2. 1) Promjena u ponašanju ili ličnosti
2) Promjena je nastupila pod uticajem sredine, a nije
rezultat naslijeđa
3) Promjena je relativno trajna
Trajna ili relativno trajna spremnost organizma da se
ponaša na novi način, koji je poslijedica prethodne
aktivnosti i doživljavanja
Razlika između promjena koje su nastale pod
uticajem naslijednih faktora i sazrijevanja i promjena
koje su rezultat učenja

3. Ganje: klasifikacija na osnovu složenopsti psihičkih
promjena koje su u osnovi procesa učenja:
1) klasično uslovljavanje (učenje signala)
2) S-R učenje (operantno učenje)
3) lančanje
4) učenje verbalnih asocijacija
5) učenje razlika
6) učenje pojmova
7) učenje pravila
8) rješavanje problema

4. Klasično uslovljavanje
Pavlov (ruski fiziolog)
Klasično uslovljavanje – postupak u kojem nakon
uparivanja bezuslovne draži i neutralne draži, i sama
neutralna draž počinje izazivati reakciju koja se zove
uslovna reakcija
Fiziologija više nervne djelatnosti , organizam se ne
prilagođava sredini samo na osnovu urođenih refleksa,
nego postaje sposoban da reaguje na signale iz okoline koji
prethode biološki značajnim događajima
Generalizacija straha, procesi ekscitacije i inhibicije u kori
velikog mozga su poslužili kao osnov za tipologiju
temperamenta, fobije, simpatije, antipatije

5. Adaptivna vrijednost uslovljavanja – u prirodnim
uslovima organizam mora odgovoriti ne samo na
stimuluse koji donose neku neposrednu dobit ili
štetu nego na fizičke ili hemijske uzroke koji
signaliziraju dolazak ovih stimulusa (hrana)
Organizam koji je u stanju da reaguje na udaljene
stimuluse u velikoj je prednosti u odnosu na onaj koji
reaguje na osnovu urođenih refleksa

6. Generalizacija – uslovna reakcija javlja se i na slične draži
(što je manja sličnost draži sa originalnom, to je manja
snaga uslovne rekcije)
Korisna za prilagođavanje - organizamu koji nije
sposoban da reguje ne slične situacije otežano je
snalaženje
Semantička generalzacija (verbalno uslovljavanje: riječ
može da zamijeni neku drugu draž – riječ signailizira
fizičku draž : riječ “zvono” umjesto zvuka zvona (riječ je
signal signala)
Spontano prenošenje uslovne rekcije sa riječi na riječ :
generalizacija na osnovu sličnosti u značenju a ne na
osnovu jednostavne glasovne sličnosti

7. Diferencijacija: raszlikovanje dviju neutralnih draži
(jedna je potkrepljenja tj. praćena BD, a druga nije)
Gašenje UR – nakon faze uslovljavanja, nastavlja se sa
davanjem UD bez BD, UR postepeno slabi dok se ne
ugasi (gašenje se javlja i na prirodne draži)
Spontano obnavljanje – ponovo javljanje već ugašene
reakcije ako se izloži samo UD, ili BD i UD, ili BD

8. Klasično uslovljavanje emocija: emocionalne reakcije se
vema lakouslovljavaju kod životinja i kod ljudi
Slučaj malog Alberta (Votson, 1920)
Uslovljavanje emocionalnih rakcija mže se javiti i na
osnovu empatičkog doživljavanja tuđih emocionalnih
reakcija: emocija izazvana empatijom može se klasičnim
uslovljavanjem vezati za neku ND (posmatranje paniočne
reakcije majke koja se plaši )
Fobije: danas je umjerenija teza da se sve fobije razvijaju
na osnovu mehanizma klasičnog uslovljavanja
Uslovljavanje pozitivnih (reklame)i negativnih
emocionalnih reakcija

9. Bihevioralna terapija: primjena principa klasičnog
uslovljavanja u kliničkoj psihologiji
Direktno tretiranje simptoma bez zahvata u
pretpostavljeni uzrok koji leži i dubljim slojevima ličnosti,
psihički problmi se razbijaju na komponente koje se
nezavisno uklanjanju
Sistematska desenzibilizacija: antagonistička reakcija
stalno se pojavljuje u prisutusu draži koja je prvobitno
izazavla negativno emocionalno stanje
Preplavljivanje: ponovno izlaganje dražima koje izazivaju
negativnu emocionalnu reakciju
Averzivna terapija (odvikavanje alkoholičara)

10. Operantno učenje
Torndajk – instrumentalno učenje (kavez): radnja
postaje sredstvo, instrument za dolaženje do cilja
Učenje s pokušajima i greškama – neuspješni pokušaji
postepeno nestaju, a pokušaj koji dovodi do uspjeha
se utvrđuje
Zakon efekta: radnje koje dovode poslijedica koje
zadovoljavaju postojeće motivaciono stanje bivaju
pojačane i učvršćene, dok one koje ne dovode do
zadovoljavanja postojećeg motivacionog stanja bivaju
eleminisane

11. Skiner: proučavanje operantnog učenja u strogo
kontrolisanim uslovima – prikupljanje podataka o
tempu (učestalosti) odgovoranja
Skinerova kutija
Potkrepljenje: ono šđto slijedi neko ponašanje i što
dovodi do njegovog jačanja
Diskriminativni stimulus – može pratiti vanjske i
unutrašnje draži


12. Pozitivno potkrepljenje –reakcija (operant) se
učvršćuje nečim što ima svojstvo pozitivne draži ili
ishoda
Negativno potkrepljenje – prekid ili uklanjanje neke
averzivne ili neprijatne draži ili okolnosti (ponašanje
nekih neurotskih osoba)
Primarno potkrepljenje – nenaučeno, zadovoljava
neku biološku potrebu
Sekundarno potkrepljenje – potkrepljujuću uilogu
stekla na osnovu zajedničkog javljanja sa primarnim
potkrepljenjem

13. Kazna – averzivna draž koja treba da dovede do
eliminacije ili slabljenja ponašanja (operanata)
Dvije vrste kazne: izlaganje neprijatne draži i
uskraćivanje prijatnih draži (potkrepljenja)
Neželjenji efekti kažnjavanja u vaspitnom procesu
Korištenje kazne: onaj ko se kažnjava mora imati
jasan utisak da se kažnjava za neadekvatan postupak s
ciljem da se nešto popravi, oblik kažnjavanja treba d a
bude usklađen sa osobinama onoga ko se kažnjava

14. Primjena principa operantnog učenja:
Neki oblici bihevioralne terapije: korištenje
sekundarnih potkrepljenja (ekonomija žetona)
Programirana nastava (samopodučavanje) – Skiner:
princip oblikovanja – nagrađuju se najprije parcijalne
reakcije, zatim se vrši njihovo objedinjavanje)
Biofidbek (biološka povratna informacija): operantna
načela se primjenjuju u ostvarivanju kontrole nad
vlastitim tjelesnim funkcijama (hronično anksiozne
osobe, hipertenzije, glavobolje)

15. Učenje uviđanjem
Geštaltisti, Keler
Osoba otkriva novi aspekt situacije, sagledava problem na
nov način
Iskustvo nije dovoljno
1) do rješenja se dolazi naglo
2) nema vraćanja na pogrešne reakcije
3) uspješan model rješavanja primjenjuje se ne samo na
približno iste situacije već i u sličnim situacijama
Identično sa rješavanjem problema putem mišljenja
Kritika: ranije iskustvo nije kontrolisano, uviđanje je
samo ishod prenosa (transfera) starog iskustva

16. Učenje po modelu (ugledanjem)
Učenje po modelu – opažanje nečijeg ponašanja i ugledanje na
načine reagovanja drugih osoba
Bandura: socijalno učenje (ne može se ograničiti samo na ovaj
oblik učenja)
Važan izvor oblika učenja socijalnog ponašanja
Modeli: osobe iz porodičnog kruga, iz uže socijalne sredine,
likovi iz literature, zvijezde
Pojedinac samo opaža model, istovremeno ne ponavlja opaženo
ponašanje i nije potkrepljivan
Nagrada iloi kazna koju dobija uzor utiče na izvođenje
posmatranog i upamćenog ponašanja a ne na sam proces učenje
Imitacija specifičnih motornih radnji ili verbalnih iskaza,
opštaih pravila , svojsatva većeg broja modela kombinovanjem u
jednu cjelinu