1. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
Unibertsoa 5. gaia
Unibertsoan, zeruko gorputz edo astro daude: izarrak, planetak,
sateliteak, Kometak...
Argitsuak, izarrak dira. Eguzkia izar bat da.
Ez argitsuak: planetak eta sateliteak.
EGUZKI-SISTEMA: Eguzkiak eta haren inguruan biraka
diren astroek, osatzen dute.
Planetak:
Zeruko gorputzak dira.
Planetek ez dute argirik. Eguzkiaren inguruan jiraka
dabiltza.
• Barneko planetak: eguzkitik gertuen daudenak.
Gainazal harritsua dute. Mercurio, Artizarra, Lurra eta
Marte.
• Kanpoko planetak: ez dute gainazal solidorik,
handiagoak dira eta eguzkitik urrunago daude:
Júpiter, Saturno Urano eta Neptuno.
1
2. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
Sateliteak:
Zeruko gorputz txikiak dira.
Planeten inguruan jiraka dabiltza.
Lurraren inguruan ILARGIA daukagu, gure satelitea.
Jupiterren inguruan, aldiz, hirurogei baino satelite gehiago
ari dira biraka.
Planeta nanoak:
Eguzkiaren inguruan biraka ari dira.
Planetak baino txikiagoak dira.
Ezagunena Pluton da.
ASTEROIDEAK
Zeruko gorputz arrokatsuak dira, forma irregularra dute.
Eguzkiaren inguruan jiraka dabiltza.
2
3. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
Kometak
Zeruko gorputzak dira.
Eguzkiaren inguruan jiraka dabiltza.
Izotz, hauts eta gasez osaturik daude.
Meteoritoak
Zeruko gorputz arrokatsu txikiak dira. Lurrera irits daiteke.
3
4. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
GALDERAK
Nortzuk osatzen dute Eguzki – Sistema?
Zer dira planetak?
Zeintzuk dira barneko planetak?
Zeintzuk dira kanpoko planetak?
Zer dira sateliteak?
Zein da Lurraren satelitea?
Zeren inguruan dabiltza?
Zer dira planeta nanoak?
Zer dira asteroideak?
4
5. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
Zer dira kometak?
Zer dira meteoritoak?
IZARRAK
1.- Izarrak
Izarrak esfera handi-handiak dira.
Haien barruan energia handia sortzen da eta hori, argi eta bero
moduan irteten da kanpoaldera.
Zenbait ezaugarrik bereizten dituzte izar batzuk besteetatik:
- kolorea
- tamaina
- argitasuna
- distira
5
6. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
2.- Konstelazioak:
Eremu berean dauden izarren multzoak konstelazioak dira.
3.- Galaxiak
Galaxiak izar, gas eta hauts multzo handi-handiak dira.
Eguzki Sistema Esne Bidea izeneko galaxia baten kanpoaldean
dago.
6
7. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
Esne-bidea galaxian, eguzkia dago. Eguzkia, izar bat da.
Eguzkiak argia eta beroa ematen du.
Eguzkiaren inguruan, zortzi planetak biraka ari dira:
Merkurio, Artizarra, Lurra, Marte, Jupiter, Saturno, Urano
eta Neptuno.
Eguzkia oso garrantzitsua da guretzat, berari esker, gure
planetan bizitza dagoelako.
ARIKETAK
Zer dira izarrak?
Izarrek, argia eta beroa ematen dute?
Nola bereizten ditugu izarrak?
Zer dira konstelazioak?
Zer dira galaxiak?
7
8. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
Lurra eta Eguzkia zer galaxietan daude?
Zeintzuk dira Eguzkiaren inguruan biraka dabiltzan
planetak?
GU, NON GAUDE?
• Gure planeta LURRA da eta Eguzkiaren
inguruan biraka dabil.
• Eguzkiaren inguruan biraka dabiltzan
planetek osatzen dute EGUZKI
SISTEMA.
• Eguzkia eta planetak ESNE BIDEA
galaxian daude.
Gu, non gaude:
Zein da gure planeta?
Zein planetak osatzen dute Eguzki Sistema?
Zein da gu bizi garen galaxia?
8
9. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
ESPAZIOA ESPLORATZEN
Satelite artifizialak Lurraren inguruan biraka ari diren
espazio-ontziak dira.
Lehenengo Satelite Artifizila 1.957. urtean sobietarrek
espaziora bidali zuten: Sputnik I zuen izena.
Yuri Gagarin sobietarra izan zen, lehenengo astronauta
1.961. urtean espaziora joan zena .
1969ko uztailaren 20an, lehenengo gizakiak Ilargira iritsi
ziren: Amstrong, Aldrin eta Collins, Apolo 11 izeneko
espazio-ontzian.
9
10. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
Gaur egun, arrunta da espaziora bidaiak egitea. Koheteak
erabiltzen dira. Beste ibligailu batzuk: transbordadore
espazialak eta tripulazio gabeko espazio-ontziak.
Espazioa hobeto ikasteko, espazioko-estazioak jarri dira
orbitan. Han astronauta batzuk bizi dira eta ikerketak eta
experimentuak egiten dituzte.
Etorkizunako helburu nagusia, Martera gizakiak iristea da.
10
11. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
ARIKETAK
• Non ibiltzen dira satelite artifizialak?
• Noiz bidali zuten espaziora lehenengo satelitea?
• Zer izen zuen lehenengo sateliteak?
• Nor izan zen lehenengo astronauta?
• Nongoa zen?
• Zer urtetan iritis ziren lehenengo gizakiak Ilargira?
• Zeintzuk izan ziren bere izenak?
• Zeintzuk dira espazioko ibilgailuak?
• Zer dira espazioko-estaziak?
11
12. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
• Zuri guztatuko litzaizuke espaziora bidaiatzea? Zergatik?
ARIKETAK
• Zenbat planeta daude Eguzkiaren inguruan?
• Zeintzuk dira planetak?
• Nolakoak dira barneko planetak?
• Eta kanpoko planetak?
• Zeintzuk dira planeta nanoak?
• Zer da Eguzki-sistema?
Definitu hurrengo hitz hauek:
• Izarra:
12
13. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
• Asteroideak:
• Kometak:
• Konstelazioa:
• Galaxia:
• Zein da izar ezagunena?
• Zer da Esne Bidea?
• Zer dira satelite artifizialaK:
Marraztu espazio-ontzi bat:
13
14. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
Lotu:
Kometa Planeten inguruan jiraka dabilen zeruko gorputza.
Planeta Eguzkiaren inguruan jiraka dabil.
Izarra Izotz, hauts eta gasez osaturiko zeruko gorputza.
Satelitea Argia eta beroa ematen duen zeruko gorputza.
Sailkatu planeten izenak Eguzkitik hurbilen dagoenetik hasi eta urrunen
dagoenaraino:
Saturno, Marte, Neptuno, Lurra, Júpiter, Mercurio, Urano eta Artizarra
Lotu:
Yuri Gagarin Ilargia lehenengoz zapaldu zuen gizakia. 1969
Neil Amstrong Lehen satelite artifiziala. 1961
Sputnik I Espaziora lehenengoz bidaiatu zuen gizakia. 1957
Lotu:
Eguzkia Eguzkiaren inguruan biratzen
dira, planetak baina txikiagoak
Sateliteak Txikiak dira, harritsuak eta
izoztuak.
Asteroideak Izar bat da. Argia sortzen du
Kometak Gas masak dira eta izarren
argia islatzen dute.
Nebulosak Planeta baten inguruan biratzen
dira.
Galaxiak Izar, gas eta hauts multzo
handi-handiak dira.
Ilargiak zeren inguruan biratzen du?
14
15. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
HIZTEGI TXARTELAK
EGUZKIA:
Eguzkia izar bat da.
Lurra planeta, Eguzkiaren inguruan biraka dabil.
Beroa eta argia ematen du.
PLANETAK:
Zeruko gorputzak dira.
Ez dute argirik.
Eguzkiaren inguruan jiraka15
dabiltza.
Lurra, planeta bat da.
16. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
Bete:
EGUZKIA:
Eguzkia ................ bat da.
Lurra planeta, ....................inguruan ...................... dabil.
................. eta .................. ematen du.
PLANETAK:
Zeruko gorputzak dira.
Ez dute .........................
.................................. inguruan jiraka dabiltza.
Lurra, ............................ bat da.
16
17. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
BARNEKO PLANETAK:
Eguzkitik gertu daudenak:
Merkurio, Artizarra, Lurra eta Marte.
Zeintzuk dira barneko planetak?
Zeintzuk dira bere izenak?
KANPOKO PLANETAK:
Eguzkitik urrun daudenak.
Handiagoak dira: Jupiter, Saturno, Urano eta Neptuno.
17
18. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
Zeintzuk dira kanpoko planetak?
EGUZKI SISTEMA:
Eguzkiak eta haren inguruan
biraka diren astroek, osatzen dute.
PLANETA NANOAK:
Planetak baino txikiagoak dira.
Pluton ezagunena da.
18
19. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
Zer planetak osatzen dute eguzki sistema?
Zeintzuk dira planeta nanoak?
Aipatu bi planeta nano:
SATELITEAK:
Zeruko gorputz txikiak dira.
Planeten inguruan jiraka dabiltza.
Lurraren satelitea, ILARGIA da.
Sateliteak ………………….txikiak dira.
…………………. Inguruan jiraka dabiltza.
Lurraren ……………………., ………………… da.
19
20. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
IZARRAK:
Gasezko esfera handiak dira.
Eguzkia, izar bat da.
Tamaina, forma eta kolore ezberdinekoak dira.
Argia eta beroa ematen dute.
KONSTELAZIOAK:
Izarren multzoak dira.
20
21. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
GALAXIAK:
Izar, gas eta hauts multzo handiak dira.
Esne-bidea galaxian, eguzkia dago.
• Zer dira izarrak?
• Eguzkia planeta bat da?
• Zer dira konstelazioak?
• Eguzkia eta Lurra zer galaxiatan daude?
21
22. Laguntza Gela
Altza Herri Ikastetxea
• Zerez osatuta daude izarrak?
22
