Climate Change and Gender

1. Семинари омўзиши гендерї дар мавзўъи «Таъѓирёбии иќлим ва мутобиќшавї» 17 - ноябри Душанбе – 2011с.

2. Семинари омўзиши гендерї дар мавзўъи «Таъѓирёбии иќлим ва мутобиќшавї» Маќсад : 1. Бархурдории занон аз санадњои меъёрї - њуќуќї оид ба љанбањои гедерї равон шуда , дар Љумњурии Тољикистон 2. Таъѓирёбии иќлим, мутобиќшавї ва таъсири он ба фаъолияти занон Санадњои меъёрї - њуќуќї оид ба љанбањои гендерї дар Љумњурии Тољикистон Дар Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон ва дигар ќонуниятњои он њуќуќу озодињои занонро мањдудия нест ва вуљуд надоранд. Бењдошти шароити занон њамеша дар маркази диќќати Президенти кишвар Эмомалї Рањмон ќарор дорад. Доир ба таъмини иштироки васеъи занон дар њаёти љамъиятї ва идоракунии давлат чунин санадњои меъёрї-њуќуќї аз тарафи Њукумати Љумњурии Тољикистон ба тавсиб расидааст: 1. Фармони Президенти Љумњурии Тољикистон аз 03 декабри соли 1999 «Дар бораи тадбирњои баланд бардоштани маќоми зан дар љомеа» 2. Ќонун «Дар бораи кафолатњои давлатии баробарњуќуќии мардону занон ва имкониятњои баробарии амалигардонии онњо» аз 1-марти соли 2005 3. Барномаи давлатии «Самтњои асосии сиёсати давлатї оид ба таъмини њуќуќу имкониятњои баробари мардон ва занон дар Љумњурии Тољикистон барои солњои 2001-2010» аз 8-августи соли 2001

3. 4. Ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон «Дар бораи ворид намудани иловањо ба Барномаи давлатии «Самтњои асосии сиёсати давлатї оид ба таъмини њуќуќу имкониятњои баробари мардон ва занон дар Љумњурии Тољикистон барои солњои 2001-2010» 5. « IV Дастрасии занони дењот ба замин» 30-апрели соли 2004 6. Љумњурии Тољикистон дар байни кишварњои ИДМ яке аз аввалинњо шуда Конвенсияњои байналхалќиро «Дар бораи барњам додани њамаи шаклњои зўроварї нисбати занон», «Дар бораи њуќуќњои сиёсии занон», «Дар бораи њуќуќњои кўдак» ба тасвиб расонд. Тањлилњо нишон медињад, ки теъдоди занон дар њайати роњбарикунандаи вазорату кумитањо, муассисањо, шањру ноњияњо, корхонањо, љамоатњо дар тамоми соњањои гуногуни кишвар наќши занон бараъло њис карда мешавад. Љумњурии Тољикистон давлати аграрии буда, дар дењот миќдори зиёди занон ба кори хољагидорї машѓул њастанд. Дањсолањои охир бо дигаргун шудани ќонуниятњои амалкунандаи соњаи кишоварзї ба љои колхозу совхозњо хољагињои дењќонї ташкил шуданд. Аз рўи маълумотњои оморї то 1-январи соли 2010 дар Љумњурии Тољикистон зиёда аз 35842 хољагињои дењќонї мављуд буда, аз љумла 4602 – хољагињои дењќониро сарварашро фаъолзанон ташкил мекунад. Сањми занон дар соњањои гуногуни кишоварзї, кишту кор нигоњубин парвариш ва ба даст овардани њосили баланд хело назарас аст.

4. Дар хољагињои дењќонї, хољагињои наздињавлигї мењнати асосиро занон ва духтарон баробари мардон барои баланд бардоштани њосилнокии мењнат гирифтани њосили дилхоњ зањматњои зиёд мекашанд. Дар фасли iv «Дастрасии занони дењот ба замин» Маќоми зан дар Тољикистон нисбат ба мардон доир ба соњањои гуногуни њаёти иљтимоию иќтисодии љомеа, дастраси ба мењнати даромаднок, истифодабарии замин ва соњибияти ќитъањои замин мањдудиятњои зиёд доранд. Сатњи нисбатан пасти ваъзи иќтисодии занон мењнати хонагии бемузд, тарбияи фарзанд, баландшавии сатњи камбизоатии оилањо мављуд набудани боѓчањои бачагона дар дењот боиси он мегардад, ки занон ба мењнати хизматрасонии оила машѓул шаванд. Занони дењот дар бораи њуќуќњои иќтисодии худ, њуќуќи истифодаи замин ва захирањои табиї маълумоти кофї надоранд. Дар натиља соњиби моликият асосан мардњо мебошанд. Гарчанд расман дар Тољикистон њељ гуна мањдудият нисбати занон доир ба њуќуќњои баробар бо мардон вуљуд надорад, аммо воќеан занон барои татбиќи њуќуќњои худ нисбат ба мардон, имкониятњои камтар доранд.

5. Њамаи ин монеањо сабаби он мегардад, ки пастшавии сатњи марифатнокии занон нисбати донистани њуќуќу имкониятњои худ доир ба дастрасии занон ба замин, ташкил кардани хољагињои дењќонї, баланд бардоштани њосилнокии мењнат дар заминњои хољагињо таъсир мерасонад. Барои ноил шудан ба баробарњуќуќии воќеии мардон ва занон љањду талоши давлат кофї нест, балки ривољ додани њамкории иљтимоии байни давлат љомеаи шањрвандї, њукуматњои мањаллњои шањру ноњияњо, раиси шурои занон тадбирњои зарури андешанд, аз љумла: - Васеъ намудани фањмиш ва ањмияти баробарии гендерї - Баробарии гендерї, имкониятњои иштирок дар ќабули ќарорњои иќтисодї, иљтимої ва сиёсї дар байни кормандони идорањои давлатї - Баланд бардоштани маърифатнокии занон доир ба донистани њуќуќу имкониятњои худ - Риояи њуќуќњои баробари мардон ва занон дар зиндагии оилавї ва тарбияи фарзанд - Бењ гардонидани шароити кор ва истироњати занон; - Андешидани тадбирњо оид ба пешгири намудани тамоми шаклњои зўроварї нисбати занон

6. - Гузаронидани корњои фањмондадињї оид ба љалб намудани духтарон ба касбомўзї, тањсили њатмии мактабњои миёна, тањсил дар мактабњои олї ва ѓайрањо

7. Таъѓирёбии иќлим, мутобиќшавї ва таъсири он ба фаъолияти занон Сарзамин Љумњурии Тољикистонро 93%- кўњњо ташкил намуда, танњо 7%-и он њамворињо буда, тобистони гарми хушк ва зимистони начандон хунук дорад. Локин солњои охир новобаста аз шароити иќлимии мањал боду њаво, иќлим таъѓир ёфта истодааст. Новобаста аз он ки мо дар шањр ё дењот зиндагї дорем, дар баробари њаётгузарони худ талабот ба тамоми захирањои табии хўрока, пушока, гармї, равшанї, об, њаво инсоният эњтиёљи калон дорад. Сол то сол афзоиши ањолї зиёд гардида истодаст, талабот њам ба тамоми захирањои табиат ва мањсулотњои хўрока зиёд шуда истодааст. Дар тамоми давлатњои љањон таъѓирёфтани иќлим бештар таъсир худро ба табаќаи камбизоати ањолї, занон ва кўдакон мерасонад. Чунки дар бисёр давлатњои љањон занон дар соњаи кишоварзї ба кори хољагидорї машѓул мебошанд. Таъѓирёбии иќлим пеш аз њама ба паст шудани сатњи даромаднокии ањолї, гаронии нарх баланд рафтани сатњи камбизоати ањолї оварда мерасонад, ки аз ин њолат табаќаи камбизоати ањолї, занон, кўдакон зарари зиёд мебинанд.

8. Дар њолати таъѓирёфтани иќлим ва аз меъёр гарм шудани њаво ба ин њолатњо оварда мерасонад. - паст шудани њосилнокии мањсулотњои кишоварзї - хушк шудани зироатњои киштшуда - сафолакбандии заминњо - зиёд гардидани талабот ба об - баланд шудани нарху навои хўрока - зиёд гардидани њашаротњои зараррасон - паст гардидани даромаднокии оилањо - сар задании касалињо сирояткунанда дар байни ањолї - мањдуд гардидани дастрасии оилањои камбизоат, занон ба табобати духтурон

9. Дар њолати аз меъёр хунук шудани њаво ва боридани боронњо сел ба ин њолатњо оварда мерасонад. - аз кор баромадани манбањои гармидињї ( ТЭЦ) - корно шоям шудани шабакањои энергетикї - мањдуд гардидани додани рељаи барќ ба ањолї - кам гардидани наќлиёти мусофиркаш - дар дењањо зиёд гардидани буридани дарахтон - гарон шудани нарху навои хўрока, сўзишворї - боридани борони зиёд сабаби сар задании сел - лаѓжиши теппањо, сабаби зер хок мондани заминњои кишоварзї ва хонањои истиќоматии ањолї - шуста шудани ќабати болоии хок ба эрозия гирифтор шудан заминњо - зери об мондани заминњои кишт ва хољагии ањолї - гарон гардидани нарху наво - баланд гардидани сатњи камбизоатї

10. Ин омилњои таѓирёбии иќлим ба ањолї пеш аз њама ба занон ва кўдакон таъсиротњои зиёд мерасонад. Инсоният дар давоми њаётгузаронии худ ба гарми ва хунуки барои худро нигоњ доштан мубориза бурда, худро мутобиќ мекунад. Занони дењот бештар барои рўзгузаронии оилашон аз сањар то шом дар заминњои наздињавлигї ва хољагињои дењконї ба кишту кори хољагидорї, тарбияи фарзанд, пўхтани хўрок, шустани либос, сару кор дошта, асоси вазнинии зиндагї ба души онњо мебошанд. Таъѓирёбии иќлим ба занон таъсири зиёд расонида, занон маљбур мешаванд барои гузаронидани рўзгори худ зиёд мењнат намоянд, чунки бисёри мардњо ба муњољироти мењнатї ба Русия ва дигар давлатњо сафар кардаанд. Дар дењот бисёр мавридњо дар њолати таъѓирёбии иќлим духтарон барои ба модаронашон ёри расонидан, аз тањсил ва мактаб дур мемонанд. Ин њолатњо ба паст шудани сатњи дониш, паст шудани саводнокї, паст шудани маърифатнокии занон ва духтарони дар дењот буда, сабаб мешавад, ва баланд гардидани сатњи камбизоатии ањолї меафзояд.

11. Чи чорањо барои пешгирии таъѓирёбии иќлим бояд андешид: - Баланд бардоштани маърифатнокии занон ва духтарон - Гузаронидани омўзишњо оид ба пешгирии њолатњои фавќулода - Тоза нигоњ доштани сарчашмањои обї ва захираи оби нўшокї - Захира намудани мањсулотњои хўрокворї - Дар теппањо лаби љуйборњо шинонидани дарахтон - Кишти растанињо дар љойњое, ки замин ба эрозия гирифтор Шудааст - Бархурдор намудани занон аз њуќуќу имкониятњо худ - Захираи доруворињо, тарзи њаёти солим - Дар љойњои хатарнок насохтани хонањои истиќоматї - Пешгири дарахтон аз хушкшавї ва буридан