a place to remeber your origins

1. park van alle windstreken
ontmoetingen op het charloisse hoofd
knappertje 09
Brink ons Dorp
Rotterdam
2012

2. Het hebben van twee vaderlanden leidt tot
eeuwige heimwee, daarom leek het ons een goed
idee om een plek te creëren waar je dit gevoel de
vrije loop kunt laten.
Die plek ligt aan het water, want daar ver over
zee ligt dat andere land, langs je stroomt de
rivier. Juist daar kun je mediteren en verlangen...
verlangen?
Daar zullen we maar eens wat aan doen. We
zetten een webcam neer en ook een in dat andere
‘vaderland’ of die zusterstad. Nu kun je een af-
spraak maken en naar elkaar zwaaien.
We creëren een plek die Charlois tot het middel-
punt van de wereld maakt, heel toepasselijk voor
een 550 jaar bestaand dorp.
©Brink ons Dorp 2012

3. Beschrijving
Het is een voorrecht om een vaste plek te hebben waar je heen kunt
gaan om even tot jezelf te komen. Op zo’n bijzondere plek komen al
gauw herinneringen en gedachten naar boven waarvoor je in de
drukte van alledag geen tijd hebt. Ineens voel je heimwee naar
het land waar je geboren bent, of denk je terug aan wateren in de
omgeving waar je eens op voer of aan werkte. Het is eigenlijk een
moment van stilte en meditatie.
Een geschikte plaats voor dit doel is het Charloisse Hoofd. Het is er
rustig en het uitzicht is betoverend. De rivier stroomt langs op volle
breedte en is druk bevaren door allerlei schepen. In de verte zie je
havenactiviteiten en aan de andere kant de Rotterdamse skyline. Er
is weinig beschutting, bij buien of harde wind is het onbehaaglijk,
maar het uitzicht is dan nog indrukwekkender.
We hopen dat bezoekers deze mooie plek gaan adopteren.Om die
plek voor dit doel te bestemmen worden groepen uit alle windrich-
tingen uitgenodigd mee werken aan het herinrichten van hetChar-
loisse Hoofd. Voor iedere groep wordt een herkenbaar element
opgenomen. Zoals een subtiel kenmerk van de oude werkplek of
woonplaats.

4. Locaties
Het Charloisse Hoofd is één van de mooiste plekjes van Rotterdam. Het is
het speerpunt van Charlois naar de Maas en is met navelstreng de Maas-
tunnel verbonden met een andere prachtige plek op de andere oever.
Dit is echter niet erg bekend gezien het beperkte bezoek. Nieuwsgierige
toeristen die door de tunnel lopen komen vol verwachting naar boven,
zien ongetwijfeld het prachtige uitzicht en keren vervolgens maar weer
om want verder is er niets. Ook de gang over de dijk vanuit Oud Charlois
is niet vanzelfsprekend en dat komt niet alleen doordat er een dikke ver-
keersader tussen zit. Toch is dit een locatie met unieke allure. Ons project
kan een eerste stap zijn naar een beter gebruik van de ‘uiterwaarden’ van
Maas en Maashaven.
Inrichting
Meditatieve plekken worden direct langs het water ingericht. Mooie
punten zijn: de uitstroom van de waterzuivering, de boog van het beeld
van de visser tot en met het tunnelgebouw en de aanlegsteiger van de
watertaxi.
De plek die het meest geschikt is voor het collectieve deel van het project
is het veld tegenover de uitgang van de fietserstunnel. Dit loopt van het
zebrapad over de Doklaan en het pad richting Dokstraat (Oud Charlois) en
de ingang van de fietserstunnel.
De tunnelgebouwen kunnen een belangrijke rol spelen in het project.
De vorm van deze gebouwen is al indrukwekkend. Het charmante
kunstproject ‘Hier’ – ‘Daar’ kan een extra dimensie krijgen en leegstaande
ruimtes kunnen prima worden benut voor de opstelling van monitors en
voor exposities.
Op het veld kan een kleinschalig podium worden gerealiseerd voor akoes-
tische muziek en poëzievoordrachten. Er kunnen (zelfgemaakte)banken
worden geplaatst en beplanting worden toegevoegd. De bestrating wordt
vormgegeven door kunstenaars.

5. Communicatie
Ter bevordering van onderlinge communicatie wordt in het park een
ontmoetingsplaats aangelegd. Dit kan de vorm van een horecagelegen-
heid aannemen waar hapjes en dranken uit ’alle windsteken’worden
geserveerd. Op enkele plaatsen staan beeldschermen met bescheiden
afmetingen die in het geheel passen. Ook staat op de mooiste plaats
de webcam waar je in beeld kunt komen en zichtbaar wordt in allerlei
plaatsen op de wereld, in alle windstreken. Zelf kun je beelden zien van
die plaatsen op de beeldschermen. Je zou simpel kunnen afspreken om
op een bepaalde tijd aanwezig te zijn en je vriend, collega of familielid op
de webcamplaats in het verre land of ergens in de haven.
Het is de bedoeling dat het parkje zich steeds verder ontwikkeld tot expo-
sitieplaats, podium, ontmoetingsplaats. Vanuit het collectieve deel lopen
de paadjes naar de verstilde plekken waar je je even terugtrekt op jezelf.
Het idee kan ontwikkeld worden tot een ontwerp; de basis is:
d Maken van een masterplan
d Contact leggen met groepen die twee vaderlanden hebben of een
leven in de haven hebben of hadden
d Gesprekken organiseren en plannen maken
d Heel simpel met de inrichting beginnen
d Inspelen op ontwikkelingen die daar plaatsvinden
d Het project blijven zien als proces en niet als een object dat een
tijdstip van bouw en van oplevering heeft.

6. Procedure
Terrein verkennen
Dit dient letterlijk te worden opgevat. ‘Terrein verkennen’ doe je niet door
even een paar foto’s te maken of de lucht op te snuiven. Brink heeft, als
bewoner van het Charloisse Hoofd op iedere vierkante meter stappen lig-
gen. Allerlei looproutes zijn uitgeprobeerd in verschillende seizoenen en
weersomstandigheden. Het terrein verkennen is het terrein ontsluieren,
zo ontdek je de route der verwondering, de route der stilte, de plaats der
ontmoeting enz.
Groepen
De volgende groepen worden geselecteerd:
d Charloissers die door migratie in Charlois terecht zijn gekomen
d Charloissers die door hun werk binding hebben/hadden met haven,
scheepvaart of scheepsbouw
d Charloissers die dromen van een land met veel groener gras dan hier
groeit
Met deze mensen worden afzonderlijke bijeenkomsten belegd waarin
de deelnemers worden uitgenodigd hun verhaal met betrekking tot
het onderwerp ‘heimwee naar....’ te vertellen. Deze verhalen worden
opgetekend en meegenomen in het ontwerpproces. In een volgende
sessie wordt aan de groepen een idee gepresenteerd waarop ze kunnen
reageren. De resultaten van deze bijeenkomsten vormen een opmaat
naar het ontwerpproces. De deelnemers worden regelmatig op de hoogte
gehouden door presentaties, via een website en door een nieuwsbrief.
Als de ontwerpen zijn goedgekeurd wordt direct begonnen met de
uitvoering. Hiervoor worden deelnemers aan de groepen uitgenodigd
alsmede stagaires van onderwijsinstellingen. Hieruit worden teams sa-
mengesteld die aan de slag kunnen in het terrein. De basiswerkzaamhe-
den worden door Gemeentewerken of een aannemer verricht, maar waar
mogelijk, komen de teams in actie. Bij tussenfases worden alle groepen
uitgenodigd om met elkaar en met elkaars werk kennis te maken. De
projectleiding structureert dit proces en stelt termijnen en data vast.
Als laatste vindt de installatie van de webcams plaats, en het eerste deel
kan onthuld worden.

7. Vervolg
Als het proces op gang is gekomen betekent dat de aftrap van een nieuw
stuk geschiedenis: het ontginnen van de ‘uiterwaarden’. De keuze van de
lokatie is mede ingegeven door het feit dat de naastgelegen industriële
activiteit eindig is. Industrieel erfgoed dat zich hiervoor leent, krijgt
een andere bestemming. Het prachtige gebouw voor reiniging van
rookgassen, ooit winnaar Staalprijs, moet zo mogelijk worden behouden.
Voorbeelden van hergebruik van zo’n groot gebouw is Tate Gallery in
Londen. Museumpark Hombroich te Neuss bij Düsseldorf staat model
voor vervl sechting van cultuur en natuur en voor een smaakvolle en
oorspronkelijke inrichting van een groot terrein. Dit hele gebied wordt een
broedplaats voor culturele en ambachtelijke activiteiten, gecreëerd door
kunstenaars, studenten, kleine zelfstandigen en culturele instellingen.
Rotterdamse musea kunnen hier dependances vestigen die aansluiten op
de ambachtelijke activiteiten.
Nemen we als voorbeeld een grafische werkplaats. Deze kan opgebouwd
worden door studenten, kunstenaars en al dan niet gepensioneerde
grafici. Er vindt ook productie plaats tbv de andere ondernemers in het
gebied. De Academie en SKVR kunnen er lessen geven en een expositie-
ruimte voor grafiek kan in samenwerking met Boymans worden ingericht.
Het gebied raakt aan de Creative Factory aan de andere punt van de
Maashaven, en aan de andere kant aan RDM campus Heijplaat. Een
verbinding met Katendrecht zou de groei van het zeer interessante gebied
rond Maas- en Rijnhaven in een stroomversnelling brengen.

8. Er moet hier groot gedacht worden; heel groot als Rotterdam mee wil
tellen in Europa wat toch altijd de ambitie van deze geweldige stad is.
10 De verbinding Noord-Zuid wordt op deze manier vanzelfsprekender. Te
denken valt aan een route van het museumgebied Boymans-Kunsthal
door het park naar de tunnel en vandaar naar het Charloisse hoofd/Ka-
tendrech/Kop van Zuid.
In het gehele gebied van de ‘uiterwaarden’ zal het groen een prominente
rol spelen, van oeverbegroeing tot Zen-tuinen. Dit kan plaats vinden door
sturen, beheersen en aanleg te combineren. De drijvende tuinen van
Robert Jasper Grootveld komen zo weer in beeld, alsmede initiatieven die
nu nog ongeboren zijn.
Mini economie
Door de opbouw in handen van kleine ondernemers, studenten en
cultuurinstellingen te geven bespaart men niet alleen kosten, maar
stimuleert men samenwerking en scholing. Dit gaat arbeidsplaatsen
opleveren. Er kunnen diensten worden uitgewisseld met gesloten beurs
en te denken valt aan het oprichten van een cooperatie waarin de deelne-
mers aandelen hebben.

9. 11

10. Over de initiatiefnemer
In 1976 studeerde Michiel Brink af aan de Academie van Beeldende
12 Kunsten te Rotterdam in de richtingen monumentaal en grafiek. Tot op de
dag van vandaag beoefent hij beide disciplines.
De entree in Charlois opende de weg voor oprichting van het hogeDRUK-
gebied dat werd gevestigd aan de Charloisse Kerksingel in Oud Charlois.
Dankzij subsidie van Groeibriljant Charlois kon een goed begin worden
gemaakt: er werden exposities, workshops en cursussen georganiseerd en
grafische producties uitgevoerd.
Daarnaast voerde Brink mozaïeken uit die in Charlois op diverse plaatsen
in de buitenruimte zijn aangebracht. Een aantal van deze werken kwam
tot stand in de vorm van ‘community art’.
Michiel Brink

11. 13
linksboven: avonturentuin Stellenbos (Pendrecht)
links midden: de ‘Polen’ in de Waalhaven (houtsnede)
linksonder: workshop
boven: mozaïek entree Nieuwe Nachtegaal

12. Colofon
Dit boekje is een uitgave van Brink ons Dorp,
14 in de Knappertjes Reeks is dit Knappertje 10.
oplage: 10 ex.
ontwerp en digitalisering: Michiel Brink
met dank aan:
Erik Sterk
Fransje Trotz
Han Kuipers
Rotterdam, februari 2012
©Brink ons Dorp

13. 15