2. INGURUMENA
● Klimaaldaketa hitzetik hortzera darabilkigu
eztabaidagai maiz, bai lagunen artean, baita
komunikabideetan ere. Askoren iritziz dagoeneko
Euskal Herria “tropikalizatu” egin zaigu, eta neguak ez
dira negu, gaztaroan gure kaleetan elurra maizago
ikusten genuen eta horrelakoak entzuten dira. Antzera
esaten da munduko toki gehienetan, baina hala eta
guztiz ere, zenbait zientzilarik zalantzan jartzen du
dagoeneko klimaaldaketa baten aurrean gaudenik.
Hori bai, ikerketa askoren arabera atmosferako zein
ozeanoetako tenperaturak igo egin dira azken urteotan.
3. INGURUMENA
● Baina klimek berez fluktuazioak betidanik izan
dituztenez tenperaturaigoera hauek normalak
izan zitezkeen. Gure planetako klimak benetan
aldatzen ari ote diren jakiteko oraindik datu eta
ikerketa gehiago behar dira. Hala ere, zientzilari
askoren ustetan gizakion eragina atmosferan oso
nabarmena da eta horrek ekar ditzakeen aldaketen
artean berotegiefektua dago. Berotegiefektuaren
ondorioz bestalde, klimak epeldu egingo lirateke.
4. INGURUMENA
● Dena den, kausa asko direla medio, klimek
etengabe aldaketak jasan dituzte. Esaterako,
azken bi milioi urteotan, Holozenoan zehar,
hainbat glaziazio gertatu da munduan, azkena
duela hamar mila urte inguru amaitu zelarik.
Orduan Aralarren, Aizkorrin, Anboton eta Euskal
Herriko beste zenbait menditan glaziarrak zeuden,
Euskal Herriko batezbesteko tenperatura gradu
bakan batzuk hotzago zelarik.
5. INGURUMENA
● Garai hartan itsas maila beherago zegoen eta, beraz,
kostaldea urrunxeago zegoen. Azken
glaziazioaren ondoren klima epeldu egin zen, eta
duela 5.000 urte egungoa baino epelagoa izatera
ere iritsi zen. Dena den, eta azken glaziaziotik
hona klima epeldu egin bada ere, mendetik
mendera berezko fluktuazio nabarmenak eman
dira. Horregatik, klima aldatzen ari ote den
jakiteko urte askotako datuak behar dira.
6. KLIMA BEROTZEAREN
ONDORIOAK
● Ikerketa sakonago eta luzeagoak egin behar badira
ere, hainbat eredu matematikok gizakion eraginez
klima berotu, eta berotzeprozesua bizkortu egin
dela, ondorioztatzen du. Berotze honek, klima
aldaketa sakonak sor ditzake, gizakiontzat oso
ondorio kaltegarriak ekar ditzakeelarik.
Zientzilarien artean oso maiz erabiltzen den eredu
matematiko batetik hurrengo urteetan udako
batezbesteko tenperaturak 2 eta 4 ºC artean igo
daitezkeela ondorioztatzen da.
7. KLIMA BEROTZEAREN
ONDORIOAK
● Klima beroagoek, beste aldaketa askoren artean,
goilatitude eta mendietako izotzen urtzea
ekarriko lukete eta honekin batera itsas mailaren
igoera, itsasoek hainbat hiri eta populatutako
kostalde urperatuko lituzketelarik. Honek
populaziomigrazio handiak eragingo lituzke,
arazo politiko eta ekonomiko neurtezinez gain.
Izotz kapeluak eta glaziarrak urtzeak lurrazalaren
albedoa jaitsiaraziko luke, eta ondorioz lurrazala
berotuko litzateke.
8. KLIMA BEROTZEAREN
ONDORIOAK
● Klima berotzeak ere eritasun tropikal askoren barreiaketa
ekar lezake, eritasun hauek kutsatzen dituzten
intsektuak beroarekin asko hedatuko bailirateke. Hori
horrela malaria, eskistosomiasia, filariasia, sukar horia
eta beste hainbat gaixotasunek bortizki joko lukete
herri tropikaletan eta egun gaixotasun horietatik libre
dauden munduko leku askotara ere zabalduko lirateke.
9. KLIMA BEROTZEAREN
ONDORIOAK
● Halaber, gizakion aktibitateek klimaaldaketa
azkarra eragingo balute eredu matematikoek
jende asko hilko lituzketen “berouhinak” eta
“hotzuhinak”, tifoi eta urakan izugarriak, lehorte
zein eurite bortitzak eta beste hainbat fenomeno
meteorologiko aurrikusten dituzte. Hau guztia
gerta liteke, eta agian jada hasi da gertatzen.
10. KLIMA ALDAKETA
● Klimaaldaketa ludian edota eskualde batean
denboran zehar gertatzen den klimaren aldaketa
da. Eguratseko aldaketa hauek, Lurraren barruko
nahiz kanpoko prozesuetaz gain, gizakiak
eraginda ere gerta daitezke.
11. KLIMA ALDAKETA
● Gaur egun, ingurumenari begira, klimaaldaketa oraingo
klimako aldaketei baino ez da zuzentzen. Honekin
lotuta lurrazaleko tenperaturaren igoera dago, berotze
globalaren parte dena. UNFCCCek ordea gizakiak
eragindako kalteekin lotzen du gaia, eta gizakiak ez
eragindako kalteei klimaaldakortasuna deitzen diote.
12. KLIMA ALDAKETAREN
ZIKLOA
● Klimaaldaketak Lurreko atmosferaren aldaketak
erakusten ditu, baita Lurreko beste lekutako
prozesuak ere, adibidez izotzgeruzatan, eta
gizakiaren eragina. Klimaaldaketan beste
kanpoko eragile, lurraren orbita, eguzkiizpien
noranzko aldaketak eta berotegiefektua.
13. LURRAREN BARRUKO KLIMA
ERALDAKETAK
● Eguraldia, atmosferaren eguneroko egoera da eta
sistema kaotiko ezlineala. Beste aldetik, klima –
batez besteko lurraren egoera – egonkor samarra
da eta iragarri daiteke. Klimaren barruan sartzen
dira: batez besteko tenperatura, euri kopurua,
egun oskarbiak eta edonon neur daiteken beste
aldagai. Hala ere, Lurreko ingurumenean badaude
klima eralda dezakeen aldaketak ere.
14. GLAZIAZIOA
● Glaziarrak, klimaaldaketaren adierazlerik nabariena dira.
Klima hoztean handitzen dira (ad: Izotz Aro Txikia) eta
klima berotzean, berriz, laburtzen dira. Azkenengo
milioi urteetan, klima prozesu garrantzitsuena, gaurko
Izotz Aroko glaziar eta glaziararteko zikloak izan dira.
Orbitadesbideratzeek edo Milankovitx zikloek
eraginda izanagatik ere, beste eragile ere zerikusia izan
dute. Adibidez, lurraren barneko indarrak
kontinenteetako izotzplaketan, itsasoaren 130 metroko
igoera, Heinrich eta DansgaardOeschger gertaerak eta
Younger Dryas Aroa.
15. OZEANOETAKO
ERALDAKETAK
● Epe laburretan, hamarkada batzuk jota, klima
aldaketak atmosfera eta ozeanoen arteko
harremanengatik gerta litezke. Klimaaldaketa
asko, El niño, Ozeano Bareko Hamar urteko
Oszilazioa, Ipar Atlantiko oszilazioa eta Artiko
oszilazioaa ozeanoetan beroa era ezberdinetan
mantentzearen ondorioa dira. Epe luzeagoetan
ozeanoetako prozesuak, esate baterako zirkulazio
termohalinoak, beroa hedatzen garrantzi handia
daukate, eta klima alda dezakete.
16. KLIMAREN MEMORIA
● Klimaren aldakortasun ezberdinak histeresi eratzat
har daitezke. Honek esan nahi du, klimaren ohiko
egoera inputak ez ezik outputak ere kontuan
hartzen dituela. Adibidez, hamarkada lehor batek
urtegiak txiki ditzake, lautadak idortu, eta
basamortuak zabaldu. Hauek direla eta, eurite
gutxiago izango da hurrengo urteetan. Beraz,
klimaaldaketa prozesu auto iraunkorra da, zeren
eta ingurugiroko alderdien arabera, erantzun
ezberdinak izango baitira.
17. KLIMAREN MEMORIA
● Klimaren aldakortasun ezberdinak histeresi eratzat
har daitezke. Honek esan nahi du, klimaren ohiko
egoera inputak ez ezik outputak ere kontuan
hartzen dituela. Adibidez, hamarkada lehor batek
urtegiak txiki ditzake, lautadak idortu, eta
basamortuak zabaldu. Hauek direla eta, eurite
gutxiago izango da hurrengo urteetan. Beraz,
klimaaldaketa prozesu auto iraunkorra da, zeren
eta ingurugiroko alderdien arabera, erantzun
ezberdinak izango baitira.
18. BEROTEGI GASAK
● Gaur egungo ikerketen arabera, berotegigasak dira
arrazoirik nagusiena klimaaldaketan. Berotegi
gasak ere garrantzitsuak dira Lurraren klima
ulertzeko orduan. Ikerketen arabera berotegi
efektuak, hau da, gasek eragindako beroketa,
Lurraren tenperatura erregulatzen eragina dauka .
19. IPCC
Klima Aldaketaren Gobernuarteko Taldea
●
erakundea (Intergovernmental Panel on
Climate Change ingelesez, IPCC) 1988an
sortu zuten gizakiak klima-aldaketan egindako
eraginak aztertzeko.
2007an Bakearen Nobel Saria irabazi zuten Al
Gore Estatu Batuetako presidenteorde
ohiarekin batera.
