Presentatie gegeven op studiedag "Stook je gezondheid niet op" op 9 oktober 2009 te Roeselare. Meer info op www.mmk.be/vrij.cfm?Id=372#West-Vlaanderen

1. Stook je gezondheid niet op!
Situering problematiek / gezondheidsrisico’s
&
Draaiboek “Stook je gezondheid niet op”
Dieter Vanparys
Medisch Milieukundige bij LOGO Brugge en LOGO Meetjesland
©

2. Medisch Milieukundigen bij de Logo’s?
15 Medisch Milieukundigen in Vlaanderen
 Bij het Lokaal Gezondheidsoverleg (= LOGO)
 Bevolking informeren over en beschermen tegen
gezondheidsproblemen door milieuverontreiniging
 Gericht op lokale actoren (gemeente, organisaties,
huisartsen, diensten,….)
 www.mmk.be
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

3. Medisch Milieukundigen bij de Logo’s?
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

4. Medisch Milieukundigen bij de Logo’s
vanaf 2010
www.mmk.be
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

5. Aanleiding ondersteuning MMK’s
rond verbranden afval particulieren
 Sinds start werking regelmatig vragen rond
problematiek
 2006 Oost-Vlaanderen: enquête bij MA
en politiezones
 90 verstuurd, 43 terug (8 politiezones, 35 MA’s)
 Resultaten (2005)
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

6. Aanleiding ondersteuning MMK’s
rond verbranden afval particulieren
 100% “verbranding belangrijk thema om rond te
werken”
 38% procedure voor aanpak (62% niet)
 53% coördinatie milieudienst en politie (informeren vs
handhaving?) (47% niet)
 50% “voldoende slagkracht” om probleem aan te
pakken (50% niet)
 100%: “sensibilisatie helpt”
 Sensibilisatie vooral door milieudienst (folders, artikels)
 75%: niet voldoende sensibilisatiemateriaal
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

7. Aanleiding ondersteuning MMK’s
rond verbranden afval particulieren
 2007 verspreiding 1ste versie draaiboek
 Na # maanden: telefonische evaluatie
 2009 2de versie draaiboek
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

8. Situering probleem
Verbranden van afval?
Toch logisch dat het niet goed is?
 “Verbranden”
 “Afval”
 “Niet goed”
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

9. Bekende beelden …
buiten
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

10. Bekende beelden …
buiten
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

11. Bekende beelden …
én binnen
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

12. Combinatie
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

13. Afval?
 Vroeger: “alles wat brandt, kan nog dienen”
(wel proberen brand, en als het even kan, ook ”hinder” te vermijden)
 ‘80-’90: Stijgend “milieubesef” met o.a. definitie
“afval” door wetgeving:
“Elke stof of elk voorwerp waarvan de houder zich ontdoet,
voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen”
Duidelijk voor de wetgever en toezichthouder
Duidelijk voor “de burger”??
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

14. Afval
“Brandstof” Mate van herkenning
als “afval”
Plastiek, kunststof, ++++++++
textiel
MDF, spaanplaat,… +/-----
Behandeld hout +/--------------
Snoeihout +/-----------------------
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

15. “Niet goed”?
1.“Slecht voor milieu” (vaag, ver-van-mijn-bed?)
2. Indien verbranding niet op de juiste manier:
Geen probleem   Hinder   Gezondheidsrisico
Geurhinder
Geen probleem
Rookhinder Irriterende stoffen
of
Was wordt vuil Kankerverwekkende stoffen
geen klagers?
… …
Waar ligt de grens?
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

16. Wanneer ‘vuurtje stook’ =
gezondheidsrisico?
Risico voor stoker en/of omwonenden
Afhankelijk van:
- Gevoeligheid van de blootgestelde
- Soort brandstof
- Verbrandingsproces
- Blootstellingsduur en/of blootstellingsfrequentie
- Blootstellingsroute (o.a. huidcontact, inademing,
consumptie, water)
Effecten vaak op lange termijn ( effecten van
hinder)
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

17. Verbranden van afval,
in het bijzonder een risico voor …
 Gevoelige groepen
 Kinderen, ouderen, zwangere vrouwen,
mensen met lage immuniteit,…
 Mensen met astma (of aanleg voor) (15 -25 %)
 De persoon die afval verbrandt
 Buiten: wie bij het vuur staat
 Binnen: personen in de kamer waar
een vuur is
 De omwonenden
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

18. Verbrandingsproducten met een risico
een overzicht:
Verbrandingsproducten die van invloed kunnen zijn
op de gezondheid:
 As, Roet, Fijn Stof
 Dioxines
 Polycyclische Aromatisch Koolwaterstoffen (PAK’s)
 Koolstofmonoxide (CO)
 Ozon (O3)
 Stikstofoxiden (NOx), Zware metalen, Zwaveloxiden, Methaan,
Koolstofdioxide, water
!! Eenmalige verontreiniging kan vaak leiden tot meer
langdurige blootstelling
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

19. Verbrandingsproducten met een risico
As, Roet, Fijn stof
 Bron: zo goed als alle brandstoffen
 Risico: afhankelijk van wat erop
gebonden zit (bv. dioxines, zware metalen, …)
 Blootstelling kan via: ademhaling,
huid, consumptie, grondwater!
Gezondheidsimpact
 Irritatie ademhalingswegen en ogen
 ontsteking luchtwegen, probleem met
slijmen  hart- en vaatziektes / kanker
 Bepalend:
 deeltjes op as/roet/fijn stof
 grootte: hoe kleiner, hoe dieper in de longen!
 Blootstellingsduur- en frequentie
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

20. Verbrandingsproducten met een risico
As, Roet, Fijn stof
Gezondheidsimpact:
 As:
 bodem-voeding: afhankelijk van gebonden materialen
 Roet:
 bodem-voeding: afhankelijk van gebonden materialen
 lucht: irritatie ademhalingswegen en ogen
 Fijn stof:
 lucht: astma-aanvallen, toename luchtwegklachten,
toename ziekenhuisopname, kanker,…
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

21. Verbrandingsproducten met een risico Bijv.
Dioxines
> 200  stoffen
 Bron: materiaal dat chloor bevat (plastiek, kunststoffen,
verf, vernis,… maar ook snoeimateriaal)
afval verbranden dioxines slaan neer  op grond/voeding (vaak
via zuivel en vlees  mens
 Risico: opname via lucht-bodem-voeding
eenmaal in het lichaam, blijft er lang in (oplosbaar in vet)
 Gezondheidsimpact:
 Verminderd afweersysteem
 Kankerverwekkend
 Hormoonverstorend
 Lager geboortegewicht (invl. op groei)
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

22. Verbrandingsproducten met een risico Bijv.
Dioxines
> 200  stoffen
Contegg studie (2008):
 1 jaar bij 59 particulieren die thuis kippen houden
 Innameschatting:
 Particulieren die zelf kippen houden, eten meer eieren dan gemiddeld
 “De inname van dioxineachtige stoffen ligt voor bijna de helft van de
Belgische populatie reeds boven de TWI-waarde en de consumptie van
eigen eieren zal deze waarde zeker nog verhogen.”
 Toezicht Volksgezondheid:
 Gezond voedingpatroon: 3 eieren/week (deel al in bereidingen)
 Volwassene gemiddeld één scharrelei uit een privé tuin/maand : geen
effect op de gezondheid te verwachten
 “Meer dan één scharrelei per week is niet aan te raden”
 Kinderen al meer blootstelling (contact met de bodem, eten met vuile
handen) en, in verhouding tot hun gewicht meer voeding, dus
gevoeliger:
“Slechts een half scharrelei per maand (kan natuurlijk aangevuld
worden met eieren uit de winkel)”
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

23. Verbrandingsproducten met een risico Bijv.
PAK’s
> 500  stoffen
 Bron: afval, nat of bewerkt hout, plantaardig materiaal
 Verbranding in huishoudens groter aandeel.
Aandeel industrie sinds ’95 
 Opname via voeding  omzetting in lichaam
 Risico:
indien via lucht éénmalig  minimaal
via andere weg 1x verontr.  lange blootstelling mogelijk
 Gezondheidsimpact:
 Kankerverwekkend (long, huid, spijsvertering)
 Hormoonverstorend
 Verminderde weerstand
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

24. Verbrandingsproducten met een risico
CO / …
Risico door opname via ademhaling
CO - koolstofmonoxide
NOx – stikstofoxiden
 Bron: onvolledige verbranding
 Invloed op luchtwegen
 Risico: reukloos, smaakloos,
onzichtbaar, niet voelbaar
 Gezondheidsrisico SO2 - zwaveldioxide
Hoofdpijn, misselijkheid   Invloed op luchtwegen, ogen
braken  flauwvallen 
sterven
(al bij heel lage concentraties
O3 - ozon
in de ruimte 1%)  Sterk afh van individuele
gevoeligheid
 Oog-, neus- en keelirritaties,
longcapaciteit , ontsteking
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

25. Verbrandingsproducten met een risico
Zware metalen
 Bron: behandeld (groen) hout, verven,
vernissen, elektrische apparaten,
rubberbanden, reclamefolders
 Risico:
indien via lucht éénmalig  minimaal
via andere weg 1x verontr.  lange
blootstelling mogelijk
 Gezondheidsimpact:
 Irritatie oog, huid, slijmvliezen, …
 Giftig door inademing en/of inslikken
 Verminderd IQ bij opname tijdens ontwikkeling
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

26. Redenen om afval te verbranden
1) Onbewust: geen kennis over
“afval”/wetgeving/probleem
gezondheid?
2) Bewust:
a. Kost verwijderen afval te groot
b. Te veel moeite afval verwijderen op
andere manier
c. Kost ‘echte’ brandstof groot
d. Te veel moeite echte brandstof te
verwerken
e. Schat gezondheidskost laag in
f. “Pakkans is toch laag”
g. …
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

27. Aanpak?
Ideaal:
Aanpak vanuit verschillende hoeken:
 Sensibilisatie
 Toezicht en sanctionering
 Inspelen op mogelijkheden en kosten verwijderen van afval
 Samenwerking verschillende diensten (politie, milieuambt.,
evt. sociale zaken, …)
Bedenking: Niet altijd mogelijk in de praktijk?
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

28. Bewustmaking
op verschillende domeinen
Onderzoek: Bronnen, situatie en effecten aantonen
O.a. Vlaams humaan biomonitoringsprogramma
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

29. Bewustmaking
op verschillende domeinen
Beleid:
- Beleidsaanbevelingen op Vlaams niveau
- Stimulatie van het lokaal beleid:
samenwerkingsovereenkomst
Burgers bewust maken:
- Inspelen op gezondheidsimpact!
(Hst 5 in draaiboek)
- Wanneer probleem zich al stelt:
via Hinderstappenplan (Hst 3 in draaiboek)
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

30. Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

31. Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

32. Hoofdstuk 1: Gezondheid
 Schadelijke stoffen
en
Gezondheidsproblemen
 Afval
 Tuinafval
 Zie ook Hoofdstuk 4
 Zie ook Bijlage 1
 Zie ook Bijlages 13-16
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

33. Hoofdstuk 2: Wetgeving
 Overzicht relevante
reglementeringen
 Zie ook Bijlage 2
 Zie ook Bijlage 3
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

34. Hoofdstuk 3: Hinderstappenplan
 Gemeente/politie
 Mogelijke acties
 Bewonersbrief (Bijlage 10)
 Ook hinderstappenplan
voor burgers: Bijlage 9
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

35. Hoofdstuk 4: Veel gestelde vragen
 Gemeente/politie/
 Stadswachten
 Bestuur
 ….
Ook bruikbaar voor artikels
infokrant, website,….
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

36. Hoofdstuk 5: Sensibilisatieacties
 Voorbeeldacties
 Voorbereiding
 Artikels
 Infostand
 Banners
 Elektrokoffer
 Infostand
 Folders
 Infosessies
 Workshops
 Bezoek aan verbrandingsoven
 Aanbod verhakselen snoeihout
 Informatie voor jeugdvereniging
 Kaderen van bestaande acties
 Wedstrijd
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

37. Hoofdstuk 5: Sensibilisatieacties
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

38. Hoofdstuk 5: Sensibilisatieacties
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

39. Hoofdstuk 6:
Samenwerkingsovereenkomst
 gemeente - provincie
 2008-2013
 basis
 onderscheidingsniveau
 projectniveau
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

40. Hoofdstuk 7: Bronnen en info
 Websites
 Documenten
 Folders
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

41. Hoofdstuk 8: Bijlagen
 17 bijlagen
 Artikels
 Bewonersbrief
 Fabels en feiten
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

42. Hoofdstuk 8: Bijlagen
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©

43. www.mmk.be/illegaleverbranding
Stook je gezondheid niet op! – Infovoormiddag 9 oktober 2009 – MMK’s bij de LOGO’s ©