1. Arbeid
De toekomst van flexibele arbeid:
een onderzoek naar flexibiliteit-
strategieën van Nederlandse bedrijven
door de ABU en TNO.
A. Goudswaard et al.
Hoofddorp: TNO, 1 november 2007
De toekomst van flexibele
arbeid
Samenvatting onderzoek
De flexibiliteit van Nederlandse bedrijven neel om veranderingen in de markt op Een tweede – meer strategische -
en instellingen te vangen. Ze doen een beroep op een manier om de flexibiliteitbehoefte op te
Nederlandse bedrijven en instellingen flexibele houding van het personeel, op vangen is flexibiliteit in proces en orga-
hebben de grenzen van flexibiliteit overwerk, maken gebruik van flexibele nisatie. Daarbij gaat het om het creëren
nog niet bereikt. De flexibiliteit van contracten (waaronder uitzendwerk), van flexibele werkplekken die het moge-
Nederlandse bedrijven en instellingen van flexibele werktijden en deeltijdar- lijk maken om werknemers breed in te
lijkt nog voor een belangrijk deel ad beid om variatie in het werkaanbod op zetten, om het creëren van een flexibel
hoc, op de korte termijn gericht, weinig te vangen. Bij dit type maatregelen ligt productie- of dienstverleningsproces
strategisch, weinig samenhangend en de nadruk op kwantitatieve personele en het slim omgaan met voorraden en
sterk rustend op de flexibiliteit van de flexibiliteit. Deze maatregelen lijken vrij het spreiden van het werkaanbod. Er is
medewerkers. breed te worden benut. Een deel van zeker ruimte voor meer aandacht voor
deze maatregelen lijken de bedrijven als dit type maatregelen.
Nederlandse bedrijven maken vooral ‘noodmaatregelen’ te zien, maatregelen
gebruik van de flexibiliteit van het perso- die men liever niet toepast.

2. Arbeid
De toekomst van flexibele arbeid
100
2007
90
82
80 75 74
70 67
63
60 56 55 55
50
41
40 34
28 28
30 26
23
20
10
0
in
g
er
k en en id id ce
s n od de
n
de
n en en en
ud ct tijd be he ro de nb gg ss ss
rw tra ar ar ra te te ze pa pa
ho ve rk lp or aa es es
e o on we el tijd tb
a e vo rk tb in
b
ne
e aa
n
aa
n
el c ze xib we ui
xib el
e el
e
de in f le po eit
fle xib xib e en m alit
f le ed ei
d te
f le br pr kw
s
Flexibiliteit personeel Flexibiliteit proces en organisatie Flexibiliteit netwerk/markt Niet flexibel
Figuur 1. Percentage bedrijven dat deze flexibiliteitmaatregelen toepast (2007)
Een derde – nog minder toegepaste liteitbehoefte op te vangen die we als der uit te breiden. Afgaand op de wens
– vorm van flexibiliteit is flexibiliteit niet flexibel kunnen bestempelen: men van onze respondenten lijkt de flexibele
in netwerk en markt. Bij deze vorm van past het werktempo of de levertijden schil te gaan groeien van 20% in 2007
flexibiliteit hanteren bedrijven twee aan of men past de kwaliteit van het naar 25% in 2015. Hierbij vallen vooral
middelen om pieken op te vangen: werk aan. Vooral tempo of levertijden de kleine en middelgrote bedrijven op.
ofwel ze zeggen nee tegen klanten, worden veelvuldig aangepast. De kleinere bedrijven (100-) willen hun
ofwel ze nemen het werk wel aan maar flexibele schil laten groeien van 20 naar
besteden het uit aan derden. Bij dalen Toekomst van flexibele arbeid 25%. De middelgrote bedrijven (100-200
in het werk nemen ze juist werk aan Op korte termijn zijn er weinig duide- werknemers) denken na over een groei
van derden. lijke verschuivingen te verwachten in van hun flexibele schil naar maar liefst
de flexibiliteitmaatregelen die bedrijven 30%, terwijl de groei er bij de grote
Naast deze maatregelen passen bedrij- toepassen. Op de langere termijn wen- bedrijven uit lijkt te zijn.
ven ook maatregelen toe om de flexibi- sen de bedrijven hun flexibele schil ver-
40 2004
2007
35 2015
31
30
25
25 24 24
23
20 20 20
20
17
15
10
5
0
s s
wn ns wn
w
00 00 2 00
-1 0-
2 >
10 10
Figuur 2. Omvang van de flexibele schil in 2004 en 2007 en wens voor 2015 (naar bedrijfsgrootte)

3. Arbeid
De toekomst van flexibele arbeid
60 2004
2007
2015
50
40
30
20
10
0
tri
e uw el a rt n ng ijs jn
bo nd ec po cië ni er
w l zi
us ha or ns an rle we
d h
tra in nd
in f s tve /o en
en id rg
di he zo
er
ov
Figuur 3. Omvang van de flexibele schil in 2004 en 2007 en wens voor 2015 (naar sector)
Bij deze bedrijven (200+) stabiliseert de biedt een potentiële kans voor de uit- bedrijven. Uit goede voorbeelden in
flexibele schil op ongeveer 23-24%. zendbranche. de praktijk blijkt dat een strategische
Alle sectoren (op de horeca na) geven Vooral voor de middelgrote bedrijven samenwerking tussen uitzenders en
aan dat de flexibele schil zal groeien, zal een groei naar een schil van 30% inleners veel voordelen kan bieden voor
variërend van 4% voor de industrie en niet gemakkelijk efficiënt en kwalitatief zowel de inlener (grotere flexibiliteit,
de transportsector tot 9% voor bouw goed te managen zijn. Ondersteuning kostenbesparing door slimmere per-
en voor overheid en onderwijs (zie door een externe partner kan hierbij soneelsplanning, minder ongewenst
figuur 3). Alleen in de horeca heeft men zeker voordelen bieden. Ook de erva- verloop), als voor de uitzendkrachten
de wens om de flexibele schil te redu- ren krapte op de arbeidsmarkt biedt (grotere betrokkenheid, bredere inzet-
ceren. een kans voor de uitzendbranche. baarheid, minder verzuim).
Uitzendbureaus hebben in principe De uitzendbranche zal echter niet
Rol van de uitzendbranche een beter overzicht over de (locale en vanzelf profiteren van de groei van de
Deze verdere groei van de flexibele schil sectorale) arbeidsmarkt dan individuele flexibele schil. Om te beginnen vormt
4,5
3,6
vast contract vast contract
25,3
tijdelijk contract
11,8 flexibel contract
uitzendcontract
overige flexibel contract Type
contract?
2007 2015
74,7
80,2
11%
overige ?
diensten
Figuur 4. De toekomst van flexibele arbeid?

4. Arbeid
De toekomst van flexibele arbeid
TNO Kwaliteit van Leven
uitzendarbeid maar een deel van de regelen, maar zijn redelijk tevreden TNO Kwaliteit van Leven is een
flexibele schil en zetten bedrijven op dit met de huidige samenwerking met de dienstverlenende organisatie voor het
moment ook andere typen flexibele con- uitzendbranche. Deze rol is de branche bedrijfsleven, de zorg en de overheid.
Via vernieuwend, toegepast onderzoek
tracten in. De visie van bedrijven op uit- echter niet vanzelf gegeven. Daarvoor is
werkt TNO aan het waarborgen en
zendarbeid lijkt op dit moment boven- de bedrijfspraktijk nog te veel ad hoc en verbeteren van de gezondheid en het
dien nog vrij traditioneel. Men schakelt traditioneel. Goede voorbeelden laten optimaal functioneren van mensen.
de uitzendbranche vooral in voor de echter zien dat er wel degelijk winst te Samen met haar klanten vertaalt TNO
opvang van piek en ziek en voor de behalen valt bij een betere samenwer- deze nieuwe kennis in praktische
toepassingen.
werving van nieuw personeel. Er wordt king: winst voor de uitzendbranche,
ook nog weinig gebruik gemaakt van voor de inleners en – niet in de laatste
TNO Kwaliteit van Leven onderscheidt
overige dienstverlening, zoals onder- plaats – voor de werknemers. haar activiteiten op vijf terreinen:
steuning bij personele administratie, Arbeid, Chemie, Preventie en Zorg,
hr-diensten of personeelsplanning (11% Pharma en Voeding. Arbeid houdt zich
van de bedrijven maakt gebruik van een Het rapport met meer uitgebreide bezig met de innovatie van arbeid,
organisatie en technologie, bevordering
van deze diensten, vooral payrolling en resultaten van het onderzoek zal eind 2007
van de arbeidsparticipatie en versterking
personele administratie). worden gepubliceerd. van het arbeidsbeleid. Met steeds als
Het onderzoeksteam van TNO: uitgangspunt de optimale inzet van
Kortom: we concluderen dat er vol- A. Goudswaard, J. de Leede, mensen.
doende kansen liggen voor de uitzend- M. van Hooff, T. Brugman,
branche. Bedrijven willen flexibeler J. Klein Hesselink, M. de Leeuw,
Arbeid
worden en de uitzendbranche kan hier G. van Rhijn.
Polarisavenue 151
een positieve rol in spelen. Bedrijven Postbus 718
lijken zelf maar matig tevreden met de 2130 AS Hoofddorp
door hen getroffen flexibiliteitmaat-
info-arbeid@tno.nl
www.tno.nl/arbeidF 023 554 93 94
tno.nl