Дефицит внимания и/или синдром гиперактивности, пути решения проблемы

1. Ուշադրության Պակասի և/կամ
Գերակտիվության Համախտանիանիշ.
[ՈւՊԳՀ,]
ժամանակակից մոտեցումներ
բ.գ.թ., դոց. Հակոբյան Ա. Վ.
ԵՊԲՀ, նյարդաբանության ամբիոն
ք. Երևան, 27.11.2015

2. ՕՐԱԿԱՐԳ
Կոմորբիդ վիճակներ
Հիմնական հասկացություններ
ահմանումներ, չափանիշներ
Բուժման ուղիներ
Հիմնարար գիտական փաստեր

3. Ներածական
Դպրոց ընդունվելու նախաշեմին երեխայի դեմ ծառանում են
հետևյալ մարտահրավերները`
- հասակակիցների խմբում հանգիստ նստել սովորելը
- շրջապատող միջավայրի շեղող ազդակներին դիմակայելը
- ուսուցչին ուշադրությամբ հետևելը
- առաջադրանքների վրա կենտրոնանալը` անկախ
դրանց կարևորությունից կամ բարդության աստիճանից:
Նշված ունակությունների բացակայության կամ հարաբերական
անբավարարության հիմքում ընկած է ուշադրության պակասը:

4. Ներածական
• Նույնիսկ չափահաս տարիքում առաջին
անգամ ՈւՊԳՀ ախտորոշելը բարերար ազդեցություն
է թողնում տվյալ անձի վրա:
Չէ որ մանկությունից իր հետ չափահաս տարիք է բերել բազմաթիվ
բացասական զգացումներ, որոնք ցածր
ինքնագնահատականի պատճառ են դարձել:
• Իրազեկումը, նույնիսկ տասնյակ տարիներ հետո, զգալիորեն
ամրապնդում է ՈւՊԳՀ-ով չափահասի
ինքնավստահությունն ու օգնում նրան դիմակայելու մանկական
տարիներից ժառանգած խանգարման բացասական հետևանքները:
• Եվ քիչ չեն դեպքերը, երբ որոշակի դրական արդյունքների
հասնելուց հետո նրանք զայրույթով են լցվում այն մասնագետների
հանդեպ, ովքեր ժամանակին չեն ախտորոշել այդ խանգարումը և
այդպիսով անտեղի շատ տառապանքներ պատճառել:

5. Հիմնական հասկացություններ,
Սահմանումներ,
Ախտորոշման չափանիշներ

6. Հոգեկան գործառույթների դասակարգումը
(ՖՄԴ-ԵԴ, 2007)
Ընդհանուր կամ գլոբալ հոգեկան գործառույթներ
• գիտակցության
• կողմնորոշման
• մտավոր / ինտելեկտի
• ընդհանուր հոգեսոցիալական
• խառնվածքի և անձի
• էներգիայի և մղումների

7. Հոգեկան գործառույթների դասակարգումը
Հատուկ հոգեկան գործառույթներ
• ուշադրության
• հիշողության
• հոգեշարժողական
• հուզական/զգացմունքների
• ընկալման կամ պերցեպցիայի
• մտածողության
• բարձր մակարդակի իմացական
• լեզվի մտածողական
• հաշվելու
• բարդ շարժումների

8. Ուշադրության գործառույթներ [b140]
Պահանջվող ժամանակահատվածում արտաքին գրգռիչների կամ
ներքին ապրումների/փորձառության վրա կենտրոնանալու
հատուկ հոգեկան գործառույթներ են, որոնք միասնաբար
ապահովում են կենտրոնացում, իսկ անբավարարության
ժամանակ նկատվում է շեղում կամ ցրվածություն:
Ներառում են`
-պահել ուշադրությունը
-տեղափոխել ուշադրությունը
-խորացնել ուշադրությունը
-կիսել ուշադրությունը
Բացառում են`
-գիտակցության (b110);
-հիշողության (b144); հոգեշարժողական (b147);
-քնի (b134); կենսուժի և մղումային (b130);
-ընկալման (b156)

9. Ուշադրության տեսակները
b1400 Պահել / պահպանել ուշադրությունը
Հոգեկան գործառույթներ, որոնք ապահովում են
կենտրոնացում որոշակի պահանջվող ժամանակահատվածում:
b1401 Տեղափոխել ուշադրությունը
Հոգեկան գործառույթներ, որոնք թույլ են
տալիս վերակենտրոնացնել ուշադրությունը մի
գրգռիչից մյուսի վրա:
b1402 Ուշադրության խորասուզում
Հոգեկան գործառույթներ, որոնք թույլ են տալիս
կենտրոնանալ միաժամանակ 2 և ավելի գրգռիչների վրա:
b1403 Կիսել ուշադրությունը
Հոգեկան գործառույթներ, որոնք թույլ են տալիս 2 և
ավելի անձերի կենտրոնանալ միևնույն գրգռիչի վրա /օրինակ`
երեխան և խնամողը կենտրոնացած են խաղալիքի վրա/:

10. Ուշադրությունը որպես հոգեկան գործառույթ
Բառարանային սահմանումներ
Դա ժամանակի տվյալ պահին իրական կամ
մտային օբյեկտի (առարկա, պատկեր, իրադարձություն,
դատողություն, այլ) վրա սուբյեկտի գործունեության
կենտրոնացվածությունն է:
• Միտքը ինչ-որ բանին ֆիքսելու կարողությունը կամ
գործողությունը, մասնավորապես մանրակրկիտ լսելը կամ նայելը:
• Մանրակրկիտ մտածելու գործողությունը կամ կարողությունը՝
• - ինչ-որ բանի մասին,
• - ինչ-որ բան լսելու
• - ինչ-որ մեկին կամ ինչ-որ բանին նայելու
• Մանրակրկիտ մտածելը ինչ-որ բանի մասին
այնպես, որ կարողանա ունակ լինել գործելու այդ ուղղությամբ:

11. Ուշադրության դերն ու նշանակությունը
Դերը
Բազմափուլ բարդ և նուրբ (“փխրուն”) գործընթաց
է, որն արտացոլում է գործողության ֆունկցիոնալ
կառուցվածքի տարբեր օղակների
համաձայնեցվածությունը` ապահովելով ու կանխորոշելով
կատարման հաջողությունը (օրինակ` խնդրի լուծման
արագությունը և ճշգրտությունը):
Նշանակությունը
Ուշադրությունն այն առաջատար գործառույթն
է, որի վրա հիմնվում են մարդկային գործունեության
հիմնական տեսակները` ճանաչողական,
ուսումնառության, վարքագծային և սոցիալական: Եվ
զարմանալի չէ, որ ուշադրության
խանգարումները լինում են բազմաբնույթ և թողնում են
երկարատև հետևանքներ` էականորեն անդրադառնալով
անձի զարգացման վրա:

12. Ուշադրությունը և ուսուցումը
• Ուշադրությունը համարվում է ուսուցման կարողության
մասը, հետևաբար ուշադրության պակասը (ՈւՊ)
կարևոր տեղ է զբաղեցնում ուսուցման անկարողության
շարքում: ՈւՊԳՀը կարող է հանդես գալ
և՛ որպես առաջնային «ուսուցման անկարողություն»,
և՛ որպես ուսուցման այլ խանգարումների հետ զուգակցված
վիճակ:
• Ուսուցման դժվարությունը /անկարողությունը
բնութագրվում է որպես իմացական
“կարողության”, իսկ ՈւՊ-ը` իմացական “ոճի” պակաս
(դեֆիցիտ):

13. Ուշադրության տեսակները
“Ակամա” ուշադրություն
• Ամենապարզ և գենետիկորեն ամենավաղ
դրսևորվող տեսակն է:
• Ունի պասիվ բնույթ, քանի որ գործարկվում է
(“պարտադրվում է” սուբյեկտին) արտաքին,
այսինքն` սուբյեկտի գործունեության
նպատակներից դուրս, իրադարձություններով:
• Դրա ֆիզիոլոգիական արտահայտությունը
բոլորիս հայտնի “կողմնորոշման” ռեակցիան է:

14. Ուշադրության տեսակները
“Կամային” ուշադրություն
• Սուբյեկտի գործունեությունն իրականանում է
գիտակցված նպատակների շրջանակում և
պահանջում է կամային ջանքեր:
• Ունի ակտիվ բնույթ, բարդ կառուցվածք`
պայմանավորված սոցիալական միջավայրում
ձևավորված վարքի և հաղորդակցման
կազմակերպման եղանակներով:
• Իր ծագումով պարտական է աշխատանքային
(այդ թվում` խաղային, ուսումնառության)
գործունեությանը:

15. Ուշադրության տեսակները
“Հետկամային” (“հետքային”) ուշադրություն
• Գիտատեխնիկական առաջընթացի պայմաններում
գերիշխող ավտոմատացման և “գործողություններից դեպի
օպերացիաներ” ուղղվածության շնորհիվ մարդու
գործունեության օպերացիոնալ-տեխնիկական
բնութագրիչների հետագա զարգացման, ինչպես նաև
շարժառիթների ամբողջության մեջ հնարավոր
փոփոխությունների (“շարժառիթից դեպի նպատակ”)
հետևանքով հնարավոր է այսպես կոչված “հետկամային”
ուշադրության ձևավորում:
• Այս պարագայում պահպանվում է կոնկրետ նպատակներին
ուղղված գործունեությունը, սակայն դրա
կատարումի չի պահանջում “ուշադրության կենտրոնացման”
հատուկ մտային ջանքեր:
• Գործունեության դադարեցումը կարող է լինել հետևանք
միայն հոգնածության և
օրգանիզմի ռեսուրսների հյուծվածության:

16. Ուշադրության բաղադրիչները
1-ին փուլ - «պլանավորում»
2-րդ փուլ - «ընտրություն»
3-րդ փուլ - «արգելակում»
4-րդ փուլ - «շարունակականություն»
5-րդ փուլ - «հսկողություն»

17. Ուշադրության փուլերը և դրանց ազդեցությունը ճանաչողական-
ուսումնական գործընթացի վրա
Փուլ Դերը նորմայում Խանգարում
Պլանավորում ռեֆլեքսիա կոգնիտիվ
մղումայնություն
Ընտրություն
(սելեկցիա)
զգոնություն և ցայտունության
ընկալում/գիտակցում
ցայտունության վատ ընկալում
պատահական կամ դեպքից-
դեպք ուսուցում
Արգելակում
(ինհիբիցիա)
ցրվածության դեմ հակազդում
ուշադրության շեղման հանդեպ
դիմացկունություն
ցրվածություն
Շարունակա-
կանություն
կայուն մտային ջանքեր անկայունություն
մտավոր հոգնածություն
կատարողական
անկայունություն կամ
անհաստատունություն
Հսկողություն
(մոնիտորինգ)
սխալների ընթացիկ
հայտնաբերում-ուղղում
որակի վերահսկման
բացակայություն

18. Ուշադրության փուլերը և դրանց ազդեցությունը վարքագծային-
սոցիալական գործընթացի վրա
Փուլ Դերը նորմայում Խանգարում
Պլանավորում հաջորդականության
կանխատեսում
վարքային դատողության
պակաս
աննպատակ գործողություն
Ընտրություն
(սելեկցիա)
գործողության
ընտրություն
մոլորվածություն
պատահական, ինչպես
պատահի,անկարգ ձևով
վարքային պատասխան
Արգելակում
(ինհիբիցիա)
վարքագծային-
շարժողական
արգելակում
ապարգելակում և
գերակտիվություն
Շարունակա-
կանություն
վարքագծային-հուզական
(աֆեկտիվ)
կայունացում
անկանխատեսելի վարքագիծ
հուզական անկայունություն

19. Սահմանում
«Ուշադրության պակասի և գերակտիվության
համախտանիշը» (ՈւՊԳՀ) երեխաների և
դեռահասների շրջանում հանդիպող իմացական և
վարքագծի խանգարումների
խմբային անվանումն է:

20. ՈւՊԳՀ-ի տարածվածությունը
Տատանվում է լայն տիրույթում` 1 - 10%, և կախված է
ախտորոշման չափանիշներից:
ԱՄՆ (CDC, 2011)` 4 – 17տ. տիրույթում երեխաների և
դեռահասների 11%-ը ունի ՈւՊԳՀ:

21. ՈւՊԳՀ-ի տարածվածությունը
0% 5% 10%
Нидерланды
США: Взрослые
США
Швейцария
Канада
Пуэрто-Рико
Германия
DSM-IV
DSM-III-R
DSM-III
ICD-10
Ирландия
Новая Зеландия
Великобритания
Испания
США
Бразилия
© R.A. Barkley, 2006

22. ՈւՊԳՀ –ի նյարդաբանական բնութագիրը
Նեյրոֆիզիոլոգների բնորոշմամբ`
ՈւՊԳՀ-ը պայմանավորված է երեխայի հոգեկան
աշխարհը ձևավորող ԿՆՀ-ի առաջնային ֆունկցիոնալ
անբավարարությամբ, որի հիմքում ընկած է
գլխուղեղի ենթակեղևային կառուցվածքների եվ
ֆրոնտալ բլթերի վնասումը կամ անհասությունը /
թերզարգացումը:

23. ՍՈՎՈՐՈԲԱՐ ՄԱՆԿԱԿԱՆ ԵՎ ԴԵՌԱՀԱՍՈՒԹՅԱՆ
ՏԱՐԻՔՈՒՄ ՍԿՍՎՈՂ ՎԱՐՔԱՅԻՆ ԵՎ ՀՈՒԶԱԿԱՆ
ԽԱՆԳԱՐՈՒՄՆԵՐ (F90–F98)
F 90 Գերշարժումային (հիպերկինետիկ) խանգարումներ
F 90.0 Ուշադրության և ակտիվության խանգարումներ
- Ուշադրության պակասի խանգարում՝ զուգակցված գերակտիվության հետ
- Ուշադրության պակասի և գերակտիվության խանգարում
- Ուշադրության պակասի համախտանիշ՝ զուգակ. գերակտիվության հետ
F 90.1 Վարքի գերշարժումային (հիպերկինետիկ) խանգարում
F 90.8 Գերշարժումային այլ խանգարումներ
F 90. 9 Գերշարժումային խանգարում՝ չճշտված

24. ՈւՊԳՀ ախտորոշման չափանիշները`
ըստ DSM 5-ի (2013թ. լրամշակված)
Անուշադրություն
Ստորև թվարկված “անուշադրության” 9 նշաններից
6-ը (կամ ավելին) նկատվում են առնվազն 6 ամսվա
ընթացքում և արտահայտված են այն
չափով, որ բացասաբար են անդրադառնում երեխայի
հարմարողական վարքի վրա
և չեն համապատասխանում ակնկալվող զարգացման
տարիքային մակարդակին:

25. 1.Հաճախ չի կարողանում ուշադրությունը կենտրոնացնել
մանրուքների վրա կամ անփութության պատճառով սխալներ է
կատարում դպրոցում, աշխատանքի կամ այլ բնույթի գործունեության
ժամանակ:
2.Հաճախ դժվարությամբ է պահպանում ուշադրությունը
առաջադրանքի կամ խաղի ընթացքում:
3.Հետը զրուցելիս հաճախ թվում է, որ չի լսում:
4.Հաճախ չի հետևում ցուցումներին՝
անավարտ թողնելով դպրոցական կամ տնային
աշխատանքը, թերի կատարելով պարտականությունները (սա
ընդդիմացող վարքի կամ առաջադրանքը չհասկանալու հետևանք չէ):
5.Հաճախ դժվարանում է կազմակերպել իր գործունեությունը կամ
առաջադրանքի կատարումը:
6.Չի սիրում և հաճախ խուսափում է նախապես պլանավորվող և
երկարատև մտավոր լարվածություն պահանջող տնային կամ
դպրոցական աշխատանքներից, կամ էլ դժկամությամբ է
ներգրավվում:
7.Հաճախ է կորցնում առաջադրանքի կատարման համար
անհրաժեշտ իրերը (օրինակ՝ խաղալիքներ, գրելու պարագաներ,
գրքեր):
8.Հեշտությամբ շեղվում է արտաքին ազդակներից:
9.Առօրյայում մոռացկոտ է:

26. Գերակտիվություն- Մղումայնություն
(մղումային վարք)
Ստորև թվարկված “գերակտիվությանմղումայնության” 9 նշաններից 6-ը
(կամ ավելին) նկատվում են առնվազն 6 ամսվա ընթացքում և
արտահայտված են այն չափով, որ բացասաբար են անդրադառնում երեխայի
հարմարողական վարքի վրա և չեն համապատասխանում ակնկալվող
զարգացման տարիքային մակարդակին:

27. 1.Հաճախ ձեռքերով և ոտքերով կատարում է անհանգիստ
շարժումներ կամ նստած տեղում շուռ ու մուռ է գալիս:
2.Դասարանում կամ այն
իրավիճակներում, որտեղ պահանջվում է նստած մնալ,
հաճախ լքում է իր տեղը:
3.Հաճախ վազվզում կամ մագլցում է ոչ համարժեք
իրավիճակներում (իսկ դեռահասը կամ չափահասը ունենում է
անհանգստության զգացում):
4.Հաճախ չի կարողանում լուռ և հանգիստ մնալ խաղերի կամ
ազատ ժամանցի ընթացքում:
5.Հաճախ շարժվում է առանց դադար առնելու, կարծես
«շարժիչը միացրած լինի»:
6.Հաճախ չափազանց շատախոս է:
7.Հաճախ արագ պատասխանում է՝ չսպասելով մինչև հարցի
ավարտը:
8.Հաճախ չի սպասում իր հերթին:
9.Հաճախ ընդհատում է մյուսներին կամ միջամտում
է ուրիշի գործերին (խոսակցությանը, խաղին):

28. Պարտադիր պայմաններ`
1. Խանգարման պատճառ հանդիսացող «գերակտիվության-մղումային
վարքի» կամ «անուշադրության» որոշ ախտանիշներ առկա են մինչև 7տ:
2. Ավագ հասակի երեխաների և երիտասարդների պարագայում հաշվի է
առնվում ախտանիշների առկայությունը > 12 տ. հասակում:
>16 տ. դեռահասների պարագայում և ավելի ավագ տարիքում բավական է 5
ախտանիշի առկայությունը:
3. Առկա ախտանիշների պատճառով խանգարման որոշ դրսևորումներ
նկատվում են երկու կամ ավելի վայրերում (օրինակ` դպրոց, տուն, այլ):
գՊետք է առկա լինեն սոցիալական, ուսումնական կամ
մասնագիտական ոլորտում անձի գործառնության խանգարման ակնհայտ
ապացույցներ:
4. Ախտանիշները չեն հանդիպում ինչպես ծանր հոգեկան (ԶՊԽ, շիզոֆրենիա
այլ փսիխոտիկ խանգարումներ), այնպես էլ
հոգեկան մյուս խանգարումների (օրինակ` մտավոր հետամնացություն,
տրամադրության, տագնապային կամ անձի խանգարում) ժամանակ:
5. Միաժամանակ անհրաժեշտ է հաշվի առնել տվյալ տարիքի զարգացման և
հարմարողական վարքի առանձնահատկությունները:
6. Ախտանիշները արտահայտվածությունը ժամանակի ընթացքում կարող է
նվազել, որոշ ախտանիշներ կարող են լրիվ վերանալ:
Գնահատվում է որպես մասնակի ռեմիսիա, եթե նման վիճակը պահպանվել է
նախորդող 6 ամսվա ընթացքում :

29. Moss Attention Rating Scale (MARS)
Բաղկացած է 22 հարցից, որոնցից յուրաքանչյուրի համար
կիրառելի է պատասխանների 5-աստիճան Լայկերտի տիպի
սանդղակ, որն արտացոլում է անձի ուշադրությունն
արտացոլող վարքագծի դրսևորման տարբեր աստիճաններ:
1 = Definitely false
2 = False, for the most part
3 = Sometimes true, sometimes false
4 = True, for the most part
5 = Definitely true

30. 22 հարց
1. ________ Is restless or fidgety when unoccupied
2. ________ Sustains conversation without interjecting irrelevant or off-topic comments
3. ________ Persists at a task or conversation for several minutes without stopping or “drifting off”
4. ________ Stops performing a task when given something else to do or to think about
5. ________ Misses materials needed for tasks even though they are within sight and reach
6. ________ Performance is best early in the day or after a rest
7. ________ Initiates communication with others
8. ________ Fails to return to a task after an interruption unless prompted to do so
9. ________ Looks toward people approaching
10. ________ Persists with an activity or response after being told to stop
11. ________ Has no difficulty stopping one task or step in order to begin the next one
12. ________ Attends to nearby conversations rather than the current task or conversation
13. ________ Tends not to initiate tasks which are within his/her capabilities
14. ________ Speed or accuracy deteriorates over several minutes on a task, but improves after a brea
15. ________ Performance of comparable activities is inconsistent from one day to the next
16. ________ Fails to notice situations affecting current performance, e.g., wheelchair hitting
17. ________ Perseverates on previous topics of conversation or previous actions
18. ________ Detects errors in his/ her own performance
19. ________ Initiates activity (whether appropriate or not) without cuing
20. ________ Reacts to objects being directed toward him /her
21. ________ Performs better on tasks when directions are given slowly
22. ________ Begins to touch or manipulate nearby objects not related to task

31. MARS
- Այդպիսով, միավորների
ընդհանուր քանակը կարող է
տատանվել 22-110 տիրույթում:
- Որքան բարձր է ընդհ. միավորը,
այնքան լավ է ուշադրությունը:
1 6
2 0
3 0
4 6
5 6
6 6
7 0
8 6
9 0
10 6
11 0
12 6
13 6
14 6
15 6
16 6
17 6
18 0
19 0
20 0
21 6
22 6
MARS Total Raw Score 84
Average MARS Item Score 3.82
Factor 1 (Restlessness/Distractibility) Score 6.00
Factor 2 (Initiation) Score 2.00
Factor 3 (Consistent/Sustained Attention) Score 6.00

32. ՈւՊԳԽ-ի ծանրության աստիճաններ`
b140.1 Թեթև աստիճան
Ախտորոշումը հաստատող ախտանիշների նվազագույն
թվաքանակ (n=6) կամ 1-2-ով ավելի: Անկայուն ուշադրություն:
• Արտաքին ազդակներից հեշտությամբ է շեղվում, սակայն
կարողանում է վերադառնալ իր գործունեությանը:
• Երեխայի գործառնության աննշան խանգարում տանը, դպրոցում,
հասարակական վայրում:

33. b140.2 Միջին ծանրության
Խանգարումը / ախտանիշները տատանվում են “թեթև” և
“ծանր” աստիճանների միջակայքում:
• Ուշադրության պակասի պատճառով անընդհատ և շոշափելի խնդիրներ
(օրինակ՝ չունենալ ընկերներ, սովորելու զգալի դժվարացում, հիշեցման կարիք) են ա
ռաջանում դպրոցում, տանը և/կամ սոցիալական միջավայրում:
• Առաջադիմությունը միջինից ցածր է: Պետք է հուշել առօրյա կյանքում անհրաժեշ
տ առաջադրանքները ավարտելու համար, որի համար ավելի երկար ժամանակ է
ծախսվում:
• Համապատասխան թիրախային միջավայրում դժվարությամբ է գիտակցում կամ
ուշադրություն դարձնում իր կարիքներին, դժվարությամբ է ինքնուրույն կողմնոր
ոշվում հասարակության մեջ, աշխատանքում, դպրոցում կամ առօրյա կյանքում (
դժվարությամբ է հարմարվում դպրոցին, և այլոց օգնության կարիքն ունի ուսման
ժամանակ, չի կարողանում գործել ինքնուրույն, անընդհատ այլ մարդկանց նախա
զգուշացման կամ օգնության կարիք ունի առօրյա գործողություններ կատարելիս
և սովորաբար չի կարողանում ավարտին հասցնել անգամ երկար ժամանակ տրա
մադրելիս):

34. b140.3 Ծանր աստիճան
Առկա են գրեթե բոլոր ախտանիշները կամ դրանց ճնշող մասը,
կամ առկա ախտանիշների մեծ մասն արտահայտված է ծանր,
կամ առկա ախտանիշները զգալի բացասական ազդեցություն
են թողնում երեխայի/դեռահասի գործունեության վրա տանը,
դպրոցում, աշխատավայրում և/կամ հասարակական վայրում
• անգամ այլ անձի օգնությամբ մեծ դժվարությամբ է ընկալում
պարզ ինֆորմացիա, որևէ բան սովորում կամ աշխատանքայ
ին գործողություն կատարում;
• գրեթե չի կարողանում առօրյա գործողություններ ճիշտ կատ
արել բազմակի նախագուշացումներից կամ կրկնելուց հետո;
• մեծ դժվարությամբ է կողմնորոշվում միջավայրում;
• գրեթե չի գիտակցում իր կարիքները; կողմնորոշումը
զգալիորեն տուժած է:

35. b140.4 Խիստ ծանր աստիճան
• Գրեթե ոչնչի վրա ուշադրություն չի դարձնում,
դժվարությամբ է ընկալում պարզ արտաքին ազդակները և
անգամ չի կարողանում ինքնուրույն գործել գրեթե բոլոր
ոլորտներում (անհնար է դպրոցում սովորելը և
աշխատանքային գործունեության տարրերի ուսուցանումը;
• մեծ դժվարությամբ է սովորում կամ աշխատում մյուսների
օգնությամբ;
• չի կարողանում նույնիսկ առօրյա պարզ նպատակային
գործողություններ կատարել՝ անգամ բազմակի
կրկնությունից հետո;
• չի կողմնորոշվում):

36. ՈւՊԳՀ ախտանիշների էությունը
Պայմանավորված է կատարողականության սխալով, քան
ինֆորմացիայի սխալ մուտքագրումով (ընկալմամբ):
Դա ոչ այնքան տվյալ անձի չիմացությունն է, թե ինչ անել, այլ
այն, որ նա չի կարողանում անել այն, ինչ հաստատ գիտի:
Հետևաբար սա ավելի շատ անհաստատունության կամ
անկայունության, քան թե անկարողության խնդիր է:
Նույնիսկ հարմարվելու ունակության հարցում ցայտուն է այն
տարբերությունը, որ գոյություն ունի հմտության
տիրապետման և այդ հմտությունը արդյունավետ
օգտագործելու միջև:

37. Վաղ հայտնաբերում և ուղեգրում
• Ուսումը դպրոցահասակ երեխայի առօրյա կյանքի կարևոր
բաղկացուցիչն է, իսկ դպրոցական միջավայրը կարելի է
դիտել որպես երեխայի հոգեբանական առողջության
ամրապնդման և, միաժամանակ, հնարավոր խանգարման
թատերաբեմ:
• Ուշադրության պակասով պայմանավորված ցածր
ուսումնական առաջադիմությունը անպայմանորեն
հարուցում է բազմաթիվ հույզեր (սթրես)` ինչպես ծնողների,
այնպես էլ երեխաների համար:
• Այդ իսկ պատճառով վաղ հայտնաբերումը և
համապատասխան ուղեգրումը ձեռք են բերում կարևոր
նշանակություն

38. Կանխատեսում
Անձի խանգարումներ, հակասոցիալական վարք
Գողություն
Ալկոհոլիզմ
Թմրանյութերի օգտագործում
Անկանոն սեռական կապեր

39. Հիմնարար
գիտական փաստեր

40. ՈւՊԳՀ-ի պատճառները
Нарушение мозгового
кровотока
внутриутробное
и в родах
Свинец
Курение мамы
Перинатальная травма
Другие причины
Генетические
влияния
Joel Nigg (2006)

41. Նյարդակառուցվածքային փոփոխությունների
փաստեր - 1
Պատմական –նկարագրական
1845 г. – H. Hoffman-ի պատմությունը «անդադար Ֆիլի» մասին:
1902 г. – G.F. Still-ը 43 դեպքերի վերլուծություն. ՈւՊԳՀ-ի վարքի
դրսևորումները կապված են ոչ թե դաստիարակության բացթողումների,
այլ ժառանգական դեֆեկտի և ծննդաբերական վնասվածքների հետ:
1917-18 гг. – Էկոնոմոյի էնցեֆալիտի համաճարակ. դիտարկված վարքի
խանգարումները պայմանավորեցին գլխուղեղի բորբոքային
ախտահարմամբ:
1938 г. – P.M. Lewin-ը պրիմատների ճակատային բլթի ախտահարման
արդյունքում ստացավ գերակտիվություն, իսկ հետագայում դա
հաստատեց ԿՆՀ-ի օրգանական ախտահարմամբ 279 երեխաների մոտ:
1950-60 гг. – Առաջ քաշվեց “Նվազագույն ուղեղային դիսֆունկցիայով”
պայմանավորված գերակտիվության դրսևորումները երեխաների մոտ (S.R.
Paine, 1963; R.J. Schain, 1968):

42. Նյարդակառուցվածքային փոփոխությունների
փաստեր - 2
Ժամանակակից տեխնոլոգիական
1990 гг. – Առաջին անգամ ՊԷՏ-ի միջոցով հաստատվեց
նեյրոմետաբոլիզմի խանգարումները ՈւՊԳՀ-ի ժամանակ:
1990 гг. - ՈւՊԳՀ-ի բարձր ժառանգական
պայմանավորվածություն կամ դետերմինացիա
(DAT1 և DRD4 գեների պոլիմորֆիզմ):
2006 г. – ՊԷՏ, ՄՌՏ, ՄՖԷԿՏ/SPECT հաստատվել են գլխուղեղի
կառուցվածքների փոփոխություններ և ուղեղային
ֆունկցիաների խանգարումներ:
2006 г.– Մոլեկուլային գենետիկայի մեթոդներով ՈւՊԳՀ-ով
անձանց մոտ հայտնաբերվել են DBH և DRD5 գեների և
քրոմոսոմների մի շարք տեղամասերի (օրինակ` 16p13)
շեղումներ:

43. Սննդային որոշ նյութերի դերը
ՈւՊԳՀ-ի բուժման համար
Այն բանից հետո, երբ հրապարակվեց տվյալներ (Mitchell EA, et
al. Clin Pediatr (Phila), 1987;26(8):406–11)
ՈւՊԳՀ-ով երեխաների պլազմայում և էրիթրոցիտներում երկար
շղթայով բազմաչհագեցած ճարպաթթուների (PUFAs) ցածր
խտության մասին, խթանվեցին սննդի մեջ PUFA-հավելումների
կիրառման ուղղված ուսումնասիրությունները`
- ինչպես ոգևորող կլինիկական արդյունքներով
(Richardson AJ, et al. Pediatrics. 2005;115(5):1360-1366;
Johnson M, et al. J Atten Disord. 2009;12(5):394–401).
- այնպես էլ չհաստատող փաստերով
(Voigt RG, et al . J Pediatr. 2001;139(2):189–196).

44. Ω-3/6 Fatty Acids, Methylphenidate, and
Combined ADHD Therapy
AAP grand rounds June 2014, VOLUME 31 / ISSUE 6
Source: Barragan E, Breuer D, Dopfner M. Efficacy and safety of omega-3/6 fatty acids, methylphenidate, and a combined treatment in
children with ADHD [published online ahead of print January 24, 2014].
Կատարվել է 6-12տ. նոր ախտորոշված ՈւՊԳՀ-ով երեխաների մոտ հետևյալ
բաղադրիչների արդյունավետության համեմատական ուսումնասիրություն
- Միայն ω-3/6 ճարպաթթուներով (558 mg ω-3 eicosapentaenoic acid (EPA), 174
mg ω-3 docosahexaenoic acid (DHA), and 60 mg ω-6 gamma-linolenic acid
(GLA) օրական):
- Միայն երկար ազդեցությամբ Մեթիլֆենիդատ (MPH) (սկզբնական
փուլում 0.3 մգ/կգ /օրը, հետագայում` 2 շաբաթ անց ավելացնելով մինչև 0.5
մգ/կգ /օրը և հասցնելով առավելագույնի` 1 մգ/կգ /օրը):
- ω-3/6 և MPH-ի զուգակցում:
գԱրդյունավետության կլինիկական գնահատումն իրականացվել է սկզբում, 1,
3, 6 և 12 ամիս անց` կիրառելով ADHD Rating Scale և Clinical Global Impressions-
Severity Scale (CGI-S), լրացված ծնող և կլինիցիստի կողմից:
Եզրակացություն- ω-3/6 ճարպաթթուները արդյունավետությամբ քիչ զիջում
են MPH-ին, սակայն չունեն կողմնակի ազդեցություններ: Զուգակցված
օգտագործումից նվազել են կողմնակի ազդեցությունները:

45. Meta-analysis of LCPUFA Supplementation of Infant
Formula and Visual Acuity /RCTs/
2013Ã.
- Child Study Center and Department of Psychiatry, Yale University, New Haven, Connecticut;
- Department of Pediatrics, Children’s Hospital of Michigan, Detroit, Michigan
Մետա-անալիզը ցույց է տվել կրծքահասակ երեխայի սննդին / ֆորմուլային LC-
PUFA հավելման ավելացման արդյունքում կյանքի առաջին տարում տեսողության
սրության զգալի լավացում:
Հետագա հետազոտությունները պետք է ապացուցեն արդյոք նույն արդյունքը կարող
ենք ակնկալել 1 տ-ից հետո:

46. Long chain polyunsaturated fatty acids are required
for efficient neurotransmission in C. elegans
Journal of Cell Science 116, 4965-4975 © 2003 The Company of Biologists Ltd
• Նեյրոնային և ցանցենու ակտիվությունը մեծապես կախված են LCPUFA-
ից (Lauritzen et al., 2001; Martinez et al., 2000; Meloni et al., 2002):
• Վաղ հասակի երեխայի ճանաչողության զարգացման համար
պահանջվում է AA և DHA (e.g. Anderson et al., 1999; Helland et al.,
2003; Willatts et al., 1998):
• Կրծքի կաթը պարունակում է AA և DHA, որոնք պատասխանատու են
ճանաչողության զարգացման համար, մինչդեռ
ֆորմուլան` չի պարունակում այդ ճարպաթթուները:
• Դեղաբանական և էլ.ֆիզ. մեթոդներով ապացուցվել է, որ LC-
PUFA պաշարների հյուծումը նվազեցնում է
նեյյրոտրանսմիսիան, որը վկայում է LC-PUFA-ի ուղղակի
ազդեցությունը նևրոնների վրա` վնասելով միջնեյրոնային
հաղորդակցությունը:
• Վերջինս զգալի բացասական ազդեցություն կարող է ունենալ
ճանաչողության և հիշողության վրա, որով էլ պայմանավորված է
հոգեշարժողական զարգացման հապաղումը LCPUFA-ի
նյութափոխանակության խանգարման ժամանակ (Martinez et al.,
2000; Meloni et al., 2002):

47. The effect of alpha-linolenic acid /ALA/ supplementation on
ADHD symptoms in children: a RCT, double-blinded
Frontiers in Human Science, 2014
ՈւՊԳՀ-ը հիմնականում բուժել են մեթիլֆենիդատով,
մինչդեռ որպես ամենահաճախ հանդիպող այս նյարդազարգացողական
խանգարումը կարիք ունի նոր` այլընտրանքային բուժման, որպեսզի լինի
ֆիզիոլոգիական և անվնաս:
Երկար շղթայով ձկան յուղի հիմքի վրա օմեգա-3 ճարպաթթուները ավելի
ուսումնասիրված են ՈւՊԳՀ-ի պարագայում, քան
բուսական յուղի հիմքի վրա միջին երկարությամբ շղթայով ALA-ն:
ՈւՊԳՀ-ով չբուժված 6-16տ. 40 երեխա պատահական բաշխմամբ ստացել
են օրական 2 յուղ, որը պարունակել է 1գ ALA կամ միայն պլացեբո, տևողություն`
8 ամիս:
Բուժումից առաջ և հետո երեխաները գնահատվել են Conners-ի
և DSM հարցաշարերով:
Եզրակացություն- Դինամիկայում նշանակալից տարբերություն չի գրանցվել
բուժման արդյուքում: Անհրաժեշտ է փորձարկել մեծ
դեղաչափերը, տևողությունը և ներմուծման նոր ուղի կիրառել:

48. High-dose EPA/DHA concentrates on plasma phospholipids and
behavior in children with ADHD
Nutrition Journal 2007, 6:16
Պիլոտ հետազոտություն. բարձր` 16.2գ դոզայով EPA
(eicosapentaenoic acid) և DHA (docosahexaenoic acid) հավելումների / g
EPA/DHA/ ազդեցությունը պլազմայի ֆոսֆոլիպիդների և ՈւՊԳՀ-
ով (առաջնային անուշադրությամբ և կոմբինացված) երեխաների վարքի
վրա:
Հոգեբույժը կույր ձևով (հավելման ընդունման փաստից և դոզայից
անտեղյակ) արձանագրել է վարքի խանգարումների (անուշադրության,
գերակտիվության, հակառակվող/դևիանտ վարքագծի) զգալի լավացում:
Եզրակացություն - Բարձր դոզայով EPA/DHA սննդային հավելումը կարող է
լավացնել ՈւՊԳՀ-ով երեխաների վարքը:

49. Կոմորբիդ վիՃակներ

50. 9 զուգակցված խանգարումներ
Դեպրեսիա
Տագնապ
ՕԿԽ
Հակառակվող-ընդդիմացող խանգարում
Երկբևեռ խանգարում
Ուսուցման անկարողություն
Զգայական մշակման խսնգսրում
Աուտիզմի տիրույթի խանգարումներ
Տուրետի համախտանիշ

51. A Comparison of Comorbidity and Psychological
Outcomes in Children and Adolescents with
Psychiatry Investig 2011;8:95-101
• Դեռահասների մոտ կոմորբիդային ծանրաբեռնվածությունն
նշանակալիորեն ավելի բարձր է, քան երեխաների մոտ:
• Հատկապես դա վերաբերում է վարքի և տրամադրության
խանգարումներին:

52. Disparities in Identification of Comorbid Diagnoses
in Children With ADHD
Clin Pediatr (Phila). 2015 April ; 54(4): 376–381
• ՈւՊԳՀ-ով դպրոցականների կրթության կազմակերպումը և դեղորայքային
բուժումը գրեթե չեն տարբերվում` անկախ գնահատումից:
• Սակայն այն երեխաները, որոնք ենթարկվել են համապարփակ գնահատման,
նրանց մոտ ավելի լավ են հայտնաբերվում առաջադիմության, վարքագծի և
սոցիալական հետևանքների վրա ներազդող կոմորբիդ վիճակները և, հետևաբար,
ակնկալվում են ավելի լավ արդյունքներ:

53. Բուժման ուղիներ

54. The pharmacological and non-pharmacological
treatment of ADHD
a systematic review and meta-analysis of RCTs
Catalá-López et al. Systematic Reviews (2015) 4:19
Դեղորայքային
Խթանիչներ
methylphenidate, dexmethylphenidate, dexamfetamine/dextroamfetamine, mixed
amphetamine salts, lisdexamfetamine.
Ոչ-խթանիչ դեղեր
atomoxetine, guanfacine, clonidine.
Այլ՝ ապացուցողական բազա չունեցողներ
խթանիչ (modafinil)
հակադեպրեսանտ (bupropion, venlafaxine, reboxetine, desipramine,
imipramine, nortriptyline, clomipramine, amitriptyline).

55. • Հոգեբանական միջամտություններ
Վարքագծային: Արմատացած վարքագծերի փոփոխում (ցանկալիի
ուժեղացում, անցանկալիի թուլացում),՝ հիմնվելով սոցիալական
ուսուցման սկզբունքների և ուսուցման մյուս տեսությունների: Ներառում
են՝ արտակարգ իրավիճակների մենեջմենթ, վարքագծային թերապիա
միջնորդների՝ ուսուցչի և ծնողի միջոցով, կոգնիտիվ-վարքագծային
թերապիա (պրոբլեմի լուծման ստրատեգիաներ,
բանավոր ցուցումներ ինքն իրեն,
սոցիալական հմտությունների ուսուցում): Երկար է տևում, կարելի է
բաժանել փուլերի:
Կոգնիտիվ թերապիա: Հարմարեցված ծրագրով աշխատանքային
հիշողության մարզում՝ հաշվի առնելով ՈւՊԳՀ-ի ժամանակ տուժած
նյարդահոգեբանական պրոցեսները: Կարող են մասնակցել
միջնորդները՝ ուսուցիչը, ծնողը:
Նյարդաբանական հետադարձ կապ: Գլխուղեղի աշխատանքի
տեսապատկերման միջոցով սովորեցնում են ՛՛սրել՛՛ /
ուժեղացնել ուշադրությունը և զսպել մղումները: Օգտագործում են ԷԷԳ,
վիդեո խաղեր կամ ձայներ: Փորձերի և սխալների մեթոդով
երեխան սովորում է վերահսկել ուղեղի աշխատանքը: Ծնողները ևս
ընդգրկվում են:
A priori, հոգեբանական ներազդման տևողությունը պետք է համընկնի
դեղորայքային բուժման կուրսերի միջև ընկած
ընդհատումներին (e.g. առնվազն 3-12 շաբաթ սկզբնական կարճաժամկետ
բուժման դեպքում, միջին տևողության դեպքում՝ 24
շաբաթ, իսկ երկարատև բուժման դեպքում՝ 48 շաբաթ):

56. ИГРОВЫЕ ФОРМЫ НЕЙРОБИОУПРАВЛЕНИЯ
ПРИ СДВГ
управляющий сигнал пороговое значение
М.Б.Штарк, 2006
ГУ НИИ молекулярной биологии и биофизики СО РАМН, Новосибирск, Россия

57. Complementary and alternative medicine
Սննդակարգային՝
i. ,Քիչ սննդամթերքներե մոտեցում կա օլիգոանտիգենային
սննդակարգի օգտակարության մասին
(բացառում են սննդային գերզգայունության հնարավորությունը):
ii. Արհեստական գունանյութերի էլիմինացիա երեխայի
սննդակարգից (e.g. azo dyes, tartrazine, carmoisine, sunset yellow, brilliant
blue, indigotine, allura red, quinoline yellow or ponceau 4R):
iii. Այլ սննդակարգային միջամտություններ:
Հավելյալ / լրացուցիչ միջոցներ՝
i. Polyunsaturated fatty acids (PUFA , e.g. omega-3 and omega-6 fatty acids).
ii. Վիտամիններ (e.g. B6, B9, B12, C, պոլիվիատամին):
iii. Հանքանյութեր (e.g. Mg, Zn, Fe, Ca):
iv. Ամինաթթուներ (e.g. Ացետիլ-L-կառնիտին, ԳԱԿԹ, գլիցին, L-թիրոզին):
v. Բուսական (e.g. Ginkgo Biloba, Ginseng, St John’s Wort/Hypericum perforatum,
Valerian).:
vi. Հոմեոպաթիկ բուժում:
vii. Այլ հավելումներ:
Մտքի և մարմնի կազդուրում
i. Մերսում, խիրոպրակտիկա, օստեոպաթիկ մանիպուլյացիա, յոգա,
մեդիտացիա, Տայ Չի, այլ:

58. Դեղորայքային զինանոցի համալրում
• 1957 – Ռիտալին (մեթիլֆենիդատ)
• 1975 – Պիմոլին (ցիլերտ)
• 1990 – Ադերոլ (ամֆետամին)
• 2003 – Ստրատերա (ատոմօքսետին)` առաջին ոչ խթանիչ
դեղը մեծիև երեխայի համար Eli Lilly ֆիրմայից: Այն
“նորէպինեֆրինի ընտրողական հետհափշտակման
արգելակիչ է” (SNRIs), որի շնորհիվ նորէպինեֆրինը`
կարգավորելով վարքի վերահսկումը հանձինս
գերակտիվության և մղումայնության նվազեցմանը և
ուշադրության կենտրոնացման լավացմանը:
• 2006 – Ալերտեկ, Մոդավիգիլ (մոդաֆինիլ)` սինթեզվել է
որպես արթուն վիճակը խթանող միջոց նարկոլեպսիայի և
քնի ապնոէի ժամանակ, իսկ որպես Off-label use (ցուցում,
դոզա, տարիք, ներմուծման ուղի)` ճանաչողությունը
խթանող դեղ:

59. Stratter (atomoxetine)
1. Data on File: Eli Lilly and Company.
Adapted from Bymaster FP, et al. [Poster] 58th Annual SOBP Meeting, 15-23 May 2003, San Francisco, California.
Atomoxetine

60. STRATTERA
Չի առաջացնում կախվածություն:
Կիրառվել է ավելի քան 3,4 միլիոն պացինտների դեպքում:
Արդյունավետ է բոլոր հասակային խմբերում:
Նոր հիվանդացածների մոտ արդյունավետ է ավելի քան
75% դեպքերում:
Նախկինում խթանիչ
ստացածների մոտ անարդյունավետությունը կազմում է 55%:
ՈւՊԳՀ-ի ախտանիշների դրական դինամիկան ակնհայտ է սկզբում և
կայուն պահպանվում է 3 տարի:
Կարելի է տալ օրը մեկ անգամ՝ օրվա առաջին կեսին, կամ այդ
դեղաչափը կիսել 2 ընդունման համար:

61. Խթանիչների (հոգե- ) արդյունավետությունը
Հոգեբուժության ոլորտի ամենալավ ուսումնասիրված
դեղերն են:
Կիրառվում են մոտ 40 տարի, իրականացված են ավելի
քան 350 հետազոտություն և հազարավոր դիտարկումներ:
Հոգեխթանիչ Արդյունավետություն
Մեթիլֆենիդատ -77%
Ռիտալին IR, SR, LA,
Մեթադատ CD,
Կոնցերտա, Ֆոկալին IR, XR
Ադերալ IR, XR (d-, l-ամֆետամին) -76%
Դեքսեդրին (d-ամֆետամին) -74%
Ցիլերտ (պեմոլին) (հանված է) -73%
© R.A. Barkley, 2006

62. Խթանիչների դրական ազդեցությունը
վարքագծի վրա
-Ուշադրության կենտրոնացման և հաստատակամության բարձրացում
-Իմպուլսիվության և գերակտիվության նվազում
-Արդյունավետության աճ (սխալների նվազում)
-Հույզերի վերահսկման բարելավում
-Ագրեսիվության և հրահրող վարքագծի թուլացում
-Ճկունության խթանում և կանոնների պահպանում
-Աշխատանքային հիշողության և լեզվի յուրացման լավացում
-Ձեռագրի շտկում և նուրբ մոտորիկայի լավացում
-Ինքնագնահատականի բարձրացում
-Հասակակիցների հետ հարաբերությունների բարելավում և
համագործակցության ընդլայնում
-Սպորտային խաղերի ընկալման և դրանցում կողմնորոշման
լավացում:
-Վարորդական հմտությունների լավացում
R.A. Barkley, 2006

63. Խթանիչների կողմնակի ազդեցություններ
Բոլոր կողմնակի ազդեցությունները պայմանավորված են
դեղաչափով:
Ամենահաճախ հանդիպում են՝
Քնի խանգարում (50% +)
Ախորժակի վատացում (50%+)
Գլխացավ (20-40%)
Որովայնի ցավ (20-40%)
Գրգռվածություն, լացկան է (<10%)
Տիկեր (<3%)
Քաշի անցողիկ թեթև կորուստ (0.4-1.6կգ)
Աճի դանդաղում (մոտ 1սմ)
Հաճախասրտություն (10 զարկով)
Զ.Ճ. բարձացում (մինչև 14 մմ)
R.A. Barkley, 2006

64. Տուն / ընտանիք
• Երեխայի համար տանը կազմակերպեք լավ ձևավորված աշխատատեղ
(ոչ ննջասենյակում):
• Տանը կազմակերպեք երեխայի օրվա ռեժիմը (սահմանել արթնանալու, ուտելու,
խաղալու, տնային աշխատանք կատարելու, հեռուստացույց դիտելու
և քնելու հատուկ ժամեր):
• Սահմանեք տնային հանձնարարությունների կատարման մշտական
կարգուկանոն: Աշխատաժամանակը տրոհեք կարճ
հատվածների, իսկ հաճախակի կարճատև ընդմիջումների ընթացքում երեխայի
համար ստեղծեք որևէ հաճելի զբաղմունք:
• Առաջադրանքը բաժանեք փոքր մասերի:
• ՈւՊԳՀ-ով դպրոցական երեխայի համար առավոտյան ժամերը որոշակի
դժվարություն են ներկայացնում: Յուրաքանչյուր
օրվա վերջում նախապատրաստեք հաջորդ օրվա ուսումնական պարագաները և
հագուստը:
• Հաճախ խրախուսեք Ձեր երեխային: Պարգևատրեք նրան ոչ միայն լավ
գնահատականի դեպքում, այլև ամեն անգամ, երբ նա փորձում է ավարտին
հասցնել առաջադրանքը:
• Եղեք հետևողական՝ ինչպես տրված խոստումների կատարման, այնպես էլ
պատժի իրականացման հարցում: Պետք է պատժել արագ, սակայն
բարյացակամորեն: Պատիժը պետք է լինի արդարացի, համարժեք և չպետք է
լինի ֆիզիկական բնույթի կամ նվաստացնող:
• Մշտական կապ պահպանեք ուսուցչի հետ:

65. Դպրոց / ուսումնական միջավայր - 1
• Ուշադրության պակասով շատ երեխաների մոտ ճնշված է ինքնագնահատումը և
նրանց հաճախ թվում է, որ երբեք չեն հասնի հաջողության:
Այդ իսկ պատճառով օրը պետք է սկսել և ավարտել երեխային խրախուսելով:
• Ուշադրությունը կենտրոնացնելու համար երեխային պետք է նստեցնել առաջին
շարքերում՝ ուսուցչի անմիջական հարևանությամբ: Այսպիսով երեխայի
ուշադրությունը “չի մրցի” դասընկերների գործունեության և դրսում կատարվող
իրադարձությունների հետ:
• Անուշադիր երեխային հանձնարարություն տալու համար մշակել ազդանշաններ
տալու հատուկ ձև: Անօգուտ է անընդհատ կանչել պատուհանից դուրս նայող
մշտապես անուշադիր երեխային: Դա կարող է նսեմացնել երեխային և
ավելացնել նրա տագնապը, որից իր հերթին կտուժի ուշադրությունը:
• Հանձնարարությունը բաժանել փոքր գործողությունների:
• Բոլոր խնդիրները պետք է լավ կազմված լինեն, իսկ առաջադրանքները` կրկնվեն:
• Օգտակար են հաճախակի ընդմիջումները՝ լիցքաթափվելու հնարավորություն
տալով նրանց: Երեխային կարելի է առաջարկել մաքրել գրատախտակը,
դասավորել գրքերը պահարանի մեջ կամ
հաղորդել տեղեկություններ ուսուցչանոց: Այս միջոցները, բացի լիցքաթափվելու
հնարավորություն տալուց, կարող են նպաստել երեխայի ինքնասիրության
ամրապնդմանը:

66. Դպրոց / ուսումնական միջավայր - 2
• Հնարավորության դեպքում ուսուցումը կազմակերպել
փոքր դասարանում, որպեսզի նրանց նկատմամբ հնարավոր լինի
ցուցաբերել անհատական ուշադրություն:
• Հնարավորին չափ նվազեցնել տեսողական և ձայնային գրգռիչները:
• Հարկավոր է խրախուսել
երեխայի մասնակցությունը ներքին հիմնավորման հատկություններ և
գիտակցական վարք պահանջող առաջադրանքներում և խաղերում
(գլուխկոտրուկ, մեկ ուրիշի աշխատանքում սխալների
հայտնաբերում, ուշադրության լարում պահանջող խաղեր):
• Գործողությունների մեջ հետևողական լինելը կարող է օգնել այս
երեխաների գործունեության ճիշտ կազմակերպմանը: Ուշադրության
դեֆիցիտով երեխաները սովորաբար դժվարությամբ են հարմարվում
ծրագրի կամ առաջադրանքների մեջ մեծ փոփոխություններին:
• Ուսուցիչները պետք է կանխեն հասակակիցների կողմից նման
երեխայի հանդեպ վատ
վերաբերմունքի դրսևորումները` օգնելով երեխայի
ճիշտ ինքնագնահատականի ձևավորմանը:

67. Դպրոց / ուսումնական միջավայր - 3
• Անհատական մոտեցումն ունի կարևոր նշանակություն:
Այսպես, ցանկալի է հաճախակի հանդիպել երեխայի հետ՝
վարքը և ուսման առաջադիմությունը քննարկելու
համար: Հետադարձ կապի և հսկողության համար
օգտագործել ցուցադրական
հստակ միջոցներ՝ աղյուսակներ, գնահատման
համակարգեր, օրագրեր: Առաջադիմության մատյանում
գրանցել երեխայի վարքագծի
այն կողմերը, որոնք հարկավոր է շտկել:
• Մանկավարժական միջոցառումները զուգակցել երեխայի
ուշադրությունը լավացնող դեղորայքային բուժման
(խթանիչ դեղեր, այլ միջոցներ) հետ:

68. Ամփոփում
• ՈւՊԳՀ-ը բավական տարածված խանգարում է:
• Գնահատումը և բուժումը, հաշվի առնելով հիմնարար
գիտելիքների կուտակումն ու միջազգային փորձը, հեռու է
բավարար և հետևողական լինելուց: Արդյունքում
խանգարումները քրոնիզացվում են, տուժում է
անձի հոգեբանական զարգացումը:
• Միջամտությունների առկա զինանոցը և միջմասնագիտական
թիմային ու հետևողական մոտեցումը կարող են
ծառայել որպես հուսալի հենարան ՈւՊԳՀ-ով երեխաների և
երիտասարդների առկա խնդիրների լուծման և ապագա
անցանկալի հետևանքների կանխարգելման համար:
• Հեռանկարային է համարվում ֆիզիոլոգիական և
նեյրոքիմիական փաստերով իրենց արդյունավետությունը
ապացուցած ու միաժամանակ անվնաս դեղերի կիրառումը,
դրան զուգընթաց կլինիկական ուսումնասիրությունները:

70. Գերակտիվության և ուշադրության
դեֆիցիտի համախտանիշ
Էֆիկտիվ և անվտանգ բուժում

71. Zn
5mg
omega‐3‐fatty acids
EPA 400 mg, DHA 40 mg
omega‐6‐fatty
acids
GLA 5,4 mg
Mg 80 mg

72. Ընդհ
Ճարպեր
հագեցած
ճ/թթուներ
ω-6 ճ/թթուներ
ω -3 ճ/թթուներ
~1 Mio
Лет назад
~10000
Лет назад
~200
Лет назад
~100
Лет назад
калорийизжира(%)
Наши дни
ԱրդյունաբերությունԳյուղատնտեսությունՈրսորդություն

73. Ինչպե՞ս են կարողանում
չհագեցած ճարպաթթուները, Mg
և Zn պայքարել ADHD ի դեմ

74. Dendrites
Synaptic knobs
Synapse
Nucleus
Axon hillockSoma
Axon
Myelin‐sheath
Node of Ranvier
Անհրաժեշտ է նյարդային համակարգի
նորմալ գործունեության համար Synaptic knobs
ω-3 ի ազդեցությունը նեյրոնների
ֆունկցիայի վրա
• նեյրոնների թաղանթի ֆոսֆոլիպիդների կոմպոնենտ
• Նեյոմեդիատորների փոխանակություն (օր՝սերոտոնին,
դոպամին)
• Ուղեղին թթվածնի մատակարարում
• Սինապսի ձևավորում
• Ակսոնի աճ
• Ապոպտոզի ինհիբիցիա
• Գենի էքսպրեսիայի ռեգուլյացիա
• Հակաբորբոքային ազդեցություն

75. ω-6 ի ազդեցությունը
նեյրոնների ֆունկցիայի վրա
Gamma-linolenic acid (GLA)
Ներգրավված է՝
• Ուղեղի զարգացման և ֆունկցիայի
իրականացման պրոցեսներին
• Սովորելու և հիշողության ձևավորման
պրոցեսներին

76. 60 IE –Tocopherylacetate Значительное улучшение симптомов ADHD
Нет Значительного улучшения симптом ADHD
Role of ω‐6‐fatty acids
Значительное улучшение1995 Stevens et al. 480 mg DHA, 80 mg EPA,
96 mg GLA, 40 mg AA
16 недель in 2 out of 16 scalas
2001 Voigt et al. 345 mg DHA 16 недель Нет Значительного
улучшения симптомов
ADHD
DHA‐content in
higher than in control gr
2002 Richardson et
Puri
480 mg DHA, 186 mg
EPA,
96 mg GLA, 42 mg AA,
12 + 12 недель
2003 Stevens et al. 480 mg DHA, 80 mg EPA,
96 mg GLA, 40 mg AA,
24 mg ‐
Tocopherylacetate
16 недель
2004 Hirayama et al. 514 mg DHA and
100 mg EPA
8 недель
2005 Richardson et
Montgomery
558 mg EPA, 174 mg
DHA,
60 mg GLA,
9.6 mg ‐Tocopherol
12 + 12 недель
(cross over)
Значительное улучшениечтения, произношения и
поведения нет улучшения
моторных функции
Значительное улучшение
когнитивных функции и
общего состояния

77. Էսպրիկոյի բաղադրության մեջ առկա օմեգա 3 ն
ու օմեգա 6 ը գտնվում են խիստ կանոնակարգված
հարաբերակցությամբ, որի արդյունքում է օմեգա
3ը լիարժեք յուրացվում օրգանիզմի կողմից և
թողնում է անհրաժեշտ ազդեցություն նյարդային
համակարգի վրա

78. Magnesium
Կարգավորում է նյարդային իմպուլսի փոխանցումը
Թուլացնում է Նեյրոնի լարվածությունը
ZINC
Մոտ 300 էնզիմների անփոխարինելի էլեմենտ է
Մասնակցում է ճարպաթթուների բիոսինթեզին
Անհրաժեշտ է տեսողության , հիշողության և իմուն
համակարգի համար

79. Ուղեղի և տեսողական ապարատի
Ճիշտ զարգացում
Մաշկի հիվանդություններ
Փսորիազ, էկզեմա,
նեյրոդերմիտ...
Կոգնիտիվ հատկանիշների
բարելավում
Տարիքային դեպրեսիա
Դեռահասների մոտ
AD(H)D Տեսողության , հիշողության
Ուշադրության լավացում

80. 2 պատիճ x 2
ուտելու ընթացքում

81. Քննարկում

82. АЗБУКА ЗДОРОВЬЯ
С ПЕРВЫХ ДНЕЙ ЖИЗНИ!
Препараты детской серии
Киндинорм

83. ПОКАЗАНИЯ:
Киндинорм предназначен для терапии пациентов с
нарушениями поведения , которые сопровождаются
повышенной возбудимостью , гиперактивностью ,
нарушением к .в., расстройствами сна и общей
слабостью.
Киндинорм

84. ФОРМА ВЫПУСКА
Гранулы, 10 г в упаковке.
СОСТАВ
Для 10 г гранул использовано
Chamomilla D12 25 мг,
Kalium phosphoricum D6 25 мг,
Staphisagria D12 25 мг,
Valeriana D6 25 мг;
вспомогательные вещества: сахароза.
Киндинорм

85. Киндинорм
Chamomilla -снимает раздражительность ,злость, тревогу,
неусидчивость.
Kalium phosphoricum-(соль для нервной системы) средство
для лечения заболеваний нервной системы, особенно у детей,
доказана его эффективность в лечении состояний,
сопровождающихся депрессией ,бессонницей( умств. работа).
Staphisagria-(живокость аптечная) эффективна при лечении
чрезмерной чувствительности ,ослаблении памяти,
невозможности сосредоточиться.
Valeriana –неусидчивость…..

86. ФАРМАКОЛОГИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА
Киндинорм представляет собой гомеопатическое
комбинированное лекарственное средство,
применяемое в лечении поведенческих и когнитивных
расстройств у детей и взрослых.
Активные ингредиенты препарата эффективно
ослабляют типичные симптомы, такие как нарушение
концентрации внимания, повышенную возбудимость,
неусидчивость, трудности в обучении, расстройство
сна и состояния
общей слабости. Также Киндинорм оказывает
успокоитель-
ное и стабилизирующее действие на психическое
состояние пациента.
Киндинорм

87. Киндинорм
Способ применения и дозы.
дети старше 12 лет: по 5 гранул 1- 3 раза в день
раза в день;
дети от 6 до 11 лет: по 3 гранулы 1- 3 раза в день;
Дети от 1 до 5 лет: по 2 гранулы 1-3 раза в день
день

88. Киндинорм
Резюме
1. В терапии детей преимущество отдается натуральным препаратам.
2. Комбинированные гомеопаические препараты дают более высокие
терапевтические возможности.
3. Киндинорм- единственный препарат, используемый в терапии детей с
СГДВ младше 3 лет (другие психотропные препараты запрещены в этой
возрастной группе)
4. Отсутствие такой побочной реакции как заторможенность и сонливость
5. Препарат безрецептурный (все психотропные препараты рецептурные)
6. Может быть назначен педиатром или семейным доктором без
дополнительной консультации с психоневрологом
7. Некоторые минеральные компоненты Киндинорма необходимы для
нормального развития и дифференциации нервной системы ребенка
8. Удобная дозировка и способ приема.

89. Քննարկում