Het gaat al jaren slecht met de Scholeksters in Nederland. Het jaar 2008 werd daarom door SOVON en Vogelbescherming uitgeroepen tot "Jaar van de Scholekster". Ook in 2009 werden er nog overal in Nederland Scholeksters geteld door enthousiaste vrijwilligers. En in het voorjaar van 2011 kwam dan eindelijk het rapport over alle bevindingen. Die stemmen niet vrolijk. Alleen de stadse Scholeksters lijken het goed te doen, maar slechts een klein deel van de Scholeksters broedt in de stad. De grote meerderheid van de Scholeksters die in de weilanden en op de kwelders broedt heeft het daar moeilijk. Al jaren worden er veel te weinig jongen grootgebracht. En buiten de broedtijd, als de dieren in de Waddenzee en Delta overwinteren, is schraalhans keukenmeester. Kan het tij nog gekeerd worden? Zo ja, hoe?

1. Is er nog hoop voor de
Scholekster?
Bruno Ens

2. Jeroen Nienhuis

4. Uitsterven?

5. Dramatische afname weidevogels
120
100
80 Scholekster
Veldleeuwerik
Index
Grutto
60
Kievit
Wulp
40 Tureluur
20
0
1990 1995 2000 2005 2010

10. Territoria intekenen

11. Website voor invoer data

12. Gerard Troost

13. Caspar Hallmann

14. 1990

15. 1995

16. 2000

17. 2005

18. 2009

19. Waar broeden de Scholeksters?

20. Ook afname overwinteraars
Waddenzee
Delta

21. Mogelijke oorzaken afname
• Overwinteringsgebieden
– Waddenzee
– Delta
• Broedgebieden
– Akkers & weilanden
– Kwelders & schorren
– Stedelijk gebied

22. Kokkels en mossels zijn
stapelvoedsel in de winter

23. Model om draagkracht te voorspellen van
wadgebieden voor foeragerende steltlopers:
WEBTICS
• Wader Energy Balance Tidal Cycle Simulator
• Wader = Oystercatcher - OEBTICS

24. Model om draagkracht te voorspellen van
wadgebieden voor foeragerende steltlopers:
WEBTICS
• Wader Energy Balance Tidal Cycle Simulator
• Wader = Oystercatcher - OEBTICS

25. WEBTICS bepaalt het aantal
Scholeksters dat in een gebied kan
overwinteren (draagkracht) op basis van:
• Voedselaanbod
– Soortensamenstelling
– Grootteverdeling
– Droogligtijd
• Getij
• Weer
• Invloeden

26. Waddenzee

28. Mechanische schelpdiervisserij
• Vrijwel volledig wegvissen van de
droogvallende mosselbanken rond 1990
– 130.000 Scholeksters
• Mechanische kokkelvisserij viste jaarlijks
gemiddeld 9.5% van het kokkelbestand op
– 15.000 Scholeksters

29. Ens et al. (2009) Limosa 82: 100-112

30. Japanse oesters overgroeien de
droogvallende mosselbanken
© Piet van den Hoek

31. En hoe gaat het met de
wintergebieden in het diepe zuiden?

32. NIEUWE WATERWEG
Een structurele verandering: de Delta werken ROTTERDAM
Stormvloedkering (1986)
Compartimenteringsdammen (1987) HARINGVLIET
GREVELINGEN
HOLLANDSCH
DIEP
KRAMMER-VOLKERAK
OOSTERSCHELDE
VEERSE MEER ZOOMMEER
MIDDELBURG
BERGEN OP ZOOM
Marien / getij MARKIEZAATSMEER
Marien / stagnant VLISSINGEN
Zoet
WESTERSCHELDE
TERNEUZEN
ANTWERPEN
BRUGGE

33. Veranderingen als gevolg Delta werken:
erosie van wadplaten in Oosterschelde zal
nog tientallen jaren voortduren
Voorspelling met WEBTICS:
in 2045 zal draagkracht zijn
afgenomen van 40.000 naar
10.000 Scholeksters

34. Gemeten en voorspelde afname in het
aantal overwinterende Scholeksters

35. ROTTERDAM
Westerschelde
OOSTERSCHELDE
MIDDELBURG
VEERSE MEER
BERGEN OP ZOOM
VLISSINGEN
West Midden Oost
TERNEUZEN
ANTWERPEN
BRUGGE

36. Voorspelling draagkracht overwinterende
Scholeksters Westerschelde 1992-2003
14000
12000 Totaal
observed number of birds
10000
8000
West
6000
4000 Midden
40% minder vogels
2000 door kokkelvisserij
Oost
0
0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000
predicted number of birds

37. Mechanische kokkelvisserij nog
steeds toegestaan in Delta

38. En hoe gaat het in de broedtijd?
© vogeldagboek.nl

41. Ondanks
nestbescherming te
weinig jongen in
agrarisch gebied

42. • Intensivering van de landbouw
– Verlaging grondwaterstand
– Vroeger maaien

43. Hoe gaat het op de kwelders?
© Jan van de Kam

44. Kwelders overstromen steeds
vaker in het broedseizoen

46. Van de Pol et al. (2010) J. Appl. Ecol. 47: 720-730

47. Hoe kunnen we helpen?
© Harvey van Diek

48. Een paar suggesties
• Stop plaaterosie in de Oosterschelde
• Herstel mosselbanken in Waddenzee
• Beperk invloed kokkelvisserij
• Verminder overstromingsrisico kwelders
• Verbeter begrazing vastelandskwelders
• Verbeter broedsucces in agrarisch gebied

49. Wat verdient de meeste aandacht?
• Gebruik modellen om cumulatieve effecten
te berekenen
• Koppel draagkrachtmodel (individueel
gedrag) met metapopulatie model
• Ontwikkel metapopulatie model
• Bestudeer individuele Scholeksters 24/7
m.b.v. GPS-loggers
• Ga door met populatie studies

50. Nieuwe populatie
studies door
vrijwilligers

51. Stimuleer aflezen gemerkte Scholeksters

52. © Hendrik van Kampen

56. © Rafa Garcia

57. Is er nog hoop voor de Scholekster?

58. Scholekster hotspot Ameland

59. We hebben het
zelf in de hand