Our complete proposition about Athens Rebranding. The ABC and Agora Project. Get on board! Athens CoCreation Branding Project Panteion University Of Social And Political Sciences Department of Communication, Media and Culture MA in Cultural Management Course: Cultural Marketing and Communication Course Instructor: Betty Tsakarestou, Assistant Professor and Head of Advertising and Public Relations Lab

1. 1
Athens Rebranding
The ABC and AGORA
project

2. 2
Εισαγωγή
Το εγχείρημα της παρούσας εργασίας αποτελεί αποτέλεσμα μιας συνεχούς
και ενδελεχούς προσπάθειας να ερευνήσουμε τις καινούριες «έννοιες» που έχουν
προκύψει τα τελευταία χρόνια στην παγκόσμια κοινότητα αναφορικά με ζητήματα
πόλεων και πως αυτές θα αποτυπώσουν το νέο τους στίγμα στον παγκόσμιο χάρτη.
Η έννοια smart city καθώς και οι έννοιες κλειδιά που αυτή εμπεριέχει: Technology-
Creativity -Efficiency –Usability- Sustainability –Communication and Networking –
Inclusiveness- Openness- Involvement, νοηματοδοτούν εν πολλοίς, κατά την άποψή
μας, τη νέα διάσταση που κάθε πόλη θα πρέπει να φέρει στην οικοδόμηση μιας
νέας εικόνας που θα ανατρέπει το σύνολο των προηγούμενων αντιλήψεων και θα
αναδεικνύει αυτή τη νέα διάσταση.
http://athenscocreation.wordpress.com/2013/04/08/smart-cities-what-about-
them/
Μιλώντας για την εικόνα της κάθε πόλης, περνάμε στη δεύτερη σημαντική «έννοια»
με την οποία συνδιαλλαχθήκαμε σε αυτήν την προσέγγιση, την έννοια του city
branding. Πριν προχωρήσουμε στην εννοιολόγησή της όπως αυτή προκύπτει
σήμερα θα θέλαμε να καταγράψουμε το γεγονός πως γίνεται μια μεγάλη
προσπάθεια από πάρα πολλές πόλεις του κόσμου να κατασκευάσουν ένα ισχυρό
και μοναδικό brand name, πράγμα που είδαμε στο σύνολο των ομαδικών
παρουσιάσεων στο σεμινάριο του μαθήματος. Το city branding λοιπόν αποτελεί τη
διαδικασία δημιουργίας μιας θετικής και ισχυρής ταυτότητας καθώς η εικόνα μιας
πόλης μπορεί να είναι ένα ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και ένα χρήσιμο
εργαλείο σε μια ολοένα και πιο παγκοσμιοποιημένη και ανταγωνιστική αγορά. Αυτό
που θα πρέπει να λαμβάνεται σταθερά υπόψη σε κάθε εγχείρημα οικοδόμησης
ενός νέου city branding είναι το κατά Simon Anholt “City brand Index” που μετρά τις
αντιλήψεις των πόλεων μεταξύ των υπηκόων τόσο των ανεπτυγμένων όσο και των
αναπτυσσόμενων χωρών, συνδυάζοντας τις ακόλουθες έξι διαστάσεις: παρουσία,
προαπαιτούμενα, θέση, άνθρωποι, παλμός, δυνατότητες.
Η έννοια της creative class του R. Florida αποτελεί μία νέα διάσταση στην
οικοδόμηση της ταυτότητα της κάθε πόλης. Σύμφωνα με το Florida οι
μητροπολιτικές πόλεις συγκεντρώνουν έναν μεγάλο αριθμό δημιουργικών
ανθρώπων όπως καλλιτέχνες, εργαζόμενους στην υψηλή τεχνολογία,
ομοφυλόφιλους, λεσβίες οι οποίοι συνιστούν μια νέα τάξη, την τάξη των
δημιουργικών ανθρώπων που με τη σειρά τους λόγω της επιτυχούς
δημιουργικότητάς τους θα θέλξουν νέους δημιουργικούς ανθρώπους και αυτή η
συσσώρευση δημιουργικότητας δείχνει να έχει υψηλά οικονομικά αποτελέσματα.

3. 3
http://athenscocreation.wordpress.com/2013/05/24/smart-cities-sustainable-cities-
city-branding-and-lean-start-up-methodology-a-theoretical-approach/
Co-creation concept
Η έννοια αυτή συνίσταται σε μια στρατηγική με έμφαση στις εμπειρίες, στις
γνώσεις στις ιδέες και στα οράματα των stakeholders μέσα από διαδραστικές
προσεγγίσεις και σχέσεις. Συν-δημιουργία δηλαδή, που επιτρέπει και ενθαρρύνει
μια πιο ενεργή συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων δημιουργώντας μια πλούσια
εμπειρία και ένα αξιόλογο και σημαντικό αποτέλεσμα.
Lean startup methodology
Τελευταία αλλά όχι έσχατη έννοια είναι αυτή του Lean startup methodology
η οποία μάλιστα θα διατρέχει το σύνολο του εγχειρήματος και θα ανανεώνει το
σύνολο των επιλογών και δράσεων ανάλογα με τα αποτελέσματα που θα
προκύπτουν. Θα εστιαστεί σε τρεις βασικούς άξονες: α. Στη δημιουργία και
προώθηση του brand name β. στο ίδιο το ABC project που αποτελεί το σύνολο της
πρότασής μας και γ. στο περιεχόμενο των προτάσεων στις οποίες θα στηριχτεί το
όλο project.
Θα σας φανεί ενδεχομένως περίεργο, αλλά στην έρευνα που κάναμε για το τι
συμβαίνει στην Αθήνα σήμερα ανακαλύψαμε πως οι έννοιες που αποσαφηνίσαμε
παραπάνω έχουν κατανοηθεί και χρησιμοποιηθεί από μεγάλη ομάδα πολιτών της
Αθήνας. Πράγματι υπάρχει ένας ενεργός πυρήνα της πόλης που θεωρούμε ότι
μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την απαρχή του δικού μας project. Στο κείμενο
που ακολουθεί θα δείτε ότι η Αθήνα δεν έχει «κολλήσει». Αντιθέτως…

4. 4
Smart Athens
Πράσινη Αθήνα (δεδομένα και προτάσεις)1
Smart Mobility
Δεδομένα:
Από το στόλο των 2000 Λεωφορείων έχει ήδη μετατραπεί το 20% σε CNG
(compressed natural gas)
Προτάσεις:
Επέκταση της τροποποίησης σε περισσότερα (50%). Ακόμα πιο ριζοσπαστικό και
πιθανότατα μικρότερης δαπάνης θα ήταν η μετατροπή των λεωφορείων για
κατανάλωση υδρογόνου (πιλοτικό πρόγραμμα με ΕΜΠ και υπό την επίβλεψή του
με δοκιμαστικές εφαρμογές ήδη εμπορικών kit μετατροπών με κόστος περίπου
2500-3000 ευρώ ανά λεωφορείο)
Πλεονεκτήματα: η δυνατότητα γρήγορης αξιολόγησης των συστημάτων, η μικρή
δαπάνη αγοράς και εγκατάστασης, ο μικρός αναγκαίος χρόνος παραμονής του
οχήματος εκτός δρομολογίων, η δυνατότητα επαναφοράς στην αρχική κατάσταση
του οχήματος (δεν αλλάζει ο κινητήρας), εκτός των προφανών όπως η παραγωγή
νερού ως κατάλοιπο αντί CO2 (διοξείδιο του άνθρακα) και Νοχ (οξείδια του
αζώτου).
Το αποτέλεσμα θα μετρηθεί :
 στη βελτίωση της ατμόσφαιρας στην Αθήνα (εκατομμύρια
επιβατοχιλιόμετρα μηνιαίως με ανάλογη μείωση εκπομπών CO2
(σημαντικός δείκτης στα Green city indexes που θα βοηθήσει στη γενική
κατάταξη μαζί με τα ήδη χαμηλά επίπεδα εκπομπών όζοντος),
 στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και στην υγεία τους (μέσο
και μακροπρόθεσμα)
 στην εμπορική κίνηση ως αποτέλεσμα βελτίωσης κινητικότητας σε κέντρο με
λιγότερα καυσαέρια
 στο ανάλογο marketing προς εξωτερικό αλλά και εσωτερικό για innovation,
air quality, transport, environmental governance, energy.
1
reference (στοιχεία) : European green city index (conducted by the Economist Intelligence Unit and
sponsored by Siemens)

5. 5
Κίνητρα για ανάλογες τροποποιήσεις ιδιωτικών λεωφορείων και ενδεχομένως
Ι.Χ.Ε. προκειμένου να καταναλώνουν υδρογόνο
Αισθητήρες στα δημοτικά ποδήλατα με ασύρματη ενημέρωση (καταγραφή
συνολικών δεδομένων, μικροκλίμα περιοχών, ωράρια και αποστάσεις
μετακινήσεων κ.λπ.) και στα κτήρια για συλλογή αξιολόγηση και χρήση ενεργειακών
δεδομένων. Το κόστος κάθε αισθητήρα στα μεν κτήρια μπορεί να ανέλθει στα 50
ευρώ ενώ στα ποδήλατα, όπως στην Κοπεγχάγη, να αποτελέσει τμήμα μαζικής
παραγγελίας με κόστος περίπου 100 ευρώ (συνεργασία με άλλες πόλεις και
ενδεχομένως συνολική παραγγελία π.χ. Ηράκλειο Κρήτης επιθυμεί 700 ποδήλατα,
Αθήνα 1000, Μοσχάτο 400, Καβάλα 400, Γλυφάδα 150 κ.λπ.)
Επιπλέον της σταδιακής προσθήκης λωρίδων αποκλειστικά για ποδήλατα
ενταγμένων σε συνολικό κυκλοφοριακό σχεδιασμό, πρόταση για αφαίρεση
καθισμάτων στο τελευταίο βαγόνι των συρμών (metro και ΗΣΑΠ) που θα
χρησιμοποιείται για τη μεταφορά ποδηλάτων. Μπορούν κάλλιστα να
χρησιμοποιηθούν μαζί με όρθιους επιβάτες όπως γίνεται στις ώρες αιχμής (όρθιοι)
Smart Environment
Δεδομένα:
Νομοθετική πρωτοβουλία για τη μείωση συναρμοδιοτήτων σχετικά με
περιβαλλοντικά ζητήματα. Ως μεσοπρόθεσμος στόχος (σήμερα έως και τέσσερα
συναρμόδια υπουργεία πλέον του Δήμου Αθηναίων).
Προτάσεις :
Αποφάσεις και νομοθεσία από Υπουργείο Περιβάλλοντος και Δήμο Αθηναίων
συνεργασία με site AGORA και άλλα αντίστοιχα forae.
Smart Energy
Δεδομένα:
Σήμερα παραγωγή 4% από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έναντι 7% μ.ο.
Ευρωπαϊκών πόλεων
Προτάσεις:
 επέκταση του δικτύου ανανεώσιμων πηγών ενέργειας γύρω από την Αθήνα
(σήμερα 270 ανεμογεννήτριες 160 MW) μεσοπρόθεσμος στόχος

6. 6
 κίνητρα για εφαρμογή φωτοβολταϊκών για οικιακή κατανάλωση στη βάση
παλιότερων κινήτρων για ηλιακούς θερμοσίφωνες. Αποκέντρωση
παραγωγής και κατανάλωσης
Smart Living
Προτάσεις:
 πολιτική διαχείρισης σκουπιδιών βασισμένη στην ήδη μικρότερη του μ.ο.
των ευρωπαϊκών πόλεων παραγωγή σκουπιδιών ανά κάτοικο (465 κιλά στην
Αθήνα έναντι 511 κιλών μ.ο. ανά κάτοικο στην υπόλοιπη Ευρώπη)
 διαχωρισμός στην πηγή και “αποτέφρωση” καταλοίπων αεριοποίηση
(gasification) όπως η high tech λύση της Βιέννης (δοκιμασμένη επί 10ετία)
απαλλαγή από όλη την ενδιάμεση αλυσίδα οχήματα ανθρώπους επιπλέον
ρύπανση και μόλυνση.
Ο δημιουργικός καμβάς της Αθήνας
http://athenscocreation.wordpress.com/2013/06/24/athens-is-a-riddle-athens-branding-up-
until-now/
Η Αθήνα κινείται. Κινείται δημιουργικά προς διάφορες κατευθύνσεις μία εκ
των οποίων είναι τα λεγόμενα social start-ups. Τα χαρακτηρίζουμε ως τέτοια γιατί
διαθέτουν τα χαρακτηριστικά εκείνα των entrepreneurship start-ups, όπως η
καινοτομία και η επιχειρηματικότητα, μόνο που δρουν στη σφαίρα του κοινωνικού
τομέα. Μπορεί να προέρχονται είτε από ιδιωτικές πρωτοβουλίες είτε από δημόσιες
, από όπου όμως και αν δρομολογούνται, συμβάλλουν καθοριστικά στη σύνθεση
της εικόνας της Αθήνας του σήμερα.
Οι atenistas, ή αλλιώς «Αθηναίοι στην πράξη», όπως αυτοπροσδιορίζονται, είναι
μια ανοιχτή κοινότητα πολιτών της Αθήνας που μέσα από εθελοντικές δράσεις θέλει
να μοιραστεί την πίστη της για μια πολύ καλύτερη Αθήνα πιστεύοντας στη
αναζωογονητική δύναμη της δράσης μέσα από έξι θεματικές ομάδες2
:
Architects: ομάδα αρχιτεκτόνων που παράγει σχέδια δημιουργίας κοινόχρηστων
χώρων και ανάδειξης κτιρίων
• Civil επικοινωνία με φορείς για επίλυση χρόνιων προβλημάτων, ανάδειξη και
δημοσιοποίησή τους.
• Creativa συλλογικότητα καλλιτεχνών που επεμβαίνουν δημιουργικά στην πόλη
2
http://atenistas.org/

7. 7
• Culture Πολιτιστικές εκδηλώσεις με σκοπό την δημιουργία θετικών γεγονότων
στην μνήμη των κατοίκων και των γειτονιών.
• Green Επεμβάσεις σε προβληματικά σημεία, μετατροπή τους σε σημεία πρασίνου
και χρήσης από τους κατοίκους
• Plus Κοινωνικές δράσεις ενίσχυσης αδύναμων κοινωνικών ομάδων
• Polis Ανάδειξη της ιστορίας της πόλης μέσω ξεναγήσεων, σημάνσεων και έκδοσης
οδηγών.
Ενδιαφέρον προξενεί η συνεργασία τους με κρατικούς φορείς όπως η Εθνική
Λυρική Σκηνή στο πλαίσιο του προγράμματος «Καλλιτεχνικές Δράσεις στην Αθήνα»3
που προκήρυξε η τελευταία το 2011 και το οποίο ως στόχο έχει να φέρει την λυρική
τέχνη και την τέχνη του κλασικού χορού σε επαφή με τους κατοίκους της Αθήνας
στις γειτονιές και τις πλατείες στις οποίες ζουν και εργάζονται. Η Λυρική στη
Βαρβάκειο και το Λυρικό Λεωφορείο (Opera bus) αποτελούν δύο χαρακτηριστικά
παραδείγματα από αυτές τις δράσεις.
Όταν τον Νοέμβριο του 2005 ο Γιώργος Λούκος ανέλαβε τη Διεύθυνση του
Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου4
, γεννήθηκε μια προσδοκία ότι το Φεστιβάλ
Αθηνών θα μπορούσε να αποτελέσει έναν νέο άξονα γύρω από το rebranding της
πόλης. Παρόλες τις θετικές αλλαγές (άνοιγμα νέων χώρων εκτός του Ηρωδείου και
του Μεγάρου Μουσικής ή επιλογή πειραματικών παραστάσεων από όλον τον
κόσμο) που έφερε η νέα καλλιτεχνική διεύθυνση, το εγχείρημα δεν προχώρησε σε
αυτήν τη βάση. Αποτελεί ωστόσο μέχρι και σήμερα ένα από τα στοιχεία που
συνθέτουν την εικόνα της σύγχρονης Αθήνας, όπως και όλα τα Φεστιβάλ που
πραγματοποιούνται στην πόλη όπως το Αντι-ρατσιστικό Φεστιβάλ, το synch, το
Rockwave Festival, το EJE<T, το Φεστιβάλ βιβλίου στο Ζάππειο και η Γιορτή
Βιβλίου στο Πεδίο του Άρεως, το Athens Fringe Festival, οι Νύχτες Πρεμιέρας, το
Φεστιβάλ Jazz στην Τεχνόπολη στο Γκάζι, το Athens Pride και πολλά άλλα. Στα
πλαίσια των Φεστιβάλ, δε θα μπορούσαμε να παραλείψουμε κάποιους χώρους
στην Αθήνα που λειτουργούν ως πολιτιστικά κέντρα που φιλοξενούν διάφορες
καλλιτεχνικές εκδηλώσεις όπως το Taf στο Μοναστηράκι ή το six d.o.g.s στην οδό
Αβραμιώτου. Το τελευταίο «συνδυάζει οργανικά ένα Project Space (χώρο που
φιλοξενεί εκθέσεις, one-off events, performances και άλλα ποικίλα projects), ένα
Bar, ένα Café, έναν κήπο, και ένα Gig Space πλήρως τεχνικά εξοπλισμένο για να
φιλοξενεί συναυλίες, θεατρικά, party, workshops, ομιλίες, εκπαιδευτικά
προγράμματα, και σεμινάρια. Δεν προτείνεται ως ένας καινούργιος χώρος, αλλά
ως ένα νέο μοντέλο χώρου, όπου όλοι μπορούν να παίξουν»5
. Σημαντική
3
http://www.nationalopera.gr/gr/news/kallitehnikes-draseis-stin-athina/
4
http://www.greekfestival.gr/gr/
5
http://sixdogs.gr/?page_id=252

8. 8
παρουσία στον ίδιο χώρο είναι και το ΕΜΠΡΟΣ. « Το ιστορικό κτίριο της οδού Ρήγα
Παλαμήδη 2, στην περιοχή του Ψυρρή με την εμβληματική επιγραφή «Εμπρός»,
κατασκευάστηκε το 1933, και στέγασε το τυπογραφείο της ιστορικής εφημερίδας
«Εμπρός» ως το 1985. Το 1988 η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου το μίσθωσε στον
ηθοποιό και σκηνοθέτη Τάσο Μπαντή, ο οποίος στέγασε παραστάσεις του
θεατρικού οργανισμού «Μορφές» και στη συνέχεια της Εταιρείας Θεάτρου
«Εμπρός» ενώ το 1989 χαρακτηρίστηκε από το υπουργείο Πολιτισμού τον Ιούλιο
του 1989 ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
Μετά το θάνατο του Τάσου Μπαντή το 2007 το κτίριο σταμάτησε να
χρησιμοποιείται και εγκαταλείφθηκε. Το υπουργείο Πολιτισμού, επί υπουργίας
Παύλου Γερουλάνου, είχε διερευνήσει τη δυνατότητα να παραχωρηθεί ο χώρος σε
θεατρικές ομάδες για παραστάσεις ωστόσο η πρωτοβουλία αυτή δεν
ολοκληρώθηκε.
Το 2011 μετά από σχεδόν 5 χρόνια που είχε μείνει κλειστός ο χώρος,
επανενεργοποιήθηκε από πρωτοβουλία καλλιτεχνών (Κίνηση Μαβίλη) ως
πολυδύναμος καλλιτεχνικός χώρος σύγχρονης έκφρασης»6
.
Από μια ταράτσα στα Πετράλωνα ξεκίνησε πριν από κάποια χρόνια αυτό που
σήμερα αποτελεί σταθερό event στην Αθήνα: Swap not Shop7
. Το Swap not Shop,
εξηγεί η Θάλεια Γελαδάκη (μία εκ των τριών της ομάδας swishing)8
: «Είναι ένα
πάρτι ανταλλαγής ρούχων. Ουσιαστικά καλούµε κόσµο να έρθει σε χώρους που
έχουµε επιλέξει, διαφορετικούς κάθε φορά, για να ανταλλάξουµε ρούχα. Ο καθένας
µπορεί να φέρει ό,τι θέλει και να πάρει κάποιο άλλο ρούχο που αντίστοιχα έχει
φέρει κάποιος άλλος. Στο τελευταίο πάρτι που κάναµε, ήρθαν περίπου 900 άτοµα».
Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα επιτυχημένου start up που λειτουργεί επικουρικά
στα διάφορα events της πόλης και συνδυάζει την έννοια του εθελοντισμού με
αυτήν της καινοτομίας Aαποτελεί η GloVo 9
(Global Volunteers), «μια παγκόσμια
πλατφόρμα εθελοντών, στην οποία άνθρωποι από όλο τον κόσμο μπορούν να
εγγραφούν ως εθελοντές για κάθε είδους εκδήλωση που διοργανώνεται και να
συμμετέχουν σ’ αυτήν ανάλογα με την τοποθεσία του καθενός, τα ενδιαφέροντά
του και τις ικανότητές τους. Η GloVo κέρδισε τη δεύτερη θέση, ανάμεσα σε 48
προτεινόμενες ιδέες, στον πανελλήνιο επιχειρηματικό διαγωνισμό Athens Startup
Weekend University, στον οποίο συμμετείχαν 150 φοιτητές από όλη την Ελλάδα. Η
κύρια ιδέα προτάθηκε από τον Κωσταπάνο Μηλιαρέση, ο οποίος μαζί με τους Χάρη
Νινιό, Άρη Κωνσταντινίδη, Γιάννη Τσιμαλή, Χρήστο Παναγιώτου και Αλέξανδρο
Αντιμάντο δημιούργησαν την ομάδα GloVo».
6
http://www.embros.gr/istoriko-leitourgia/
7
http://swishing.gr/
8
http://www.ypovrixio.gr/article.php?issues_no=67&contents_id=1155
9
https://www.facebook.com/GloVoPlatform

9. 9
Οι «Εικαστικές παρεμβάσεις στον Δημόσιο Χώρο – Ζωγραφική επί των τυφλών
Όψεων των κτιρίων», αποτελούν μια πρωτοβουλία του Υπουργείου Περιβάλλοντος,
Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής σε συνεργασία με την Ανωτάτη Σχολή Καλών
Τεχνών (ΑΣΚΤ). «Το ΥΠΕΚΑ πιστεύει ότι προωθώντας ανάλογες δράσεις, με χαμηλό
κόστος υλοποίησης, σε άλλα σημεία της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, η πόλη θα
γίνει θελκτικότερη, θα βελτιωθεί η λειτουργία της εικόνας της και θα δοθεί έμφαση
στα θέματα καθημερινότητας και ποιότητας του Δημόσιου Χώρου. Επίσης, θα
ωριμάσουν περισσότερο στοχευμένες παρεμβάσεις (εξοπλισμός πόλης,
ασφάλεια/προστασία πεζοδρομίων, εμπλουτισμός δημόσιου χώρου με πολιτιστικά
στοιχεία, φύτευση, απομάκρυνση επαγγελματικών και λοιπών πινακίδων,
απαγόρευση στάθμευσης σε υπαίθριους δημόσιους χώρους, κλπ) αλλά και
μεγαλύτερης κλίμακας αναπλάσεις που αφορούν στην βελτίωση της ποιότητας
ζωής στην πόλη».10
Φυσικά και δε θα μπορούσαμε να παραλείψουμε τα έργα ανάπλασης από το
κέντρο της Αθήνας έως το Φάληρο. Συγκεκριμένα, αφορούν στην επέκταση του
μετρό στον Πειραιά, τη μετατροπή του παλιού εργοστασίου του Φιξ σε Εθνικό
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το νέο Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος
Νιάρχος στο χώρο του παλιού ιπποδρόμου και η ανάπλαση του κέντρου της πόλης
με κύριο άξονα την οδό Πανεπιστημίου, η οποία θα πεζοδρομηθεί (Re-think Athens
– Ίδρυμα Ωνάση). Το πιο ενδιαφέρον όμως και φιλόδοξο σχέδιο αποτελεί μια
πρωτοβουλία του Δήμου Αθηναίων. «Με την κωδική ονομασία “Re-launching
Athens” ο Γιώργος Καμίνης παρουσιάζει τα σχέδια για την ολική μεταμόρφωση της
πρωτεύουσας με ορίζοντα το 2020. Το φιλόδοξο σχέδιο που αφορά μεγάλες
αναπλάσεις στο πολεοδομικό συγκρότημα έχει ένα πολύ μεγάλο “συν”: -ότι θα
χρηματοδοτηθεί από πόρους του ΕΣΠΑ, το πρόγραμμα Jessica της ΕΤΕπ και της
Αναπτυξιακής Τράπεζας του Συμβουλίου της Ευρώπης αλλά και κεφάλαια ιδιωτών.
Μερικά από τα στοιχεία που το χαρακτηρίζουν είναι η προώθηση της Διπλής
Ανάπλασης σε λεωφόρο Αλεξάνδρας και Ελαιώνα, η δημιουργία εμπορικών ή
οικιστικών αναπτύξεων, η ανακαίνιση εγκαταλελειμμένων κτηρίων και η κατασκευή
ενός μεγάλου δικτύου ποδηλατοδρόμων».11
Στον τομέα του αθλητισμού, εξέχουσα θέση κρατούν ο Κλασικός Μαραθώνιος
Αθηνών12
, η Πανελλαδική Ποδηλατοπορεία με κεντρικό αίτημα τις «βιώσιμες
μετακινήσεις» αλλά παράλληλα ξεχωρίζουν και μικρότερες δράσεις όπως οι roller
skaters στο Σύνταγμα ή οι βραδιές ποδηλάτου που έχουν καθιερωθεί κάθε
Παρασκευή από την κοινότητα «Freeday – Ποδηλάτες»13
10
http://www.ypeka.gr/Default.aspx?tabid=362&sni[524]=1309&language=el-GR
11
http://www.koolnews.gr/%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B7/met
a-to-rethink-athens-erxetai-to-relaunching-athens/
12
http://www.athensclassicmarathon.gr/
13
https://www.facebook.com/freedayride

10. 10
Co Working Spaces
Η κοινότητα στην Ελλάδα αποτελεί ένα βασικό στοιχείο της κουλτούρας της.
Διαπιστώνει κάποιος την ύπαρξή της στον τρόπο που πίνουμε, χορεύουμε, τρώμε
αλλά και θρηνούμε. Κοινωνικές αξίες περιστρέφονται γύρω από τις ιδέες της
κοινότητας και της κοινωνικής συνοχής, τουλάχιστον έως το boom της δεκαετίας
του 1960-1970. Από τότε ξεκινούν διαφορετικές προσεγγίσεις και η έννοια της
κοινότητας υποχωρεί, με αποκορύφωμα τη δεκαετία του 2000.
Εάν καταφέρναμε να κάνουμε τους ανθρώπους να θυμηθούν πόσο δυνατό
εργαλείο αποτελεί η κοινότητα, θα επαναφέραμε ένα σημαντικό στοιχείο
κοινωνικής σύνδεσης και έμπνευσης. Κάτι παρόμοιο ίσως αποτέλεσε τη βάση της
έμπνευσης για τον κοινό χώρο. Ο κοινός χώρος είτε αυτό αφορά τη σκέψη είτε την
εργασία είτε την αναψυχή αποτελεί τη βάση. Ένας αριθμός σημαντικών και με
μεγάλη επιρροή Ελλήνων επιχειρηματιών / συμβούλων μπορούν, και επιτέλους το
κάνουν, να συνεργαστούν σε κοινούς χώρους. Γεφυρώνουν χάσματα διαφορετικών
κοινωνικών αλλά και οικονομικών τομέων, τα οποία έως σήμερα παρέμεναν
περίκλειστα στο συντεχνιακό τους ναρκισσισμό.
Στον κοινό χώρο αναδεικνύεται η επινοητικότητα και η δημιουργικότητα,
στηριγμένες στο διάλογο μεταξύ ατόμων, επιχειρήσεων, κοινωνικών και
εκπαιδευτικών οργανισμών. Δίνεται η δυνατότητα στους νέους να συνεργασθούν,
να δικτυωθούν και να αναδειχθούν. Δίνεται η ευκαιρία σε ομάδες που
δραστηριοποιούνται στο κοινωνικό τμήμα να συναντήσουν και να συνεργαστούν με
ομάδες από το επιχειρηματικό τμήμα κάτι εξαιρετικά σπάνιο έως τώρα. Η
συνεργασία κοινωνικών ομάδων είναι το απώτερο ζητούμενο. Γέφυρες για τη
δικτύωση και τη συνεργασία ελεύθερων επαγγελματιών όχι μόνο μεταξύ τους αλλά
και σε σχήματα που περιλαμβάνουν τον ιδιωτικό ή και τον δημόσιο τομέα. Κοινοί
χώροι με ανασχεδιασμένη χρήση οι οποίοι έως πρότινος συμμετείχαν στην
αποδόμηση της πόλης, φιλοδοξούν να αποτελέσουν τμήμα της αναγέννησης. Τα co
working spaces, χώροι δηλαδή συν-δημιουργίας, συλλογικής εργασίας και
συνεργασίας που δημιουργούν την αίσθηση της κοινότητας
Δημιουργούνται και λειτουργούν σε διαφορετικές εκδοχές. Κάποια ειδικεύονται
στους νέους, και εστιάζουν στην προσωπική εξέλιξη και ενασχόληση του ατόμου
στο επαγγελματικό οικοσύστημα όπως το Loft2Work14
. Άλλα όπως το 123P15
βοηθούν την ανάπτυξη start ups με στόχο τη νέα τεχνολογία. Στο χώρο αυτό
14
http://loft2work.gr/
15
http://123p.gr/

11. 11
συνυπάρχουν, συνομιλούν και αναπτύσσονται ιδέες που θα μετασχηματισθούν
μέσα από ένα πλάνο σε προϊόντα νέας τεχνολογίας, κυρίως app. Μια διαφορετική
εκδοχή όπως το colab16
προσφέρει τη δυνατότητα σε επίδοξους ή/και
υφιστάμενους επιχειρηματίες να οργανώσουν το σχέδιό τους, να ξεκινήσουν μια
καινούργια προσπάθεια ή να συνεργαστούν επάνω σε μια υφιστάμενη επιχείρηση
χωρίς να περιορίζονται τόσο στο αντικείμενο.
Εκεί παρέχεται η δυνατότητα σε ανθρώπους με διάθεση και όραμα να
προσεγγίσουν ανάλογων ενδιαφερόντων ανθρώπους. Με μηνιαίο κόστος της
τάξεως των 140 ευρώ παρέχεται γραφείο, και γραμματειακή υποστήριξη. Ένα hub
όπου άνθρωποι με παρόμοιο προσανατολισμό συζητούν, ανταλλάσσουν απόψεις,
συναγωνίζονται, οργανώνονται, δικτυώνονται, και ολοκληρώνουν στην αρχή ένα
σχέδιο ενώ μετά από την εύρεση χρηματοδότησης ένα προϊόν. Τελικά κάποιοι
προχωρούν στην ίδρυση και τη σύσταση ολοκληρωμένης νέας επιχείρησης.
Entrepreneurship Start ups
Οι Start up επιχειρήσεις που θα σχεδιαστούν και θα αναπτυχθούν στη βάση
αυτή θα χρειαστούν χρηματοδότηση, πέραν της απεύθυνσης στον κλασσικό
τραπεζικό δανεισμό, ο οποίος είναι μάλλον απαγορευμένος για νέες επιχειρήσεις
και πιο ειδικά από νέους επιχειρηματίες.
Στις ΗΠΑ και στο Ην. Βασίλειο ο μεγάλος πρωταγωνιστής είναι το kickstarter17
.
Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά του ότι η ιδιοκτησία της ιδέας παραμένει στον
προτείνοντα, η αμοιβή ανέρχεται στο 8%, η διάρκεια του fundraising κυμαίνεται
μεταξύ 30 και 60 ημερών, ενώ τα αρχεία παραμένουν και μετά την ολοκλήρωση της
διαδικασίας. Το ποσοστό επιτυχών χρηματοδοτήσεων ανέρχεται σε 44% ή 32.282
επιχειρήσεις που συνέλλεξαν 381 εκατομμύρια δολάρια
Στην Ελλάδα όμως που οι υποψήφιοι δεν έχουν πρόσβαση στο kickstarter υπάρχουν
εναλλακτικές λύσεις, με τις ιδιαιτερότητές της η καθεμία.
Zerofund18
(site στην Ελλάδα)
Ιδρύθηκε από Ελληνοαμερικανούς επιχειρηματίες και συμβούλους επιχειρήσεων
όπου παρέχονται συμβουλές στον προτείνοντα την επένδυση - start up επιχείρηση.
Ξεκινούν πολλές ιδέες μαζί που αναρτώνται στο site με παρόμοιο του kickstarter
τρόπο. Μετά από 15 ημέρες όσοι καταφέρουν να συγκεντρώσουν ένα ελάχιστο
16
http://colabworkspace.com/
17
http://www.kickstarter.com/
18
http://zerofund.org/

12. 12
ποσό χρημάτων προχωρούν στην παραγωγή ενός MVP (minimum viable product).
Μετά από 30 ημέρες και την ολοκλήρωση του MVP όποιος επιλεγεί από τους
περισσότερους χρήστες (χωρίς επένδυση χρημάτων) συνεργάζεται με το Mind the
bridge στις Η.Π.Α., ενώ οι υπόλοιποι συνεχίζουν να αναπτύσσουν το MVP εδώ στην
Ελλάδα.
Ο επιλεχθείς συμμετέχει σε accelerator 13 εβδομάδων μαζί με άλλες start ups και
έχει την ευκαιρία να φθάσει στη Silicon Valley όπου οι χρηματοδοτήσεις ανέρχονται
στο 1 εκατομμύριο USD ανά επιχείρηση και project.
Και στις δύο προηγούμενες εκδοχές δεν είναι απαραίτητη η νομική υπόσταση της
επιχείρησης έως και τα τελευταία στάδια ολοκλήρωσης. Απεναντίας στο παρακάτω
παράδειγμα είναι απαραίτητη εξ αρχής.
Openfund19
(site στην Ελλάδα)
Δίνει τη δυνατότητα χρηματοδότησης μέσω ενός Venture Capital. Δηλαδή είτε τη
συμμετοχή με χρήματα απευθείας στο μετοχικό κεφάλαιο της υπό ανάπτυξη
επιχείρησης είτε μέσω της έκδοσης μετατρέψιμου ομολόγου και την αγορά του από
τη χρηματοδοτική εταιρεία (κάποιες φορές θυγατρική τράπεζας). Αν και η
νομοθεσία για τα VC ξεκίνησε το 1995, έως το 2002(Ν.2992) δεν υπήρχε
κινητικότητα λόγω της υψηλής φορολογίας. Δραστηριοποιούντο offshore εταιρείες
με αρκετά προβλήματα από οικονομικής έως και νομιμότητας.
Το Openfund στοχεύει σε εταιρείες που επιθυμούν την ανάπτυξη καινοτόμου
λογισμικού και λύσεων web.
H υποψήφια ιδέα αναπτύσσεται επί 60 ημέρες, αξιολογείται επί 30 ημέρες, και
κατόπιν ξανά μετά από 15 ημέρες. Το Openfund τότε επενδύει 20-30.000 ευρώ, και
δίνει περιθώριο 4μηνών με σκοπό να αναπτυχθεί ένα πλήρως λειτουργικό
πρωτότυπο.
Χρησιμοποιούνται πόροι όπως το “Jeremie” (δεσμευμένοι πόροι της Ε.Ε. για
χρηματοδότηση ανάλογων προσπαθειών-ιδεών). Η έξοδος του Openfund από την
επιχείρηση γίνεται σε αόριστο χρόνο, αφού τηρηθούν οι προϋποθέσεις ανάπτυξης
της επιχείρησης με στόχο να ανακτηθεί το αρχικώς επενδυμένο κεφάλαιο πλέον
αναμενόμενου κέρδους. Σε κάποιες περιπτώσεις εξαγοράζεται η συμμετοχή του
start up επιχειρηματία από το VC είτε γιατί η διάρκεια επώασης της επιχείρησης
γίνεται μεγαλύτερη του αναμενόμενου είτε γιατί τα κέρδη δεν είναι τα
αναμενόμενα.
19
http://www.theopenfund.com/

13. 13
Πάντως από τα συνολικά διαθέσιμα κεφάλαια των VC στην Ελλάδα, ποσοστό 5,7%
διατίθενται στην αρχική διαδικασία ενώ ποσοστό 34% σε start up επιχείρηση. Το
υπόλοιπο 60% επενδύεται με σκοπό είτε την εξαγορά της επιχείρησης είτε την
περαιτέρω κερδοφορία στο προϊόν.
Στα επιτυχημένα δείγματα ελληνικών start up επιχειρήσεων θα μπορούσαμε να
συμπεριλάβουμε το Bugscense (συλλογή στοιχείων crash reports από apps κινητών
τηλεφώνων βοηθούν στη λύση προβλημάτων ανάλογων apps) όπως και τα
ακόλουθα:
 Taxi beat20
και Taxiplon21
(εντοπισμός και μίσθωση taxi)
 Hellas Direct22
(υπηρεσίες ασφαλειών)
 Incrediblue23
(υπηρεσίες μίσθωσης σκαφών, χρηματοδότηση 100.000 ευρώ)
 workable HR24
(ενοικίαση ειδικού λογισμικού προσλήψεων προσωπικού,
χρηματοδότηση 600.000 ευρώ)
 Pinnatta25
(app ανταλλαγής μηνυμάτων, χρηματοδότηση 550.000 ευρώ)
Από πλευράς ελληνικού κράτους έχει αναπτυχθεί το startup GREECE26
μια ψηφιακή
πλατφόρμα πληροφόρησης και δικτύωσης όπου ο ενδιαφερόμενος μπορεί να
εγγραφεί αυτόματα με τον κωδικό του στο Linked in. Η πλατφόρμα αυτή τον φέρνει
σε επαφή με το ΥΠΑΝ, το ΕΤΕΑΝ (εθνικό ταμείο επιχειρηματικότητας και
ανάπτυξης), το Enterprise Europe network, crowd sourcing αλλά και με σειρά
ερωτήσεων και απαντήσεων σχετικά με το χώρο των start up επιχειρήσεων.
Δείγμα αντίληψης από ειδικούς στον εντοπισμό και ανάπτυξη ανάλογων start up
επιχειρήσεων, αποτελεί και η μαρτυρία της Bindi Karia πρώην επικεφαλής του
Bizspark one της Microsoft επί 5ετία (49.800 επιτυχημένα start ups) και νυν
επικεφαλής της Silicon Valley Bank παραρτήματος Ην. Βασιλείου.
«Επιτυχία και αποτυχία είναι οι όψεις του ιδίου νομίσματος. Πιθανή αποτυχία
μπορεί να μετατραπεί σε επιτυχία με συνεχή επιμονή και συνεχή εργασία. Ο χρόνος
που επενδύεται επιστρέφει ως επιτυχία. Υπάρχουν πολλοί έμπειροι άνθρωποι στο
χώρο οι οποίοι είναι διαθέσιμοι και περιμένουν να ερωτηθούν27
»
20
https://taxibeat.gr/
21
http://www.taxiplon.com/gr/
22
https://www.hellasdirect.gr/home
23
http://www.incrediblue.com/
24
http://www.workable.com/
25
http://pinnatta.com/team/
26
http://www.startupgreece.gov.gr/el/
27
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=KkC6JZqoul8

14. 14
Δείκτες (indexes) στους οποίους αποτυπώνεται η εικόνα μιας Αθήνας
από διαφορετικές οπτικές
 Index καινοτομίας στην 330η θέση από 415 συμμετέχουσες πόλεις28
 Index επιχειρηματικής διευκόλυνσης 78η από 18529
 Index ευρωπαϊκών πράσινων πόλεων 22η από 3030
 Index δυναμικής του brand 10η ανάμεσα σε 7231
28
http://www.innovation-cities.com/innovation-cities-global-index-2012/7237
29
http://www.doingbusiness.org/rankings
30
https://www.cee.siemens.com/web/ro/ro/corporate/portal/SiemensRomania/Organizatie/despren
oi/Documents/European_Green_City_Index.pdf
31
http://www.macrame.tv/network/

15. 15
Πώς δρομολογείται το εγχείρημα δημιουργίας μιας νέας εικόνας της
Αθήνας; - Our value proposition!
Το ABC project
Βασικές προϋποθέσεις σε ένα τέτοιο εγχείρημα (που χρειάζεται κι αυτό τη δική του
επωνυμία, Athens Brand Creation project) είναι:
- η δέσμευση των εμπλεκόμενων (stakeholders),
- η δημιουργία μιας εταιρικής σχέσης (partnership), και
- η λειτουργία ενός φορέα ή σχήματος διαχείρισης της εικόνας (brand).
Η εταιρική σχέση είναι το πιο κρίσιμο στοιχείο, καθώς μέσα από αυτήν οι βασικοί
εμπλεκόμενοι ενώνουν τις δυνάμεις τους και μοιράζονται την ευθύνη της λήψης
αποφάσεων και της καθοδήγησης. Είναι δε πολύ σημαντικό η σχέση αυτή να είναι
ανοικτή ανά πάσα στιγμή σε νέα μέλη, χωρίς διαχωρισμούς και διαβαθμίσεις. Η
διαμόρφωση και υποστήριξη της ταυτότητας της πόλης είναι μια διαρκής και
συλλογική προσπάθεια, όπου όλοι πρέπει να μπορούν να συνεισφέρουν ισότιμα.
Ενίοτε μπορεί να δημιουργηθεί η ψευδαίσθηση ότι κάποιος έχει τη δυνατότητα «να
πάρει το πράγμα πάνω του» και να τραβήξει μπροστά, στην πράξη όμως
αποδεικνύεται ότι κάτι τέτοιο υπονομεύει το όλο εγχείρημα. Αντίθετα, στο
εκτελεστικό σκέλος της προσπάθειας, χρειάζεται ένας φορέας που θα εφαρμόζει
αποτελεσματικά τις αποφάσεις και επιλογές που προκύπτουν μέσα από την
εταιρική σχέση.
Στους εμπλεκόμενους περιλαμβάνονται δυνητικά οι τοπικές αρχές, η κεντρική
διοίκηση, οργανισμοί με αρμοδιότητες κρίσιμες για την πόλη (π.χ. χωροταξικός
σχεδιασμός, μεταφορές), ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα, ο κρίσιμος κλάδος
του τουρισμού, ο επιχειρηματικός κόσμος (και ιδίως οι καινοτόμες επιχειρήσεις),
και ασφαλώς οι κάτοικοι της πόλης.
Ας δούμε τα πρώτα βήματα του ABC project, με ορίζοντα εξαμήνου:
1. Κάλεσμα προς τους εμπλεκόμενους
Στόχος σε πρώτη φάση να υπάρξει ανταπόκριση τουλάχιστον από:
 κοινότητες/ομάδες που έχουν να επιδείξουν συγκεκριμένη δράση στον
δημόσιο χώρο και διαθέτουν σχετική τεχνογνωσία, ώστε να ενσωματωθεί
στο εγχείρημα μια προσέγγιση «από κάτω προς τα πάνω».

16. 16
 θεσμικούς εμπλεκόμενους, και κυρίως από τις τοπικές αρχές, ειδικά όσους
εμπλακεί και στο παρελθόν με την εικόνα της πόλης, ώστε να διασφαλιστεί η
εξίσου απαραίτητη προσέγγιση «από πάνω προς τα κάτω».
Χρόνος: Μήνας 1
2. Διοργάνωση πρώτου εργαστηρίου και σύνταξη «οδικού χάρτη»
Στόχος η παρουσίαση της αρχικής πρότασης, όπως αυτή περιγράφεται στην
παρούσα εργασία, και η επεξεργασία, με βάση την ανατροφοδότηση από τους
εμπλεκόμενους, των βασικών αξόνων του εγχειρήματος και ενός «οδικού χάρτη».
Χρόνος: Μήνας 2
3. Διοργάνωση δεύτερου εργαστηρίου και λειτουργία ομάδας εργασίας
Στόχος η δέσμευση των των εμπλεκόμενων στους βασικούς άξονες και στον «οδικό
χάρτη», με όσες προσαρμογές προκύψουν από τη συζήτηση. Λειτουργία ομάδας
εργασίας με τη συμμετοχή των εμπλεκόμενων, και αντικείμενο την προεργασία για
τη δημιουργία της εταιρικής σχέσης και τη λειτουργία ενός φορέα διαχείρισης.
Χρόνος: Μήνες 3-4
4. Συγκρότηση εταιρικής σχέσης και φορέα διαχείρισης, και εκπόνηση πρώτου
σχεδίου δράσης
Με τη συγκρότηση του επιτελικού και του εκτελεστικού βραχίονα του εγχειρήματος,
γίνεται η επεξεργασία του αρχικού σχεδίου δράσης μέσω του ελέγχου του
ελάχιστου βιώσιμου ABC project στη βάση της αρχικής πρότασης, στο πλαίσιο της
μεθοδολογικής προσέγγισης «lean start-up».
Χρόνος: Μήνες 5-6
Οι επιμέρους εργασίες που είναι σημαντικό να έχουν ολοκληρώσει έναν πρώτο
κύκλο επεξεργασίας στον ορίζοντα εξαμήνου είναι:
- Η ενδελεχής εξέταση των παλαιότερων προασπαθειών και η εκτίμηση της
τρέχουσας κατάστασης σε σχέση με την εικόνα της Αθήνας
- Η διαμόρφωση του οράματος και της ταυτότητας
- Ο σχεδιασμός της στρατηγικής

17. 17
Περαιτέρω, υπάρχουν μια σειρά από δραστηριότητες που έχουν διαρκή
χαρακτήρα:
- Η ανάληψη συγκεκριμένων δράσεων και η διενέργεια συγκεκριμένων επιλογών
- Η επικοινώνηση του μηνύματος και η κινητοποίηση και δέσμευση των
εμπλεκόμενων
- Η παρακολούθηση της πορείας του εγχειρήματος και η διασφάλιση της τήρησης
των συμφωνημένων
- Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και η προώθηση των απαραίτητων
προσαρμογών
Ποιο είναι όμως το κεντρικό στοιχείο της προτεινόμενης αφήγησης;
Η δραστηριοποίηση των πολιτών στον δημόσιο χώρο
Η διαμόρφωση και η υποστήριξη της ταυτότητας της Αθήνας, όπως και των
δράσεων που προσδίδουν στην ταυτότητα υπόσταση, εύλογα προαπαιτούν την
ενεργό συμμετοχή των πολιτών. .. Αυτό άλλωστε συνάδει και με την εφαρμογή της
μεθοδολογίας «lean start-up».
Πέρα όμως από τη σημασία της για την αποτελεσματική διαχείριση της εικόνας και
των συνοδών δράσεων, η δραστηριοποίηση των πολιτών στον δημόσιο χώρο
αναδεικνύεται σε πυρήνα της ίδιας της προτεινόμενης αφήγησης.
Υπάρχουν μια σειρά από στοιχεία πάνω στα οποία στηρίζεται η συγκεκριμένη
επιλογή:
- Η κληρονομιά του παρελθόντος (η σχέση της Αθήνας με τη δημοκρατία)
- Η ιδιοσυγκρασία των ανθρώπων (η ένταση που χαρακτηρίζει τη σχέση τους με τα
δημόσια πράγματα, αλλά και τις διαπροσωπικές τους σχέσεις)
- Η δημιουργία νέων δεδομένων στον δημόσιο βίο λόγω της κρίσης (αμφισβήτηση
ή/και επανεξέταση της λειτουργίας των θεσμών, ανάληψη δράσης από τους
πολίτες)
- Οι νέες δυνατότητες των τεχνολογιών επικοινωνίας και δικτύωσης

18. 18
Όλα αυτά τα στοιχεία καθιστούν την αφήγηση πειστική, και η διαφαινόμενη
ταυτότητα δεν πέφτει στην παγίδα να φορέσει κάποιο εύπεπτο αλλά αταίριαστο
ένδυμα.
Επιπλέον, η λειτουργία μιας τέτοιας αφήγησης είναι, όπως οφείλει άλλωστε, διπλή:
όχι μόνο πατάει στο σήμερα αλλά λειτουργεί ως οδηγός για το αύριο. Εμπνέει τους
ανθρώπους και ενισχύει την δυνατότητά τους να παρέμβουν εποικοδομητικά στα
θέματα που επηρεάζουν τη ζωή τους. Τονώνει την αυτοπεποίθηση τους, και την
υπερηφάνεια τους γι’ αυτό που αντιπροσωπεύει η πόλη τους.
Η καταλυτική επίδραση μιας τέτοιας δραστηριοποίησης των πολιτών μπορεί να
αποκτήσει μεγάλο εύρος και βάθος, ειδικά στις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί
λόγω της κρίσης. Κυρίως, μπορεί να στηρίξει αποτελεσματικά μια αλλαγή
παραδείγματος και κλίματος και να σηματοδοτήσει την αρχή ενός ενάρετου κύκλου
για την εξέλιξη της Αθήνας στο μέλλον.
Η συγκεκριμένη αφήγηση, που εκκινεί από μια ουσιαστική «εσωτερική» αλλαγή,
επεκτείνεται εμφατικά και στις «εξωτερικές» σχέσεις της Αθήνας: οι ίδιοι οι
κάτοικοι της πόλης εκπέμπουν την εικόνα ενός δυναμικού περιβάλλοντος όπου η
σκέψη και η πράξη παράγουν συνεχώς αποτελέσματα μέσα από κατάλληλα πλαίσια
διάδρασης. Ένα τέτοιο περιβάλλον, όπου «γίνονται πράγματα», μπορεί να τραβήξει
το ενδιαφέρον ενός τρίτου, είτε σκοπός του είναι η αναψυχή είτε η επαγγελματική
δραστηριότητα.
Πώς όμως υποστηρίζεται στο πεδίο της επικοινωνίας και των δράσεων η αφήγηση
αυτή;
Η Αγορά
Η πρότασή μας χρησιμοποιεί ως εμβληματική δράση τη δημιουργία της
Αγοράς, μιας ψηφιακής πλατφόρμας (www.agora-athens.gr) για την κυκλοφορία
πληροφοριών και ιδεών και για την προώθηση της συνεργατικής δράσης. Η
παραπομπή σε αυτό που ήταν η αρχαία αγορά υποδηλώνει τη «φιλοδοξία» της
Αθήνας να επαναπροσδιορίσει με σύγχρονους όρους τον δημόσιο χώρο της,
τοποθετώντας στο επίκεντρο τον άνθρωπο.
Φανταστείτε ότι έχετε ένα πρόβλημα που χρειάζεται λύση. Το σπίτι σας
βλέπει σε έναν πεζόδρομο όπου τα παρτέρια που είχαν προβλεφθεί από το Δήμο
πριν κάποια χρόνια δεν συντηρούνται πια και είναι μαραζωμένα. Η συνηθισμένη
λογική είναι ο ενδιαφερόμενος να απευθύνεται στην ανώτερη αρχή (στη
συγκεκριμένη περίπτωση στον δήμο) και να περιμένει την έκβαση της πρότασής
του.

19. 19
Κι αν σας λέγαμε ότι μπορείτε να είστε μέρος τη λύσης του προβλήματός σας;
Φανταστείτε να μπορείτε να απευθυνθείτε σε μια διαδικτυακή πλατφόρμα η οποία
θα γίνει ο «ενδιάμεσος» ώστε να φέρει όλες τις δημιουργικές ομάδες που θα
μπορούσαν να σας βοηθήσουν μαζί, να τις εμπλέξει και μέσα σε ένα χρονικό
διάστημα να μπορέσετε να έχετε βρει την καλύτερη δυνατή λύση. Πώς όμως θα
εμπλακούν όλοι οι δημιουργικοί φορείς (θεσμικοί, ιδιωτικοί, ανεξάρτητοι); Η
απάντηση σε αυτό το ερώτημα ήρθε μέσα από το επιτυχημένο και εξαιρετικά
ενδιαφέρον παράδειγμα της «Τράπεζας χρόνου Εξαρχείων».
«Η Τράπεζα Χρόνου ανταλλάσσει υπηρεσίες με μονάδα συναλλαγής την ΩΡΑ. Όλες
οι υπηρεσίες έχουν ίση αξία, είτε είναι χειρωνακτικές είτε πνευματικές είτε
απαιτούν εξειδίκευση είτε όχι. Για παράδειγμα: Ο Γιώργος (μέλος της Τράπεζας
Χρόνου) βάφει την πόρτα της Μαρίας (μέλους της Τράπεζας Χρόνου) σε 3 ώρες. Η
Μαρία πιστώνει τον Γιώργο με 3 ώρες για την υπηρεσία του. Ο Γιώργος μπορεί να
χρησιμοποιήσει αυτές τις 3 ώρες, ζητώντας από οποιοδήποτε μέλος της Τράπεζας
Χρόνου θέλει, και όχι αποκλειστικά από τη Μαρία, μια άλλη υπηρεσία. Έτσι ο
Γιώργος μπορεί να κάνει 3 ώρες Γαλλικά με τον Δημήτρη και η Μαρία να
«ξεπληρώσει» το δικό της «χρέος», φροντίζοντας τα παιδιά της Ελένης για 3
ώρες»32
.
Κεντρικός άξονας της ιδέας της Τράπεζας Χρόνου είναι η ανταλλαγή υπηρεσιών.
Μόνο που στη δική μας πλατφόρμα (agora-athens), η ανταλλαγή υπηρεσιών δε θα
μετριέται με χρόνο και η κλίμακα των εμπλεκομένων θα είναι διευρυμένη. Τα
φυσικά πρόσωπα της Τράπεζας Χρόνου θα αντικατασταθούν από οργανώσεις,
κοινωνικά και επιχειρηματικά start ups, θεσμικούς φορείς, πολιτιστικά ιδρύματα,
πρωτοβουλίες κατοίκων αλλά και μεμονωμένους επιχειρηματίες (μεγάλης ή μικρής
κλίμακας), τα οποία θα εντάσσονται διαδοχικά στη μεγάλη ομπρέλα του agora-
athens.
Πυρήνας της πρότασής μας αποτελεί η πεποίθηση ότι το ανθρώπινο δυναμικό της
πόλης μας είναι το κλειδί για την επιτυχία. Η συνεργασία είναι win win deal για
όλους. Οι δημιουργικές φωνές υπάρχουν, απλώς πρέπει να ενταχθούν κάπου για να
δυναμώσουν και να εξελιχθούν.
Το πλάνο μας προβλέπει να λειτουργήσουμε ως facilitators εντάσσοντας δράσεις
που έχουν ήδη γίνει για να ενθαρρύνουμε τη συμμετοχή bottom up. Και ας μην
ξεχνάμε ότι η έννοια «υπηρεσία» μπορεί να είναι από χειρωνακτική εργασία μέχρι
δωρεάν διαφήμιση. Όταν από μια συνεργασία κερδίζουν όλα τα μέλη αλλά κυρίως
η πόλη, η αίσθηση του «συνανήκειν» επαναπροσδιορίζεται και οι μεμονωμένες
δράσεις εντάσσονται σε μια ευρύτερη αλλαγή κουλτούρας: αυτή της εμπλοκής, της
συμμετοχής, της συνδημιουγίας.
32
http://exarchia.pblogs.gr/2012/10/trapeza-hronoy-exarheiwn.html

20. 20
Η Αγορά δεν είναι απλά ο φορέας του μηνύματος, η έκφραση της νέας ταυτότητας
της Αθήνας, αλλά μια υποδομή και ένα πλαίσιο που διαμεσολαβεί και διευκολύνει
την ικανοποίηση μιας σειράς αναγκών του πολίτη κατά τη δραστηριοποίησή του
στον δημόσιο χώρο:
- «Ψάχνω πληροφορίες για …»
- «Θέλω να μάθω τα νεότερα σχετικά με ...»
- «Έχω κάτι να πω για ...»
- «Έχω μια ιδέα ... ποια είναι η γνώμη σας;»
- «Έχω μια ιδέα ... ας την κάνουμε πράξη μαζί»
- «Θέλω να βοηθήσω / συμμετάσχω σε … >
Η Αγορά λοιπόν φιλοδοξεί να ενισχύσει τη δυνατότητα των πολιτών να
ενημερώνονται, να συνδιαλέγονται, να συνεργάζονται και να αναλαμβάνουν
δράση.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι στην ουσία το πλαίσιο της Αγοράς δεν περιορίζεται στον
ψηφιακό χώρο, καθώς υποστηρίζει πρωτοβουλίες που οργανώνουν μέσα από την
Αγορά δράσεις σε διάφορα σημεία της πόλης. Το οικοσύστημα της «Αθήνας των
πολιτών» κινείται χωρίς στεγανά σε ένα ενιαίο περιβάλλον, τόσο ψηφιακό όσο και
φυσικό.
Η ίδια η ανάπτυξη της Αγοράς διέπεται από την αρχή της χρηστοκεντρικής
σχεδίασης (user-centered design), δείχνοντας και με αυτόν τον τρόπο τον δρόμο για
την προώθηση και εφαρμογή των αρχών της ευχρηστίας (usability) και της
αειφορίας (sustainability), κεντρικών επιλογών του οράματος για την Αθήνα του
μέλλοντος. Ο σεβασμός στον άνθρωπο και στη φύση θα πρέπει να αποτελεί στο
εξής σταθερά για κάθε σχεδιασμό και δράση. Το πλαίσιο μάλιστα της Αγοράς
προνοεί ιδιαίτερα για την παροχή πληροφόρησης, καθοδήγησης και ελέγχου
συμμόρφωσης (μέσα από σχετική «βιβλιοθήκη» και «γραφείο βοήθειας») σε σχέση
με την εφαρμογή των αρχών αυτών σε κάθε δράση.
Η δύναμη της πλατφόρμας είναι ότι συγκεντρώνει σε ένα ενιαίο σημείο πρόσβασης
μια σειρά από λειτουργίες, οι οποίες φιλτράρονται περαιτέρω από τον ίδιο τον
χρήστη ανάλογα με τις ανάγκες του. Ενδεικτικά:
- αναζήτηση / περιήγηση περιεχομένου

21. 21
- συνεισφορά / δημιουργία περιεχομένου
- συνεργατική επεξεργασία περιεχομένου
- εξατομίκευση περιεχομένου
- διαχείριση ομάδων/κοινοτήτων
- συζήτηση / σχολιασμός / παροχή ανατροφοδότησης / υποβολή προτάσεων /
αξιολόγηση
- διεξαγωγή ψηφοφοριών
- διαχείριση έργων (projects)
- αναζήτηση βοήθειας
Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι η συσσώρευση περιεχομένου και υπηρεσιών
σε μία πλατφόρμα δεν έχει σκοπό την παράκαμψη ιστότοπων ή εφαρμογών (apps)
που απευθύνονται σε ανάλογο κοινό ή ανάγκες. Το αντίθετο μάλιστα. Κεντρική
επιλογή σε μια τέτοια πλατφόρμα είναι η καλύτερη δυνατή ανάδειξη όλων των
πρωτοβουλιών, δράσεων και υπηρεσιών που είναι ήδη σε εξέλιξη ή θα
αναπτυχθούν στο μέλλον, παραπέμποντας σε αυτές με έναν πιο λειτουργικό τρόπο.

22. 22
Διαφημιστική καμπάνια
Η διαφημιστική καμπάνια θα ακολουθήσει και αυτή την lean start up μεθοδολογία
αφού τεθεί υπό συζήτηση με τους υπόλοιπους stakeholders και κατόπιν υπό
δοκιμή. Τα slogans τα οποία σκοπεύουμε να χρησιμοποιήσουμε είναι τα εξής:
 Athens Net-work in progress
 Athens under Construction
 Athens…please… mind the gap
 Athens. Let’s solve the riddle!
 Go go Athens!
 Athens…please touch!
 Next stop…Athens
 Athens all inclusive
 Athens (re)mix
 Athens Come Together
 Athens Revisited
Σκοπεύουμε να χρησιμοποιήσουμε το πρώτο slogan ως κεντρικό της αφήγησης που
θέλουμε να υποστηρίζει το branding μας και τα υπόλοιπα να συμμετέχουν στις
διάφορες υπο-καμπάνιες.
Πόροι και Χρηματοδότηση – Σε 3 χρόνια από τώρα…
Πόροι
 Skills (stakeholders)
 Funds (EU funds, corporate social responsibility, private funds)
 Structures (Δήμος Αθηναίων)
Σε τρία χρόνια από τώρα φιλοδοξούμε να έχουμε επιτύχει:
 Ευρεία συνεργασία
 Την Αγορά ως το βασικό hub για δράση
 Η νέα εικόνα της Αθήνας αναδύεται

23. 23
Επίλογος
«Η εξέλιξη της συνεργασίας»33
, του Ρόμπερτ Άξελροντ, πρόκειται για ένα
βιβλίο το οποίο μιλάει για μια «ρεαλιστική, πραγματοποιήσιμη αισιοδοξία».
Σύμφωνα με τη θεωρία του Δαρβίνου τα μέσα επιβίωσης των βιολογικών
οργανισμών είναι ο εγωισμός, η αδιαφορία και η προσήλωση στο ατομικό
συμφέρον. Ο Ρόμπερτ Άξελροντ έχει να προτείνει μία διαφορετική στρατηγική για
την επιβίωσή μας, αυτή της αμοιβαίας συνεργασίας. Ξεκινά την ανάπτυξη της
θεωρίας του με την ερώτηση πότε ένα άτομο πρέπει να συνεργάζεται και πότε να
φέρεται εγωιστικά σε μια σχέση συνεχούς αλληλεπίδρασης με ένα άλλο άτομο.
Υποστηρίζει ότι η ανάπτυξη της αμοιβαίας συνεργασίας μπορεί να αναδειχθεί
ακόμη και σε έναν κόσμο εγωιστών χωρίς την παρέμβαση μιας κεντρικής αρχής.
Το συμπέρασμα αυτό προέκυψε μέσω ενός παιχνιδιού, το Δίλημμα του
Φυλακισμένου, υπό τη μορφή διαγωνισμού για την ανεύρεση της καλύτερης
στρατηγικής. Το παιχνίδι χρειάζεται δύο παίκτες οι οποίοι με διαδοχικές κινήσεις
έχουν δύο επιλογές: να προδώσουν ή να συνεργαστούν. Οι δύο αυτές επιλογές
φέρνουν τέσσερα αποτελέσματα, καθένα από τα οποία παίρνει και διαφορετική
βαθμολογία. Η κίνηση της αμοιβαίας προδοσίας δίνει στους παίκτες Τ=1 (Τιμωρία
για την προδοτική κίνηση), η κίνηση της αμοιβαίας συνεργασίας Σ=3 και η κίνηση
της μονομερούς προδοσίας δίνει στον προδότη Π=5 και στον παίκτη-κορόιδο Κ=0.
Με τη λογική της αμοιβαίας Προδοσίας, οι παίκτες θα παίρνουν 1 βαθμό σε κάθε
κίνηση, αποτέλεσμα χειρότερο από το καλύτερο δυνατό που είναι το 3 στην κίνηση
της αμοιβαίας Συνεργασίας. Αυτό σημαίνει ότι η επιδίωξη του προσωπικού
συμφέροντος οδηγεί σε χαμηλό βαθμολογικό αποτέλεσμα και για τους δύο παίκτες
ενώ σε περίπτωση που είχαν συνεργαστεί θα συγκέντρωναν ο καθένας
περισσότερους βαθμούς. Εδώ έγκειται και το δίλημμα.
Πραγματοποιήθηκε λοιπόν ο διαγωνισμός για την ανεύρεση καλύτερης στρατηγικής
στο παιχνίδι του Διλήμματος, όπου οι υποψήφιοι έπρεπε να προτείνουν ένα
πρόγραμμα πιθανών κινήσεων με σκοπό τη συλλογή περισσότερων πόντων. Η
στρaτηγική που πέτυχε λοιπόν το καλύτερο αποτέλεσμα ήταν και η πιο απλή, το
ΜΙΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΜΙΑ ΜΟΥ (ΜΚΜ) που κατατέθηκε από τον Καθηγητή του
Πανεπιστημίου του Τορόντο, Anatol Rapοport. Σε αυτήν τη στρατηγική, η πρώτη
κίνηση είναι πάντα Συνεργασία και στη συνέχεια επιλέγεται και χρησιμοποιείται η
ακριβώς προηγούμενη κίνηση που είχε κάνει ο αντίπαλος. Αν προδώσει τότε η ΜΚΜ
εκδικείται και προδίδει με τη σειρά της ενώ αν συνεργαστεί συνεχίζει την τακτική
της συνεργασίας. Η προδοσία από τον αντίπαλο συγχωρείται μετά την πράξη
αντεκδίκησης και η ΜΚΜ συνεχίζει με συνεργατικές διαθέσεις.
33
Ρόμπερτ Άξελροντ, Η εξέλιξη της συνεργασίας, σειρά «Εξέλιξη και κοινωνικές Επιστήμες» εκδόσεις
Καστανιώτη, Αθήνα, 1998

24. 24
Για κάθε παρτίδα προβλέφθηκαν 200 ακριβώς κινήσεις. Στις 200 αυτές κινήσεις, η
καλύτερη επίδοση συνίσταται σε 600 πόντους (με τη συνεχή Συνεργασία) ενώ η
χειρότερη στους 200 πόντους (με τη συνεχή Προδοσία). Η ΜΚΜ στρατηγική
συγκέντρωσε περίπου 504 βαθμούς. Πολλοί διαφορετικοί κανόνες δοκιμάστηκαν
στο Δίλημμα όπως ο FRIEDMAN ο οποίος δε συγχωρεί ποτέ την προδοσία και
προδίδει μέχρι το τέλος του παιχνιδιού, ο κανόνας JOSS που προδίδει περιστασιακά
αποσκοπώντας στη συλλογή περισσότερων πόντων και ο ΔΥΟ ΣΟΥ ΚΑΙ ΜΙΑ ΜΟΥ ο
οποίος προδίδει μόνο μετά από δύο συνεχείς προδοσίες του αντιπάλου. Η επιτυχία
του ΜΚΜ έγκειται στο γεγονός ότι συνδυάζει τα χαρακτηριστικά: ευγένεια,
εκδικητικότητα, επιείκεια, διαφάνεια και αποκαλύπτει τις τέσσερις ιδιότητες που
την κάνουν να ξεχωρίζει:
 Αποφυγή άσκοπων συγκρούσεων (συνεργασία όσο ανταποκρίνεται ο
αντίπαλος)
 Δυναμική απάντηση στην απρόκλητη προδοσία
 Συγχώρεση μετά την απάντηση στην προδοτική κίνηση
 Σαφής συμπεριφορά ώστε να προσαρμοστεί ο αντίπαλος στο προτεινόμενο
μοντέλο
Η συνεργασία στην ομάδα μας και η εκτίμηση της έννοιας του co creation, ήταν
αυτή που μας έδωσε τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουμε την παρούσα εργασία
– πρόταση στα πλαίσια του Athens Co-Creation Branding Project.
Αυτό που προτείνει ο Ρόμπερτ Άξελροντ, και το οποίο εμείς κάναμε πράξη τόσο
μέσα στο εργαστήριο του co-creation branding project όσο και στην τελική μας
πρόταση για το branding της Αθήνας είναι η έννοια της συνεργασίας. Και φυσικά
δεν σταματάμε εδώ. Όλα όσα προτείνουμε παραπάνω είναι μια συναρπαστική αρχή
που πρέπει να μπει σε εφαρμογή. Ελπίζουμε να επανέλθουμε σύντομα με το
ανάλογο feedback για το project μας.

25. 25
TheSmartCityTeam:
 T. Androutsopoulos
http://www.linkedin.com/pub/theodore-androutsopoulos/16/469/67
 D. Giannibas
dgiannibas@gmail.com
 V. Kasviki
vkasviki1@gmail.com
 K. Kentrou
@kentrouk
 El. Michalaki
http://www.linkedin.com/pub/eleni-michalaki/23/644/75a
PANTEION UNIVERSITY OF SOCIAL AND POLITICAL SCIENCES
Department of Communication, Media and Culture
MA in Cultural Management
Course: Cultural Marketing and Communication
Course Instructor: Betty Tsakarestou, Assistant Professor and Head of
Advertising and Public Relations Lab
AthensCoCreation BrandingProject
Athens, June 2013