1. 8-1
McGraw-Hill/Irwin
Copyright © 2007 by The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

2. Электрон худалдааны
системүүд
И-худалдааны хөгжлийн хандлагууд
И-худалдааны процессууд
И-худалдааны амжилтын хүчин зүйлүүд
И-худалдааны төрлүүд
McGraw-Hill/Irwin
Copyright © 2007 by The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.
Бүлэг
8

3. Судлах зүйлүүд
1.
2.
3.
8-3
И-худалдааны үндсэн төрлүүд ба хөгжлийн чиг
хандлагууд
И-худалдааны системийн үндсэн процессууд ба
тэдгээрийг и-худалдааны хэрэглээнүүдэд
нэвтрүүлэх нь
И-худалдаанд амжилт олоход шаардлагатай
үндсэн хүчин зүйлсүүд Вэб дэлгүүрт тавигдах
шаардлагууд.

4. Судлах зүйлүүд
4.
5.
8-4
Хэд хэдэн төрлийн и-худалдааны зах зээл ба
тэдгээргийн бизнесийн үнэ цэнэ
И-худалдааны clicks and bricks хувилбаруудын
үр өгөөж ба зохицол

5. Электрон худалдаа
Бүтээгдхүүнийг
онлайнаар худалдах ба худалдан
авахаас илүү үйл ажиллагаа, процессийг агуулна.
нийтийн бизнесийн түншүүдийн
сүлжээний дэмжлэгтэйгээр
Интернетийн сүлжээгээр холбогдсон
үйлчлүүлэгчдийн глобал зах зээл дээр хийгдэж
байгаа
Бараа бүтээгдхүүн, үйлчилгээг хөгжүүлж
боловсруулах, сурталчлах, борлуулах, хүргэж өгөх,
үйлчлэх ба төлбөр тооцоо хийх зэрэг бүхий л
онлайн процесс
Дэлхий
8-5

6. И-худалдаанд хамрагддаг
процессууд
8-6

7. И-худалдааны технологиуд
8-7

8. Электрон худалдааны төрлүүд
Үйлчлүүлэгч рүү (B2C) – бараа
бүтээгдхүүн ба үйлчилгээгээ хэрэглэгчдэд
борлуулахын тулд бизнесийн байгууллагууд
сонирхол татсан электрон зах зээлийн газруудыг
хөгжүүлнэ.
Бизнесээс бизнес рүү (B2B) – электрон бизнесийн
зах зээлийн газрууд ба бизнесийн
байгууллагуудын хоорондох шууд маркетингийн
холбоонуудыг хоёуланг нь агуулна.
Хэрэглэгчээс хэрэглэгч рүү (C2C) – үйлчлүүлэгчид
бие биенээсээ худалдан авч, худалдах боломжтой
онлайн аукционууд
Бизнесээс
8-8

9. И-худалдааны үндсэн
процессийн архитектур
8-9

10. Хандалтыг хянах ба хамгаалалт
И-худалдааны
процессууд нь:
мөн эсэхийг нь баталгаажуулах,
хандах эрх олгох, хамгаалалтын хэрэгслүүдийг
дагаж мөрдүүлэх замааар
И-худалдааны ажил гүйлгээнд оролцож буй
түншүүдийн хооронд
хоёр талын итгэлцэл ба хамгаалагдсан, аюулгүй
хандалтыг тогтоох ёстой
Хэрэглэгчдийг
8-10

11. Электрон төрхийг бий болгох ба
хувь хүнд зориулах
болон түүний вэб сайтын зан
төлөв, сонголтуудын талаарх өгөгдлүүдийг
цуглуулж
Хэрэглэгчийн шинж чанарууд ба дуртай
зүйлүүдийн талаарх электрон төрх буюу
үзүүлэлтүүдийг бий болгоно
Хэрэглэгчийн үзүүлэлтүүд нь хэрэглэгчийг
танихад хэрэглэгдэхээс гадна, сайтын агуулгыг
тухайн хүнд зориулсан бүтээгдхүүний саналууд
ба сурталчилгаатайгаар гаргаж харуулахад
хэрэглэгдэнэ.
Нэгээс нэг рүү чиглэсэн сурталчилгааны стратеги
Хэрэглэгчийн
8-11

12. Хайлтын удирдлага
Хайлтын
процессууд нь хэрэглэгчдийн худалдан
авах эсвэл үнэлж дүгнэхийг хүсэж байгаа
тодорхой бүтээгдхүүн эсвэл үйлчилгээг хайж
олоход нь тусална.
8-12

13. Агуулга ба каталогийн
менежмент
 Агуулга
удирдах –и-худалдааны вэб сайтууд дээрх текстэн
өгөгдлүүд ба мультимедиа мэдээллүүдийг байгуулах, бий
болгох, хүргэж өгөх, шинэчлэх, архивлахад нь ихудалдааны компаниудад тусалдаг програм хангамж
 И-худалдааны агуулга нь гол төлөв мультимедиа
каталогиудын хэлбэрээр байдаг.
 Каталоги удирдах – Каталогийн агуулгыг бий болгох,
удирдахад тусалдаг програм. Агуулга удирдах програмын
дэд хэсэг.
 Үйлчлүүлэгчийн өөрөө өөртөө үйлчлэх, бөөний
үйлдвэрлэлийг хувь хүнд зориулсан үйлдвэрлэл болгон
өөрчлөхөд тусална. Ж. нь: Dell Computer-ийн
конфигурацийг удирдах
8-13

14. Ажлын урсгалыг удирдах
Мэдлэгт
суурилсан бизнесийн процессууд доторх
байнга давтагддаг ажил даалгавруудыг хийж
гүйцэтгэхийн тулд электрон хэлбэрээр хамтран
ажиллахад нь ажилтан, албан хаагчдад тусалдаг
програм
Зөв ажил гүйлгээ, шийдвэрүүд, үйл
ажиллагаануудыг гүйцэтгэж байгааг, мөн зөв
мэдээ мэдээлэл, баримт бичгүүдийг зөв ажилтан,
үйлчлүүлэгч, эсвэл нийлүүлэгчид хүргэж өгч буйг
батална.
8-14

15. Каталог/агуулгын удирлага ба
ажлын урсгалын жишээ
8-15

16. Үйл явдлын мэдэгдэл
и-худалдааны хэрэглээнүүд нь үйл явдалд
хөтлөгдсөн байдаг
 Үйлчлүүлэгч вэб сайтанд анх хандах, төлбөр
тооцоо хийх, хүргэж өгөх зэрэг үйл явдлуудад
хариу өгнө
Үйл явдлын мэдэгдлийн програм нь ихудалдааны процессуудыг хянаж,
Бүх уялдаа холбоотой (Тулгарсан асуудлын
нөхцөл байдал зэрэг) үйл явдлуудыг бүртгэж
Оролцогч бүх талуудад мэдэгдэнэ.
Ихэнх
8-16

17. Үйл явдлын мэдэгдэл
8-17

18. Хамтарч ажиллах ба худалдаа
хийх
Үйлчлүүлэгчид,
нийлүүлэгчид ба бусад оролцогч
талуудад шаардлагатай
Маш чухал хамтын ажиллагааны зохицуулалтууд
ба худалдааны үйлчилгээнүүдийг дэмжиж
тусалдаг процессууд
түншлэх үйл ажиллагааг сайжруулж,
хэрэглэгчдийг үнэнч байлгахын тулд
И-мэйл, чаат, ярилцлагын группүүдын ашиглан
Хэрэглэгчтэй
Сонирхолын
8-18
онлайн бүлгүүдийг өргөжүүлнэ

19. Электрон төлбөр тооцооны
процессууд
Вэб
төлбөрийн процесууд
Шопинг
картын процесс
Кредит картын төлбөрийн процесс
Бусад илүү нарийн төлбөрийн процессууд
фондын шилжүүлэг (Electronic Funds
Transfer - EFT)
Электрон
Банк
ба бизнесийн байгууллагууд ба тэдний
үйлчлүүлэгчдийн хооронд мөнгө ба зээлийн
шилжүүлэг хийх ба боловсруулах
8-19

20. Хамгаалагдсан электрон төлбөр
тооцооны жишээ
8-20

21. Электрон төлбөр тооцоог
хамгаалах
Сүлжээний
”үнэрлэгч”
Зээлийн
картны дугаарын форматуудыг таньж,
саатуулдаг програм. Онлайн төлбөр хийх үед
зээлийн карт энэ програмд өртөнө.
Хамгаалалтын
асуудлуудыг шийдвэрлэхэд
хэрэглэдэг хамгаалалтын арга хэмжээнүүд:
Үйлчлүүлэгч
ба худалдагч хоёрын дунд дамжуулж
буй өгөгдлийг шифрлэх (кодолж, нууцлах)
Үйлчлүүлэгч ба зээлийн картны ажил гүйлгээг
зөвшөөрсөн компаний хоорондох өгөгдлийг
шифрлэх
Мэдрэмтгий мэдээллийг офлайнаар хүлээн авах
8-21

22. И-худалдааны хөгжлийн хандлага
Source: Adapted from Jonathan Rosenoer, Douglas Armstrong, and J. Russell Gates, The Clickable Corporation:
Successful Strategies for Capturing the Internet Advantage (New York: The Free Press, 1999), p. 24.
8-22

23. И-худалдааны хөгжлийн хандлага
хэрэглэгч рүү чиглэсэн электрон
худалдаа ердийн дэлгүүрийн лангуугаас
интерактив маркетингийн боломж, хэрэгслүүд
рүү, төрөл бүрийн худалдаа арилжаа хийхэд
тусалдаг бүрэн хэмжээгээр нэгдсэн вэб дэлгүүр
рүү шилжиж байна.
Түүнчлэн бизнесээс бизнес рүү чиглэсэн электрон
худалдаа нь дэлгүүрийн лангуугаас худалдааны
түншүүдийг экстранеттай холбож өгсөн хэв маяг,
хүсэл сонирхолд тааруулах боломж, хэрэгслүүд
рүү шилжиж байна.
Бизнесээс
8-23

24. И-худалдааны амжилтын хүчин зүйлүүд
ба өртөг, үнэ цэнэ
 Сонирхол татсан бүтээгдхүүнийг сонгох, өрсөлд өхүйц
үнэ, сэтгэл ханамжийн баталгаа, худалдан авалтын дараа
үйлчлүүлэгчийг дэмжих
 Гүйцэтгэл ба үйлчилгээ
 Хурдан шуурхай, хялбархан үйлчлэх, худалдан авалт
хийх, төлбөр тооцоо хийх, хурдан тээвэрлэх ба хүргэж
өгөх
 Өнгө төрх ба Мэдрэмж
 Сонирхол татсан вэб дэлгүүрийн лангуу, вэб сайтын
тээвэрлэлтийн хэсгүүд, бараа бүтээгдхүүний
мультимедиа каталогийн хуудаснууд, дэлг үүрийн
хэрэгслүүд
 Сонголт
8-24

25. И-худалдааны амжилтын хүчин зүйлүүд
 Сурталчилгаа
ба урамшуулал
 Вэб хуудсааар дамжуулан зорилтот маркетинг хийх, имэйлээр урамшуулах, хямдруулах, тусгай урамшуулал
санал болгох, бусад холбоотой сайтуудаар сурталчлах
8-25

26. И-худалдааны амжилтын хүчин зүйлүүд
хүнд анхаарал тавих
 Бүх үйлчлүүлэгчдэд зориулан тухйан хувь хүний вэб
хуудаснуудыг боловсруулах, хувьд хүнд зориулсан
бүтээгдхүүний зөвлөмжүүдээр хангах, Вэб сурталчилгаа ба имэйлээр нь мэдэгдэл хийх, интерактив тусламж, дэмжлэг
үзүүлэх
 Бүлэглэлийн түншлэл
 Newsgroup, чаат, холбоотой сайтууд дээрх линкээр дамжуулан
үйлчлүүлэгчид, нийлүүлэгчид, компаний төлөөлөгчид, болон
бусад хүмүүсийн виртуаль бүлэглэлүүдийг дэмжих
 Хамгаалал ба найдвартай байдал
 Үйлчлүүлэгчийн мэдээлэл, вэб сайтын ажил гүйлгээнүүд,
бүтээгдхүүний найдвартай мэдээлэл, бусад найдвартай
гүйцэтгэлээр хангах
 Хувь
8-26

27. Вэб дэлгүүрт тавигдах шаардлагууд
8-27

28. Вэб дэлгүүр байгуулах
Вэб
сайт байгуулах
сайт зохиох энгийн хялбар хэрэгслүүдийг,
Бэлэн загвар шаблонуудыг ашиглах
Өөрийн хувийн эсвэл гадны вэб сайт хийдэг хүнээр
хийлгэх
Вэб
Хүмүүсийг
татах, тэднийг үнэнч үйлчлүүлэгчипд
болгон хувиргахын тулд вэб сайтаа сурталчлах
8-28

29. Хэрэглэгчдэд үйлчлэх
нэг рүү чиглэсэн уялдаа холбоог хөгжүүлэхэд
тусалдаг хэрэглэгчийн үзүүлэлт буюу төрх, хувь хүнд
кориулсан вэб хуудас ба урамшуулыг байгуулах замаар
хэрэглэгчдэд үйлчлэх
 Сонирхолтой, нөхөрсөг, үр ашигтай вэб дэлгүүрээр хангах
замаар үйлчлүүлэгчидтэй ажил гүйлгээ хийх
 Өөрөө өөртөө туслах цэснүүд, заавар, удирдамжууд,
FAQs-аар,
 Хэрэглэгчтэй харилцах төлөөлөгчидтэй и- мэйлээр
харилцах замаар
 Үйлчлүүлэгчдийг дэмжиж, тэдэнд туслах
 Нэгээс
8-29

30. Вэб дэлгүүрийг удирдах
дэлгүүрийн трафик, бараа материалын нөөц,
борлуулалтыг бүртгэж, шинжлэх
Нягтлан бодох бүртгэлийн систем рүү холбох
замаар
Вэб
бизнес
ба вэб сайтыг хоёуланг нь удирдах
Долоон хоног, өдрийн хорин дөрвөн цагаар
ажиллах
Firewall-г хэрэглэн, хакерын довтолгоог
зайлуулан ажил гүйлгээнүүд ба үйлчлүүлэгчдийн
бүртгэлүүдийг хамгаалах
8-30

31. B2B и-худалдаа
B2B
и-худалдаа бол худалдааны процессын
бөөний худалдаа ба нийлүүлэлтийн тал юм
бизнесийн байгууллагуудын худалдан авах,
борлуулах, эсвэл бусад биенесийн
байгууллагуудтай худалдаа хийх
Жижиглэн худалдааны сайн вэб сайтыг
байгуулахад хүчин зүйлүүд B2B и-худалдаанд бас
хэрэглэгдэнэ
8-31

32. И-худалдааны зах зээлийн газрууд
 Нэгээс
олон руу чиглэсэн – борлуулагч талын зах зээлийн
газрууд нь бүтээгдхүүний каталогийн саналууд ба
үнүүдийн нөхцөлийг тавьж байгаа нэг гол нийлүүлэгчийг
зохион байгуулна
 Олноос нэг рүү чиглэсэн – худалдан авагч талын зах
зээлийн газрууд олон нийлүүлэгчдийг татах бөгөөд гол
худалдан авагчийн бизнес дээр үнэ хаялцахын тулд тэдний
ихэнх нь тэдгээр солилцоонуудад татагдана
 Заримаас олон руу – дистрибуторын зах зээлийн газрууд нь
худалдан авагчдын их хэмжээний хэсгийг татахын тулд
өөрсдийнхөө бүтээгдхүүний каталогиудыг нэгтгэдэг гол
нийлүүлэгчдийг цуглуулна.
8-32

33. И-худалдааны зах зээлийн газрууд
Олноос
зарим руу– худалдан авалтын зах зээлийн
газрууд нь илүү олон нийлүүлэгчдийг татахын
тулд өөрсдийнхөө худалдан авалтын
каталогиудаа нэгтгэдэг гол худалдан авагчдыг
цуглуул ба бөгөөд ингэснээр илүү их өрсөлдөөн
бий болж, илүү хямд үнийг бий болгоно
Олноос олон руу – үнийг оновчтой болгохын тулд
янз бүрийн худалдан авагчдын эсвэл
борлуулагчдын аукционыг байгуулж болдог,
олон худалдан авагч ба борлуулагчдын
хэрэглэдэг аукционы зах зээлийн газрууд
8-33

34. И-худалдааны порталууд
B2B
и худалдааны порталууд нь нэг сайтан дээр
хэд хэдэн төрлийн зах зээлийн газруудаар хангаж
чадна.
Ихэнхдээ гуравдагч талын зах зээл үүсгэгч
комданиуд хөгжүүлж, зохион байгуулах бөгөөд
тэдгээр компаниуд нь борлуулагч ба худалдан
авагчдыг хамтад нь каталог, солилцоо, ба
аукционы зах зээл дээр авчирдаг зуучлагчийн
үүрэг гүйцэтгэнэ .
8-34

35. B2B и-худалдааны Вэб портал
Портал нь хэд хэдэн өөр өөр бизнесийн загваруудыг агуулна.
8-35

36. Clicks and Bricks
Бид
и-худалдааны бизнес процесуудаа уламжлалт
биет бизнес процессуудтайгаа нэгтгэх ёстой юу? Эсвэл
Тэдгээрийг тус тусад нь байлгах ёстой юу?
8-36

37. И-худалдааны суваг
авсан и-худалдааны үйл ажиллагаануудаа
хөтөлж, удирдахын тулд пүүс компаны
байгуулсан зах зээлийн буюу борлуулалтын суваг
Сонгож
Гол
анхаарал татдаг асуудал нь и-худалдааны
сувгийг уламжлалт борлуулалтын сувагтай
нэгтгэх ёстой эсэхэд оршино.
8-37

38. Сувгийг хөгжүүлэхэд зориулсан
хяналтын хуудас
хэрэглэгчид хүрэхийг оролдож байна вэ?
Тэдгээр хэрэглэгчдэд хүрэхийн тулд бид юу
хийхийг хүсэж байна вэ?
Ямар
тухай мэдэхийг хүсэж байна уу, бидэнд
мэдээлэл өгөх үү, биднээс лавлах уу, вэб сайтнаас
ямар нэг зүйл худалдан авах уу, эсвэл өөр сувгаар
дамжуулан худалдан авах уу?
Бидний
Байгууллага
доторх и-худалдааны сувгийг хэн
эзэтшиж байна вэ?
И-худалдааны энэ сувгийг бусад сувгуудтай хамт
байхаар төлөвлөсөн үү?
8-38

39. Сувгийг хөгжүүлэхэд зориулсан
хяналтын хуудас
агуулгыг бий болгох, хүлээн авах,
танилцуулах, гарахад зориулсан процесс багйаа
юу?
Манай брэндүүд шинэ суваг руу хөврөх үү эсвэл
түүнийг өөрчлөх шаардлагатай юу?
Сувгийг өөрийг нь яаж сурталчлах вэ?
Бидэнд
8-39

40. Электрон худалдааны
системүүд
McGraw-Hill/Irwin
Copyright © 2007 by The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.
Бүлэг
8