Komiteti per ceshtje
jurdike dhe tedrejtat e njeriiut qe gjate shqyrtimit te kerkesave per pranim ne KE te mbikqyrte rreptesisht
repsektimin e tedrejtave te perfshira ne Projektin e protokollit shtese,si dhe ratifikimin dhe zbatimin e
Kartes Evropiane tegjuheve regjionale ose te pakicave.
Konventa-kuader per mbrojtjen e pakicave kombetare
Komiteti ad hic per mbrojtjen e pakicave kombetare (KAHMPK) ikrijuar nga Komiteti I Ministrave,
hartoiprojektin e Konventes-kuader per mbrojtjne e pakicave kombetare, I cili u miratua nga Komiteti i
Ministrave.Konventa-kuader nuk iperkufizon pakicat kombetare per shkak se Komiteti i Ekspertev nuk
kishte mundr tegjente nje perkufizim i cili do te mund te perfshinte te gjitha kategorite e pakicave dhe qe
do te siguronteperkrahjen e te gjitha shteteve anetare,as nuk kishte rimarre ndonje perkufizim ekzistues.
Kjo konvente kaparapare qe personave qe u takojne pakicave kombetare duhet tu garantohen ose
sigurohen: barazia paraligjit dhe barazia e plote dhe efektive ne fushen ekonomike, shoqerore, politike
dhe kulturore, liria e tubimevepaqesore, liria e organizimit, liria e shprehjes dhe liria e mendimit,
ndergjegjes dhe besimit. Nga ana tjeterpersonat qe i perkasin pakicave detyrohen te respektojne
legjislacionin kombetar (shteteror) dhe te drejtat ete tjereve dhe te rezervohen nga cfaredo veprimi qe
eshte ne kundershtim me parimet themelore te se drejtesnderkomebtare. Konventa- kuader per mbrojtjen e
pakicave komebtare eshte objekt i verejtjeve te shumta pershkak se : nuk permbane perkufizimin e
palicev, nuk ua njeh pakicave te drejtat kolektive, nuk e ndalonasimilimin vullnetar, se detyrimet e
shteteve i percakton me shprehje te cilat e relativizojne karakterin detyres.
Karta Evropiane e gjuheve regjionale ose te pakicave
Shtetet an;tare te KE miratuan me 5 nentor 1992 Karten Evropiane te gjuheve regjionale ose te
pakicave.Miratimin e Kartes e kishin inspiruar disa faktore te rendesishem sic jane:-rreziku qe u kanosej
gjuheve regjionale ose te pakicave te zhduken-e drejta e patjetersuseshme e perdorimit te gjuhes se
pakices privatisht dhe publikisht.Karta ka proklamuar disa qellime dhe parime me te cilat konfirmohej se
njohja e gjuheve te pakicave eshteshprehje e pasurise kulturore si dhe nevoja e ndermarrjes se aksioneve
vendimtare per perparimin e tyre, perkrijimin e kushteve per lehtesimin ose per inkurajimin e perdorimit
te tyre me te folur ose me shkrim, detyra eshteteve qe te menjanojne cdo rrezikim ose trajtim jo te mire qe
ka te beje me perdorimin e gjuhes se pakices e qe ka si qellim te dekurajoje ose te vere ne dyshim ruajtjen

29. dhe zhvillimin e saj. Karta ka mjaft mangesi,sepse shfrytezimin e disa te drejtave e ve ne varesi te
situates, nga numri i banoreve i cili duhet te justifikojemasat e percaktuara,familjen e te cileve e kerkojne
nje gje te tille dhe jane ne numer qe gjykohetmjaftueshem etj.
Problemi i perkufizimit te pakicave
Asnje nga traktatet per mbrojtjen e pakicave nuk ka permbajtur shpejgimin se cka duhet te nenkuptohet
me
termin „pakice‟. Ky fakt thjeshte vetvetiu tregon sa veshtire ka qene te arrihet pajtimi i per
gjithshem rrethkuptimit te pakicave.Perpjekjet per definimin e pakicave me se shpeshti lidhen me
veprimtarine e Gjykates Nderkomebtare teDrejtesise.Gjykata kishte theksuar elementet themelore qe do te
mund te inkorporohesihn ne definicionin e pakicave.
Sipas Gjykates pakice eshte:-grup i vecante-pakice reale-grupi natyror, fetar ose gjuhesor i nderyshem
nga shumica-grupi qe e karakterizon ndjenja e solidaritetit, dhe-grupi qe deshiron ti ruaj karakteristikat
dalluese.Njera nder perpjekjet e fundit per definimin e pakicave eshte bere nga anetarii Nenkomisionit
per pengimine diskriminimit dhe mbrojtjen e pakicave, rusi Stanislav Chernichenko, i cili mendonte se
definicioni punues, icili duhet te sherbeje vetem si udhezues, i cili nuk do te kerkoje miratimin zyrtar dhe
nuk do te jete juridikishtI detyrueshem.
Diskutimi lidhur me perkufizimin e pakicave kane treguar se formulimi i cfaredo definicioni qedo te
pranohej pergjithesisht eshte detyre shume komplekse dhe e veshtire. Diskutimet kane qitur ne
sheshqarte,se mund te percaktohen me mjaft siguri disa nga elementet ose kriteret themelore qe dueht
pasurparasyh ne cdo rast kur flitet per pakica. Keto kritere mund te sistematizohen ne dy grupe
: kritere objektivedhe kritere subjektive.
Ne grupin e pare te kritereve per percaktimin e pakicave rregullisht permendet se pakicat jane:-grupe te
vecanta-madhesia numerike-paszita jodominante, dhe-shtetesia e shtetit.Grupin e dyte ose kriterin
subjektiv e bene deshira e anetareve te grupit qe ti ruajne karakteristikat e veta.
E DREJTA E VETEVENDOSJES SE POPUJVE
1. Paraqitja e parimit te vetevendosjes
Parimi I vetevendosjes eshte formuluar nen ndikimin e doktrines se „te drejtave natyrore te njeriut‟ dhe
lidhet me periudhen e kialimit nga feudalizmi ne kapitalizem, kur kerkesat e borgjezise se re drejtohen
kahafirmimi i sovraniteitt kombetar dhe krijimi i shteteve te pavarura kombetare, qe implikonte te drejten
epopullit per ta percaktuar rregullimin politik dhe statusin shteteror. Parimi i vetevendosjes se
popujvepermendet per here te pare pas lidhjes se marreveshjes se Madridit me 1526, kur Francis I i
Frances, deklaronte se eshte ne kundershtim me te drejten „per te bere transferimin e qyteteve ose
provincave kundervullnetit te banoreve‟ dhe se kjo mund te behet „vetem me pajtimin e dhene
shprehimisth‟. Aktet e para te rendesishme qe permbanin parimin e vetevendosjes ishin Deklrata e
Pvaresesie e Shteteve te Bashkuara te Amerikes,Deklarata franceze per te drejtat e njeirut dhe Deklarata
e te drejtave te popullit te Rusise.
2. ‘Parimi kombetar’
Perpjekja per organizimin e bashkesise nderkombetare mbi bazen e respketimit te aspiratave komebtare
formulohet dhe futet ne teorine e se drejtes nderkombetare nepermjet „parimit kombetar‟, sipas te cilit
shtetidueht te perputhet me kombin, ngase kombi eshte „shoqeri natyrore e njerezve me territor, origjine,

30. zakone dhe gjuhe te perbashket qe formojne nje bashkesi jetesore dhe koshiencen sociale. Parimi kombtar
pranohetme entuziazem nga autoret gjer,mane, italiane, polake etj per shkak se me te lidhet e drjeta e
kombeve per tuorganizuar ne shtete dhe per te gezuar lirine. Sipas ketij parimi cdo komb ka te drejtet ne
shtetin e vet sovrandhe te drejten te vendose lirisht per fatin e vet, per cka shpejt fiton njohje ne te drejten
nderkombetare pozitive dhe luan nje rol te rendesishem per afro nje shekull ne jeten nderkombetare.
4. Inkosekuenca ne zgjidhjen e ceshtjes kombetare pas luftes se pare boterore
Shume popuj jane cliruar nga Austr-Hungaria, por sipas rindarjes se re, ne kuader te shteteve te reja ose
tezgjeruara jane lene miliona banore qe u takonin popujve te tjere, qe ishte negacion i drejteperdrejte i
parimitkombetar. Me ndarje ose rindarje ne fillim te ketij shekulli shume popuj jane demtuar pa mase,
sepse pjese temedha te tyre mbeten jashte kufijve kombetare, qe ne praktike domethene mosperfillje e
vrazhde e parimitkombetar dhe mosrespektim i parimit te vetevendosjes qe aq zeshem ishin propaguar si
qellime te luftes.
Per shkak te interesave kontradiktore, Ëilsoni zgjidhjen e ceshtjes kombetare e shihte tash nepermjet
sigurimit tembrojtjes se pakicave kombetare, qe eshte dashur te sigurohet me kushtezmin e njohjes dhe
pranimit teshteteve ne Lidhjen e Kombeve. Si rezultat i kesaj, shume shtete me traktate te paqes, me
marreveshje tevecanta ose me deklarata te njeanshme, me rastin e hyrjes ne Lidhjen e Kombeve, jane
obliguar qe tesigurojne per pjesetaret e pakicave kombetare, fetare ose gjuhesore barazi te plote me
shtetasit e tjere.
5. Afirmimi i parimit te vetevendosjes gjate Luftes se Dyte Boterore
Karta e Atlantikut proklamonte deshiren qe te mos behen kurfare ndryshimesh territoriale, ne qofte se nuk
dote ishin ne pajtim me vullnetin e lire te popujve te interesuar, te repsektohet e drejta e cdo populli qe
tezgjedhe vete formen e qeverisjes nen te cilen deshiron te jetoj, dhe tu kthehet e drejta sovrane dhe e
dreta qete qeverisin vetveten, atyre te cileve u eshte marre me dhune.
Karta e OKB-se proklamon si nje nder qellimet kryesore te organizates „zhvillimin e marredhenjeve
miqesore, te bazuara ne respektimin e parimit te barazise dhe te vetevendosjes se popujve‟, duke
konsideruar keto si kusht themelore per marredhenje paqesore dhe miqesore ndermjet komebeve, i
obligon anetaret e Kombeve te Bashkuara qe kane ose marrin persiperpergjegjesine per administrimin e
territoreve.
Rol te posacem ne clirimin e popujve ka luajtur sidomos Deklarata e Kombeve te Bashkuara per dhenien
epavaresise vendeve dhe popojve koloniale, e quajtur tradicionalisht Magna Carta e dokolonizimit, per
shkak seshenonte fillimin e trendit te pakthyeshem kah dekolonizimi. Deklarata theksontee se „te gjithe
popujt kane tedrejte per vetevendosje...dhe te vendosin lirisht per rregullimin e vet ekonomik, shoqeror
dhe kulturor‟. Nje nder hapat me te rendesishem drejt legalizimit te se drejtes per vetevendosje behet me
miratimin e Deklaratesse Kombeve te Bashkuara mbi Parimet e se Drejtes Nderkombetare qe u referohen
marredhenjeve miqesore dhe te bashkepunimimt te shteteve konform me Karten e Kombeve te
Bashkuara.
Deklarata proklamon se „te gjihte popujt kane te drejte ta percaktojne statusin e vet politik‟ dhe te
vendosin per zhvillimin e vet ekonomik, shoqeror dhe kulturor dhe i ka obliguar te gjitha shtetet ta
respektojn kete te drejte.
6. Parimi i vetevendosjes dhe ceshtja shqiptare ne ish-Jugosllavi
Shume territore kompakte te banuara me shqiptare, qe nga Kongresi i Berlinit, sidomos pas

31. luftraveballkanike i jane shkeputur trungut kombetar me kufij te cilet i kane vene shtetet imperislaiste ne
kundershtimte plote me parimin kombetar dhe te drejten per vetevendosje. Shqiptaret ne Jugosllavi pas
Luftes se PareBoterore trajtoheshin si pakice kombetare, por ishin te privuar nga te gjitha te drejtat e
parapara me sistemine Lidhjes se Kombeve.
Ata i ishin ekspozuar shtypjes me brutale dhe presionit me te vrazhde per tushperngulur, shkombetarizuar
ose asimiluar. Per kete arsye shqiptaret e Kosoves dhe te viseve te tjera te ish- Jugosllavise i kishin
mbeshtetur shpresat e veta per zgjidhjen e ceshtjes kombetare ne „parimin kombetar‟ ose ne Karten e
Atlantikut.
Konferenca themeluese e Keshillit Nacioonal Clirimtar te Krahines se Kosoves, mbajturne Bujan 31
dhjetr 1943 proklamonte besnikerine respektimit te vullnetit te popullit, qe ishte plotesisht nefrymen e te
gjitha qendrimeve te shpallura perpara dhe gjate Luftes se Dyte Boterore. Rezoluta theksonte se „Kosova
dhe Rrafshi i Dukagjinit ...sigjithehere ashtu edhe sot, deshiron te bashkohet me Shqiperine‟ dheshprehej
besimi se si rezultat i luftes se perbashket do te vije koha „kur te gjithe popujt, pra edhe shqiptaret,do te
mund te deklarohen per fatin e evt me te drejten per vetevendosje deri ne shkeputje‟.
Ky qendrim I Konferences se Bujanit nuk eshte kontestuar drejteperdrejte asnjehere.
7. Permbajtja e parimit te vetevendosjes
Aktet nderkombetare dhe autoret e se drejtes nderkombetare precizojen se vetevendosja ne
planinnderrkombetar konsiston ne:-te drejten e popujve ose te komebev per shkeputje ose per formimin e
shtetit te pavarur -te dretjen e popujve, ose te komebeve per bashkim me shtetin ne kuader te cilit kane
qene edhe me pare,por tani si anetare te federates,sinjesi autonome etj, e jo ne kuader te shtetit unitar.
E drejta e vetevendosjes ne planin e brendshem konsiston ne:-te drejten per te percaktuar rendin shteteror
dhe shoqeror-te drejten per te disponuar lirisht me resurset natyrore dheper te zhvilluar jeten e vet
ekonomike, dhe-te drejten per ti zgjidhur vete te gjitha ceshtjet e tjera qe jane ne kompetence te
brendshme.
8. Subjektet e se drejtes per vetevendosje
Disa autore te se drejtes nderkombetare, perveq popullit dhe kombit, subjekt te vetevendosjes i
konsiderojne edhe kombesite. Me termin „popull‟ mund te nenkuptohen, individet qe u takojne racave,
feve dhe gjuheve te ndryshme, gje qe tregon qarte se kjo s‟eshte bashkesinatyrore, por bashkesi juridike,
ngase te gjithe inenshtrohen nje rendi juridik komebtar.
Ne kuptim tjeter, me „popull‟ nenkuptohet nje komb i paorganizuarpolitikisht, nje grup social pa qeveri
te vet ose nje grup social qe jeton nen nje qeveri te popullit qe nuk I takon atij grupi social. Me fjalen
„komb‟ nenkuptohet nje shoqeri njerezish e konsistuar nga vete natyra nepermjet perzierjes se gjakut dhe
qe dallohet nga te gjitha te tjerat sipas karakteristikave qenesore qe mundti dallojne njerezit ne mes tyre,
sic eshte raca,gjuha, feja, aspiratat, territori, traditat, arti , zzakoni etj.
Disa autore kombin e perkufizojne, jo ne baze te kritereve etnologjike (territori, feja, gjuha, kultura etj)
por sipaskritereve shpirterore: ekzistimi i koshiences se perbashket te te gjihte anetaret,se ata perbejne nje
grup tecaktuar,qe konsiderohet i ndryshem nga grupet tjera te ngjashme. Rregullisht pjesetaret enje
kombi flasin njegjuhe, kane fe te njejte, banojne ne territor te njejte.
11. Efektet pozitive te vetevendosjes
Parimi i vetevendosjes se popujve shume gjate bente forcen shtytese kryesore per realizimin e aspiratave
kombetare te shume popujve te botes ne luften e tyre per sigurimin e lirise, te pavaresise, dhe te

32. bashkimitkombetar. Fakti se ka edhe sot shtete te perbera dhe shumekombeshe, me sistem te theksuar
centralist dhehegjemonist qe kondershtojne ashper kerkesat per njohje te se drejtes per vetevendosje, nuk
mundet tandryshoje botekuptimin zoterues te popujve. Ne hierarkine e normave te se drejtes
nderkombetare,vetevendosja eshte esencialisht kushti i pare themelor nga i cili burojne parimet me te cialt
udhehiqetbashkesia nderkombetare. Mund te konkludoeht se parimi i vetevendosjes eshte pjese e se
drejtesnderkombetare pozitive dhe ius cogens.
IV. NDALIMII DISKRIMINIMIT
1. Nocioni i diskriminimit
Termi „diskriminim‟ perdoret per te shenuar trajtimin e padrejte ose mohimin e privilegjeve
normalepersonave per shkak te races,seksit, kombesise ode fese. Normalisht me te nenkuptoeht dallimi
qellimkeq netrejtim te individeve, te grupeve racore,etnike ose te popujve. Termi eshte marre nga gjuha
latine, discrimino,dhe ka kuptimin e ndarjes, dallimit, trajtimit ne menyre te ndryshme, i kufizimit te te
drejtave, ose i vendosjesse pabarazise.
Diskriminimi si nje nder format me te vrazhda te shkeljes se te drejtave te njeriut dhe lirivethemelore
eshte fenomen mjaft i perhapur dhe bazohet ne „doktrina‟ mbi superioritetin ose inferioritetin e racave,te
popujve, te gjinive etj, ne baze te cilave disa raca kane vlere me te vogel dhe kane nevoje te sundoehn nga
racat me te vlefshme (racat e larta) ne c‟grup radhiteshin rreullisht racat e caktuara evropianesi ajo
mesdhetare,baltike ose veriore.
3. Afirmimi i idese se barazise ndermjet njerezve
Afirmimit te kesaj ideje si nje nder te drejtat me elementare te njeriut i kane kontribuar sidomos Voltaire
dheRousseau, me kritiken qe i kane bere shoqerise feudale, nga e cila kane buruar pabarazite shoqerore,
jotoleranca fetare dhe arbitrarizmi i pushteit mbreteror, qe kane qene negacion i nje „gjendjeje natyrore‟
ne tecilen te gjithe njerezit kane qene njesoj te lire dhe kur nuk ka ekzistuar kurrfare pabarazie
ekonomike osepolitke.
Legalizimi i parimit per barazine ndermjet njerezve eshte produkt i revolucioneveborgjeze. Aktet me te
rendesishme te aprovuara atehere kane vene standardet themelore te te drejtave tenjeriut dhe jane bere
udherrefyes per popuj dh shtete te tjera, me cka kane hyre dhe kane fituar vend terendesishem ne historine
e njerezimit si disa nga aktet me te rendesishme te miratuara ndonjeher.
Hapi i pare ne kete drejtim eshte bere ne Deklaraten per te drejtat qe e ka nxjerre populli i Virgjinise, ne
te cilen shprehet besnikiresht koncepti i shkolles se te drejtes natyrore dhe per here te pare shpellet „se te
gjith njerezit sipas natyres jane njesoj te lire dhe te lire pavarur dhe kane ca te drejta qe i fitojne me lindje,
nga te cilat, kur te hyjne ne ndonje gjendje te shoqerise, nuk mund tu mohohen keto te drejta‟, dhe se
„anje individ ose grupnjerezish nuk jane te autorizuar per ndonje dobi ekskluzive ose privilegje nga
bashkesia‟.
Deklarata per te drejtat e njeriut dhe te qytetarit, te cilen e ka miratuar Kuvendi francez pas shperthimit te
revolucion, percaktonte se „njerezit lindin e jetojne te lire e te barabarte ne te drejta‟.
4. Ndalimi i diskriminimit me kushtetuta
Shume nga kushtetutat e nxjerra, ceshtjen e kane zgjidhur duke perdorur formulime per barazine
ndermjetnjerezve, si nje nder te drejtat themelore, gje qe ne essence perjashton dallimet. Numri me i
madh I kushtetutave aktuale,qe jane nxjerre pas Luftes se Dyte Boterore, permbajne dispozita me te cialt