Op initiatief van de Coalitie Erbij begint morgen de Week tegen Eenzaamheid. Hulp komt uit onverwachte hoek: robots blijken uitstekend gezelschap. Er zijn onderzoekers die voorspellen dat over vijftig jaar mensen zullen trouwen met robots. Dat klinkt onvoorstelbaar, maar feit is dat robots in rap tempo menselijker worden. Ze worden nu al ingezet om bijvoorbeeld eenzame ouderen gezelschap te houden. En niet alleen in het robotgekke Japan: in Nederlandse verzorgingstehuizen wordt knuffelen ouderen met Paro, een mechanisch zeehondje dat reageert op stemmen en aanrakingen. Eenzaamheid uitbannen is misschien een stap te ver, maar robots kunnen ervoor zorgen dat mensen zich minder eenzaam voelen, zegt Matthijs Pontier. Aan de Vrije Universiteit doet hij onderzoek naar emotionele intelligentie bij robots. ‘Een virtueel vriendje kan contact met andere mensen stimuleren.’ Dat blijkt ook uit andere studies: sociale robots verminderen eenzaamheid of bieden op z’n minst afleiding. Dat lukt zo goed dankzij de menselijke neiging om wat menselijk lijkt, ook zo te benaderen, aldus Pontier. Het is, in zijn oervorm, te vergelijken met foeteren tegen de computer die vastloopt. ‘Het blijkt dat we slechts heel subtiele signalen voor menselijkheid nodig hebben. Wat dat betreft kunnen we heel wat leren uit tekenfilms’, zegt Pontier. ‘Daarin krijgen alledaagse voorwerpen menselijke trekjes alleen al doordat ze op een bepaalde manier bewegen.’ In zijn eigen onderzoek werkt Pontier aan een robotmodel dat emotionele intelligentie koppelt aan moreel besef. ‘Op dit moment functioneren sociale robots volgens regels: dit is belangrijker dan dat, dus zo moet het gaan. Op termijn kunnen ze ook rekening houden met gevoelens van mensen. Bijvoorbeeld als coach die je ondersteunt bij het volgen van een therapie: wanneer moet een robot streng zijn en wanneer kan hij het even laten gaan?’ Dat soort morele afwegingen kan Paro niet maken. Het robotzeehondje reageert wel op stemmen en gaat spinnen als hij geaaid wordt. De activiteitenbegeleider kan zich wel iets voorstellen bij robots die eenzaamheid verdrijven. ‘Niet hele dagen, wel in stille uren.’ Dat is ook wat Pontier voorziet: robotachtige hulp die in zorgcentra de uren opvangt als er geen verpleging aanwezig is. ‘Dat geeft niet dezelfde voldoening als menselijk contact, zo goed zijn robots nog niet. Maar in de toekomst zou dat wel kunnen.’ En dat robothuwelijk? Pontier: 'Voor mij zou het niks zijn. Maar als apparaten nauwelijks van mensen te onderscheiden zijn, zullen die een zekere aantrekkingskracht hebben. Dan is er altijd wel iemand die er mee wil trouwen.'

1. 8
nederlands dagblad
donderdag 26 september 2013
eptember 2013 donderdag 26 september 2013
donderdag 26 september 2013 nederlands dagblad
eptember 2013
jaargang 69 nr. 18.424 www.nd.nl redactie@nd.nl 0342 411711 donderdag 26 september 2013
.
Het programma begint op 12 oktober om 13.30
uur en wordt om 17.00 uur afgesloten met een
hapje en een drankje. Voor het volledige
programma verwijzen wij u naar onze site
nd.nl/colleges. De toegangsprijs bedraagt
€ 15,- inclusief een gratis exemplaar van
de Friese vertaling van de Heidelbergse
Catechismus. Lezers van het ND ontvangen
€ 2,50 korting en betaling slechts € 12,50.
Aanmelden kan via fryske-earetsjinsten.nl of
telefonisch via 030-2288123 of 0518-411378.
nd.nl/colleges fryske-earetsjinsten.nl
De vertaling is gemaakt door het deputaatschap Fryske Earstjinsten van
de Gereformeerde kerken vrijgemaakt. Het uitgangspunt hierbij was
het faciliteren en bevorderen van de erediensten in de Friese taal. Het
deputaatschap heeft ook een eigen website fryske-earetsjinsten.nl.
Zaterdagmiddag 12 oktober wordt in de
Martinikerk te Franeker de nieuwe Friese
vertaling van de catechismus feestelijk
gepresenteerd. Prof. dr. Henk van den Belt
(RUG Groningen) en prof. dr. Cees van der Kooi
(VU Amsterdam) zullen lezingen verzorgen over
het thema van de dag: 450 jier Fraachlearen
yn Fryslân. Verder staan er een muzikale
bijdrage en een stadswandeling door de oude
universiteitsstad op het programma.
Presentatie Friese vertaling Heidelbergse Catechismus
12 oktober 2013, Martinikerk Franeker
advertentie
……Op initiatief van de Coalitie Erbij
begint vandaag de Week tegen
Eenzaamheid.
……Hulp komt uit onverwachte hoek:
robots blijken uitstekend gezelschap.
▶▶ Amsterdam
Er zijn onderzoekers die voorspellen
dat over vijftig jaar mensen zullen trou-
wen met robots. Dat klinkt onvoorstel-
baar, maar feit is dat robots in rap tem-
po menselijker worden. Ze worden nu
al ingezet om bijvoorbeeld eenzame
ouderen gezelschap te houden. En niet
alleen in het robotgekke Japan: in Ne-
derlandse verzorgingstehuizen knuffe-
len ouderen met Paro, een mechanisch
zeehondje dat reageert op stemmen en
aanrakingen.
Eenzaamheid uitbannen is misschien
een stap te ver, maar robots kunnen er-
voor zorgen dat mensen zich minder
eenzaam voelen, zegt Matthijs Pontier.
Aan de Vrije Universiteit doet hij on-
derzoek naar emotionele intelligentie
bij robots. ‘Een virtueel vriendje kan
contact met andere mensen stimule-
ren.’
Dat blijkt ook uit andere studies: soci-
ale robots verminderen eenzaamheid of
bieden op z’n minst afleiding. Dat lukt
zo goed dankzij de menselijke neiging
om wat menselijk lijkt, ook zo te bena-
deren, aldus Pontier. Het is, in zijn oer-
vorm, te vergelijken met foeteren tegen
de computer die vastloopt.
‘Het blijkt dat we slechts heel subtiele
signalen voor menselijkheid nodig heb-
ben. Wat dat betreft kunnen we heel
wat leren uit tekenfilms’, zegt Pontier.
‘Daarin krijgen alledaagse voorwerpen
menselijke trekjes alleen al doordat ze
op een bepaalde manier bewegen.’
In zijn eigen onderzoek werkt Pontier
aan een robotmodel dat emotionele in-
telligentie koppelt aan moreel besef.
‘Op dit moment functioneren sociale
robots volgens regels: dit is belangrij-
ker dan dat, dus zo moet het gaan. Op
termijn kunnen ze ook rekening hou-
den met gevoelens van mensen. Bij-
voorbeeld als coach die je ondersteunt
bij het volgen van een therapie: wan-
neer moet een robot streng zijn en
wanneer kan hij het even laten gaan?’
spinnen
Dat soort morele afwegingen kan Paro
niet maken. Het robotzeehondje rea-
geert wel op stemmen en gaat spinnen
als hij geaaid wordt. ‘Dan draait hij zijn
kop naar je toe en kijkt je aan met zijn
grote, donkere ogen’, vertelt Karel-Jan
Cebol, hoofd activiteitenbegeleiding in
zorgcentrum Van Wijckerslooth in
­Oegstgeest. Op de dementieafdeling
zijn de reacties verbluffend: in zichzelf
gekeerde ouderen beginnen te praten
en te zingen. ‘Natuurlijk hebben som-
mige bewoners door dat het een pop is.
Het gekke is dat je tóch tegen hem gaat
praten’, zegt Cebol. Dat weet hij uit ei-
gen ervaring: toen hij het robotbeestje
zelf op schoot nam en het een huilend
geluid gaf, sprak hij haast automatisch
sussende woordjes.
De activiteitenbegeleider kan zich wel
iets voorstellen bij robots die eenzaam-
heid verdrijven. ‘Niet hele dagen, wel in
stille uren.’
Dat is ook wat Pontier voorziet: robot-
achtige hulp die in zorgcentra de uren
opvangt als er geen verpleging aanwe-
zig is. ‘Dat geeft niet dezelfde voldoe-
ning als menselijk contact, zo goed zijn
robots nog niet. Maar in de toekomst
zou dat wel kunnen.’
Dan blijft de vraag of het ‘netjes’ is
mensen te foppen met een nepzee-
hondje. Critici noemen het onmenselijk
om zaken als aandacht en zorg uit te
besteden aan apparaten. Cebol: ‘Wij in-
troduceren het ook niet als een echt
dier. Toch past het in de belevingswe-
reld van cliënten. Sommigen lopen ook
met gewone poppen die ze vertroete-
len.’
huwelijk
Getrouwd met een robot wordt er nog
niet, maar I-Fairy kwam dichtbij. De ro-
bot mocht een paar jaar geleden de hu-
welijksceremonie van een Japans echt-
paar in goede banen leiden. I-Fairy
functioneert als receptionist en ‘enter-
tainer’, en is gemaakt door het bedrijf
Kokoro. In het snel vergrijzende Japan
experimenteert de onderneming ook
met ‘telepresence’: robots die op af-
stand worden bestuurd.
De robots van Kokoro zien er levens-
echt uit en krijgen desgewenst het ui-
terlijk van bijvoorbeeld een zoon of
dochter, die het apparaat vanachter de
eigen computer bedient. Met behulp
van camera’s imiteert de robot – die
zelf niet over intelligentie beschikt – de
bewegingen van de persoon achter de
computer, zodat de ‘eenzame oudere’
het idee heeft dat er echt iemand op de
bank zit.
In de praktijk blijkt dat levensechte nog
niet zo te lukken. Het uiterlijk levert
weinig problemen op, maar de mimiek
en stem menselijk maken, is een lastige
opgave. ‘En we vinden robots die ‘net
niet’ op mensen lijken, doodeng’, zegt
Matthijs Pontier. ‘Het roept associaties
op met zombies en de dood.’
Zelf houdt Pontier zich helemaal niet
bezig met de vorm van robots. ‘Voor
het effect maakt het weinig uit of de
virtuele vriend een poppetje op een
scherm is of echt een robot. Wij ont-
wikkelen alleen de ‘hersenen’ van de
robot.’
tablet
Bij het Nationale Ouderenfonds, dat
zich onder meer inzet om eenzaamheid
onder ouderen tegen te gaan, worden
de ontwikkelingen op de voet gevolgd.
Zelf robots inzetten is vooralsnog een
stap te ver, zegt Nina van der Vaart, die
namens het fonds in Europees verband
onderzoekt hoe technologie ouderen
kan helpen. Wel begint binnenkort in
Amersfoort een proef waarbij ouderen
met behulp van tabletcomputers uit
hun isolement worden gehaald. Bij-
voorbeeld door met behulp van Skype
te videobellen met lotgenoten of fami-
lieleden. ‘Dat gezicht erbij zien, helpt
enorm’, zegt Van der Vaart. ‘En natuur-
lijk is er contact met vrijwilligers die
komen helpen bij het gebruik van de
tablet.’
Maar techniek gaat eenzaamheid nooit
oplossen, stelt ze vast. ‘Iemand die net
zijn of haar partner is verloren, voelt
zich hoe dan ook eenzaam. Daar helpt
geen robot tegen.’
En dat robothuwelijk? Pontier: ‘Voor
mij zou het niks zijn. Maar als appara-
ten nauwelijks van mensen te onder-
scheiden zijn, zullen die een zekere
aantrekkingskracht hebben. Dan is er
altijd wel iemand die ermee wil trou-
wen.’ <
Maarten Vermeulen nd.nl/binnenland beeld ap / Katsumi Kasahara en Itsuo Inouye
Oma eenzaam? Geef haar een robot
De robot I-Fairy mocht een paar jaar geleden de huwelijksceremonie van een
Japans echtpaar in goede banen leiden.
Dit robotzeehondje wordt ook in Nederlandse verzorgingshuizen gebruikt.