Позитивни примери на граѓанското опшетство во македонија
•
0 recomendaciones•668 vistas
Позитивни примери на граѓанското опшетство во Македонија
Recomendados
Recomendados
Más contenido relacionado
Más de FIRST CHILDREN'S EMBASSY IN THE WORLD MEGJASHI
Más de FIRST CHILDREN'S EMBASSY IN THE WORLD MEGJASHI (20)
Позитивни примери на граѓанското опшетство во македонија
- 1. Предговор ЗА ДРУГИТЕ... Граѓанските здруженија се фирми во кои членуваат фамилијарни луѓе кои во цивилното ангажирање гледаат можност да дојдат до профит и се однесуваат како организацијата да им е дуќанче. Голем дел од невладините организации се пералници за пари (тезава никогаш не е докажана, ама е пример за пар екселанс стереотипна критика). Цивилните организации се политички вазали кои преферираат една политичка опција и континуирано работат за неа. Ова се трите главни “карактеристики” со кои се обојува цивилниот односно граѓанскиот или т.н невладин сектор (НВО). Дали е навистина така? Пред седум години се запознав со еден Велешанец кој беше дел од НВО чија единствена задача беше да ги заштити билбилите од напливот на ловци кои ги начекуваа на лепак, а потоа ги продаваа во околните земји. Човекот од граѓанската организација беше едноставен стечаец, вљубеник во птиците и природата, тип кој сакаше да им стави стоп на арамиите. По извесно време, активистите - птичари во соработка со полицијата и шумските чувари успеаа да ги победат птичарските гангстери и да ги зачуваат билбилите. Има ли во ова политика, перење пари и дуќанџиство? Во една друга пригода се запознав со една вистинска неготинска госпоѓа. Се вика Гордана, а таа и нејзините пријатели направија дневен центар за хендикепирани лица. Во тој центар, секој ден, лицата со посебни потреби доаѓаат, работат, се дружат, се веселат, муабетат. Домот постои со години и преставува гордост за градот Неготино. Дали и оваа граѓанска асоцијација можеме да ја наречеме пералница за пари или дуќанче за двајца - тројца? За време на босанската (и не само таа) криза додека најголемиот дел од нас седеа дома и се згрозуваа од милитантните ѕверства, некои невладини организираа прием на бегалците, па им понудија леб, образование и кров над глава. Други граѓански асоцијации од македонска, албанска, ромска... провиниенција се втурнаа во борба со неписменоста и им “дадоа очи” на стотици жени, девојки, деца. Трети пак, имаа медицинска мисија, па им помагаа на децата болни од рак, на жените со рак на дојка, четврти успееја да го убедат општеството да има бесплатни гиниколошки прегледи за жените, петти ги извлекоа ромските деца од улицата и просјачењето и ги вратија во училиште, шести граѓански асоцијации ги мониторираа изборите и се бореа против насилството за време на изборниот процес, седми носеа храна за најсиромашните, осми правеа рампи за хендикепираните, итн. итн. Ова се само мал дел од позитивните примери во цивилиното здружување. Да не се разбреме погрешно, има и црни примери, но тие не се правило, туку се осамени случаи кои по година - две згаснуваат од НВО сцената. Исто како што има лоши доктори, новинари, политичари, фудбалери, така има и неасолни НВО активисти. За таквите никакви не вреди да се трошат зборови. А за другите... ? Четивото што е во вашите раце е посветено на ДРУГИТЕ. Горан Величковски
- 2. Друш во на т ро и е и за гри а за д т л ж здра о по о е ие в к л н - Ве ес л Друш во о е пр о здру е ие кое ус еа да до ие сред тва од т т в ж н п б с др а а а за прес ој на за о е и де а во од о а иш а а во ж в т т б л н ц м р л т т зема а ј в
- 3. Друш во на ро и е и за гри а за здра о по о е ие - Ве ес т д т л ж в к л н л Велешките родители и на државата и ги „ отворија” очите В е еш о о Друш во на ро и л к т т д те и за гри а за здра о по о л ж в к ле ие уш е при сво о фор и а е, н т ет м рњ во ју и 1998 го и а, на сце а а на н д н нт гра ан ко о ор а и и а е во Ма е ѓ с т гн з рњ к до иа ја по а а своа а по еб ост. н ј кж јт с н Офор е о е од два е и а ро мн ес т н ди е и заг и е и за здравс ве а а тл р жн т нт ид и а на сво о по ом тво, заг о н н ет т с р зе и од енор но о, дол о о иш о н м т г г д н и не он ро и а о дег а и а е на к т л рн рд рњ жи от а а сре и а во Ве ес. в нт д н л ХРОНИЧНО БОЛНИТЕ НА ДРЖАВЕН ТРОШОК ОДАТ ВО ПРИРОДА „Ние сме пр о здру е ие кое ус в жн пе о да до ие сред тва од др а а ал б с жв та за прес ој на за о е и де а во од т б лн ц мо а иш а а во зема а. Др а а а рл тт јв жвт се а одоб у а по 400 ила и де а и г р в јд нр го иш о за прес ој на 100 де а со д н т ц хро ич и бе о о об и бо ес и, со н н л д р н л т ср е и за о у а а, за де а бол и цв б л вњ ц н од ане иа и друг вид за о у а а”, м ј б л вњ - наг а у а Со а Гав и ов ка, прв лс в њ р л с прет е а ел на друш во о и учи сдт т т лиш ен пси о ог во по еб о о ос т х л с н т нов о учи иш е „Ма а Ов а о а” н л т ц чр в во Ве ес. л Таа за пре уд а ја из воу а с н д ј в сред а а со по а еш и т прет е бт рн н о с да ел на Ма е о иа, Бо ис Трај т кд н ј р ков ки, со чиаш о по ош ба а е с ј т м рњ то за ре а и и а иа би о ре е о хб л тц ј л шн и дел од хро ич о за о е и е де а н н б лн т ц во 2002 го и а за и а е во Ох ид. д н м нл р След а а го и а ве еш и е де а нт д н л к т ц би е на ре а и и а иа во Прес а, л хб л тц ј п а од 2004 го и а се ое ле о за и д н к т м ну а т на Пе ис ер. Ро и е и е се ва л т д тл т за о ол и од по а а и е по и ив д в н кжн т з т ни ефек и од ре а и и а иа а, но т хб л тц јт на о е у а т де а ефек и е мо ат п мн ва к т т ж и да би ат по о е и до ол у броот д г лм к к ј на де о и е за прес ој се зго е и од н в т т лм 10 на 15, се раз и а, на тро ок на б р ш др а а а, на чиа те и о иа се на жвт ј р т р ј о а еден од нај о е и е за а у а и ѓ г лм т гд вч во зема а, То ил и а а за оло о и јв п н цт в цинк „Зле о о”. Иа о таа не ра о и т в к б т не ол у го и и на а ад, со де е ии к к д н нз цн на а о е и е за а у ач и ма е ии тл жн т гд в к тр во жи от а а сре и а влиа т на в нт д н ја здраве о на лу е о, осо е о на мла јт ѓт бн ди е. т Позитивни примери на граѓанското општество во Република Македонија 3
- 4. Друш во на ро и е и за гри а за здра о по о е ие - Ве ес т д т л ж в к л н л ДОЛГИОТ ПАТ ДО ВИСТИНАТА От ри а е о на вис и а а за за к вњт т нт га у а е о на жи от а а сре и а д вњт в нт д н во Ве ес и за влиа и о на опас и л ј н ет н те ма е ии врз здраве о на де а а, тр јт цт за Друш во о на ро и е и за гри а т т д тл ж за здра о по о е ие е пер а ен на в к лн мн т пре у а иа коа се ма и ес и а ок п ц ј ј н ф т р низ раз и ен вид на ак ив ос и: ан л ч т н т ке и а е на се ејс ва а за ви от и т рњ м т т д сте е от на хро ич и е за о у а а пн н н т б л вњ кај де а а, за со иал а а по ож а цт ц ј нт л б во коа се на а т се ејс ва а што ј оѓ а м т т има т бол о де е, со ани и а а н т м р ње на јав ос а за при и а е на н т б рњ сред тва за ит и ле ар ки ин ер с н к с т вен ии кај де а а и др. Во Ве ес ц цт л и де ес се кри и у а ле ар ка а н т к в к с т ети а. Се кри и у а дол о о иш к т к в г г д на а прак и а од ед а стра а да т т к н н се из а о у а т док ор ки ди ер рб т ва т с с та ии на те и по р а и со еви ц м в зн ден и а о о за а у а е и влиа т рн т гд вњ ј ни о на штет и е ма е ии врз ет н т тр здраве о на лу е о, а ис ов е е јт ѓт т рм но, на при ер, јав о да не се го м н во и за по о е о о при ус во о р г лм т с т т на оло о и кад и м во мај и о о в м у ч н т мле о во овој град, во од ос на к н дру и е во зема а. г т јв Нај о е и т проб ем во из и г лм о л м на и е де е и а го и и, т.е зат о т т ст н д н в 4 ре ос а на ин ти у и е, пред сè на н т с т ц ит Ми ис ерс во о за здрав тво, поч н т т т с на да се над и у а по 2002 го и а, м н в д н вре е ко а вис и а а, ка о ре ул ат м г т нт к з т на по и о а еко ош а свест и на по в с к л к ин ен ив о ло и а е, по е а поч т з н б рњ лк на да из е у а на ви е и а. То аш лг в дл н г стар у а е и про к от на Друш во т вш е т т то на ро и е и за гри а за здра о д тл ж в по о е ие, нас о ен ка о „Па от к лн л в к т до вис и а а”, про кт кој сил о го т нт е н прив е е вни а и о на јав ос а лч м н ет н т пре у пре ен и а и е ре ул а и кои к з т рн т з тт по а аа зго е у а е на при ус во кж лм вњ с т то на оло о во влак а а на ко а а, в нт ст ка о ин и а ор на олов и е тру а к д кт н т ењ кај де а а што жи е т во бли и а на цт ва з н то ил и а а. п н цт Име о, до Цен а от за би ич а н тр от к ме и и а во Мос ва беа ис ра е и д ц н к п тн при е о и на влак а (ко а) и нок и мр ц н с т од 70 де а на воз аст од 1 до 16-го ц р диш а воз аст кои жи е т во бли и н р ва з на на то ил и а а, а ка о кон рол а п н цт к т н гру а слу еа де ет де а на слич а п ж с ц н воз аст од се о о Иван ов и, кое се р л т к ц на а во не а а е и е сел ки об ас оѓ згдн т с л ти. Из еш аот по а а де а то ил в тј кж к п ни а а е си ен оло ен пре е у ач и цт л в нс в к око и ки за а у ач и из ор и де а л с гд в к в к не ои де а се из о е и на ог о ен к ц л жн р м здрав твен ри ик кој се дол и на с з ж хро ич о олов о тру е. н н н ењ „Кон ен ра иа а на оло о о ц т ц јт в т во ко а а кај де а а од Ве ес би а ст цт л л два а и по и о а одош о про еч пт в с к т с но о ко и е тво оло о кај рус а а т л чс в кт по у а иа и ско о шес па и по и п лц ј р т т в со а ка о кон ен ра иа кај де а а к к ц т ц ј цт од окол о о со оло о не а а е о н т в згдн с.Иван ов и. Вог ав о, си е дру и к ц л н т г не аж и и по ен иал о от ов и в н т ц ј н р н тех о е и еле ен и (Cd, Hg и Аg), н гн м т ис о та а, би е по и о и во Ве ес, т к л в с к л одош о во с. Иван ов и”, стои ме у т к ц ѓ дру о о во рус и т из еш ај. г т к о в т Ре ул а и е по оц а би е при з тт т д н л фа е и од дел од до аш и е ин ти тн м н т с ту ии: Ми ис ерс во о за жи от а ц н т т т в н сре и а и прос ор о пла и а е и д н т н н рњ Позитивни примери на граѓанското општество во Република Македонија
- 5. Ре уб ич и т за од за здравс ве а п л к о в т н заш и а, а це и т про кт е ре и и т т л о е ал з ран и со под рш а на ло ал а а са д к к нт мо п а а. у рв „Па от до вис и а а” пре из т т нт д ви а и оче у а и ре к ии. Дел од к к вн а ц вра о е и е во то ил и а ба а е б тн т п н ц рл по а о и е да не се из е у а т во дт ц т нс ва стран тво, слич о ре и а о и Ми с н аг р л нис ерс во о за здрав тво, а ис о т т т с т та а оче у а о, но по и ив о, со к к вн з т н под рш а да чуат мис е е од пот д к ј лњ вр е и стран ки ин ти у ии ре и дн с с т ц аг ра е го ем број ве е а и. л л лшн ХРАБРОСТА НА ВЕЛЕШКИТЕ РОДИТЕЛИ „Соб ав е храб ост, би еј и р м р д ќ прет од о има е мно у по а о и х н ш г дт ц за за а у а е, но ни ој не са а е гд вњ к кш да го о и јав о, ве и Со а Гав и в р н л њ р лов ка. с Но таа не е единс ве и т хра ар т н о б ро и ел во овој град, кој јав о го о д т н в ри за проб е и е по р а и со хро лм т в зн нич о о за о у а а на сво о де е. н т б л вњ ет т Ох аб е и од ста от на Друш во о р рн в т т на ро и е и за гри а за здра о по д тл ж в ко е ие, дел од ве еш и е ро и е лн л к т д т ли сво е ис у тва со ре а а е на ит к с швњ проб е и е на хро ич о бол и е лм т н н н т де а во јав ос а ги пре ен и аа и ц н т з т р пре у ра ио еми и е „Од дла о и к д с ит б ч на а на своа а ду а”, под р а и т јт ш д жн од Со е от за ра и и у иа, а еми вт д од ф з ј ту а и на град ко о Ра ио Ме ак 5 вн с т д р ФМ. Ед а од нив е На а а Це ев ка, н тш н с мај а на ма а а Ра и а коа бо е у к лт д ц ј лд ва од вро е а ср е а ано а иа. По дн цв мл ј из р е и е прег е и во Ма е о и в шн т лд кд н ја, се ејс во о на Ра и а м т т д ц са о и иа ив о до е о м ин ц ј т н нл од у а де е о да го ис ра л к тт п ти на опе а иа во Дет ки рц ј с от кар и и ур ки цен ар д ох р ш т во Со иа, при што во обез ф ј бе у а е на пот еб и е 20% д вњ р н т од вкуп а а су а за опе а иа, нт м рц ј по ог а е: Друш во о на ро и м нл т т д те и за гри а за здра о по о е ие, л ж в к лн фаб и а а „Ки о Ќу ук”, Ме и ин р кт р ч д ц ски т цен ар во Ве ес и дру и. о т л г Во гра от кој од Хел ин ки т д с ш о ко и ет за чо е о и пра а во 2001 м т вк в в г. е прог а ен за кри и ен, а во 2001 лс т ч го и а и за ри и ен за жи е е, д н з ч в ењ храб ос а на ро и е и е е мно у р т д тл т г важ а. Нив а а бор а со ин ти у н нт б с т ци е на сис е от сè уш е трае. ит тм т ли за д те ро и е ие к т во на о по ол н Друш ав за здр ж гри а бр .22 е ес н – В л јко Па ов” ра Ул. ,,Т .com Велес rgzp@yahoo 6 :d e-mail :043/233 82 он л ф Те е Позитивни примери на граѓанското општество во Република Македонија 5
- 6. Македонски Центар за Меѓународна Соработка (МЦМС) Вкуп о 233 за д и и во Ма е о иа, глав о се а или приг ад ки на ел и со н е н ц к д н ј н л р с с б 168 826 жи е и, до иа здра а во а за пи е или адек а ен од од на от ад и т л б ј в д ењ в т в п н те во и пре у прог а и е за во ос аб у а е и са и а и а иа на за д и и е, д к р м т д н д в њ н т р з ц ј е н ц т што МЦМС ги спро е у а од сво о ос о а е. в д в ет н в њ
- 7. Македонски центар за меѓународна соработка (МЦМС) ВОДА ЗА 168 826 ЛУЃЕ НОВ ЖИВОТ ЗА МАКЕДОНСКИТЕ СЕЛА М ЦМС спро е е око у в д л 250 про к и за во ос е т д наб у а е со вку ен бу ет од д в њ п џ око у 440.000 ми и и де а л л он н ри, обез е е и од пар не и е б д н т р т од Кон ор и от за Ма е о з ц ум к д ниа, од Ев оп ка а униа и од ј р с т ј дру и из о и. г в р Вкуп о 233 за д и и во н е н ц Ма е о иа, глав о се а или к д н ј н л приг ад ки на ел и, со 168.826 р с с б жи е и до иа здра а во а за т л б ј в д пи е или адек ат о од е у ењ в н в д ва е на от ад и е во и пре у њ п н т д к прог а и е за во ос аб у а р м т д н д в ње и са и а иа на за д и и е н т ц ј е н ц т што МЦМС ги спро е у а уш в д в те од сво о ос о а е во 1993 ет н в њ го и а. д н Во ос аб у а е о д н д в њ т бе е ш фо ус на не ол у прог а и – к к к р м се за оч а со Прог а а а за п н р м т во ос аб у а е на се о (1994д н д в њ л 2000). Ка о кон и у ет на таа к т н ит прог а а се кре аа две но и: р м ир в Во ос аб у а е и са и а иа д н д в њ н т ц ј на за д и и е и Ос о о у а е е н ц т п с б в њ на за д и и е и ин ти у и е н ц т с т ц и те. До е а се ра о е е во шест с г б т ш под ача: Пе а о иа, Ов е По р ј л г н ј ч ле, Ку а ов ко По е, Скоп ка м н с л с Цр а Го а и пла и а а Же ен, н р н н т д дел од Осо о о и се ер и т дел г в в н о на те ов ки т ре и н. Ак ив т с о г о т нос и е оп а иа из рад а или т т ф т ј г б ре онс ру а и на пум ни к т ир н п ста и и, кап а и и дре а и, н ц т ж н ж ре ер о и, цев о од и ли ии з в ар к в н н за во ос аб у а е со пот еб д н д в њ р ни е обек и и ка а и а иа. т ј т н л з ц ј ци е МЦМС ќе ја ре и и а до т ал з р краот на 2007 го и а, а оваа го ј д н ди а фо у от ис лу и ел о ќе н к с к ч т н би е во оп ти а Је у ов е ка д ш н г н ц де што ќе би ат под р а и про д д ж н ек и за по об у а е на во ос т д р в њ д наб у а е о во не ол у се а. д в њ т к к л СО КОРИСНИЦИТЕ ЗА КОРИСНИЦИТЕ Ра о а а на оваа прог а б т т р ма е спе и ич а би еј и ак ц ф н д ќ тив ос и е се спро е у ат по н т т в д в прин и от “со ко ис и и е, ц п р н ц т за ко ис и и е”. Жи е и е р н ц т т л т се вклу у а т во си е фа и на ч в а т з про к от, а се ин ис и а и на е т с т р фи ан и ко уче тво со што лу н с с с ѓе о се мо и и а т по а а у т т в р а н т м да го одр у а т и на о ол у ж в а д п н ва т сис е от. За д и а а тре а т м е н ц т ба да обез е и ми и ум 30% б д н м од вкуп а а вред ост на про н т н ек от. Ова мо е да би е ре т ж д а и и а о со фи ич а ра о а л з р н з к б т (ко а е, ѕи а е, мон и а е и п њ д њ т р њ сл.) или со па ич о уче тво во р н с в т ц ј т ч т р Прог а а а за во ос аб у ин ес и иа а, нај ес о из а р м т д н д зе о пре у ме ен са оп и о н к с м р д ва е и са и а иа на за д и њ н т ц ј е н Позитивни примери на граѓанското општество во Република Македонија 7
- 8. Во а за д “Ма е он ки т Ти ет” к д с о б Сел е о Ку и а е во оп ти а а Кар ин и и смес е о е на пла и ц т ч ц ш н т б ц т н н на а Плач о и а на над ор ка ви и а од 770 мет и. Се о о има т к в ц м с с н р л т 165 жи е и, тур ко на е е ие, од ос о со 34 до а ин тва. По т л с с л н н н м ќ с своа а мес о о ож а, ка о и по фол ло от, пот е у а на ег о ј т т п л б к к р с т в з тич и т Ти ет. На све е ос а коа пред не ол у го и и се одр а н о б ч н т ј к к д н ж по по од пуш а е о во упот е а на сел ки т во о од, прет тав в т њ т р б с о д в с ни от на Ам а а а а на Ре уб и а Тур иа во Ма е о иа, Амид к б с д т п л к ц ј к д н ј Бу и а из а и вер а во пер пек и а а на се о о со след и е збо р л р з б с т в т л т н в ро и: “Во а а е жи от, и таа во овој слу ај е са о ос о а за дру и в д т в ч м н в г ини иа и и во се о о. Со здраве да се слу и е!” ц ј т в л т ј ж т “Во а а ја но ев е на ра е или на о а е а на ма а и а!” – се д т с м ц т в р н г р њ се а а еден жи ел на плач о ич о о се о Ку и а. Се до 2003-та ќ в т к в к т л ч ц го и а, жи е и е на ова се о, на е е о со Ју у и (спе и ич а д н т л т л с л н р ц ц ф н ет ич а гру а на тур ко на е е ие) пе а е е до единс ве а н к п с с л н ш ч л т н та сел ка чеш а и во а а ја но е е во ко и за да нап а ат леб, с м д т с л ф р в да се на иат, да се ис а ат и да ги за р ат до аш и е ра о и. п ј к п в ш м н т б т Се а тие има т во о од, бла о а е ие на про к от спро е ен од г а д в г д р н е т в д МЦМС. Во Ку и а МЦМС под р а из рад а на пум ен сис ем, ч ц д ж г б п т со из о иш е од ши о о ко ан бу ар во алу и от на ре а а Ко в р т р к п н в ум к т џа Де е, пум на ста и а, по и ен и пов а ен цев о од и се ун р п н ц т с р т к в к дар а во о од а мре а. МЦМС ком лет о ја под р а из ед а а н д в н ж п н д ж в б т на елек ро–ма ин ки т дел од пум на а ста и а, ре ер о от и т ш с о п т н ц з в ар ин та а ис и е ра о и во ви и а од 2.164.775 мкд. Оп ти а а с л ц к т б т с н ш н т и се о о обез е иа своа ра от а ра а и фи ан и ко уче тво во л т б д ј ј б н к н с с с ви и а од 950.632 мкд. Об рс а а за одр у а е и уп а у а е на с н в к т ж в њ р в в њ во о о от ќе би е пре е е а од ЈКП „Плач о и а” – Кар ин и. д в д д з м н к в ц б ц 8 нес. Пок ај ова сопс ве о о р т н т уче тво за д и а а мо е да с е н ц т ж го обез е и со из а а е до б д н оѓ њ пол и ел и пар не и кои ќе н т н т р фи а и а т во це о уп а а н с р а л к н т ин ес и иа (вла и и аген в т ц ј д н ции, ло ал и прет риа иа, к н п ј т ј зад у и, и слич о). На овој р г н на ин се обез е у а од о ч б д в г вор ост на за д и а а ка о н е н ц т к и чув тво на сопс ве ост врз с т н ре и и а и т про кт. Од ал з р н о е 2002 го и а и из о от на до д н б р ба у ач-гра еж ик го пра ат в в д н в за д о ло ал и е за д и и, е н к н т е н ц оп ти и е и МЦМС. По ш н т себ о вни а ие се обр у а н м н н в и на со а от а а со ло ал и р б к т к н те прет риа иа, ло ал а а п ј т ј к н т власт и дру и вла и и ин ти г д н с ту ии, ка о и кон ул ант ки ц к с т с те, про к ан ки и гра еж и е т с д н ор а и а ии кои се во уло а г н з ц г на из е у а и. в д в ч - Кри е и и за се ек иа т р ум л ц ј на за д и и е за под рш а на е н ц т д к про к и се, пред се, цел а а е т н т гру а и цел о о под аче да п н т р ј се во сог ас ост со при и л н ор те и е на прог а а а; по оа, т т р м т т за д и а а да има проб ем е н ц т л (кри ич ост/ур ен ност) со т н г т во ос аб у а е о; и на кра д н д в њ т јот, про к от да е из ед ив е т в л (ин ти у и ал о, тех ич и, с т ц он н н к фи а и и ки, со ио-кул ур н н с с ц т но) и да е одрж ив, поас у а л ј н в Дим е Мит е ки, ра о о и ч р с к в д тел на Од е е и о за раз ој д л н ет в во МЦМС. МЦМС пос е у а го е о в т в л м вни а ие и на одрж и ос а м н л в т на про к и е. Се вос ос а е т т п т ву а сис ем за одр у а е и в т ж в њ нап а а на во а а и за ол и л т д т д ж тел ост на мер и инс ру ен н н т м ти (во о е и). д м р Позитивни примери на граѓанското општество во Република Македонија
- 9. Македонски центар за меѓународна соработка (МЦМС) Лу е о (ќе) се вра а т во Пе и о ѓ т ќ а ш р Се ејс во о на Стој ен м т т м Ја и ов брои над 30 чле а. к м н И пок ај теш и е ус о и за р к т л в жи от во се о о Пе и о о, в л т ш р в Све и Ни ол ко, ни у еден од т к с т не о и е пет си а не се исе г в т н лил. Во пер дот ко а не а о ио г м л во а за пи е и на од у а е, д ењ в н в њ исе у а е о би о ма ов о. л в њ т л с н Миг а иа а се на а и а со р ц ј т м л л обез е у а е о во а за на б д в њ т д вод у а е од сис е от Ка и н в њ т м л ман и. Но, во а а за пи е ц д т ењ ос а а а го ем проб ем се до т н л л л 2003 го и а, ко а е пуш ен во д н г т упот е а во о од ни т сис р б д в о тем. Ак ив ос а на МЦМС се т н т сос о е во дог ад а на ве е т еш р б ќ за оч а и т сис ем за во ос п н т о т д наб у а е и- из ед а на се д в њ в б кун ар а а во о од а мре а д н т д в н ж и проп ат и е обек и. Об рс р н т ј т в ка а за одр у а е и уп а у т ж в њ р в ва е на во о о от ја пре е е њ д в д з д мес а а за д и а. н т е н ц Со из рад а а на сис е от г б т т м за во ос аб у а е се овоз о и д н д в њ м ж по е ен жи от и се соз а оа ус л с в д д ло и исе у а е о да се на а и. в л в њ т м л По а еш и е жи е и, се а на р н н т т л г се е и глав о во Све и Ни о е, л н н т к л из а у а т жел а за вра а е. р з в а б ќ њ До из рад а а на во о о от, г б т д в д но ев е во а од еден сел ки бу с м д с нар, во кој во а а бе е неш о д т ш т по об а. Ме у оа, и таа бе е д р ѓ т ш бак е и ош и за а е а и бе т р ол к г д н ше заб а е а за пи е по а и р н т ењ р д чес а поа а на жол и а, црев т ј в т ц ни и дру и за о у а а, пре еж г б л в њ т но кај пом а и е, се пот е у а л д т с т в Стој ен Ја и ов. - Во а а се м к м д т тран пор и а е со ко ич и, с т р ш л к со трак о и. Но и пок ај тоа, т р р ни о аш ја не а е до ол о за к г м ш в н си е пот е и, за пи е, за пер т р б ењ е е, за ми е... њ ењ а родн уна меѓ за тар б цен С ) ов б ски дон ( МЦМ арапун Скопје е Мак ботка ола П 1000 к а сор са: Ни ах 55 е П. Ф 381 Адр k 65 8 rg.m 2 30 л: 0 3065 29 mcms.o .org.mk Те 02 s @ cms .mcm л: m а: www ј е-ме тран с веб Позитивни примери на граѓанското општество во Република Македонија 9
- 10. Движење за околина Молика - Битола Дви е е о за око и а Мо и а во 2005 го и а ја ос ва и своа а дам еш а ж њ т л н л к д н т р ј т н н жел а – да от о и ин ор а и ен и еду а и ен цен ар на Пе ис ер б в р ф м т в к т в т л т
- 11. Движење за околина „Молика“ - Битола ра пе ис ер ко о нас ед тво л т с т л с Афир а иа на м ц ј ја пре е е еко ош о о друш з д л к т тво „Мо и а” од Би о а. л к т л нас едс во о на Пе ис ер ЕДУКАЦИЈА ЗА ДЕЦА л т т л т П е ис ер е нај та и т на л т с р о ци а ен парк во Ма е он л к до иа, а го др и при а от н ј ж м т на пр оп ог а ен на и а ен в р л с ц он л парк во бив а а СФР Ју ос а ш т г л виа. Би ол а и ќе ве убе у ј т ч н д ва т де а е нај ав, нај об о а к уб д р одр у ан, нај ист, нај, нај… ж в ч Ако се нај е е та у, лес о д т м н мо е е да се сог а и е со тие ж т л с т убе у а а. Не с аж и а уба д в њ и к л в ви а, соч о, буј о зе е и о, н н н л н л рас ве а и дрв а, сто ет и ц т н ц л н мо и и, чист воз ух – Пе ис л к д л тер има уш е ни а ар у ен и, т з г м т кои ги от ри а е на се ој че к в т к кор за да ве убе и де а е „нај”, д к ка о што ве ат би ол а и, к л т ч н вљу е и во „своа а” пла и а. б н ј т н н Но Пе ис ер не им при а а л т п ѓ са о на би ол а и – тој е на м т ч н ци ал о бо ат тво со го е а, он н г с л м пред се при од а вред ост. р н н Бо атс во о на Пе ис ер, г т т л т рас и ел и т и жи о ин ки т т н о в т с от свет, ге ош и е ра и е и, ол к т р т т ме у кои нај оз а и се гла и ѓ п н т ц јал и е езе а и ка е и е ре н т р м н т ки – мо е и, но и кул ур о о р н т н т и ис о ис о о нас ед тво, се т р к т л с вред ос и е кои тре а да ги н т т б знае се ој гра а ин на оваа к ѓ н зема. За а а а да го афир и ј д ч т м Дви е е о за око и а ж њ т л н „Мо и а” во 2005 го и а ја л к д н ос ва и своа а дам еш а т р ј т н н жел а – да от о и ин ор а б в р ф м ти ен и еду а и ен цен ар на в к т в т Пе ис ер. Ка о што обич о л т к н се слу у а, неш а а си дој оа ч в т т д на сво о мес о ко а за тоа им ет т г дој е вре е – Мо и а до и на д м л к б ко ис е е ед а од згра и е р т њ н д т во склоп на Дет ко о од о а с т м р Са о рж и ост м од л в Еко ош и т еду а и ен цен ар „Мо и а” се на а на пла и л к о к т в т л к оѓ н на а Ба а, по оч о на па и и е на неј и и т нај и ок врв, Пе т б т н д н т з н о в с лис ер, на над ор ка ви о и а од 1 100 мет и. Од а е ен е т м с с ч н р д л ч 15 ки о ет и од Би о а, ло и ан во ср е о на на и ал и т л м р т л ц р ц т ц он н о парк, во склоп на Дет ко о од о а иш е ,,Пе ис ер”. До не с т м р л т л т го во и ас ал и ан пат. Цен а от рас о а а со по е ек е ет д ф т р т р п л г в ќ р в ни со и со то ет и туш, це ос о оп е е а куј а, са а со ТВ, б ал л н р м н н л те е он ка го ор и а, спорт ки иг а иш а, пинг-понг са а и л ф с в н ц с р л т л не ол у прид уж и обек и. Смес у а е за ед о ли е со вклу к к р н ј т т в њ н ц чен полн пан и н чи и 700 де а и. Ко ис е е о на са а а за с о н н р р т њ т л т еду а иа (30 сто и и со 9 ма и), ком ју ер, ЛЦД- про к ор, к ц ј л ц с п т е т са а нд звуч и и, 5 уче ич и мик ос о и, 20 лу и, 5 двог е и р у н ц н к р к п п л д и две прос о ии за прак ич и веж и е бес лат о.Во д о, цен т р т н б п н е н та от ну и днев и и ве ер и ДВД-про к ии со поз а и свет ки р д н ч н е ц н т с филм ки и цр а и хи о и с т н т в за са о 20 де а и по ли е. м н р ц На овој на ин, цен а от ч т р при и а сред тва за сво б р с ја са о рж и ост. Иа о м од л в к во Мо и а сè уш е не а т л к т м а прес ет а за би ан от од м к л с оваа ак ив ост, тие сме а т н т ат де а цен а от на здру к т р же и о во пер пек и а, н ет с т в пре у при е а на со д ет к м н о в на стра е иа, мо е да му т г ј ж до е е еко ом ка ко ист н с н с р и да му обез е и са о б д м о држ и ост. Еко ом ки е л в н с т ефек и, се а о, ва и а т т к к р р а од се о а до се о а и за и з н з н в сат од броот на по е и е ј с т т ли е (во 2006 г. во цен а т т рот се ре ис ри а и око у г т р н л 800, а во 2005 г. око у 1 л 000 по е и). с т Позитивни примери на граѓанското општество во Република Македонија 11
- 12. Движење за околина „Молика“ - Битола лиш е „Пе ис ер”, на ед а т л т н пи о а пла ин ка па и а, т м н с д н а вед аш по оа прис иг а н т т н и до а ор ка фи ан и ка н т с н с с по ош. На ова се на о р а м д в з ен у иаз от и во он ерс т з ј м л т тво о на чле о и е на Мо т н в т ли а и цен а от за и еа. к т р ж в Дел од чле о и е на Мо и н в т л ка беа обу е и да ра о ат ч н б т ка о еко ош и еду а о и к л к к т р на де а. Во пр а а го и а ц в т д н од сво о ра о е е, Еко ет б т њ лош и т еду а и ен цен к о к т в тар има е око у 2 000 по ш л се и е и. Во из и а и е т т л м н т т две го и и, во цен а от се д н т р одр аа ни а ра о ил и и и ж з б т н ц еко ош и кам о и за де а. л к п в ц Во 2005 г. се одр а Ос и т ж м о еко ош и камп со учес и и л к н ц од це а Ма е о иа, на кој се л к д н ј из р и еду а иа на тре е в ш к ц ј н ри. Ис а а го и а Мо и а ту т т д н л к ка ор а и и а е еду а ив а г н з р ш к т н ра о ил и а за де а а од 10 б т н ц ц т ос ов и учи иш а од Би о а. н н л т т л Глав а а те а на еду а иа а, н т м к ц ј т се а о, бе е Пе ис ер и еко к к ш л т лош а а сос ој а на Би о а, к т т б т л а мал у по оц а бе е одр к д н ш жан уш е еден ле ен камп со т т нас ов „Де ој и е го кре а л в к т ир ат све от”, на кој учес ву аа т т в мла и де ој и од Ма е о иа. д в к к д н ј Во 2006 го и а приа е и д н ј т л те на Мо и а, во он е и е л к л т р т од „Пе е Цорпс” во цен а ац т рот ор а и и аа двод е ен г н з р н в камп за де а од ос ов и уч ц н н лиш а од Ма е он ка Ка е т к д с м ни а, Би о а, Ре ен и Скоп ц т л с је, на кој тие ја пре ен и аа з т р еко ош а а сос ој а во сво л к т т б и е гра о и и раз о а аа ка т д в г в р ко таа мо е да се по об и. ж д р Мул и е и ал а еду а и а т м д ј н к ц ј Еден дел од еду а ив и т про ес на де а а во цен а от се к т н о ц ц т т р од и а пре у мул и е иал а пре ен а иа. Се ну и гле в в к т м д ј н з т ц ј д да е на сни ен ма е иал пре у ЦД на кое се прет та е и њ м т р ј к с в н две мош е ин е ес и те и. Пр а а е фло а и фа а (во е н т р н м в т р ун д ни ор а из и; јад и и и ле о и и рас е иа; тер иар и г н м л в к в т т н ј ц ј н ре ик и/ге о иа на пла и а а Пе ис ер; мо и а - оп то л т ол г ј н н т л т л к ш за ен е и ам; меч а, рис, змии, елен, див ве ар; алп ки ка д м з к п с рак ер на фло а а и фа а а; оп то за пти и е на Пе ис т р т ун т ш ц т л тер, клу ај р ец, крс ок у ец; зо и а е на ве е а иа а). к д в т л н н р њ г т ц ј т Вто а а те а се од е у а на ин е ак иа а чо ек-при о а р т м н с в т р ц ј т в р д (пра и а за од е у а е во пар от; заш и а на ди и а а, в л н с в њ к т т в н т при о а а и ви о и е; ур а и т жи от нас ро и при о а р д т д в т б н о в п т р д та; во а а ка о при о ен ре урс; упот е а на земиш е о д т к р д с р б ј т т и шу ар тво во рам и е на пар от). м с к т к 12 -Сни ив е два фил а, ед и т м м м н о е пос е ен на фло а а и фа в т р т у на а на Пе ис ер, а дру и т на т л т г о еко ош а а еду а иа, ве и л к т к ц ј л Пе ар Ан о ов, член на Дви т д н же е о за око и а „Мо и а”. њ т л н л к Овие фил о и ги ко ис и е м в р т м при одр у а е о на кам о и ж в њ т п в те и ра о ил и и е. До у ен б т н ц т к м та ен филм за Пе ис ер и за р л т цен а от во 2005 го и а сни т р д н ми и Ма е он ка а Те е и и к д с т л в з ја. Со тоа на а а ра о а бе е ш т б т ш про о и а а и на на и ал о м в р н ц он н ни о, - по ен и а Ан о ов. в т ц р д н За по у ар ос а на Цен а от п л н т т р нè уве иа и гру а де а од Би р ј п ц то а и нив и е гос и од Скопе л н т т ј кои ги срет ав е на Пе ис ер, н м л т на мес ос а Ма а Ли а а. Тие н т л в д ре оа де а го по е и е и де а к к с т л к Пе ис ер одам а зас у ил да л т н л ж до ие ин ор а и ен цен ар. б ф м т в т Ме у де а а е мош е по у ѓ ц т н п лар а Дет ка а па е а, коа н с т т к ј се дви и низ мес ос а ма а ж н т л Ли а а. Долж неа се пос а е в д т в ни ин ор а ив о-еду а ив ф м т н к т ни па оа на кои ме е о Уш о н ч т к ве за оз а а со при од и е п н в р н т ка ак е ис и и на жи и т р т р т к в о свет на Пе ис ер – Mо и а л т л к Позитивни примери на граѓанското општество во Република Македонија
- 13. Движење за околина „Молика“ - Битола та, меч а а, ри от, ср а а… к т с н т На Ма а Ли а а е из ра ен и л в д г д ви и о ец од кој „пу а” ве и д к в к л че твен пог ед на Пе а о ис с л л г н ка а ни и а и гра от Би о а. т з н д т л Ту а мо е да се нап а и ма к ж р в ла па а и со двог е и е, кои уз л д т ги има еду а ив и т цен ар, к т н о т да се „ис ра у а” пла и а а. т ж в н н т Дви е е о за око и а Мо и ж њ т л н л ка до си е об а ов и ин ти т р з н с ту ии ис ра и ин ор а иа ц п т ф м ц ј за мож ос а да се ко ис ат н т р т ус у и е и ка а и е и е на л г т п ц т т т цен а от. т р Во по у а а се след и н д т н ве еду а ив и ак ив ос и за к т н т н т де а: мул и е иал и пре ц т м д ј н зен а ии за за оз а а е со т ц п н в њ при од и е уба и и, со кли р н т в н мат ки е и мор о ош и е с т ф л к т ка ак е ис и и и пос а у а р т р т к т в в ње пра и ен од ос кон при в л н ро а а на Пе ис ер и ра о д т л т б та на те ен со ор а и и а и р г н з р н про ет и и ак ив ос и пре у ш к т н т к кои де а а прак ич о се за ц т т н поз а а т со жи о ин ки т и н в а в т с о рас и ел и т свет. Се оче у т т н о к ва го ем ин е ес и ле о о ту л т р т в ка да се ор а и и а т кам о г н з р а п ви, ра о ил и и, се и а и. б т н ц м н р РУРАЛЕН И ЕКОЛОШКИ ТУРИЗАМ Вто и т сег ент од ра о р о м б та а на еду а ив и т цен ар т к т н о т е ру ал и т и еко ош и т ту р н о л к о ри ам. За ту ис и е, цен а от з р т т т р ну и еду а ив и фил о и за д к т н м в вред ос и е на На и ал н т т ц он ни т парк Пе ис ер, ве о и о л т л с пед ки ту и, ка о и пе ач и с р к ш к из ет ич и ту и низ пла и л н к р н на а со во и и до нај н е т д ч и т рес и е ло а ии: Лас ој ин н т к ц т ч Ка ен, Пла и ар ки т дом м н н с о „Ко ан и”, Јор ов Ка ен, п к г м Цр е и Сте и, Па ис опе, в н н л н ј са и т врв Пе ис ер и, мо м о л т же и нај о е и е ат ак ии, б г л м т р ц две е лед ич и езе а, та а а т н к р к н ре е и е „Пе ис ер ки очи”. ч н т л т с Фор и а и се че и и ту ис м р н т р р тич и ту и (па е и), а за н е к р т к и т ре и а и е мо ат да се об а с р н т ж р тат до Дви е е о за око и а ж њ т л н Мо и а за да се прик у ат кон л к л ч ед а од нив. За си е е обез е н т б де а прид уж а од про е и н р б ф с о на ен во ич. Се трг у а во 9, л д н в се вра а во 15 ча от, а броот ќ с ј на по е и е и е во ед а гру с т т л т н па тре а да би е од пет до 10 б д ли а. Це а а за гру а е 1 500 ц н т п де а и, а хра а а е од ра ец! н р н т н соа и: меч а, волк и за про ј д к мо иа на пти и е кај нас. ц ј ц т Во Дви е е о за око и а ж њ т л н Мо и а сме а т де а со овој л к т а к про кт ќе се пок иат праз и е р ј н ни е во еду а иа а на де а а т к ц ј т ц т и воз ас и е за На и ал и т р н т ц он н о парк „Пе ис ер” и по о е а л т г л м ин ор и а ост за при од и ф м р н р н те ка ак е ис и и и жи и т р т р т к в о свет во пар от. Но што е нај к важ о, цел а на цен а от е да н т т р соз а е ви о о ни о на свест д д с к в за еко ош а заш и а, да из л к т т гра и еко ош а кул у а, осо д л к т р бе о кај де а а, и да соз а е н ц т д д на и и за одрж и о ко ис е в к л в р т т р в н Во на ед и т пер д во ње на прос о от, за пра ил о р н о ио н с в њ н н цен а от пла и а о е да се од е у а е на пла и а, по т р н р н б р д т нап а и р в мул и е иал а чит и љу ов кон при о а а. т м д ј н пос ав а (сли и, ЦД, бро т к к шу и, веб-стра а...) за пре р н зен и а е на го е и е ме т р њ л м т КА МОЛИ : 17 Х П/ ФА тола и / 7000 Б 7 48 469 k molika .net.m com/molika 04 mt Тел: olika@ ties. ејл: m www.geoci Е-м рана: Веб ст Позитивни примери на граѓанското општество во Република Македонија 13
- 14. Македонски центар за женски права Шелтер-Центар Во пер от 2001-2006 го и а Шел ер-цен а от има згри е о вкуп о 4 390 иод д н т т р ж н н же и и де а, што е на ис и а фра ан на број а на илад и и се еј тва ка е н ц в т н п т к ј н ц м с д брач а а хар о иа одам а е на у е а. Нај о ем дел од же и е се жрт и на н т м н ј н р ш н г л н т в сек у л о мал ре и а е (89%), по а а у сле у а фи ич о о мал ре и а е с а н т т р њ н т м д в з к т т т р њ (86%), на тре о мес о е еко ом ка а за ис ост ка о по од за мал ре и а е на т т н с т в н к в т т р њ пар не от (67%), а на краот сле у а пси ич о о зло от е у а е (60%). т р ј д в х к т уп р б в њ
- 15. Македонски центар за женски права - Шелтер-Центар С.О.С. ЗА ЖРТ И В ОД НА ИЛС ВО С Т Ш ел ер-цен а от, од т т р нос о при а и иш е о н ф т л т т за же и и де а, жрт и на на н ц в сил тво, пос ои од 2001 го и с т д на. Овој цен ар де у а на те т л в ри о иа а на це а а др а а и т р ј т л т ж в згри у а же и и де а жрт и ж в н ц в на се а ов об ик на мал ре к к л т ти а е. Се раз и а, цен а от р њ б р т р ра о и врз прин и от на не б т ц п дис ри и а иа по на и ал к м н ц ј ц он на, ре и и з а или сек у л а л г он с а н при ад ост, што зна и де а п н ч к низ пор и е на Шел е от по т т т р ми у а т лу е што има т ма н в а ѓ а ка, без при оа да би е важ о т д н да и не оа жрт а е Ма е он л к ј в к д ка, Ал ан а, Ром а, Тур ин а, б к к ч к Вла н а, Ср ин а итн. и к б к КА О ФУН ЦИ И А К К ОН Р ЦЕН А ОТ? Т Р Цен а от за спас од на ил т р с ни и ра о и на по е е по ц б т в ќ ли а од кои ги из воу а е: њ д ј в м 1. Пре ен иа во коа спа а в ц ј ј ѓ јав а а еду а иа за пре оз н т к ц ј п на а е на на ил и от и ка в њ с н к ко жрт а а да си по ог е са в т м н ма на се е; 2. Ор а и и а е б г н з р њ кам а и на е е и ши о а а п њ м н т р к т јав ост да би е за оз а а со н д п н т овој проб ем и да им по ог л м не на жрт и е; 3. Пуб и а иа в т л к ц ј на ин ор а ив и ма е иа и ф м т н т р ј л (бро у и, пос е и, при ач ш р т р р ни и...); 4. Ис ра у а е на ц т ж в њ те е от кое ќе овоз о и ини р н м ж ци а е ак ии. р њ ц Во рам и е на Шел ер-цен к т т та от, на жрт и е на на ил тво р в т с с на рас о а а е им е те е он п л г њ л ф на кој мо е да до иат со ет ж б ј в или да го приа ат на илс во ј в с т то. Те е о от е дос а ен 24 л ф н т п ча а во де от, што ука у а на с н ж в от о е ос а и под от е ос а в р н т г в н т на при а и иш е о во се ое ф т л т т к вре е да им по ог е на лу е м м н ѓ то во не ола. Пок ај ова, во в ј р рам и е на цен а от пос ои к т т р т со е о ав а кан е а иа, тре в т д н ц л р ј нинг-цен ар и стру ен тим т ч кој е под от ен на жрт и е на г в в т се еј о о на ил тво да им ја м н т с с пру и пр а а не п од а пси ж в т о х н хич а, прав а, ме и ин ка и к н д ц с пе а ош а по ош. д г к м И мо е и нај аж о о за ж б в н т лу е о кои се во очај е тоа што ѓ т во Шел ер-цен а от ак ив о т т р т н ра о и при а и иш е о за б т ф т л т т же и и де а жрт и на на ил н ц в с ство, во кој жрт и е до и а т в т б в а смес у а е, хра а, хи и а, т в њ н г ен ле о и, тран порт, од ос о на к в с н н дов е аш и е ма е и и им е ч р н т ч н ц обез е ен нов по е ок на жи б д ч т во от. Вак о о згри у а е е т в т ж в њ дол о оч о, а по пр а а по г р н в т мош се ак и и а струч и т т в р н о тим кој пре у раз о ор, со ет, к г в в ана и а ги „обу у а” жрт и е л з ч в в т за прес ој и е пре из и и на т н т д в ц жи о от. в т Зна ај о е да се на о е ч н п м не де а Шел ер-цен а от на к т т р жрт и е од се еј о на ил тво в т м н с с кои ќе си за и ат од до а, се м н м оби у а, а во мно у слу аи и д в г ч ус е а да им нај е вра о у а п в д б т в ње. ЗГРИ Е И Ж Н 4 390 ЖЕ И И ДЕ А Н Ц Во пер от 2001-2006 го иод ди а Шел ер-цен а от има н т т р згри е о вкуп о 4 390 же и ж н н н и де а, што е на ис и а фра ц в т н пан на број а на илад и и т к ј н ц се еј тва ка е брач а а хар м с д н т мо иа одам а би а на у е н ј н л р ш на со фи ич о(те а е, ма е з к п њ ч ње) и пси ич о мал ре и а е х к т т р њ (нав е у а е, по и у а е). р д в њ н ж в њ На и ал а а струк у а на ц он н т т р згри е и е же и и де а е: 69 ж н т н ц УС У И КОИ ГИ ДА А ЦЕН А ОТ И НИВ А ИС Л Г В Т Р Н КО ИС Е ОСТ ОД СТРА А НА ЖРТ И Е ВО ПЕ Р Т Н Н В Т РИ ОТ 2001-2006 го и а: ОД д н - прав а по ош по а а е 84 нас о од жрт и е н м б р л т в т - пе а ош а по ош 71% д г к м - пси о о иал а по ош 98% х с ц ј н м - ме и ин ка по ош 65% д ц с м - еду а иа на же и е и де а а 68% к ц ј н т ц т - по ош при вра о у а е 40% м б т в њ - ме иа иа и зас а у а е 80%. д ј ц ј т п в њ Си е ви о и ус у и кои ги обез е у а Шел ер-цен а от т д в л г б д в т т р се вр ат од стра а на стру ен тим. ш н ч Позитивни примери на граѓанското општество во Република Македонија 15
- 16. Македонски центар за женски права - Шелтер-Центар нас о се Ма е он и, 17 нас т к д к то се Ал ан и, 3,5 про ен и б к ц т се Тур ин и, 3,9 нас о се Ср ч к т бин и, Ром и се 6,1 нас о, а к к т ре ис ри а и се и 0,3 нас о г т р н т стран ки др аван и. Нај о с ж ј к г лем дел од же и е се жрт и н т в на сек у л о мал ре и а е с а н т т р њ (89%), по а а у сле у а фи н т м д в зич о о мал ре и а е (86%), к т т т р њ на тре о мес о е еко ом ка т т н с та за ис ост ка о по од за в н к в мал ре и а е на пар не от т т р њ т р (67%), а на краот сле у а ј д в пси ич о о зло от е у а е х к т уп р б в њ (60%). Шел ер-цен а от про ол т т р д жу а со своа а ми иа. в ј т с ј ИС О ЕД 1 П В СА О ДЕ А А ДА СИ ГИ М Ц Т ЗЕ АМ М -Јас сум Ал ан а од ххххххх. Ме ома иа на 14 го и и за маж што бе е пос ар од ме е 17 го и и. Ни ој б к ж ј д н ш т н д н к не ме пра а, са о ме да оа. Во ку а а бев е за д о со све о от и све р а а, двај а де е и и ја р и, ед а ш м д ќ т м е н к р к вт ц в р т в н зол а. Јас од ма а бев на че а на ра о а, да гот ам, да пер м и сè по ку и да ра о ам. На ни а сум оде а од в л у н б т в а ќ б т в л 6 го и и и ич не ми бе е теш о да ра о ам, ама ов е си е ме те аа по цел ден да ра о ам и са о да ра о д н ш к б т д т р б т м б там. Го е а ку а, сè да сре иш, си е да ги ус у иш и „из ет” да им нап а иш. Бев ма а и мно у ми бе е л м ќ д т л ж м р в л г ш теш о, но из р у ав без по о ор. На 15 го и и го ро ив пр о о де е. Пос е ед а не е а ме ис ра иа на к д ж в г в д н д в т т л н д л п т ј ни а. Ре оа здра а си и ќе ра о иш, а де е о ќе ми го чу а зол а а, оти таа не мо е а да оди на ни а. Пос е в к в б т т т в вт ж л в л два ме е и пак бев труд а. Ма от ми ре е: „Јас са ам 5 де а, не ам вре е да че ам, за оа ќе ра аш ед о по с ц н ж ч к ц м м к т ѓ н дру о”. Јас ниш о не ка ав, заш о тоа та а мо а е да би е. Ко а го ро ив вто о о де е, маж ми за и а во г т ж т к р ш д г д р т т м н Ита иа кај стри о му. По е е ед а го и а и дој е три а и за да ос а ам труд а, ар о ама ни а о не се фа л ј к с д н д н д п т т н н н к к ќа е. Поч аа да се лу ат и тој, и мај а му. Ме од е оа на ле ар, а ле а от ре е де а не а да мо ам да ра ам, ш н т к н с к к р ч к м ж ѓ би еј и по вто о о ра а е сум би а „ош е е а”. Име о, јас не се по о у ав во бол и а, ту у кај ба и а од д ќ р т ѓ њ л т т н н р д в н ц к б ц се о о. От о аш пе о от. Поч аа да ме нав е у а т... Ма от ми ме те а е, а тоа чес о го пра е е и све р л т т г к л н р д в а ж п ш т в ш к ва а. Нај ес о со др о ме те а е све р а а, а маж ми со ор о а, ед аш со ви уш а ме про о е во сто а от, т ч т в п ш к вт т м н л к б д м к а и со ма а ме го е е. Мно у ми бе е теш о, но не ав што да пра ам. Не ав ка е! Кај мо е не мо ев ни ш р ш г ш к м в м д ит ж да по ис ам. И де а а мно у ми стра аа гле ај и ме так а. А ги отр аа од ме е. Ако са ав да си ги по а ам, м л ц т г д д ќ в г н к г л не сме в, ми ве еа: Ти си маз а за ра о а и за ниш о дру о. Скриш о си ги гуш ав мо е де и а. е л г б т т г н к ит ч њ Ко а на ол ив 19 го и и ма от ми до е е дру а же а, па ми ре оа да си одам... Сре е ноќ ме ис р иа г п н д н ж н с г н к д ф л ј над ор. Мо ев, тро ав, ви ав... Ко а се за о и зо а а, из е е маж ми бе ен ка о ни о аш до о аш, зе а ор в л п к г з р р т л з с к к г т г м то а, ја на ок и во во а и зна в што ме че а, но не мо ев да за и ам и да ги ос а ам мо те де и а. Ако м м р д е к ж м н т в и ч њ го сто ев тоа, ни о аш по е е не а е да ги ви ам. Тој поч а да ме те а. До о аш пос оа о ме те а е со р к г в ќ м ш д н п т г т ј н п ш су а ор о а, а се а бе е на о е е а... Гу ев свест, а ко а ќе се пов а ев, го мо ев да прес а е. в т м г ш в д н т б г р т л т н Не знам кол у вре е тра о тоа, би еј и ко а се раз у ив бев во бол и а. На ш е не ои лу е и го спре к м ел д ќ г бд н ц и л к ѓ чи е. Вик а е по и иа и ме до е е во бол и а. Не го уап и е, им ре ол де а са а сум се да е а, а тој са л н л л ц ј в л н ц с л к к м в л кал да ме спа и. Пос е од со иал о о ме до е оа ов е, во Шел ер-цен а от ка е ме згри иа мно у доб и с л ц ј н т н с д т т р д ж ј г р же и. н Се а не знам што ќе би е. Са о де а а да си ги зе ам, сè дру о ќе се сре и, ќе да е Алах и за ме е мал у г д м ц т м г д д н к свет ост, оти мно у се из а ив. л г мч Б.Ш. 16 Позитивни примери на граѓанското општество во Република Македонија
- 17. Македонски центар за женски права - Шелтер-Центар ИС О ЕД 2 П В ГО БА АМ СОН Е О ПО 35 ГО И И Р Ц Т Д Н -Во 1972 го и а се за оз ав со моот се а ен соп уг. Са ав да се вен а е, но тој на по е ок ин ис и а е д н п н ј г ш р к ч м ч т с т р ш са о да жи е ме за д о. За е е а од не о а а уба и а, она а мла а и не с ус а, со свои 18 го и и ре ив м в е е н н с н г в т в н к д и к н д н ш да из е ам од до а. Тој бе е моот хе ој. Та а го чувс ву ав до мо ен от ко а вле ов во не о а а трош а б г м ш ј р к т в м т г г г в т н ку а. И са о по три де а зна в де а сум згре и а. Но на ад не мо ев, мо о тра и и ал о се еј тво тоа ќ м н е к ш л з ж ет д ц он н м с не го доз о у а е. в л в ш Моот соп уг вед аш за оч а да ме нав е у а без по од и без ни ак а ос о а, а ги упот е у а е ту а ј р н п н р д в в к в н в р б в ш п ни и е при се ој наш раз о ор. Ду и и пред род и и е го пра е е ис о о. А на дру а и е пос оа о им се ц т к г в р н н т в ш т т г р т т ј н фа е е: „моа а же а ја е ќо ек ка о ма а и а”. л ш ј т н д т к г р ц Во 1974 го и а ко еч о склу ив е брак. По ра а е о на на и т прв син си мис ев де а ќе се сми и, но д н н н ч м ѓ њ т ш о л к р не бе е та а. Нап о ив, не о о о на ил тво рас е е. Ко а заб е е ив по втор ат, и пок ај тоа што имав ма ш к р т г в т с с т ш г р м н п р чен жи от, и се ра у ав на рож а а што до а е. Де е о во ме е ми да а е храб ост. Но тој ед а ноќ дој е в д в б т аѓ ш т т н в ш р н д во доц и е ве ер и ча о и и ве еј и де а не о а а мла а љу ов и а не мо е да се спо е и со ме е, за оч а н т ч н с в л ќ к г в т д б н ц ж р д н п н да ме уди а со ту а и и и от а о ме бут а на зема про ол и да ме кло а. Це а а во мод и и и рас р а е а, р п н ц к к н ј д ж ц л т р ц к в р н ком и е ме од е оа во бол и а. Го из у ив де е о... ш ит н с н ц г б т т По две го и и се ро и на и т втор син. Пос е не о о о ра а е јас заб е е ив уш е три а и. Соп у от д н д ш о л г в т ѓ њ р м н т п т р г на нај у ов на ин си е три а и ме при и и да одам на абор ус. Гос од знае де а не го са ав тоа, но мо ав да с р ч т п т с л т п к к р ги жрт у ам де а а што ги но ев под мо о ср е за да не им нап а и неш о ло о на мо те два ро е и си а. в в ц т с ет ц р в т ш и д н н Го мо ев да вни а а или да ми доз о и да ко ис ам заш и а, но тој ве е е де а јас сум жи от о без пра о л м в в л р т т т л ш к в н в на глас. По ра а е о на тре и т син имав уш е еден абор ус, овој пат со упот е а на си а и за а а де а ќе ѓ њ т т о т т р б л к н к по ег е по де а а. Бев преп а е а ка о и пред тоа. На мо те не сме в да им ка ам, а од не о и е не ав с н ц т л ш н к и е ж г в т м под рш а. Осо е о ми бе е страв за де а а. Тој ги те а е и во ис а ме а ги мал ре и а е и нив. д к б н ш ц т п ш т р т т р ш Јас за це о вре е му бев слу ин а - го ба ав, му се ев нок и, го об е у ав, им ги пер в алиш а а на не л м г к њ ч т л к в е т т го и е љу ов и и. в т б н ц Ко а мо е си о и по ас аа, ре ив да ја пре и ам брач а а за д и а. г ит н в р н ш к н н т е н ц Пре у прог а а а за бес лат а прав а по ош од Шел ер-цен а от пок е ав бра о аз од а пар и а што к р м т п н н м т т р р н к р в н н ц е сè уш е во тек... т Ова е ис о ед на ед а на а е а же а на коа жи о от и бе е пре и ат пред 35 го и и... п в н мч н н ј в т ш к н д н Јас сум же а коа са а пов ор о да на и да се смее и да ужи а во ра а е о на но и т ден. н ј к т н уч в ѓ њ т в о С И ЕН К Р ЗА Ж А ЦЕНТ ТАР ј е С И ОН К ЕР - ЦЕН -1/6, Скоп К Д А Е , ШЕЛТ а а” 1 М иј т ВА д ПРА о и ар Аџ ж ул. „Б 2 2772-400mk Тел: 0mwrc.com. www. Позитивни примери на граѓанското општество во Република Македонија 17
- 18. Ру и он б к Оп ти а Ста о На о и а е се на а на 25 ки о ет и од Ку а о о. За се а ш н р г р ч н оѓ л м р м н в л та од оваа оп ти а мо а да се зна т не ол у фак и. Пр о, од раз и н тип се, ш н р а к к т в б е што зна и ку а ов е, па на двес е мет и одов е. Вто о, под аче о од се е о ч ќ д т р д р р ј т в р ис оч а Ма е о иа се со у а со еко ом ка и со иал а кри а. И тре о, за да т н к д н ј оч в н с ц ј н з т би е сè јас о, по и и а и е за вре е на кам а и е рет о одат по овие се а, д н л т ч р т м п њ т к л оти се да е у, има т мал број на жи е и, па от не чи и... л к а т л т н
- 19. Рубикон Децата излегоа надвор од кругот Та а из ле а жи о от во к г д в т Маг ин е. Тоа е слу ај и со ос л ц ч та а и е 13 се а од овој крај н т т л (Чи а, Бу ов а е, Рам о, Ар ц к љ н н ба аш о, Маг ен е, Ко и о, н к л ц к н Жег а е, Сте ан е, Вра ов е, љ н п ц ч ц Пу аљ а, Стре о ец, Ко н е, з к н в и ц Пе ин е). л ц ДРА О АН Е Е КА О Г М Ц К МЕТ О О А Р П Л Ј е е а има 14 го и и и л н д н жи ее во ку а ов ко о в м н с т се о Маг ин е. Се шко л л ц лу а во се о Дра о ан е, кое е в л г м ц од а е е о од неј и и т дом д л ч н з н о це и 30 ки о ет и. Се ој по л л м р к не ел ик го на уш а до от и д н п т м пе а и три ки о ет и до се о ш ч л м р л Жег а е ка е фа а ав о ус до љ н д ќ т б Дра о ан е. Во пе ок, на ис и г м ц т т от на ин се вра а до а. Зи еч ќ м м ле о, тоа е. Је е а е среќ а, таа т л н н е единс ве а а од фа и иа а т н т м л ј т што се шко у а (неј и и е две л в з н т брат и а по а а т в по е). ч њ м г а л „Уба о ми е што имам мож в ност да учам. Мал у ми е теш к ко што сум од е е а од до а, д л н м што пе а ам по сне о и е, ш ч г в в ама уба о ми е ко а учам. Се в г на е ам де а ќе про ол ам и д в к д ж во сред о”. н Се на е а т и неј и и е. д в а з н т Тат о и ве и: к л „Ку ив „Фи о” за да ја но п ќ сам до Жег а е, ама па от ни љ н т е лош, па ја ис о р ив ко а п к ш л та и ја фр ив. Што да пра и л в ме, си е се има т от а а о од т а к ж н овој крај - ни у пат има е ни у т м т МТВ или би о ка ов ма е он л к к д ски ка ал фа а е, па гле а е н ќ м д м ТВ Бел рад, ни у те е он има г т л ф ме, за вес и и ич му ет да не н ц аб пра и е- ни о аш не до и а в м к г б в ме. За оа и ве ам: Је е а, учи, т л л н ба ем од те е чо ек да ста е”. р б в н Единс ве о учи иш е ка е т н л т д учат де а а од наб о и е се ц т р ен т ла е учи иш е о „Хрис иан л т т т ј То о ов ки- Кар ош” во се д р с п ло Дра о ан е. Во рам и е на г м ц к т учи иш е о има ин ер ат ка е л т т т н д уче и и е прес и а т од по е н ц т п в а н дел ик до пе ок, би еј и нив н т д ќ ни е до о и се од а е е и со т м в д л ч н де е и и ки о ет и од Дра о с т ц л м р г ман е. Ов е учат де а од ма е ц д ц к дон ка, ром ка и срп ка на и с с с ц о ал ост. н н Во сеп ем ри 2003 г., нев а т в л ди а а ор а и а иа „Ру и он” н т г н з ц ј б к вле е во Дра о ан е со идеа з г м ц ј да им пос е и по о е о вни а в т г л м м ние на де а а. Пр о, ру и он ц т в б к ча и нап а иа за оз а а е со н р в ј п н в њ уче и и е и со те е от на це н ц т р н ло уп и т поас од Оп ти а к н о ј ш н Ста о На о и а е. р г р ч н На пр и е че о и се пот в т к р се у а ко р и а о ор на про т в о д н т т ек от, Вла и ир Ка а в: „Ги т д м р е ан е и ав е де а а кој ка е к т р м ц т д жи ее. Из е е де а си е жи е в л з к т в ат на 45 ми у и од а е е ост н т д л ч н од Дра о ан е. Ре ив е да го г м ц ш м про е и е тоа, па се упа ив е в р м т м до до о и е на уче и и е. Нај м в т н ц т блис и т бе е три ча а оде е к о ш с њ пеш. Сфа ив е де а уче и и т м к н ц те се сра ат од своот на ин м ј ч на жи е е и тоа уш е по е е в ењ т в ќ нè сти у и а е да доп е е до м л р ш р м нив. Вто а ра о а што за е е р б т б л жав е бе е раз ис у а е о м ш м л в њ т на уче и и е за Дра о ан е, н ц т г м ц Позитивни примери на граѓанското општество во Република Македонија 19
- 20. Рубикон во нив и е очи ова се о бе е н т л ш мет о о а. Ко а Дра о ан р п л г г м це го гле а т та а, мо е е да д а к ж т за ис и е во кои ус о и жи е м л т л в в ат нив и е фа и ии”. н т м л Ру и он а и вле оа без е б к ч н г р зер но. Се со иа со де а кои в оч ј ц не се мно у дру е у и и. До г ж љ б в каз за тоа бил на и от на кој ч н уче и и е па у а е пеш до н ц т т в л учи иш е о во Дра о ан ел т т г м ц се ој одел сам, нед у еј и се к р ж ќ со своот дру ар, со ед, со е а ј г с с л нец. Ед ос ав о, раш р а и т н т н т к н о тип на се а и са о иа а си го л м т ј т нап а и е сво о, па де а а р в л ет ц т не а е жел а за му ет ме у м л б аб ѓ се е, а уш е по ал у за ко у б т м к м ни а иа со воз ас и е. к ц ј р н т ПО Е А, ПО Е А УЧЕ Л К Л К НИ И Е СЕ ОТ О И А Ц Т В Р Ј 20 За сè тре а тр е ие. Во иде б п н ја а на Ру и он на по е о от се т б к ч т к вклу и е два е и а уче и и. ч л ес т н н ц Беа ор а и и а и ра о ил и и г н з р н б т н ц на кои се чи аа вес и и, спи а т н ц с ниа и кни и, по што сле у а е ј г д в ш дис у иа за од е е и жи от и к с ј р д н в н те и, се гле аа фил о и и по м д м в нив сле у а е де а а за со р д в ш б т д жи а а на фил от и за ка акн т м р те и е на филм ки е ју а и, р т с т н ц се под от у аа драм ки прет г в в с ста и, поч а да фун ци и а и в н к он р рит ич а а гру а, а нај к ив а м к т п а т н бе е ли ов а а сек иа на коа ш к н т ц ј ј уче и и е цр аа, пра еа мо а н ц т т в з и и, сли и, ак а е и, мо е и ц к в р л д л раа со гли а, пра еа фи у и од н в г р са ун, тес о, гипс, из а о у аа п т р б т в во оч и фи у и, гра и и итн. с н г р ф к Ми е Трен ев ки, вос и л ч с п ту ач во ин ер а от во Дра о в т н т г ман е и од о о ен за ли ов а ц г в р к н та сек иа ќе ка е: ц ј ж „Де а а со за о ол тво цр ц т д в с та т. На по е о от, ли ов а а а ч т к к н т сек иа фун ци и а е по ин ц ј к он р ш ди и у ен прин ип, за по оа в д ал ц т по су ес иа и стра е иа на Ру г т ј т г ј би он да се пре и е на груп а к м н н из а от а на умет ич и де а”. р б к н к л Груп о о ра о е е овоз н т б т њ мо и о уче и и е да се за ж л н ц т поз а т и да се ос о о ат од н а л б д сте и е. Ед ос ав о, поч а а г т н т н н л друж а низ умет ост. Спорт б н ски е ак ив ос и при о е оа т т н т д н с за до ол и ел а ре ак а иа. п н т н л с ц ј Сле у аа ра о ил и и за са д в б т н ц мо оз а а е, за ко у и а иа, п н в њ м н к ц ј ра о ил и и за сте е и и и б т н ц р от п пред а у и, за то е ан иа, за р с д л р ц ј не а ил о раз е у а е кон н с н р ш в њ флик и итн. т Во си е овие ак ив ос и т т н т учес ву аа двај а прес ав и т в ц т н ци на Ру и он и вос и у а б к п т в чи е од ин ер а от во Дра о т т н т г ман е. ц Во ме ув е е, Ру и он ѓ р м б к поч а да обез е у а до а ии н б д в н ц за учи иш е о во Дра о ан л т т г м це. Пр а а до а иа бе е на в т н ц ј ш НУБ „Бра а Ми а и ов и” ќ л д н ц и се сос о е од 500 кни и. т еш г Со ог ед на тоа што уче и и л н ц те учеа ру ки ја ик, на гос и с з т бе е по а ет ам а а о от на ш к н б с д р Рус а а фе е а иа. Тој дој к т д р ц ј де, по што сле у а е до а и д в ш н ц ја од стра а на ам а а а а во н б с д т кни и, учеб и и, це еа, ви ео г н ц д д и ау ио лен и, греј и те а за д т н л спал и е во ин ер а от, но н т т н т во о иш и по а о и итн. За г д н д р ц нас ав и от по ру ки ја ик бе т н к с з ше обез е е а спе иа и а иа б д н ц ј л з ц ј во Ру иа. Уба а а со а от а с ј в т р б к бе е кру и а а со по е а на ш н с н с т уче и и е од Дра о ан е на н ц т г м ц Рус а а ам а а а во Скопе. к т б с д ј ДЕ А А ИЗ Е ОА Ц Т Л Г НАД ОР ОД КРУ ОТ В Г Бе е вре е да се из е е над ор ш м л з в од Дра о а е. Уче и и е по г м ц н ц т се иа не ол у драм ки прет т ј к к с ста и во Ку а ов ки т те ар в м н с о ат и по скоп ки е те т и. Не ол с т а р к ку а и беа на из ож а во Му п т л б зеј. Она што на ис и а ра у в т н д ва бе е ра а е о на жел а а ш ѓ њ т б т кај уче и и е од Дра о ан е н ц т г м ц да поч ат да ко у и и а т со н м н ц р а де а над ор од нив и т крај. ц в н о За таа цел бе е ор а и и а а ш г н з р н по е а на ин ер а от во се о с т т н т л Љу ан и. Де а а од учи иш б ц ц т л те о „Хрис иан То о ов ки т т ј д р с Кар ош” од Дра о ан е и уче п г м ц ни и е од „Го е Дел ев” при ц т ц ч ин ер а от во Љу ан и се за т н т б ц поз аа, се дру еа, спор у аа, н ж т в де а и аа и си раз е иа по а б т р м н ј д Позитивни примери на граѓанското општество во Република Македонија