Filosofía e cidadanía. 1º Bacharelato.

1. TEMA 2. AS PREGUNTAS DA FILOSOFÍA
● Que podo saber?____ responde a Epistemoloxía
● Que debo facer? ______ responde a Ética
● Que me cabe esperar? _____ responde a Metafísica
Resúmense nunha:
● Que é o ser humano?

2. Asuntos que sempre importaron á Filosofía
● O concepto de SER, básico en Metafísica.
● Cal é a esencia das cousas?
● Que cousas existen realmente? Unhas só aparentan ser,
outras son realmente.
● A actividade produtiva humana:
● Filosofía da tecnoloxía.A acción transformadora humana.
Como se relaciona a ciencia ca técnica, ca ética e a política?
● Estética. A arte e a idea de beleza.

3. Orixe da Metafísica
– Xa existe nos mitos e relixións das civilizacións antigas que
trataban temas de índole metafísica como
● A orixe do mundo
● A inmortalidade da alma
● O problema da divinidade
– Os primeiros filósofos gregos (presocráticos, s VI aC)
tratárona porque querían
● Explicar a orixe e formación do mundo
● Explicar porque cambian todas as cousas
– Aristóteles (s IV aC) senta as súas bases como “Filosofía primeira”
– Andrónico de Rodas (s I aC) ponlle o nome.

4. Definición e evolución da Metafísica
● Aristóteles pretendía facer unha ciencia ou Filosofía primeira que dera
fundamento aos outros saberes, dalgún xeito era unha reflexión sobre a
ciencia e referíase a dous tipos de cuestións:
– Como se relacionan as ciencias cos seus obxectos (ou temas).
– Pode haber unha ciencia que estude todo?
● Máis tarde entendéuse por metafísica o saber sobre o trascendente, o que
está máis alá do físico (“meta” é unha partícula que en grego significa máis
alá de). Meta+física: estudo do que está máis aló do físico, é dicir , estudo do que
non ten materia.
● Kant (s XVIII). Afirma que se a metafísica trata eses tres temas, alma, mundo e
deus, entón non pode ser unha ciencia. Esas tres nocións representan ideais, pero
ideais postulados pola moral, é dicir, verdades que se admiten, pero non poden ser
demostradas cientificamente.

5. Temas da Metafísica: ser, alma, Deus
● O “Ser” (segundo Aristóteles)
● É un termo análogo, ten varios usos: predicativo e existencial.
● Cando facemos un uso existencial do concepto, aparece o problema do ser, é
dicir, que é o esencial nunha cousa e que é o aparente?
● O esencial é a substancia
● É o que identifica a un obxecto e o distingue doutros.
● Permanece inalterada nos cambios que ten ese ser.
● É o que soporta os accidentes ou calidades dese ser.
● O aparente son os accidentes
● Son as características dos obxectos que poden variar, por iso
non son as esenciais dese ser
● O “Ser” (segundo Descartes, s XVII). O mundo está formado por substancias
de 3 tipos: pensante, extensa e divina.
● Descartes caracteriza a substancia pola súa independencia doutras
● O “Ser” (segundo Hume, s XVIII)fai unha crítica radical da metafísica e rexeita a
idea de substancia porque non procede de nada que sexa observable, o mesmo que a idea de
Deus e a de alma.

6. Temas da Metafísica: ser, alma, Deus
● Alma é un concepto que contén varios elementos:
● Principio que dá vida ó corpo. Definición de Aristóteles
● Principio de coñecemento racional (a razón é a alma).Prevaleceu esta noción na
maioría dos filósofos.
● É inmortal.
● É a característica que define ós seres humanos e que os distingue do resto dos
animais.
● Oponse ao corpo e é independente del. Afirma isto Platón e tamén Descartes.
● Deus
● O ser humano ten conciencia relixiosa dende o Paleolítico superior, época na
que xa se facían enterramentos.
● Os enterramentos demostran o anhelo de inmortalidade do ser humano e o
desexo de recordo.
● De aí nace a idea dunha realidade que trascende ó home e de seres superiores
a el.

7. Críticas á Metafísica
● Nietzsche
● Critica que os valores da MORAL procedan da RELIXIÓN.
● Critica a metafísica por non basearse no mundo real, senón noutro
mundo que non é o vivido polo home. Deste xeito, segundo el, a
metafísica menospreza a vida real.
● Os valores morais teñen que crearse a partir da vida real da xente.
● Marx (Materialismo histórico)
● A Metafísica é ideoloxía, é dicir, unha mentalidade creada polos
poderosos para ocultar a explotación do proletariado. Afirma que a
relixión é o “opio do pobo”, é dicir, a relixión serve para manter tranquila á xente
oprimida que en lugar de rebelarse, soña con ser premiada por Deus no outro
mundo.

8. Nova actitude metafísica
● A Metafísica pretendía saber sobre cousas non observables.
● Foi criticada por iso e pensouse que desaparecería e que só quedaría como saber a ciencia.
● Pero a ciencia non dá ás persoas consolo nin respostas cando se atopan en situacións límite, por iso
reaparece unha nova aaccttiittuuddee MMeettaaffííssiiccaa..
● Novos temas: a morte, o sentido da vida, a liberdade …
● Existencialismo (A. Camus)
– Nihilismo: a vida non ten sentido, é absurda. Só hai proxectos frustrados.
● Humanismo marxista
– Os traballadores están alienados porque viven explotados polos capitalistas.
– Pero a revolución fará que os traballadores se unan nunha loita solidaria para lograr un
futuro mellor: unha sociedade sen clases sociais nin propiedade privada.
● Nietzsche
– Critica toda a cultura occidental (a filosofía, a moral, a relixión). Afirma que Deus morreu, é
dicir, toda esa cultura, e polo tanto tamén morreu a moral cristiá cuxos valores eran
negativos para as persoas: a culpa, o remordemento...
– Afirma que nacerá un novo ser humano, con valores que afirmarán a vida (o superhome).

9. ACCIÓN PRODUTIVA. TECNOLOXÍA.
● Techne significa “arte”: regras para lograr eficacia nunha actividade.
● Tecnoloxía: teorías e técnicas para lograr a eficacia práctica da ciencia.
– Toda tecnoloxía é unha técnica porque segue regras.
– Hai técnicas que non son tecnoloxía porque non aplican teorías da ciencia.
● Relación entre ciencia, técnica e tecnoloxía na historia:
– Na Idade Antiga:
● Distínguese entre ciencia, técnica e praxe. Prioridade da praxe (ética)
● O ideal da ciencia era a contemplación, o saber por saber, sen
buscar a utilidade.
● Por iso a matemática é a ciencia máis importante, aínda que
nalgúns campos se facían observacións (astronomía, bioloxía).
● Non se pretende cambiar a natureza para beneficiarse dela.
– Na Idade Media:
● Segue separada a ciencia da técnica, pero con excepcións.
● A Igrexa manda en ambas.

10. ACCIÓN PRODUTIVA. TECNOLOXÍA.
● Idade Moderna
● Renacemento:
– Unión entre ciencia e técnica.
– Ambas queren liberarse do control da Igrexa e da política. Ex: Leonardo e Galileo.
– Grazas á técnica, a ciencia progresa moito. Ex: aplicación do telescopio en Astronomía para
demostrar o heliocentrismo de Copérnico; ou do microscopio para demostrar a existencia de
pequenos organismos invisibles a simple vista.
– A ciencia xa non será contemplativa, senón que buscará utilidade: é instrumental
● Barroco
– A ciencia e a técnica independízanse da relixión e da política. Cren que a ciencia é autónoma
● Ilustración
– Sepárase radicalmente a ciencia da relixión e da política. Ex:Despois A. Comte propón que a
ciencia é a etapa superior das ideas humanas.
● Época posmoderna
● Escola de Frankfurt (por ex. Habermas) denuncian que ciencia e técnica son IDEOLOXÍA, son
novas crenzas que serven para ocultar a verdadeira realidade.
● Dende 1950 nace a conciencia ecolóxica; defende que a sociedade e a economía teñen que
organizarse dun xeito máis respetuoso co medio.
● Th. Kuhn afirma que se aceptan teorías científicas por motivos non científicos, por ex por razóns
económicas, políticas, etc. A ciencia non é autónoma, está influída por intereses diversos.

11. ACCIÓN PRODUTIVA. TECNOLOXÍA.
Trazos e problemas da sociedade posindustrial
● Definición de sociedade posindustrial: a derivada dos cambios na cultura e no
sistema produtivo despois da 2ª Revolución industrial.
● Trazos desta sociedade
– Organización científica do traballo para lograr máis eficacia na produción.
– Especialización profesional co mesmo fin; non importa a ética.
– Informatización.
– Globalización debida á proliferación do comercio internacional.
● Problemas da sociedade posindustrial
– Paradoxo económico-social.
– Expansión dos aparellos tecnolóxicos sofisticados.
– Incremento do tempo libre e grande oferta de actividades para o ocio
– Grandes inversións en mediciña.
– Mellora das infraestruturas.
– Proletarización dos traballadores nos países desenvolvidos e miseria e escravitude no Terceiro
mundo.
– Graves consecuencias ecolóxicas: contaminación, esgotamento de recursos...

12. ACCIÓN PRODUTIVA. ESTÉTICA.
● Arte é todo o que produce o ser humano (arte VS natureza).
● Requisitos para que algo sexa artístico:
– Que axude a entender mellor e en profundidade a vida.
– Que mellore a nosa sensibilidade.
– Que fomente a reflexión e a tranquilidade.
– Que favoreza as relacións sociais.
● Valor da arte
– Ata o Renacemento recoñecíaselle valor educativo.
– Dende entón ten valor mercantil, sobre todo na actualidade.

13. Imaxe tomada de INTEF