1. Van bedreiging naar opportuniteit
Gezondheidszorg,
de financiële
houdbaarheid en de
rol van 'Europa'
Maart 2014 - Voka
Vlaams Netwerk van
Ondernemingen
Europese Commissie
DG Economische en
financiële zaken
Menno Aarnout 1

2. Introductie
2
 Uitgaventrends in de Europese
Gezondheidszorg
 Het Europese semester
 Financiële houdbaarheid
 Toetsingskader
 Aanbevelingen

3. Uitgaventrends in de Europese
gezondheidszorg
• Historische trends
3

4. Historische trends in zorguitgaven
Ontwikkeling in publieke zorguitgaven
(aandeel in GDP, 1960 – 2011)
Publieke uitgaven aan zorg:
•2011 7.8% van GDP 1980
5.7% van GDP.
•2011 15% publieke uitg.
1980 11.5%
-> Crowding out van andere
belangrijke uitgaven-
categorieën.
•Sterke stijging vanaf 2000
met vertraging/krimp tijdens
de crisis.
•Sinds 2010 nemen veel
lidstaten maatregelen om
financiering te veranderen om
besparingen te realiseren.
4

5. De stijging van het inkomen per
hoofd verklaart ongeveer 60%
van de totale uitgavenstijging,
Prijseffecten dempten de groei
met zo'n 18%,
Veranderingen in demografie
nemen slechts 7% van de
stijging voor hun rekening,
Overige effecten, (bijv.
technologische ontwikkeling,
beleidsmaatregelen) staan
garant voor circa 50%.
Trends uit het verleden worden
dus vooral verklaard door niet-
demografische factoren, inclusief
inkomens- en prijseffecten.
5
Belangrijkste oorzaken van
stijgende zorgkosten
Groeicomponenten van de publieke
gezondheidszorguitgaven in de EU , 1985-2010
7%
59%
-18.2%
52.1%
Residual
Price effect
Income
effect
Population
ageing
Source: Report on Public finances in EMU 2013 - European Commission.

6. Trends in de Europese gezondheidszorg
• Historische trends
• Toekomstige trends
6

7. Uitgaven aan zorg: waarom een fiscaal risico?
7
74.0
76.0
78.0
80.0
82.0
84.0
86.0
88.0
90.0
92.0
94.0
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
2026
2027
2028
2029
2030
European Union
Gross debt as % of GDP using CoA baseline scenario
Gross debt as % of GDP using CoA risk scenario
Gross debt as % of GDP
24.5
25.0
25.5
26.0
26.5
27.0
27.5
28.0
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
2026
2027
2028
2029
2030
European Union
Total cost of ageing (as % of GDP) - AWG Baseline scenario
Total cost of ageing (as % of GDP) - AWG Risk scenario
Total cost of ageing (as % of GDP)

8. 8
Uitgaven aan zorg: waarom een fiscaal risico?
Aandeel van zorg in leeftijdgerelateerde uitgavenstijging
is groot (en groeit)

9. Gezondheidszorguitgaven stijgen
9

10. Kosten voor langdurige zorg stijgen
10

11. Uitgaven aan zorg: waarom een fiscaal risico?
 60-70% van de toename tussen 2010 en 2060 in
leeftijdgerelateerde uitgaven is toe te schrijven aan
gezondheidszorg en langdurige zorg.
 Kostenstijging vooral door non-demografische oorzaken:
nationaal inkomen, medische technologie, institutionele
vormgeving van zorgstelsels, en voor een beperkt deel dus
ook veroudering van de bevolking.
 Daarom is het belangrijk om bij houdbaarheidsdiscussie de
gezondheidszorg te betrekken.
 Hoeveel wordt uitgegeven aan zorg is een
politiek/maaschappelijke keuze, met fiscale houdbaarheid als
belangrijk ankerpunt.
11

12. De EU en gezondheidszorg
 Beperkte rol:
Het staat duidelijk in het verdrag:
Health policy and the organisation, financing and
management of healthcare is a national responsibility of
member countries (Article 168 of the Treaty on the functioning
of the European Union).
 Maar, de EU heeft een rol:
Bevordering van samenwerking en coordinatie tussen
lidstaten.
Grensoverschrijdende zorg, interne markt, onderwijs,
eHealth, onderzoek.
Versterkte controle van de uitgaven voor
gezondheidszorg is een van de elementen van het
vernieuwde begrotingstoezicht ter voorkoming van
toekomstige economische/fiscale crisis. 12

13. De rol van de Europese Commissie
 Het Europese Semester
EUROPE2020: meer groei, meer banen.
Landelijke stabiliteitsprogramma's
Uitvoering van plannen voor houdbare overheidsuitgaven.
Aanbevelingen
13

14. Financiële houdbaarheidFinanciële houdbaarheid
• The sustainability indicators (S1 and S2) show the extent
to which there is a need for large policy adjustment in the
medium (S1) or longer-term (S2).
• The assessment framework entails two steps:
1) Is there a sustainability challenge?
2) What is the nature of that challenge?
14

15. S1
Medium-term
sustainability indicator
The figure presents the improvement of the
structural balance needed until 2020, to reach a
60% GDP public debt in 2030, taking into account
the age related spending until 2030.
15

16. Overall fiscal sustainability challenge – mid term
16
Graph: S1 indicator (based on the COM spring 2013 forecast and the 2012 Ageing Report)
-4
-2
0
2
4
6
8
EE LV BG SE DK LU HU RO DE SK CZ LT IT PL FI FR AT NL MT SI BE UK ES
S1 indicator% of GDP
Note: Excluding countries under Economic Adjustment Programmes (Cyprus, Greece, Ireland, Portugal)

17. S2
Long-term
sustainability indicator
The figure presents the improvement in the
structural balance needed today, to have a stable
debt in 2060, taking into account the age related
spending until 2060.
17

18. Overall fiscal sustainability challenge – long term
18
Graph: S2 indicator (based on the COM spring 2013 forecast and the 2012 Ageing Report)
-4
-2
0
2
4
6
8
10
IT LV HU BG EE DE DK FR SE PL AT RO SK CZ ES LT UK FI NL MT BE LU SI
S2 indicator% of GDP
Note: Excluding countries under Economic Adjustment Programmes (Cyprus, Greece, Ireland, Portugal)

19. Wat is de oorzaak van het
houdbaarheidsrisico?
 Pensioenen
 Gezondheidszorg
 Langdurige zorg
19

20. Kijken naar de determinanten van de uitgaven:
Gezondheid
Technologie
Institutionele setting
(Steeds meer) aanbevelingen…
•Wat doen we ter vergroting van de
houdbaarheid? Hoe beperken we
uitgavengroei in gezondheidszorg en
langdurige zorg?
20

21. Europese Semester –
gezondheidszorg en langdurige zorg
wordt steeds belangrijker.
 In 2012, 6 EU lidstaten ontvingen aanbevelingen:
Oostenrijk, België, Bulgarije, Cyprus, Duitsland en
Nederland.
 In 2013, 15 EU lidstaten:
Oostenrijk, België, Bulgarije, Tsjechië, Finland, Frankrijk,
Duitsland, Luxemburg, Malta, Nederland, Polen, Roemenië,
Slovakije, Slovenië en Spanje.
21

22. Wat zijn de belangrijkste sub-sectoren?
Compositie:
ziekenhuizen (41%),
extramurale zorg (25%),
geneesmiddelen (14%),
nursing and residential
care (9%),
Administratie en
verzekering (4%)
Rreventie and publieke
gezondheid (3%)
De aandelen
veranderden in 10
jaar nauwelijks
Noodzaak tot
herschikking:
Minder uitgaven aan
(relatief dure)
ziekenhuiszorg
Meer richting:
Extramuraal, preventie
en promotie.
4.1 4.8 5.6
40.7 40.9 41.2
25.5 24.8 24.8
7.9 8.6 8.6
14.9 14.3 13.4
2.8 2.9 2.6
4.2 3.7 3.8
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2003 2008 2011
Rest Hospitals
Providers of ambulatory healh care Nursing and residential care facilities
Pharmaceuticals Prevention and public health services
Health administration and health insurance
22

23. Doel: herken gebieden voor verbetering: lagere
kosten, betere zorg
Methode: rangschik landen op basis van
indicatoren: "gezondheidsstatus", ziekenhuiszorg,
extramurale zorg, geneesmiddelen en
administratieve uitgaven
Pas op! Eenvoudige benadering van complexe
materie.
Conclusie: Benadering is richtsnoer en geen
panacee.
23

24. Gezondheids-
status BE 83.0 (14) 77.6 (14) 133.6 (22) 3.6 (14) 17 BE
BG 77.4 (1) 70.3 (4) 325.6 (6) 9.4 (2) 2 BG
CZ 80.9 (9) 74.5 (9) 273.2 (8) 2.7 (23) 9 CZ
DK 81.4 (10) 77.2 (13) 141.1 (20) 3.4 (16) 10 DK
DE 83.0 (14) 78.0 (17) 148.1 (19) 3.4 (16) 20 DE
EE 80.8 (8) 70.6 (5) 309.3 (7) 3.3 (20) 7 EE
IE 83.2 (18) 78.7 (22) 163.0 (12) 3.8 (11) 19 IE
EL 82.8 (12) 78.4 (19) 154.1 (15) 3.8 (11) 13 EL
ES 85.3 (26) 79.1 (24) 109.8 (25) 3.2 (22) 27 ES
FR 85.3 (26) 78.3 (18) 89.2 (27) 3.6 (14) 26 FR
IT 84.6 (25) 79.4 (26) 134.1 (21) 3.4 (16) 25 IT
CY 83.6 (22) 78.6 (20) 129.3 (23) 3.3 (20) 23 CY
LV 78.4 (3) 68.6 (2) 418.2 (2) 5.7 (3) 3 LV
LT 78.9 (5) 68.0 (1) 461.4 (1) 4.3 (8) 4 LT
LU 83.5 (19) 77.9 (15) 121.4 (24) 3.4 (16) 22 LU
HU 78.6 (4) 70.7 (6) 352.8 (5) 5.3 (6) 5 HU
MT 83.6 (22) 79.2 (25) 182.5 (11) 5.5 (5) 11 MT
NL 83.0 (14) 78.9 (23) 109.5 (26) 3.8 (11) 21 NL
AT 83.5 (19) 77.9 (15) 161.1 (14) 3.9 (10) 16 AT
PL 80.7 (7) 72.1 (8) 193.3 (9) 5.0 (7) 8 PL
PT 82.8 (12) 76.7 (11) 152.8 (16) 2.5 (24) 15 PT
RO 77.4 (1) 69.8 (3) 391.4 (4) 9.8 (1) 1 RO
SI 83.1 (17) 76.4 (10) 161.8 (13) 2.5 (24) 14 SI
SK 79.3 (6) 71.7 (7) 394.5 (3) 5.7 (3) 6 SK
FI 83.5 (19) 76.9 (12) 188.4 (10) 2.3 (27) 18 FI
SE 83.6 (22) 79.6 (27) 151.9 (17) 2.5 (24) 24 SE
UK 82.6 (11) 78.6 (20) 150.0 (18) 4.3 (8) 12 UK
EU 83.0 77.1 164.1 4.1 EU
Avg. EU 82.0 75.7 211.2 4.2 Avg. EU
Infant mortality
rate per 1 000
life births
Health
outcomes
index
Amenable
mortality rates
Life expectancy
at birth for
females
Life
expectancy at
birth for males
24

25. Hospital
care
index
BE 2.4 (19) 30.0 (27) 4.1 (12) 74% (11) 7.1 (3) 53% (25) 23 BE
BG 2.3 (20) 61.0 (2) 5.1 (3) 71% * (6) 4.7 (25) 5% * (4) 3 BG
CZ 3.1 (13) 52.0 (7) 4.9 (5) 75% (17) 7.0 (4) 2% (1) 1 CZ
DK 4.6 (1) 51.0 (8) 2.9 (19) 70% * (5) 3.6 (27) 23% (15) 15 DK
DE 3.0 (14) 34.0 (25) 5.7 (1) 76% (18) 7.5 (2) 3% (2) 5 DE
EE 2.8 (16) 56.0 (4) 3.5 (16) 68% (3) 5.6 (16) 17% (11) 6 EE
IE 3.5 * (8) 48.1 * (13) 2.3 (25) 91% (27) 6.1 (12) 56% (27) 27 IE
EL 3.2 * (11) 53.5 * (6) 4.1 (13) 76% (18) 5.8 (14) 20% * (13) 11 EL
ES 3.5 (7) 51.0 (8) 2.5 (23) 78% (20) 6.3 (10) 29% (20) 17 ES
FR 3.7 (4) 43.0 (20) 3.5 (17) 74% (11) 5.2 (21) 36% (23) 21 FR
IT 3.5 * (9) 47.8 * (14) 2.8 (20) 80% (23) 6.7 (5) 29% (20) 18 IT
CY 2.0 (25) 67.0 (1) 3.5 (15) 88% (26) 5.1 * (22) 10% (8) 22 CY
LV 2.0 (24) 57.0 (3) 4.3 (9) 71% (7) 6.1 (11) 3% (2) 2 LV
LT 2.5 (18) 47.0 (15) 5.0 (4) 72% (9) 5.8 (13) 7% (6) 8 LT
LU 1.9 (27) 37.0 (24) 4.2 (10) 74% (11) 7.6 (1) 27% (18) 16 LU
HU 2.2 (23) 44.0 (18) 4.1 (11) 74% (11) 5.8 (14) 6% (5) 14 HU
MT 2.8 * (15) 43.0 * (19) 2.7 (22) 82% (24) 4.7 (24) 27% (18) 26 MT
NL 3.8 (3) 40.0 (23) 3.0 (18) 53% (1) 5.6 (16) 51% (24) 7 NL
AT 3.7 (5) 46.0 (17) 5.5 (2) 79% (22) 6.7 (5) 17% (11) 4 AT
PL 2.2 (22) 47.0 (15) 4.4 (8) 75% * (16) 5.0 (23) 20% (14) 20 PL
PT 3.4 (10) 50.0 (11) 2.8 (21) 72% (9) 6.7 (5) 35% (22) 12 PT
RO 2.3 (20) 51.0 (8) 4.6 (7) 69% * (4) 5.4 (19) 15% (10) 9 RO
SI 3.1 (12) 50.0 (11) 3.7 (14) 71% (7) 5.6 (16) 13% (9) 10 SI
SK 1.9 (26) 33.0 (26) 4.8 (6) 67% (2) 6.7 (5) 25% * (17) 13 SK
FI 2.7 (17) 43.0 (20) 1.8 (27) 74% (11) 5.4 (20) 23% (15) 24 FI
SE 4.1 (2) 55.0 (5) 2.0 (26) 78% (20) 4.6 (26) 9% (7) 19 SE
UK 3.6 * (6) 40.0 * (22) 2.4 (24) 84% (25) 6.6 (9) 53% (25) 25 UK
EU 3.3 42.9 3.6 76% 6.3 28% EU
Avg. EU 3.0 47.3 3.7 75% 5.9 23% Avg. EU
Public
hospital
expenditure
as % GDP
Public hospital
expenditure % of
public current
health
expenditure
Acute
hospital beds
per 1 000 pop
Acute care
bed
occupancy
rates
Average
acute care
length of
stay in
days**
% of day in
total
discharges
25
Ziekenhuiszorg

26. Extramurale zorg
• Extramurale zorg kan
verwijzen naar
eerstelijnszorg en
tweedelijnszorg (door bijv.
een specialist buiten het
ziekenhuis).
• Landen met een sterke
extramurale en
eerstlijnszorg zijn
succesvol in het
verbeteren van de
gezondheid en verlaging
van de zorgkosten.
BE 2.4 (26) 30.5 (26) 112.0 (22) 38% (23) 4.3 * (26) 21.3 (8) 24 BE
BG 0.7 (3) 19.5 (8) 65.4 (10) 18% (6) 1.3 (2) 33.0 (18) 5 BG
CZ 1.5 (17) 25.5 (18) 70.1 (12) 20% (11) 2.4 (14) 54.9 (24) 20 CZ
DK 2.2 (23) 24.4 (16) 73.0 (15) 20% (11) 2.8 (17) 40.6 (23) 21 DK
DE 2.5 (27) 29.4 (25) 152.0 (24) 42% (25) 3.1 (20) 33.5 (19) 27 DE
EE 1.0 (6) 20.8 (12) 83.0 (20) 26% (18) 2.0 (9) 29.4 (15) 10 EE
IE 2.4 * (25) 26.5 * (23) 56.7 (7) 18% (6) 4.2 (25) 10.9 (1) 18 IE
EL 1.4 * (15) 19.1 * (6) 30.0 (1) 5% (1) 0.7 (1) 25.4 (10) 2 EL
ES 1.3 (12) 19.1 (7) 75.0 (16) 18% (6) 1.3 (3) 72.0 (27) 13 ES
FR 2.3 (24) 26.2 (20) 159.6 (26) 52% (26) 2.7 (15) 27.2 (13) 25 FR
IT 1.9 * (20) 23.2 * (15) 76.7 (17) 23% (15) 2.3 * (13) 32.7 (17) 15 IT
CY 0.3 (1) 10.9 (1) 41.3 (3) 16% (4) 1.6 * (6) 27.1 (12) 1 CY
LV 0.7 (4) 20.5 (10) 58.5 (8) 19% (9) 1.6 (7) 28.8 (14) 6 LV
LT 1.3 (9) 23.0 (14) 69.1 (11) 19% (9) 2.0 (10) 30.1 (16) 11 LT
LU 1.3 (13) 26.4 (21) 82.0 (19) 28% (19) 6.2 (27) 37.5 (21) 22 LU
HU 0.8 (5) 17.3 (5) 34.0 (2) 12% (2) 1.6 (7) 54.9 (24) 4 HU
MT 1.1 * (7) 22.1 * (13) 71.2 (13) 23% (15) 2.2 (12) 18.3 (6) 9 MT
NL 1.4 (14) 14.4 (3) 71.2 (13) 25% (17) 3.0 (18) 26.9 (11) 8 NL
AT 1.6 (18) 19.8 (9) 157.6 (25) 33% (21) 1.4 (4) 21.0 (7) 17 AT
PL 1.3 (8) 26.6 (24) 46.0 (5) 21% (13) 2.7 (16) 39.6 (22) 14 PL
PT 1.8 (19) 26.5 (22) 199.0 (27) 57% * (27) 3.3 * (21) 15.2 (2) 26 PT
RO 0.6 (2) 13.5 (2) 83.1 (21) 37% (22) 3.8 (24) 24.0 (9) 7 RO
SI 1.3 (11) 20.8 (11) 51.0 (6) 21% (13) 3.4 (22) 36.0 (20) 12 SI
SK 1.5 (16) 26.1 (19) 41.4 (4) 14% (3) 2.2 (11) 66.6 (26) 16 SK
FI 2.1 (22) 33.1 (27) 113.0 (23) 38% (23) 3.7 (23) 18.1 (4) 23 FI
SE 1.3 (9) 17.1 (4) 61.9 (9) 17% (5) 1.4 (5) 17.4 (3) 3 SE
UK 2.1 * (21) 24.5 * (17) 78.4 (18) 28% (19) 3.1 (19) 18.1 (4) 19 UK
EU 2.0 25.0 99.3 31% 2.4 33.6 EU
Avg. EU 1.5 22.5 81.9 25% 2.6 31.9 Avg. EU
Public
expenditure
on ambulatory
care as % GDP
Public
expenditure
on ambulatory
care as % of
public CHE
Number of
general
practitioners
per 100 000
inhabitants
Share of
general
practitioner
s in all
physicians
Ratio of
nurses to
physicians
Ambulatory
care index
Ratio of
outpatient to
inpatient
contacts
26

27. Uitgaven aan geneesmiddelen
• Betreft geneesmiddelen buiten het ziekenhuis
• Door de juiste regulering van de markt voor geneesmiddelen kunnen bespraringen worden
gerealiseerd, zonder dat de kwaliteit van zorg in gevaar hoeft te komen.
BE 1.0 (9) 13.3 (16) 63% (12) 307 (7) 106 (8) 28% (2) 13% (2) 8 BE
BG 0.4 (25) 11.9 (19) 18% (27) 48 (27) 72 (22) 34% * (7) 18% * (13) 27 BG
CZ 0.9 (12) 15.6 (10) 64% (11) 184 (19) 71 (23) 45% (14) 30% (23) 17 CZ
DK 0.4 (26) 4.8 (27) 53% (18) 134 (20) 121 (2) 52% (18) 15% (6) 20 DK
DE 1.3 (3) 15.1 (11) 76% (5) 376 (3) 128 (1) 70% (25) 18% (14) 3 DE
EE 0.7 (20) 13.6 (14) 49% (20) 106 (21) 79 (17) 57% * (21) 26% * (17) 22 EE
IE 1.3 (4) 21.2 (4) 76% (6) 403 (1) 119 (3) 33% (5) 13% (2) 2 IE
EL 1.8 (1) 28.9 (1) 89% (2) 385 (2) 73 (21) 38% (10) 16% (8) 1 EL
ES 1.3 (5) 18.5 (6) 72% (7) 312 (6) 77 (19) 32% (3) 13% (2) 6 ES
FR 1.3 (5) 14.6 (12) 68% (9) 334 (5) 91 (15) 42% (11) 18% (14) 7 FR
IT 0.8 (17) 10.8 (22) 48% (21) 190 (18) 118 (4) 34% (6) 13% (2) 16 IT
CY 0.3 (27) 10.0 (24) 24% (26) 75 (25) 102 (11) 36% * (8) 18% * (12) 26 CY
LV 0.5 (24) 13.3 (16) 38% (25) 67 (26) 79 (17) 79% (27) 38% (25) 25 LV
LT 0.8 (17) 14.1 (13) 39% (24) 98 (22) 70 (25) 53% * (19) 28% * (19) 23 LT
LU 0.5 (23) 10.3 (23) 84% (3) 364 (4) 103 (10) 33% * (4) 18% * (11) 5 LU
HU 1.3 (7) 26.0 (3) 48% (22) 200 (15) 74 (20) 43% (12) 28% (20) 14 HU
MT 1.0 (11) 16.8 (8) 61% (14) 192 (16) 106 (8) 59% * (23) 28% * (18) 13 MT
NL 0.9 (13) 9.4 (26) 79% (4) 292 (9) 109 (6) 57% (22) 15% (6) 10 NL
AT 0.9 (15) 10.9 (20) 67% (10) 271 (10) 107 (7) 27% (1) 16% (8) 12 AT
PL 0.6 (22) 13.5 (15) 40% (23) 97 (23) 68 (27) 50% (17) 40% (26) 24 PL
PT 1.2 (8) 18.2 (7) 62% (13) 243 (12) 94 (13) 37% (9) 28% (20) 11 PT
RO 0.8 (16) 18.7 (5) 52% (19) 94 (24) 70 (25) 70% (25) 40% (26) 21 RO
SI 1.0 (10) 15.7 (9) 56% (16) 203 (14) 86 (16) 53% (20) 31% (24) 15 SI
SK 1.6 (2) 28.5 (2) 69% (8) 296 (8) 71 (23) 45% (14) 28% (20) 4 SK
FI 0.7 (20) 10.8 (21) 55% (17) 191 (17) 111 (5) 43% (12) 17% (10) 18 FI
SE 0.7 (19) 9.4 (25) 57% (15) 210 (13) 95 (12) 48% (16) 12% (1) 19 SE
UK 0.9 (13) 12.4 (18) 90% (1) 255 (11) 93 (14) 60% (24) 23% (16) 9 UK
EU 1.1 14.0 69% 283 100 43% 18% EU
Avg. EU 0.9 15.0 59% 219 92 47% 22% Avg.
Pharmaceutical
spending index
Public outpatient
pharmaceutical
expenditure as %
GDP
Public outpatient
pharmaceutical as %
of public current
health expenditure
Public as % of
total expenditure
on
pharmaceuticals
Public outpatient
pharmaceutical
expenditure in
per capita PPS
Price level index
for pharmaceutical
products in 2005
Generic
market shares
in volume
Generic
market shares
in value
27

28. Uitgaven aan administratie
• Uitgaven aan planning,
regulering, coordinatie, en
monitoring van
gezondheidsbeleid
• Niet verwaarloosbaar.
Index of administrative
spending
BE 0.5 (1) 6.0 (3) 2 BE
BG 0.1 (26) 2.1 (20) 25 BG
CZ 0.2 (10) 3.8 (8) 10 CZ
DK 0.1 (20) 1.3 (26) 24 DK
DE 0.5 (2) 5.4 (4) 3 DE
EE 0.1 (18) 2.7 (16) 16 EE
IE 0.2 (15) 2.8 (15) 15 IE
EL 0.3 * (6) 4.4 * (7) 7 EL
ES 0.1 (16) 2.0 (21) 19 ES
FR 0.4 (3) 5.2 (5) 4 FR
IT 0.1 (27) 0.8 (27) 27 IT
CY 0.2 (9) 7.9 (2) 5 CY
LV 0.3 (5) 8.8 (1) 1 LV
LT 0.2 (12) 3.7 (9) 11 LT
LU 0.1 (25) 1.5 (25) 26 LU
HU 0.1 (20) 2.4 (17) 18 HU
MT 0.2 * (14) 3.1 * (12) 14 MT
NL 0.3 (4) 3.4 (11) 8 NL
AT 0.2 (10) 2.9 (13) 12 AT
PL 0.1 (24) 1.9 (22) 23 PL
PT 0.1 (22) 1.6 (24) 22 PT
RO 0.1 (23) 2.3 (18) 20 RO
SI 0.2 (13) 2.9 (14) 13 SI
SK 0.3 (7) 4.9 (6) 6 SK
FI 0.1 (16) 2.2 (19) 17 FI
SE 0.1 (18) 1.7 (23) 21 SE
UK 0.3 * (8) 3.4 * (10) 9 UK
EU 0.3 3.7 EU
Avg. EU 0.2 3.4 Avg. EU
As % of GDP
As % of public
CHE
28

29. Dank voor uw aandacht
29