JC210 lecture (15-11-13) on other stuff about printing - ink, colors, paper, binding, etc.

1. เรื่องนารูเกี่ยวกับการพิมพ: หมึก สี กระดาษ การเก็บเลม (วส 210 – 02/2556)
ศรรวริศา เมฆไพบูลย sanwarisa@gmail.com
1. หมึกพิมพ
• หมึกพิมพเปนวิวัฒนาการของหมึกที่พัฒนามาจากหมึกสําหรับเขียน สมัยโบราณทําจากธรรมชาติ คือสี
จากพืชและสีจากแรธาตุในพื้นดิน ซึ่งมีการนํามาพัฒนาจนมีคุณสมบัติมาตรฐานเมื่อปลายศตวรรษที่ 19
• เริ่มแรกในจีนและอียิปต โดยทําจากผงเขมาสีดําเคี่ยวกับกระดูกสัตวและยางไม ชาวจีนชื่อซูหมินตั้ง
โรงงานผลิตหมึกพิมพครั้งแรกเมื่อราวศตวรรษที่ 6 ตอมาในศตวรรษที่ 13 จึงมีการผลิตหมึกเปน
อุตสาหกรรม มีการคนควาจนไดหมึกที่เหมาะกับการพิมพแตละประเภท แตเก็บเปนความลับกอนจะ
เปดเผยในหนังสือ Mechanic Exercise ของโจเซฟ ม็อกซอน
ปจจัยที่สงผลตอการเลือกหมึกพิมพ
 ระบบการพิมพที่ใช แทนพิมพและความเร็วในการพิมพ ระบบปอนกระดาษ
 ความทนทานตอสีของวัสดุพิมพ การใชงานของชิ้นงานสําเร็จ
 การแหงตัวของหมึก
 ประเภทของวัสดุพิมพ วัสดุพิมพจะมีผิวหนาที่มีสมบัติทั้งทางเคมีและกายภาพแตกตางกัน หมึกพิมพที่
เหมาะสมกับการพิมพวัสดุแตละประเภทจึงมีองคประกอบแตกตางกัน
 วัตถุประสงคของการพิมพ เชน บรรจุภัณฑอาหารตองใชสีที่ไมเปนพิษเพื่อไมใหกออันตรายตอผูบริโภค
หรือหมึกพิมพสําหรับงานโฆษณากลางแจงก็ควรมีคุณสมบัติไมซีดจางเมื่อไดรับแสงแดดและความรอน
สวนผสมของหมึกพิมพ
• ตัวสี pigment เปนผงสีเล็กละเอียด ใหสีแกการพิมพ หากแบงตามลักษณะทางเคมีของวัตถุ ก็อาจเปน
สารอินทรีเคมี (จากพืชและสัตว) กับสารอนินทรียเคมีจากแรธาตุที่ทําใหเกิดสี สวนในทางการพิมพ อาจ
แบงตามคุณสมบัติในการจางชาหรือเร็ว แลวแตลักษณะของตัวสีที่ไดมาจากวัตถุตางๆ เชน สีดํา
(คารบอน เขมาไฟจากการเผาน้ํามันจากพืช หรือแร หรือการผสมอินทรีเคมีอื่นๆเขาดวยกัน) โดยทั่วไป
เม็ดเนื้อสีจะมีขนาด 100 ไมครอนขึ้นไป
• ตัวนําสี vehicles สารละลายที่ทําใหหมึกเหลวและยึดตัวสีไวในหมึกขณะที่หมึกอยูในภาชนะบรรจุ ทําให
ผสมสีไดทั่ว สม่ําเสมอ ไมระเหยแหง และเมื่อพิมพลงบนกระดาษ ก็ทําหนาที่ยึดสีใหติดกระดาษ ตัวนํานี้
เปนน้ํามันแร น้ํามันพืช เชน ลินซีด ฝาย ถั่วเหลือง หรือน้ํามันสัตวหรือวานิช varnish (มีเบอรจาก 00
ถึง 00000 ซึ่งจางที่สุด โดยวานิชที่ตัวเลขนอยจะยิ่งขน)
• ตัวยึดสี binder/additive สารละลายที่ทําใหสีสามารถยึดติดแนน ทนทาน
• ตัวทําละลาย solvent เชน น้ํามันสน อีเธอรแอลกอฮอล สารละลายที่ทําใหเก็บหมึกได ไมแหงเร็วเกินไป
สมัยกอนไมตองใส แตปจจุบันมีการใชสารพวก synthetic rosin ทําใหหมึกแหงเร็วมาก ตองผสมตัวทํา
ละลายเพื่อไมใหหมึกในภาชนะแข็งตัวกอนจะพิมพ เมื่อพิมพเสร็จ ตัวทําละลายระเหย หมึกจะแหงไปเอง
• ตัวทําใหแหง drier สารละลายที่ทําใหแหงเร็วเมื่อพิมพเสร็จ เพื่อไมใหหมึกติดกระดาษแผนตอไป อาจ
เปนแปง paste drier หรือน้ํามัน concentrated oil drier, cobalt drier หมึกอาจแหงเมื่อผสมกับ
ออกซิเจนในอากาศ แหงโดยการซึมลงในวัสดุพิมพเนื้อนุม ซึ่งตองซึมไดแคพอประมาณ ไมงั้นจะทะลุหลัง
• ตัวทําใหเกิดคุณสมบัติพิเศษ
o ยางไม (resin) ทําใหสีเปนมัน สดใส เชน ยางสนหรือยางไมอื่นๆ เชลแล็ก หรือยางสังเคราะห
o อิงกคอมพาวนด ink compound ทําจากขี้ผึ้ง ไขสบู หรือไขมัน ทําใหสีหมึกกระจายสม่ําเสมอ พิมพ
ไดคุณภาพดีขึ้น ตัดความเหนียวของหมึก ไมใหติดกระดาษแผนบน เชน พาราฟน
o วัตุทําใหเกิดอ็อกไซดชา antioxidants ทําใหหมึกแหงชาขณะอยูในรางหรือภาชนะบรรจุ
o วัสดุระงับกลิ่น deodorants และวัตถุสรางกลิ่น reodorants เปนตน

2. ลักษณะของหมึกที่ใชในงานพิมพตางๆ
• เลตเตอรเพรส หมึกมีความเหนียวปานกลาง แมพิมพทรงกระบอกตองการหมึกที่คลองตัว ไหลไปมางาย
กวาแมพิมพเพลตเทน และมีความเหนียวนอยกวาหมึกที่ใชกับแมพิมพโรตารี
• ออฟเซต สีเขมกวาเลตเตอรเพรส เพราะระบบนี้ใชหมึกเกาะติดกระดาษเพียงครึ่งเดียวของเลตเตอรเพรส
เทานั้น ตัวสีจึงตองเขมกวา มันกวา หมึกกึ่งใสจะพิมพไดดีกวาหมึกสีทึบ
• กราวัวร หมึกเหลว แหงเร็ว แตรวมตัวกันแนน เพราะตองติดกระดาษออกจากรองใหหมด มักจะไวไฟ
• ซิลกสกรีน ใชหมึกมากและหนากวาระบบอื่น หมึกตองมีคุณสมบัติในการยึดสีใหติดวัสดุพิมพ ตัวทํา
ละลายไมระเหยเร็วเกินไป
หมึกชนิดอื่นๆ
• หมึกที่มีความมันมาก high gloss ink ผสมวานิชเปนพิเศษ ตองผสมตัวทําแหงที่ดีเพื่อใหแหงเร็ว เพราะ
ใชความรอนทําใหแหงไมได (จะหายมัน)
• หมึกสีโลหะ metallic ink ผสมผงโลหะ เชน อลูมิเนียม ทองแดง เงิน และวานิชพิเศษ ทําใหเกิดความ
เหลื่อมเหมือนโลหะ มีคุณสมบัติการยึดตัวกับวัสดุพิมพดีเปนพิเศษและแหงเร็ว
• หมึกแหงเร็ว quicksetting ink มีตัวนําและตัวละลายพิเศษสําหรับพิมพบนกระดาษมันเรียบ ตัวละลาย
จะระเหยทันทีที่พิมพ ทําใหหมึกแหงเกาะกระดาษทันที
• หมึกแรงแมเหล็ก magnetic ink พิมพเช็คธนาคารหรือเอกสารพิเศษ มีตัวสีที่มีแรงแมเหล็กในตัว และ
ตองอานดวยเครื่องอานไฟฟา
• หมึกสะทอนแสง fluorescent ink ผสมสีสะทอนแสง ใชกับการพิมพไดทุกระบบ โดยควรพิมพบน
กระดาษขาวเพื่อใหสีสะทอนไดดี โดยเฉพาะเมื่อฉากหลังเปนสีดํา มักใชกับฉลากสินคาและโฆษณา
• หมึกพิมพหออาหาร moisture set สีไมละลายน้ํา ไมมีกลิ่น
• หมึกแหงโดยระบบความรอนตอนปลายแทน heatset ink แทนพิมพบางชนิดมีความเร็วสูง ทําใหหมึก
แหงดวยวิธีธรรมดาไมได ตองใชความรอนเพื่อใหหมึกแหงเร็วขึ้นดวยการระเหย
อันตรายจากหมึกพิมพ
• สารเคมีที่มีอยูในหมึกพิมพมีทั้งสีและตัวทําละลาย การสูดไอหมึกที่ไดรับความรอนเขาไปยอมเกิด
อันตราย เพราะองคประกอบของหมึกพิมพโดยเฉพาะตัวทําละลาย เปนสารคารซิโนเจนหรือสารกอมะเร็ง
ฝุนควันที่เกิดจากการเผาไหมก็มีองคประกอบของโลหะ ซึ่งจะเปนอันตรายเมื่อเขาไปในปอดไดเชนกัน
• หมึกพิมพของเครื่องถายเอกสารระบบแหงจะปลอยสารเคมีชนิดหนึ่งที่ไมมีกลิ่น เปนสารประกอบ
ไฮโดรคารบอน ทําใหผิวหนังระคายเคือง รางกายออนเพลีย และเหนื่อยงาย หากสูดดมเขาไปมากๆ
ไอของสารเคมีที่เกิดจากการเผาไหมในกระบวนการทํางานของระบบถายเอกสารยังมีเขมาอนุภาค
เล็กๆ และกลิ่นที่ไมพึงปรารถนาดวย แสงอัลตราไวโอเลตในเครื่องถายเอกสารตองระวังเชนกัน
หมึกถั่วเหลือง
• หมึกพิมพที่ใชในอุตสาหกรรมการพิมพและบรรจุภัณฑมีสวนผสมหลักคือผงหมึกและตัวทําละลาย ผง
หมึกมีสองประเภท คือ ผงหมึกเคมีจากปโตรเลียมและผงหมึกจากหินสีในธรรมชาติ ปโตรเลียมเปน
ที่มาของสาร VOCs (Volatile Organic Compounds) ที่กอมะเร็งไดเชนเดียวกับเขมารถยนต
• งานวิจัยพบวาน้ํามันถั่วเหลืองใชแทนปโตรเลียมได หมึกถั่วเหลืองจะใหสีสวางสดใส ไมมีกลิ่นฉุน ราคา
ถูก ยอยสลายไดตามธรรมชาติ ไมมีสารโลหะหนัก ทําความสะอาดแทนพิมพไดงาย ไมเปลืองกระดาษ
แตขอเสียก็คือไมคงทนตอการขัดถู สีจะหลุดรอนไดงายกวา
• สหรัฐฯ เปนผูนําในการใชน้ํามันถั่วเหลืองผสมผงหินสีธรรมชาติ (soy ink) ชวยใหหนังสือพิมพไมมีกลิ่น
หมึกและไมมีหมึกติดมือเวลาสัมผัส แตงานพิมพมีคุณภาพดี ประเทศไทยก็เริ่มใชหมึกถั่วเหลืองมากขึ้น

3. 2. สีและการพิมพสอดสี
ประเภทของสี
• เเบงประเภทตามเนื้อสี ได 2 ประเภท
1. Achromatic คือสีเปนกลาง เมื่อนําไปผสมสีแท เกิดน้ําหนักออนเขม ไดแก สีขาว สีดํา (ซึ่งบางตํารา
ไมถือเปนสี แตเปน shade ซึ่งเมื่อนําไปผสมกับสี จะเกิดความออนเขมที่เรียกวา tint
2. Chromatic คือสีที่เปนสีแท ไดแก สีทั่วไป เขียว แดง เหลือง
• แบงประเภทตามกําเนิดของสี ได 2 ประเภท
1. แมสีวัตถุธาตุ (Pigmentary) ไดแกหมายถึง สีที่เกิดจากการผสมกันดวยเนื้อของสีโดยการระบายลง
บนวัสดุรองรับสี เชน กระดาษ ผา ไม ฯลฯ เชน สีน้ํา สีน้ํามัน สีในระบบนี้จะเกี่ยวของกับการผลิต
กราฟก รวมถึงระบบการพิมพ
2. แมสีแสงอาทิตย (Spectrum) เปนแมสีที่เกิดจากการหักแหของแสง มี 3 สี คือ แดง เขียว น้ําเงิน
รวมกันจะไดแสงสีขาว (เปนระบบการผสมสีแบบบวก)
ทฤษฎีสี
• สีเกิดจากแสงสวาง แสงเปนพลังงานรูปหนึ่งของคลื่นแมเหล็กไฟฟา ซึ่งเมื่อชวงคลื่นนี้อยูในระยะ 400700 มิลิไมครอน เราจะมองเห็นเปนแสงและสีตางๆได
• วัตถุตางๆมีคุณสมบัติรับคลื่นแมเหล็กบางอันไวและสะทอนบางอันออกมา เราจึงเห็นสีตางๆ เชน
ใบไมสีเขียวเพราะใบไมดูดสีอื่นไวหมด สะทอนแตสีเขียวออกมา เราเห็นใบไมสีเขียวไดเมื่อมีแสงสวาง ถา
ไมมีแสง ทุกอยางจะเปนสีดํา
• แสงแดดสีขาวเมื่อผานแทงแกวสามเหลี่ยมปริซึม จะแยกสีเปนสีรุง
ระบบการผสมสีแบบบวก additive color mixture
• แสงสีขาวมีสเปกตรัมซึ่งแยกดวยปริซึหักเหแสง ออกมาเปนแมสี 3 สี คือ แดง เขียว น้ําเงิน (red,
green, blue: RGB) เมื่อนําแมสีทั้งสามมาผสมกันจะไดสีขาว
ระบบการผสมสีแบบลบ
• กลุมสีที่เกิดจากการผสมของแมสีบวก และสามารถหักลางแมสีบวกคูตรงขามใหแสดงผลเปนสีกลางได
เรียกวา “สีเชิงลบ” หรือ “แมสีลบ” (Subtractive Primary Colors)
เมื่อแยก R ออก Green + Blue = Cyan (C)
เมื่อแยก G ออก Red + Blue = Magenta (M)
เมื่อแยก B ออก Red + Green = Yellow (Y)
• ระบบสีแบบลบไดสีจากการลบสีตางๆ ออก ในระบบนี้ การไมปรากฏของทุกสีจะกลายเปนสีขาว แตถา
ทุกสีปรากฏ จะเปนสีดํา ระบบนี้ทํางานกับแสงสะทอน เชน แสงสะทอนจากกระดาษ เริ่มจากกระดาษสี
ขาว เมื่อเพิ่มสีลงไป แสงจะถูกดูดกลืนมากขึ้น และแสงจํานวนนอยที่เหลือก็จะสะทอนไป ทําใหเราเห็น
เฉพาะแสงที่เหลือ บางครั้งเราเรียกระบบนี้วา CMY เปนระบบสีที่ตรงขามกับ RGB เมื่อสีเหลานั้นรวมกัน
จะกลายเปนสีดํา แตในทางปฏิบัติของระบบการพิมพ ยากที่จะรวมสีทั้ง 3 ใหกลายเปนสีดําได (จะไดสี
น้ําตาลเขม) เพื่อแกปญหาในการใชงานจึงมักนําสีดําเขามาใชอีกหนึ่งสีเสมอ ทําใหกระบวนการพิมพสีจึง
ไดชื่อวาการพิมพสี่สี CMYK ซึ่งยอมาจากสีทั้ง 4

4. การผสมสีทีละสีจนไดสีที่ตองการมีสองระบบ
1 ระบบการผสมสีแบบบวก additive color mixture เรียกอีกอยางวาระบบสีแสง (สีธรรมชาติ ไดแก มวง
คราม น้ําเงิน เขียว เหลือง แสด แดง รวมกันไดสีขาว แสงแดด)
• วงจรสีธรรมชาติ หมายถึงการนําแมสีของนักเคมีซึ่งสนใจในแงของการผสมใหเกิดสีใหม
กําหนดแมสีไว 3 สี คือ เหลือง แดง น้ําเงิน
• สีตัวตั้ง primary colors หรือแมสี เหลือง แดง น้ําเงิน
• สีขั้นที่สอง secondary colors เกิดจากสีขั้นที่ 1 ผสมกับสีขั้นที่ 1
เหลือง + แดง = สม
เหลือง + น้ําเงิน = เขียว
แดง + น้ําเงิน = มวง
• สีขั้นที่สาม เกิดจากสีขั้นที่ 2 ผสมกับสีขั้นที่ 1
สม
+
เหลือง =
สมเหลือง
สม
+
แดง =
สมแดง
เขียว +
เหลือง =
เขียวเหลือง
เขียว +
น้ําเงิน =
เขียวน้ําเงิน
มวง +
แดง =
มวงแดง
มวง +
น้ําเงิน =
มวงน้ําเงิน
• สีคูกัน หรือคูสีธรรมชาติ complementary colors หมายถึงสีคูตรงขามกันในวงสี
ธรรมชาติ ถานํามาวางเคียงกันจะใหความสดใส ใหพลังความจัดของสีแกซึ่งกันและกัน
ทําใหเกิดความตัดกันหรือความขัดแยง บางครั้งเรียกวาเปนสีตัดกันอยางแทจริง true
contrast ถานํามาผสมกันจะไดสีกลาง แตถานําไปเจือผสมในคูสีจะทําใหเกิดความหมน
• สีที่อยูขางเคียงกันในวงสีธรรมชาติ analogous colors ใหความกลมกลืนกัน ยิ่งอยูหาง
กันมาก ความกลมกลืนก็จะยิ่งนอยลง ความขัดแยงหรือความตัดกันจะเพิ่มขึ้น การตัด
กันในลักษณะนี้เรียกวาการตัดพรอมกัน simultaneous contrast และเมื่อสีทั้งสองขยับ
หางกันไปจนถึงจุดตรงขาม ก็จะกลายเปนคูสีตัดกันอยางแทจริง
• neutrals ในทางเทคนิคไมถือวาเปนสี ไดแก ดํา เทา ขาว ถือวาเปน shade ซึ่งเมื่อ
นําไปผสมกับสี จะทําใหเกิด shade หรือ tint
การพิมพสอดสี
• คือการพิมพงานสื่อสิ่งพิมพที่มีมากกวาหนึ่งสี หรือเรียกกันติดปากวาพิมพสี่สี ชางพิมพจะตองทําแมพิมพ
สี่แผน สําหรับแมสีตางๆ เพื่อที่เมื่อพิมพหมึกทั้งสี่สีซอนทับกันตามลําดับแลวจะเกิดภาพสีสวยงาม ซึ่งจะ
ใชระบบการผสมสีแบบลบ subtractive color mixture
cyan +
yellow
=
เขียว
cyan +
magenta
=
น้ําเงิน
yellow +
magenta
=
แดง
yellow +
cyan + magenta
=
ดํา

5. สีกับงานพิมพ
• ปกติ การพิมพหนังสือจะใชหมึกดําบนพื้นขาว เพราะอานงายที่สุดในราคาประหยัดที่สุด แตในบาง
กรณี ผูทําหนังสือก็ตองการสรางความสวยงามดึงดูดใจใหผูอานดวยการเติมสีในสิ่งพิมพ
• การวางตัวอักษรสีบนพื้นสี อาจทําใหตัวอักษรดูใหญหรือเล็กลงกวาความจริงไดเนื่องจากคุณสมบัติในการ
สงเสริมหรือลดทอนการเจิดจาของสี แตในการพิมพจริง ตองคํานึงถึงคุณภาพการพิมพประกอบดวย
โดยเฉพาะการพิมพสี่สี ซึ่งอาจะเกิดการเหลื่อมของเม็ดสี ทําใหอานยาก สวนใหญแลวถาเปนตัวอักษร
ขนาดเล็กจึงมักนิยมพิมพดวยสีดําสีเดียวเพื่อลดความเสี่ยง หรืออยางนอยก็ควรเลือกแบบอักษรที่มี
ลักษณะเสนหนา หรือใชตัวหนา (bold) เพื่อใหอานงายยิ่งขึ้น สีดําบนพื้นขาวอาจอานงายและคุนเคย
ที่สุด แตคูสีที่เหมาะกับการอานที่สุดคือ (1) สีดําบนพื้นเหลือง (2) สีเหลืองบนพื้นดํา (3) สีเขียวบน
พื้นขาว (4) สีแดงบนพื้นขาว (5) สีดําบนพื้นขาว (6) สีขาวบนพื้นน้ําเงิน เปนตน
• การพิมพสีในทางการพิมพหมายถึงการพิมพสีอื่นๆในสิ่งพิมพ ซึ่งมีคาใชจายสูงเพราะยิ่งหลายสีก็ตองใช
แมพิมพมากขึ้นตามลําดับ การพิมพสีอาจเปนสองสี สามสี หรือหลายสี แตละสีจะตองมีแมพิมพหนึ่ง
อันและตองพิมพสีละครั้งเสมอ เชน ภาพสองสีตามปกติจะมีแมพิมพสีสองอัน และตองพิมพสองครั้ง
สีละครั้ง โดยภาพสีนี้จะเปนภาพลายเสนหรือภาพสกรีนหรือภาพผสมก็ได การพิมพสีดําถือวาไมมีสี
• สีที่ใชในการพิมพมี 3 ลักษณะ
o สีพื้นตาย หมายถึงสีที่พิมพออกมา 1 ครั้ง นับเปน 1 สี เชน สีดํา สีแดง
o สีธรรมชาติ 4 สี ประกอบดวยแมสีฟา ชมพู เหลือง และสีดํา
o สีดูโอโทน (Duotone) หมายถึงการพิมพสีที่มีความเขมตัดกัน 2 สี (มักเปนสีดําคูกับน้ําเงิน เหลือง
น้ําตาล และแดง) แยกดวยฟลม 2 ชุด เพื่อใหภาพมีน้ําหนักนาสนใจมากขึ้น
การแปลงระบบสี
• คอมพิวเตอรใชระบบแสงสี (RGB) แตระบบการพิมพใชระบบ CMYK บางครั้งระบบ RGB
ก็ทําใหสีในจอคอมพิวเตอรเพี้ยนจากภาพที่สั่งพิมพ การแปลงจากระบบ RGB เปนระบบ CMYK ควร
ระวังสีเปลี่ยน ใหระลึกเสมอวา RGB มีตนกําเนิดจากการเปลงแสง แต CMYK ตนกําเนิดมาจากการ
สะทอนแสง ซึ่งธรรมชาติการกําเนิดแสงตางกัน แตโดยสวนใหญ ระบบคอมพิวเตอรกอนพิมพจะทํา
หนาที่แปลงไฟล RGB เปนไฟล CMYK สําหรับการพิมพตามที่เราตองการให

6. การแยกสี
• หมายถึงการนําขอมูลจากตนฉบับภาพสีไปสรางเภาพสกรีนบนฟลม 4 ชิ้น เพื่อนําไปทําแมพิมพ 4 แผน
สําหรับนําไปพิมพดวยหมึกสีตางๆในระบบ CMYK ลงบนพื้นขาว เพื่อใหภาพจากแมพิมพแตละสี
ซอนทับและไดภาพสีเหมือนตนฉบับ
• การแยกสีตองใชอุปกรณหลายอยาง เชน สแกนเนอร (ทั้งแบบทรงกระบอกหรือแทนราบ) คอมพิวเตอร
ซอฟตแวรสําหรับแยกสี เครื่องพิมพปรูฟสี และอิมเมจเซตเตอร (หรือเพลตเซตเตอร)
• หลังจากแยกสีแลว ตองถายสกรีนองศาของแตละสีใหแตกตางกันเพื่อไมใหเม็ดสกรีนแตละสีทับกัน
• องศาของเม็ดสกรีน คือมุมของเสนสกรีน สําหรับระบบการ
พิมพออฟเซต การตั้งมุมของเม็ดสกรีนใหมีองศาตางกันจะชวย
ใหจุดสีที่เกิดจากเม็ดสกรีนทั้งสี่ผสมกลมกลืนจนดูเปนเนื้อเดียว
และลดการเกิดลายเสื่อใหมากที่สุด
• มุมหรือองศาที่ใชกันทั่วไปคือ C105, M75, Y90, K45 แต
เนื่องจากมุม 105 เทากับ 15 เพราะเม็ดสกรีนเปนสี่เหลี่ยม
มุม 90 ก็เทากับ 0 ฉะนั้น มุมหรือองศาของเม็ดสกรีนเหลานี้
จึงเรียกอีกอยางไดวา C15, M75, Y0, K45
• ลายเสื่อคือขอบกพรองที่พบในการประกอบภาพดิจิทัลหรือ
ภาพกราฟก เมื่อองคประกอบในภาพทับซอนกันไมสนิท
ในการพิมพออฟเซตสี่สีซึ่งประกอบดวยการซอนภาพฮาลฟโทน
(เม็ดสกรีน) ของแมสีทั้งสี่ จึงมีโอกาสที่เม็ดสกรีนจะ
ไมทับกันสนิท การตั้งองศาเม็ดสกรีนและปรับความถี่ของ
ฮาลฟโทนอาจชวยลดการเกิดลายเสื่อได
การเซฟไฟลและความละเอียดของภาพ
• งานพิมพเก็บไดหลายรูปแบบ แตโรงพิมพสวนใหญรับงานพิมพจากโปรแกรม Adobe เชน Illustrator,
InDesign, PhotoShop, Acrobat PDF
• ภาพสําหรับงานพิมพควรมีความละเอียดสูง ดูจากจุดสีซึ่งมีหนวยเปน dpi (dots per inch) ตัวเลขยิ่งสูง
ความละเอียดและคุณภาพก็ยิ่งสูง ภาพจึงควรมีความละเอียดอยางนอย 266 หรือ 300 dpi ขึ้นอยูกับ
กระดาษและขนาดภาพ ตามปกติควรใชภาพขนาดเทาจริง หรือใหญกวาจริง ไมควรขยายภาพ
• ถาภาพที่ใชมีความละเอียดต่ํา ภาพอาจไมชัดหรือขอบแตก ภาพที่ดูชัดบนหนาจออาจพิมพออกมาไมได
คุณภาพ เพราะจอ (และตา) รับภาพความคมชัดที่ 72 dpi แตงานพิมพตองการความละเอียดสูงกวานั้น
การเก็บภาพในระบบคอมพิวเตอรมี 2 รูปแบบ
• บิตแมป (Bitmap)ประกอบดวยจุดสีขนาดเล็กหรือพิกเซล (pixel) ที่มีจํานวนคงที่ตายตัว (Resolution
Dependent) ใหภาพสีที่ละเอียดสวยงาม แตไมสามารถขยายไดมากนักเพราะเกรนของภาพจะแตกเปน
Pixelated ความละเอียดของภาพสงผลตอขนาดภาพ ถาเพิ่มความละเอียดมากๆ ไฟลจะมีขนาดใหญ
เปลืองหนวยความจํา เหมาะสําหรับภาพที่ตองการระบายสี สรางสี หรือกําหนดสีที่ตองละเอียด สวยงาม
ไฟลภาพประเภทนี้ ไดแก .BMP, .PCX,.TIF, .GIF, .JPG, MSP, .PCD, .PCT เปนตน และโปรแกรม
สรางภาพไดแกโปรแกรมระบายภาพ เชน Paintbrush, Photoshop,Photostyler เปนตน

7. • ภาพแบบเวกเตอร (Vector) หรือ Object-Oriented Graphics สรางจากคอมพิวเตอรที่ทําใหแตละสวน
เปนอิสระตอกัน (Resolution-Independent) โดยแยกชิ้นสวนของภาพทั้งหมดออกเปนเสนตรง รูปทรง
หรือสวนโคง ซึ่งอางอิงตามความสัมพันธทางคณิตศาสตรหรือการคํานวณโดยมีทิศทางการลากเสนไปใน
แนวตางๆ จึงเรียกวา Vector graphic หรือ Object-Oriented ขอดีคือ
เปลี่ยนขนาดไดโดยไมลดความละเอียดของภาพ สามารถเปลี่ยนแปลง
ได มีขนาดไฟลเล็กกวา สรางจากโปรแกรมการวาด เชน Illustrator,
CoralDraw ตัวอยางไฟล eps, wmf, cdr, ai, cgm, drw, plt
วัตถุประสงคในการใชสี
• เรียกความสนใจจากผูอาน สีดึงดูดความสนใจไดมากกวา นานกวา และดีกวาการพิมพขาวดํา
• ใหภาพเหมือนจริงและสมจริงกวาภาพขาวดํา เพราะสิ่งแวดลอมรอบตัวเรามีสี การพิมพสีธรรมชาติจึง
สรางภาพที่เหมือนบริบทแวดลอมไดมากกวา สินคาบางชนิดมีสีเปนสาระสําคัญ จึงตองพิมพดวยสี
• สรางความเขาใจและการจดจําได ทําใหคนเขาใจชัดเจนกวา และเมื่อเขาใจ ก็จะจดจําไดนานกวาไปดวย
• กอความประทับใจและสรางภาพลักษณที่ดี ดูสวยงามนาจับตอง
การใชสี
• ความกลมกลืนของสี (Harmony) มีหลายอยาง เชน
1. การกลมกลืนกันของสีที่อยูใกลเคียงกันในวงจรสี (Adjacent)
2.
การกลมกลืนกันของสีเพียงสีเดียว แตมีหลายน้ําหนัก (Monochrome)
3.
สีที่อยูตรงขามกันในวงจรสี (Contrast) การใชสีตัดกันตองใชไมมากเกินไป การใชสีตรงขามใน
ปริมาณเทากันตองลดความเขมของสีใดสีหนึ่งลง โดยวิธีลดคาความเขมของสี (Brake) เชน ผสมสี
ตรงขามเล็กนอย ผสมดํา และการไลน้ําหนักของสี
• การใชระยะใกล-ไกล ของที่อยูใกลจะมีขนาดใหญกวาของที่อยูไกล สีและน้ําหนักจะชัดเจนกวากัน
• การใชคาของสี (Value) การทําใหสิ่งของดูเปนมวล (Mass) ตองใสแสงเงาใหถูกตอง ดังนี้
– ดานที่ถูกแสงมากๆ จะเห็นสีสด ดานที่ไมถูกแสงจะเห็นเปนสีเขม
– ดานโคงจะมีลักษณะผสมน้ําหนักออนไปแก
– วัตถุ 2 ชิ้นจะมีสีเดียวกันเมื่ออยูในระยะเดียวกัน และถาระยะหางกัน วัตถุที่อยูไกลจะมีสีจางลง
• balance สมดุล หรือ contrast ความขัดกันของสี จะเกิดขึ้นเมื่อเปรียบเทียบกับสีอื่น สีสมดุลยึดความ
สนใจไดนาน ดูแลวไมเบื่อ สีตรงขามดึงดูดใจในระยะสั้น แตยึดความสนใจไดไมนาน เดี๋ยวก็เบื่อ ใชเรียก
ความสนใจชวงแรกเทานั้น ตองใชควบคูกันทั้งสีสมดุลและสีขัดกันเพื่อสรางความสนใจและความตรึงใจ
• น้ําหนัก (Tone) ในที่นี้หมายถึงความออน กลาง และแก ในภาพ
• ภาพที่นาประทับใจหรือภาพที่ดีควรมีน้ําหนักจากเขมสุด (มืด) ไปจนออนสุด(สวาง) ภาพที่ดีควรมี
น้ําหนัก ขาว–เทาออน เทาแก–ดํา จึงทําใหภาพเกิดมิติสี (Color)
การตรวจสอบคุณภาพงานพิมพ
• และเม็ดสกรีน ถาสีไมสม่ําเสมอ ภาพจะเลอะ ไมนุมนวล ไมสะอาดตา ใชแวนขยายสองดูจะเห็นได
• ความเหมาะสมของกระดาษพิมพ
• ความคลาดเคลื่อนของการพิมพหลายสี ซึ่งอาจทําใหภาพมัว ไมคมชัด
• ความสะอาดของงานพิมพ รอยเลอะจากหมึกและน้ําไมสมดุล (สกัม) ขี้หมึกอุดตันทําใหภาพไมเต็ม
รอยขูดขีดแบบขนแมวจากหมึกที่แหงไมสนิท หรือรอยที่ภาพสไลด หรือรอยที่เพลต
• ในกรณีที่ภาพประกอบเปนภาพถายหรือฟลมสไลด ตองคุมใหการถายเพลตแยกสีจากฟลมทําไดถูกตอง
และควบคุมน้ําหนักของสีหรือปริมาณสีที่จะพิมพในแตละเพลตใหดี

8. 3. กระดาษกับการใชงาน
• กระดาษเปนวัสดุแบนราบเปนแผนบางๆ มีสองมิติ เปนสิ่งสําคัญในกระบวนการผลิตสิ่งพิมพ เปนสิ่งที่
รองรับสีหรือหมึกพิมพใหปรากฏเปนภาพหรือขอความตามแมพิมพ เยื่อกระดาษทําจากเสนใยพืช แมวา
การพิมพจะพัฒนาไปไกลจนพิมพลงบนวัสดุอื่นๆได แตกระดาษก็ยังไดรับความนิยม
• ชาวจีนใชไมไผมาเหลาใหมีขนาดเทากัน นํามาเรียงตอกัน เชื่อมดวยตอกหรือหวายเพื่อจดบันทึกขอความ
ตางๆ ชาวซุเมเรียนใชดินเหนียวมาปรับเปนแผนแบน บันทึกอักษรลิ่ม ชาวยุโรปใชหนังสัตว (คัมภีรไบ
เบิลเกาแกที่สุดจารึกบนหนังวัวแดงสมัยกอธิก) ชาวอียิปตใชตนกกชนิดหนึ่งชื่อปาไปรัส (Papyrus) เปน
วัสดุรองเขียน เชื่อกันวาเปนที่มาของคําวา เปเปอร
• สมัยสุโขทัยใชวิธีจารขอความบนแผนหิน ซึ่งก็คือศิลาจารึก
ตอมาจึงไดจารึกคาถาและพระธรรมบนใบลาน หนังสือใบลานเกาแกที่สุด ไตรภูมิพระรวง
• สมัยอยุธยา มีการทํากระดาษสา (ทําจากใยของเปลือกสา) และกระดาษขอย ทําใหมีกระดาษใช
พงศาวดารฉบับหลวงประเสริฐ เขียนบนกระดาษขอย (ปจจุบันเก็บรักษาไวที่หอสมุดแหงชาติ)
• กระดาษสันนิษฐานมาจากคําวา Cartas (ภาษาโปรตุเกส) ซึ่งเขามาเจริญสัมพันธไมตรีกับกรุงศรีอยุธยา
• ทั้งกระดาษขอยและกระดาษสา ซึ่งทําดวยมือ มีปริมาณไมเพียงพอ ตองนําเขากระดาษและหาทางศึกษา
เพื่อผลิตกระดาษใชในประเทศ การผลิตกระดาษระบบโรงงานเริ่มขึ้นเมื่อป 2460 ตอมาในป 2466 จึง
ตั้งโรงงานผลิตกระดาษชื่อโรงงานกระดาษไทย หรือโรงงานกระดาษสามเสน
รายละเอียดเกี่ยวกับกระดาษ
• น้ําหนักกระดาษ substance เรียกไดหลายแบบ เชน เรียกเปนกรัม (น้ําหนักกระดาษที่มีขนาด กวาง 1
เมตร ยาว 1 เมตร หรือมีเนื้อที่ 1 ตร.ม. เรียกเปนรีม (กระดาษมาตรฐาน 500 แผน) เรียกเปนยก
(กระดาษ 16 หนาเทากับ 1 ยก) หรือเรียกเปนตันเมื่อซื้อขายเยอะๆ
• ขนาด size กระดาษมวนเรียกตามหนากวางของมวนและเสนผานศูนยกลางของมวน (ฟุต, นิ้ว หรือ
เมตร) กระดาษแผนนับขนาดเปนนิ้ว/ฟุต
o อื่นๆ เชน สี การตบแตงสําเร็จรูป เชน เคลือบผิว ขัดมัน ลายน้ํา และรายละเอียดทางเทคนิค
การจําแนกชนิดกระดาษ
• แบงตามลักษณะผิวกระดาษ เชน
– ไมเคลือบผิว
uncoated paper
– เคลือบดาน
matte coated paper
– เคลือบเรียบดาน
dull coated paper
– เคลือบมันวาว
glossy coated paper
• แบงตามน้ําหนักมาตรฐาน
– กระดาษพิมพไบเบิล 26-35 กรัมตอตร.ม.
– กระดาษพิมพน้ําหนักเบา 35-60 กรัมตอตร.ม.
– กระดาษพิมพทั่วไป 60-90 กรัมตอตร.ม.
– กระดาษแข็ง 220 กรัมตอตร.ม.
กระดาษที่ใชในงานพิมพ
กระดาษที่ใชในงานพิมพมีทั้งเปนแผนและเปนมวน และมีหลายประเภท ดังนี้
• กระดาษหนังสือพิมพ newsprint หรือกระดาษปรูฟ มีราคาถูกเพราะตนทุนต่ํา เปนกระดาษที่มีสารเคมี
ผสมนอยที่สุด สีคล้ํา หยาบ ไมเหนียว เปลี่ยนสีเร็ว เก็บไวนานๆจะกรอบแตกและเปนสีเหลือง ไมเหมาะ
กับงานพิมพสอดสีคุณภาพสูง กระดาษหนังสือพิมพมาเปนมวน ชั่งเปนน้ําหนัก มี 3 ชนิด ปรูฟเหลือง
(หนังสือพิมพรายวัน สําเนาใบเสร็จ แผนปลิว) ปรูฟขาว (สิ่งพิมพทั่วไป) ปรูฟมัน (หนังสือทั่วไป)

9. • กระดาษปอนด fine paper, wood free paper สวนใหญทําจากเยื่อเคมีฟอกขาว โดยในไทยทําจากเยื่อ
ฟางขาว ชานออย และไมไผเปนหลัก มีคุณสมบัติตางไปตามการใชงาน กระดาษพิมพและกระดาษเขียน
จะมีน้ําหนัก 50, 60, 70, 80, 100 กรัมตอตร.ม. นิยมใชพิมพหนังสือทั่วไป ราคาสูงกวากระดาษปรูฟ
• กระดาษวาดเขียน drawing paper กระดาษปอนดขาวที่มีเนื้อกระดาษคอนขางหนา สําหรับเขียนภาพ
และระบายสี อาจใชทําปกหนังสือบางอยาง
• กระดาษพิมพไบเบิล bible printing paper หรือกระดาษอินเดีย india paper เปนกระดาษพิมพพิเศษ
ชนิดบาง สําหรับพิมพหนังสือที่มีขอความมากและตองการใหมีน้ําหนักนอย เชน พระคัมภีร พจนานุกรม
• กระดาษบอนด bond paper กระดาษคุณภาพสูง ทําจากเยื่อผาขี้ริ้วหรือผสมเยื่อเคมีประเภทซัลไฟต
ฟอกขาวพิเศษ ใชพิมพงานมีคา เชน ธนบัตร ประกาศนียบัตร
• กระดาษอารต art paper หรือกระดาษเคลือบผิว มีสีขาว เรียบ เนื้อแนนเปนมัน เหมาะกับการพิมพสี
• กระดาษการดหรือกระดาษปก cover paper ผิวละเอียด เรียบ เหมาะกับงานที่ตองการความแข็งแรง
ทนทาน นํามาทําการด ปกหนังสือ แผนพับ กลองบรรจุภัณฑ เปนตน น้ําหนักเกิน 100/150/180/210/
240/270 กรัมตอตารางเมตร กระดาษการดที่ขัดผิวใหเรียบและมันเรียกวาการดอารต ปก น้ําหนัก
กระดาษ 200 กรัมขึ้นไป (250-260 กรัม) เนื้อใน ถาพิมพสองหนาไมควรบางกวา 60 กรัม
• กระดาษแข็ง hard paper เปนกระดาษทําปกแข็ง เวลาใชงานตองมีกระดาษอื่นมาหุม นิยมความหนา
เปนเบอร 10/16/20/22/24/32 (220 กรัมขึ้นไป) ยิ่งตัวเลขมาก ความหนายิ่งมากขึ้นตามลําดับ
• กระดาษกรีนรีด green paper/recycle paper เปนการนําเยื่อกระดาษมารีไซเคิลใหม แตราคายังแพง
• กระดาษเหนียวหรือกระดาษสีน้ําตาลหอของ kraft paper มีเนื้อเหนียว ทํากลอง ถุงใสสินคา
• กระดาษแอรเมล หรือกระดาษแมนิโฟลด manifold paper เปนกระดาษบาง เหนียว น้ําหนัก
28/30/35/40 กรัมตอตารางเมตร พิมพใบเสร็จ กระดาษเขียนจดหมาย
• กระดาษเคมี หรือกระดาษไรคารบอน carbonless ใชเคมีเปนสวนผสม เมื่อเขียนหรือถูกแรงกดจะ
ถายทอดรูปแบบสูสําเนา มีความหนาคงที่ ระหวาง 50-55 กรัมตอตารางเมตร
• กระดาษพิเศษอื่นๆ ไมนิยมผลิตทั่วไป ตองสั่งพิเศษ เชน กระดาษกลองหนาเดียว กระดาษปรูฟสี
กระดาษปอนดสี กระดาษลายหนังชาง กระดาษลายหนังไก กระดาษแลกซีน เปนตน
ปจจัยในการเลือกกระดาษและขนาดกระดาษ
• วัตถุประสงคของสิ่งพิมพ (เพื่อการอาน/โชว/โฆษณา ตองสอดคลองกับปริมาณเนื้อหาและกลุมผูอาน)
• ความประหยัด (พิจารณาจากราคากระดาษ จํานวนพิมพ และขนาดกระดาษที่ตัดลงพอดี ไมเหลือเศษ)
• คุณสมบัติของกระดาษ (ความเหนียว ความแข็งออน ความสามารถในการดูดซับหมึก ผิวกระดาษ
ความทึบแสงของกระดาษ ความหนาของกระดาษ สีของกระดาษ เปนตน) เชน การพิมพสีควรใช
กระดาษที่มีความทึบสูง โดยเฉพาะการพิมพ 3 สีขึ้นไป
• ขนาดของเครื่องพิมพที่ใชพิมพสงผลตอขนาดกระดาษโดยปริยาย
ขนาดกระดาษ
• ระบบกระดาษมาตรฐาน หรือระบบไอเอสโอ (ISO : International Standard Organization) มีการแบง
ขนาดกระดาษมาตรฐานออกเปน 3 ชุด คือ ชุด A ชุด B และชุด C เปนระบบกระดาษมาตรฐานสากล
จัดขึ้นเพื่อความสะดวกและความเปนระบบ เริ่มประกาศนํามาใชในภาคพื้นยุโรปเปนกลุมแรกเปน
เวลานานกวา 40 ป ปจจุบันนิยมใชในเกือบทุกพื้นที่ทั่วโลก
• ระบบไอเอสโอจะกําหนดขนาดของกระดาษแผนหนึ่งใหมีขนาดที่ตัดแบงครึ่งแผนแลวมีรูปรางคงที่ตลอดไป
นั่นคือมีอัตราสวนของดานกวางและดานยาวสัมพันธกันเสมอ อัตราสวนที่ไดจะเปนดังนี้
– ถา ก = ดานกวาง และ ข = ดานยาว
อัตราสวนของ ก: ข = √2: 1 = 1.414

10. กระดาษกับการพิมพ
• กระดาษแผนใหญที่นิยมใชในวงการพิมพของไทยมีอยู 3-4 ขนาด คือ
ขนาด 31" x 43” เปนกระดาษมาตรฐานแผนใหญ ซึ่งใชกันโดยทั่วไป
ขนาด 24” x 35” กระดาษมาตรฐานของ ISO (ชุด A)
ขนาด 25” x 36” กระดาษหนาสําหรับทําปกหนังสือที่ทํามาจากกระดาษขนาด 24” x 35”
ขนาด 28” x 40” มาตรฐานใหมสุดสําหรับขึ้นแทนพิมพตัดสองรุนใหมๆ
กระดาษมวน
หนากวาง 31 นิ้ว มักเปนกระดาษปรูฟและซื้อขายกันเปนตันหรือครึ่งตัน
• กระดาษ 31" x 43” เรียกวากระดาษขนาดตัด 1
เมื่อนําไปตัดครึ่ง เรียกขนาดตัด 2 (21.5*31 นิ้ว)
เมื่อนําไปตัดอีกครึ่ง เรียกขนาดตัด 4 (21.5*15.5 นิ้ว) นิยมเรียกสิ่งพิมพทมีขนาดใหญ เชน
ี่
โปสเตอรขนาดตัดสอง / ขนาดตัดสี่
กระดาษตัด 4 หรือกระดาษ 1 ยกพิมพ คือกระดาษที่ใชในการพิมพสิ่งพิมพ หากนํามา
พับ 1 ครั้ง ได 4 หนา เรียกกระดาษสี่หนายก ขนาด 14.5*22.5 นิ้ว (หนังสือพิมพ)
พับ 2 ครั้ง ได 8 หนา เรียกกระดาษแปดหนายก (เอสี่) ขนาด 7.25*10.25 นิ้ว (นิตยสาร)
พับ 3 ครั้ง ได 16 หนา เรียกกระดาษสิบหกหนายก พ็อกเก็ตบุก (เอหา) 5.75*8.25 นิ้ว
พับ 4 ครั้ง ได 32 หนา (ขนาดเอหก) ขนาดประมาณ 3*4.5 นิ้ว
• ขนาด 24” x 35” กระดาษที่สอดคลองกับขนาดมาตรฐาน ISO เรียกวา กระดาษขนาดตัด 2 พิเศษ มี
ขนาดใหญกวาขนาดมาตรฐานตัด 2 (21.5” X 31”) เมื่อพับเปนรูปเลมจึงมีขนาดใหญกวาเล็กนอย
พับ 8 หนา เรียกขนาด 8 หนายกพิเศษ หรือ A4 = 8.5” X 11.5”
พับ 16 หนา เรียกขนาด 16 หนายกพิเศษ หรือ A5 = 5.5 “ X 8.5”
โปสเตอร ขนาด 24"x 35" และ 17" x 24“
แผนปลิว ขนาด A4 (210 มิลลิเมตร x 297 มิลลิเมตร)
การพิมพเปนยกหรือกนก
ในการพิมพหนังสือจํานวนมาก จะไมพิมพทีละหนาเพราะเสียเวลาและคาใชจาย จึงมักพิมพ
มากกวาหนึ่งหนาโดยอาจเปน 2, 4, 6, 8 และ 16 หนาเปนตนไป และจะพิมพดานละกี่หนา
ก็ขึ้นอยูกับขนาดหนังสือและขนาดของแทนพิมพ เมื่อพิมพครบสองหนาแลว จึงนํามาพับใหได
รูปเลมตามตองการ แผนที่พิมพครบสองหนาแลวพับนี้เรียกวา “ยก” หรือ Signature
• กระดาษ 8 หนายก คือกระดาษที่เขาเครื่องพิมพดานละสี่หนา 2 ดาน เทากับแปด
หนา เมื่อนํามาพับตั้งฉากกันสองครั้งก็จะได 8 หนา ความหมายของ “ยก” ก็คือ
จํานวนหนาหนังสือที่พิมพไดบนกระดาษแผนใหญ 1 แผนรวมกันทั้งสองหนา
การทําเลมหนังสือ
เมื่อพิมพเสร็จแลว กระดาษทุกยกจะตองนํามาทําเลม โดยพับยก เก็บเลม เย็บเลม เขาปก และตัดเจียน
กระบวนการเหลานี้สามารถทําไดดวยมือ แตระบบอุตสาหกรรมที่ผลิตปริมาณมากในเวลาอันรวดเร็วทํา
ใหเกิดการคิดคนเครื่องจักรชวยในกระบวนการเหลานี้ขึ้นหลายชนิด
การพับ หนังสือใชกระดาษขนาดใหญพิมพทั้งแผน โดยพิมพทีละหลายๆหนา การพิมพจึงตองมีการกําหนดและ
วางแผนไวกอนแลววาเมื่อพิมพเสร็จจะพับอยางไร พับกี่ครั้ง จึงจะไดการเรียงหนาตามลําดับที่ถูกตองตาม
ขนาดกระดาษที่ตองการ การวางหนาใหถูกตองจึงมีความสําคัญในการพิมพ นอกจากการเรียงลําดับหนา
แลว ยังตองดูใหการพับไดฉากตรงกันดวย
• การพับ อาจพับดวยมือหรือดวยเครื่อง การพับดวยเครื่องมีสองแบบ
พับดวยลูกกลิ้ง roller folding
พับดวยใบมีด
knife folding

11. การเก็บเลม gathering หนังสือที่ไดมาทั้งหมดจะตองนํามาเก็บเรียงลําดับใหเปนเลมตามลําดับของหนาหนังสือ
ขั้นตอนนี้จะใชคนหรือเครื่องก็ได เครื่องเก็บเลมมีสองลักษณะ คือสําหรับหนังสือเย็บอกที่มีรูปเลมบาง
กับหนังสือเย็บสันซึ่งมีความหนามาก ใชในโรงพิมพขนาดใหญที่ผลิตหนังสือปริมาณสูงๆ
การเขาเลม (binding) แบงเปนการเขาเลมแบบปกออนและการเขาเลมแบบปกแข็ง โดยปกออนจะใชกระดาษที่มี
น้ําหนักมากกวาเนื้อในราวสองเทา การเขาเลมสวนใหญเปนการใชกับหนังสือปกออน
• เย็บอก เย็บมุงหลังคา saddle stitching
เปนการเขาเลมเย็มพรอมกันทั้งปกและเนื้อในบริเวณสันกลางดวยลวดหรือเชือก ตั้งแตสองจุดขึ้นไป
ระยะหางของลวดเย็บขึ้นอยูกับความสูงของลวด หรือความหนาของหนังสือ เหมาะสําหรับหนังสือ
ความหนาไมมาก (ไมเกิน 100 หนา หรือหนาไมเกิน 1 นิ้ว) หรือถาใชกระดาษปอนด 70 กรัม ไม
ควรเกิน 40 หนา เพราะเย็บยากและหนังสือไมปดสนิท แตถือวางายและตนทุนต่ําที่สุด มีสองแบบ
คือแบบมาตรฐาน standard stitching กับแบบหวง loop stitching
• การเย็บแบบเกลียวลวด spiral wire binding เปนการเจาะรูแลวใสเกลียวลวดพลาสติก หรือกระดูก
งูพอหลวมๆ สามารถเปดหนังสือไดโดยไมมีอาการสันแตกหรือเปนรอย เหมาะกับสิ่งพิมพหนาๆ ที่ไม
สามารถเขาเลมแบบอื่นได เชน รายงาน สมุด แบบฝกหัด เอกสารประกอบ การอบรม เปนตน
• เย็บสัน, เย็บขาง stabbing เหมาะสําหรับหนังสือหนา 0.55-1.5 นิ้ว การเย็บสันดวยลวดหางจากสัน
ประมาณ 3-5 มิลลิเมตร เย็บเฉพาะเนื้อในดวยลวด (ลวดกลมและลวดแบน) หรือเชือก จากนั้นจึง
นําปกมาหุมและผนึกกาวที่สันเพื่อปดรอยลวด ใชกับหนังสือหนาๆที่ตองการใสขอความที่สันปก ควร
ใชกับหนังสือที่หนาเกิน 100 หนาขึ้นไป แตไมเกิน 1 เซนติเมตร เพราะตองใชลวดขนาดใหญ
ปจจุบันไมคอยนิยมเพราะสันไมเรียบ หลุดงาย เปดอาไดไมเต็มที่ (ตองเผื่อขอบ) มีสองแบบคือ
แบบมาตรฐานและแบบเย็บสันสองดาน stab stitching สําหรับหนังสือที่มีความหนามากกวาลวดเย็บ
โดยผูออกแบบจะตองเผื่อขอบวางดานในใหมากขึ้น เพราะจะเสียพื้นที่ไปกับการเย็บ

12. ท
• ไสกาว ไสสัน ทากาว เขาสัน
การเขาเลมโดยใชตะไบหรือกระดาษทรายขูดหรือเครื่องทําเลมกรีดสันโดยเครื่องจะเลื่อยใหเปนรอง
ตัววี (v-shape) ซึ่งปรับจํานวนแฉกและความลึกของรองได แตปกติจะอยูที่1/4-1/2 มม. และหางกัน
6-8 มม. เพื่อใหกาวเขาไปยึดติดกระดาษเนื้อใน แลวจึงใชปกหุมผนึกดวยกาว ถาหนังสือคอนขาง
หนา จะตองเริ่มดวยการไสสันหรือใหหยาบหรือปรุสันกอน เพื่อเพิ่มพื้นที่รับกาวใหมากที่สุด หลังจาก
เสร็จแลว ตองเคลื่อนยายดวยความระมัดระวัง เพราะอยูในชวงทิ้งใหกาวอยูตัวซึ่งจะสงผลตอคุณภาพ
หนังสือ หนังสือหนาๆบางเลม อาจใชเวลาสองวันกวากาวจะแข็งตัวสูงสุด
• เย็บกี่ หรือการรอยดวยดาย (หนังสือเลม) เย็บกี่-ไสกาว
ใชดายเย็บระหวางยกพิมพตอกันทั้งเลมหลายๆจุด (แลวแตความหนาและขนาด) จากนั้นจึงนําไป
เขาปก ซึ่งเปนปกออนหรือปกแข็งก็ได วิธีนี้ดีที่สุด แข็งแรงที่สุด แพงที่สุด และทําไดโดยพิมพหนังสือ
เปนยกๆ จัดเปนกี่ (หนึ่งกี่อาจประกอบดวย 2-4 ยก เย็บเขาดวยกันดวยเชือก โดยจํานวนเข็มเย็บก็
แลวแตขนาดหนังสือ หนังสือขนาด A4 อยูที่ 4-5 เข็ม หนังสือขนาด A5 อาจเย็บแค 3-4 เข็ม
ความถี่ของการเย็บอยูที่ความแข็งแรงที่ตองการ) นอกจากนี้ ระหวางการเย็บยังนําผาโปรงตาขายหรือ
ผากอซบุติดกับสันยกพิมพเพื่อใหสันหนังสือสวยงามและทนทานขึ้น แลวจึงนําแตละกี่มาเย็บรวมกัน
เปนเลม กอนจะทากาวปดที่สัน นิยมใชกับหนังสือที่มีหลายยกพิมพ คือ ตั้งแต 15 ยกขึ้นไป เปนตน

13. การเย็บเลมปกแข็ง
• แยกเนื้อในออกมาเย็บดวยการเย็บกี่หรือไสสันทากาวกอน แลวจึงนําไปเขาปกที่เปนกระดาษแข็งเบอรที่
ตองการ หุมดวยกระดาษอารตที่ใชพิมพปกหรือผาไหม ผาแล็กซีน หรือกระดาษสี แลวนํามาเขาเลม
ปกจะใหญกวาเนื้อในจากขนาดมาตรฐานประมาณ 2-5 มิลลิเมตรทั้งสามดานเพื่อปองกันเนื้อในใหคงทน
• เมื่อเขาเลมเสร็จเรียบรอย จะตองผนึกกระดาษ end paper ปดทับปกหนา-หลังดานในกับใบรองปกให
สนิท อาจใชผาผนึกยึดดานบนและลางของเลมหนังสือหรือตอนกลางของเลมเพื่อเปนกําลังยึดตัวเลม
หนังสือกับปกใหแข็งแรง เมื่อผนึกกระดาษ end paper แลว ก็จะไดหนังสือปกแข็งตามตองการ
• วัสดุทําปกที่ผนึกกับกระดาษแข็งอาจเปนกระดาษธรรมดาที่ไมไดพิมพอะไรเลย หรือเปนกระดาษ หนัง
เทียม หนังแท พลาสติก ที่จัดทําพิเศษเพื่อหุมปก เชน เคลือบสี เคลือบน้ํายาเคมี และอัดลวดลายใน
ลักษณะดุนนูนหรือเดินทองก็ได ปกผาทนกวาปกกระดาษและแพงกวา
การตัดเจียน trimming หนังสือปกออนที่เก็บเลมแลวจะนํามาตัดเจียนเปนขั้นสุดทาย โดยจะตัดสามดานคือ
ดานบน ดานลาง และดานตรงขามกับสัน เพื่อใหขอบทุกดานเรียบเสมอกันและเปดไดทุกแผน สวนหนังสือปกแข็ง
ตองตัดเจียนกอนนําไปเขาเลมทําปก
• เครื่องตัดกระดาษจะมีลักษณะคลายกีโยตีน มีใบมีดอยูดานบน เมื่อจะตัดก็นํากระดาษทั้งรีมมาวางบน
แทนตัดใหตรงรอยที่ตองการ โดยจะมีฉากกั้นสําหรับตั้งใหไดฉาก เมื่อวางตามรอยที่ตองการแลว จะมี
หัวเหล็กเลื่อนลงมากด กระดาษไมใหขยับ กอนที่ใบมีดซึ่งมีความคมมากจะกดลงมา สามารถตัดไดทีละ
ดาน แตไดครั้งละหลายรอยแผน
+++