«Ο πολιτισμός στη δεκαετία του 1990» (ΙΔ΄), του π. Αντωνίου Αλεβιζοπούλου (†), (σελ...1). «Συναγωγή: Εκκλησία όλων των Εθνών», του Πρωτοπρ. Βασιλείου Γεωργοπούλου, (σελ...4). «Σύγχρονος Προτεσταντισμός: Η θλιβερή απουσία ενός εξόριστου Χριστού», (Β΄), του Αρχιμ. Εφραίμ Τριανταφυλλοπούλου, (σελ...5). «Εκκλησία και Παιδεία: Παρελθόν, παρόν και μέλλον» (Γ΄), του κ. Κωνσταντίνου Χολέβα, (σελ...9). «Μπροστά σε ανίερο πνευματικό διαμελισμό…», του κ. Λάμπρου Σκόντζου, (σελ...14). Ειδήσεις - Σχόλια. «Power Balance-Ενεργειακά βραχιόλια ισορροπίας», (σελ...19). «Εφαρμοσμένη Εκπαίδευση. Applied Scholastics», (σελ...20). «Ζεν για μικρά παιδιά;», (σελ...21). «Προσηλυτισμός στο κέντρο της πόλης», (σελ...22). «Δράση αλλοδαπών μέντιουμ στην Αθήνα», (σελ...24). «Στο βωμό της νεοεποχίτικης υπεραγοράς», (σελ...24). «Ομάδες μελέτης του σκηνικού των αιρέσεων», (σελ...30). «Ραδιοφωνικές εκπομπές», (σελ...31). Επιστολές. «Η γιόγκα δεν είναι γυμναστική», (σελ...26). «Επιστολή του κ. Θεοφάνη Μπούκα», (σελ...28). «Μικροί γιόγκι εν δράσει», (σελ...29).

1. ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2011, ΤΕΥΧΟΣ 64 διάλογος
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1990
τοῦ π. Ἀντωνίου Ἀλεβιζοπούλου (†)
1
(ιδ’ μέρος)
γ) Ἄλλες χῶρες τοῦ Τσεχοσλοβάκοι, 4 Οὖγγροι, 1 Ἀνατολικο­
Ἀνατολικοῦ Συνασπισμοῦ γερμανός, 2 Αὐστριακοί, 4 Γιουγκοσλάβοι,
Οἱ διάφορες ὀργανώσεις γιά τίς ὁποῖες 2 Βούλγαροι καί ­ὅπως ἔχουμε ἀναφέρει­ 4
γίνεται ἐδῶ λόγος ἐπεκτείνουν τή δραστηρι­ Ἕλληνες. Ἀπό τίς Η. Π. Α. ἦλθαν 5 ὁμιλη­
ότητά τους καί στίς ἄλλες χῶρες τοῦ ἄλλοτε τές4.
Ὅπως ὑπογράμμισε ὁ Thomas. Gandow
Ἀνατολικοῦ Συνασπισμοῦ. Δέν ὑπάρχουν
στή Συνδιάσκεψη τοῦ Rothenburg, ἰδιαίτερη
λεπτομερεῖς πληροφορίες γιά τήν κάθε πα­
σημασία εἶχε τό γεγονός ὅτι στό συνέδριο
ραθρησκευτική ὁμάδα, ἀλλά μποροῦμε νά
τοῦ ISUM παρευρέθησαν ἡγετικά στελέχη
ὑποθέσουμε πώς ὅλες βρίσκονται στό δρό­
τῆς κίνησης τοῦ Μούν ἀπό ὅλη τήν Ἀνατο­
μο γιά πλήρη ἀνάπτυξη.
λική Εὐρώπη. Πρόκειται γιά ὀπαδούς πού
Τόν Ἰούνιο τοῦ 1989 ἡ ὀργάνωση «Ἀκαδη­
εἶχαν ἀναπτύξει ὑπόγεια δραστηριότητα,
μία Καθηγητῶν γιά τήν Παγκόσμια Εἰρή­
μιά καί ἡ ὀργάνωση ἦταν ἐκεῖ ἀπαγορευ­
νη» (PWPA)2 τοῦ Μούν εἶχε ἐπιτραπεῖ στήν
μένη. Στό μεταξύ σπούδασαν, ἀπέκτησαν
Πολωνία. Ὅπως μᾶς πληροφορεῖ τό Δελτίο
ἀκαδημαϊκούς τίτλους καί μερικοί ἀπό
Unification News 91 / 1990), ὁ Rev. Kwak
αὐτούς εἶναι ἤδη καθηγητές σέ πανεπιστή­
ἔκανε τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1989 περιοδεία σ’ μια. Αὐτό σημαίνει πώς ἡ κίνηση τοῦ Μούν
ὁλόκληρη τήν Εὐρώπη. Στό σχέδιο ὑπῆρχε δρᾶ ἀπό πολύ καιρό σέ ὁλόκληρη τήν Ἀνα­
ἡ προώθηση τοῦ ἔργου τοῦ Μούν μέ φορέα τολική Εὐρώπη καί ἐκπαιδεύει ἀνθρώπους
τήν PWPA. Ὅταν ὅμως ὁ Kwak ἦλθε στήν της μέ μακρόχρονη προοπτική.
Πολωνία διαπίστωσε πώς ὑπῆρχε πλέον Ἀλλά δέν εἶναι μόνο οἱ ὀργανώσεις τοῦ
ἡ δυνατότητα γιά τή νομιμοποίηση ὅλων Μούν πού δροῦν στίς χῶρες τοῦ Ἀνατολι­
των ὀργανώσεων τοῦ Μούν. κοῦ Συνασπισμοῦ. Ὅλες σχεδόν οἱ ὁμάδες
Ἀπό 8­11/12/1989 πραγματοποιήθηκε τό στίς ὁποῖες ἀναφερθήκαμε δροῦν ἤδη ἀπό
συνέδριο τῆς ὀργάνωσης τοῦ Μούν «Διε­ πολύ καιρό σ’ αὐτές τίς χῶρες, ἀναπτύσ­
θνές Σεμινάριο γιά τό Ἑνωτικό Κίνημα» σοντας «ὑπόγεια» δράση. Αὐτό μποροῦμε
(ISUM)3. Ἐκλήθησαν 58 ἐπιστήμονες καί νά τό συμπεράνουμε ἀπό τίς σποραδικές
θρησκευτικοί ἡγέτες, πού εἶχαν συμμε­ εἰδήσεις στά ἐσωτερικά ἔντυπα τῶν διαφό­
τάσχει σέ σεμινάρια καί συνέδρια τῶν ρων αἱρέσεων καί ἀποκρυφιστικῶν ὀργα­
ὀργανώσεων τοῦ Μούν. Ἀπό αὐτούς ἀντα­ νώσεων.
ποκρίθηκαν 23 Πολωνοί, 7 Σοβιετικοί, 4 Ἔτσι στό Δελτίο τῆς κίνησης τοῦ Μαχα­
1. Ἀπό τό ἀνέκδοτο ἔργο του: «Διαβρωτική Ἐπίδραση
ρίσι Μαχές Γιόγκι, «Τά Νέα τοῦ Ὑπερβα­
τῶν “Αἱρέσεων”. Ἀντιαιρετική ποιμαντική στή δεκαετία τικοῦ Διαλογισμοῦ» (3 / Ἄνοιξη 1990), στό
τοῦ 1990». ἐξώφυλλο, ἐκτός ἀπό τήν εὐχή «Καλό Πά­
2. Professors’ World Peace Academy (PWPA), Βλ. καί
http://en.wikipedia.org/wiki/University_of_Bridgeport#
σχα» διαβάζουμε τήν ἀκόλουθη ἀναγγε­
PWPA_and_Sun_Myung_Moon λία, σέ πλαίσιο, τό ὁποῖο σχηματίζει ἡ ἐπα­
3. International Seminar on the Unification Movement
(ISUM). 4. Unification News 1 / 1990, σελ. 5.
1

2. ναλαμβανόμενη λέξη «ἐπεῖγον, ἐπεῖγον, μας (Μάρτιος 1990) στό Wolffeg, ὅτι ἀπό
ἐπεῖγον…»: τήν Πολωνία καί τήν Ἀνατολική Γερμανία
«Συνέλευση Παγκόσμιας Εἰρήνης ἔρχονται πληροφορίες σύμφωνα μέ τίς
(WPA)5. Τό Πάσχα στή Γιουγκοσλαβία γιά ὁποῖες ὑπάρχουν στή Σοβιετική Ἕνωση
διαλογιζόμενους καί Σίντας. Γιά πληροφο­ 130.000 «μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ».
ρίες τηλεφωνεῖστε στό Κέντρο μας…». Σύμφωνα μέ πληροφορίες, σέ μερικά
Αὐτή ἡ σύναξη ἄρχισε τή Μ. Πέ­ χωριά τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης τά παιδιά σέ
μπτη καί ἔκλεισε τήν Κυριακή τοῦ Πά­ δημοτικά σχολεῖα, στά ὁποῖα οἱ δάσκαλοι
σχα (12/4 ­ 15/4/1990). Δέν ἦταν ἐκδήλω­ εἶναι «μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ», χρησιμο­
ση «ἀνοικτή» σέ νέους ἐνδιαφερόμενους, ποιοῦν στό μάθημα τή Ρωσική μετάφραση
ἀλλά «κλειστή». Μποροῦσαν νά λάβουν τοῦ παιδικοῦ βιβλίου τῆς «Σκοπιᾶς», «Τό
μέρος μόνο ὅσοι ἔχουν μυηθεῖ στόν Ὑπερ­ βιβλίο μου μέ βιβλικές ἱστορίες».
βατικό Διαλογισμό καί ἀσκοῦν τίς πρα­ Ὁ G. Pape ἔχει ἀκόμη πληροφορίες γιά
κτικές του καί γιά τούς ἀπόφοιτους τῶν σχετικές δίκες πού ἔγιναν πρίν 15 χρόνια.
σεμιναρίων Siddha6. Μ’ αὐτή τήν τεχνική, Ἤδη τό ἔτος 1969 ἐκδόθηκε στά Ρωσικά ἕνα
γιά τήν ὁποία πρέπει κανείς νά καταβάλ­ ἀντιχιλιαστικό βιβλίο, στό ὁποῖο ἀξιοποιή­
λει τεράστια χρηματικά ποσά, ὁ Μαχαρίσι θηκαν τά στοιχεῖα ἀπό τίς ἐκδόσεις τοῦ G.
ὑπόσχεται τήν ὑπέρβαση τῶν νόμων τῆς Pape καί τοῦ W. Schnell. Εἶναι χαρακτηριστι­
φύσης, ὥστε νά μπορεῖ κανείς νά μεταβάλ­ κό νά ἀναφέρουμε ὅτι τό βιβλίο ἐκδόθηκε
λεται σέ ὑπεράνθρωπο. σέ 750.000 ἀντίτυπα ἀπό ἐπίσημο Κρατικό
Αὐτό σημαίνει πώς στή Γιουγκοσλαβία φορέα. Τό γεγονός ὅτι ἐκρίθη ἀπαραίτητη
ὑπάρχει σήμερα μεγάλος ἀριθμός ὀπαδῶν ἡ ἔκδοση αὐτή, ἐπισημαίνει τήν ἔκταση τοῦ
τοῦ Μαχαρίσι, πού βρίσκονται σέ ἀνώτερα προβλήματος ἤδη στή δεκαετία τοῦ 1960.
ἐπίπεδα μύησης. Κατά πληροφορίες, κέ­ Γιά τήν Πολωνία ἀνέφερε ὁ G. Pape ὅτι
ντρα τοῦ Μαχαρίσι ὑπάρχουν σέ πολλές στήν ἐποχή πού ἡ «Σκοπιά» ἦταν ἀπαγο­
πόλεις τῆς Γιουγκοσλαβίας. ρευμένη, ὑπῆρχαν ἐκεῖ 100.000 «μάρτυρες
τοῦ Ἰεχωβᾶ». Στήν Ἀνατολική Γερμανία
δ) Ἡ ἑταιρία «Σκοπιά» στό χῶρο
ὑπολογίζονται σέ 30.000 καί παρόμοια κα­
τῆς Ἀνατολικῆς Εὐρώπης
τάσταση κυριαρχεῖ καί στίς ἄλλες χῶρες
Στίς χῶρες τοῦ Ἀνατολικοῦ Συνασπι­ τοῦ Ἀνατολικοῦ Συνασπισμοῦ. Μετά τό
σμοῦ οἱ «μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ» εἶναι ὑπό «ἄνοιγμα», ἡ ἑταιρία «Σκοπιά» ὑπέβαλλε
ἀπαγόρευση7 καί ἡ περιουσία τῆς «Σκο­ αἰτήσεις γιά ἀποδέσμευση τῶν ἀκινήτων
πιᾶς» δεσμεύθηκε. Οἱ ἐπίσημες στατιστι­ της καί γιά ἀναγνώριση.
κές δέν ἀναφέρουν στοιχεῖα γι’ αὐτές τίς «Αὐτή τή στιγμή», ἀνέφερε ὁ G. Pape,
χῶρες, οἱ ὁποῖες ὑποστηρίζουν ὅτι δέν ὑφί­ «σέ μᾶς δέν μπορεῖ κανείς νά βρεῖ τίς
σταται ἐκεῖ τέτοιο πρόβλημα. ἐκδόσεις τῆς ἑταιρίας Σκοπιά ὅπως πρῶτα.
Ὁ G. Pape, ἄλλοτε ἐντεταλμένος τῆς Ὅταν παραγγείλεις κάτι στό Selters, πού
ἑταιρίας «Σκοπιά» στή Γερμανία, πού δι­ εἶναι τώρα τό νέο κέντρο μαζικῆς παρα­
ατηρεῖ τίς καλύτερες ἐπαφές μέ γνῶστες γωγῆς τῶν ἐντύπων τῆς ἑταιρίας, δέν τό
τοῦ προβλήματος, ἀνέφερε σέ συζήτησή στέλνουν ἀμέσως. Σοῦ λένε πώς ὅλες οἱ
5. World Peace Assemblies (WPA). μηχανές τυπώνουν 24 ὧρες τό εἰκοσιτε­
6. Siddha: Σανσκριτικός ὅρος πού χαρακτηρίζει «αὐτόν τράωρο, ἑκατομμύρια περιοδικά καί ἑκατο­
πού ἔχει τελειωθεῖ». Ἀναφέρεται σέ διδασκάλους τῆς
ἰνδουϊστικῆς πίστης. ντάδες χιλιάδες βιβλία μόνο γιά τίς χῶρες
7. Αὐτό ἴσχυε στήν δεκαετία τοῦ 1990 (Σ. τ. Σ.). τοῦ Ἀνατολικοῦ Συνασπισμοῦ. Τά ἔντυπα
2

3. ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2011, ΤΕΥΧΟΣ 64 διάλογος
τυπώνονται ἐκεῖ σέ 17 γλῶσσες καί ὅλα Εὐρώπης ὑπογραμμίζει τό ἀνακοινωθέν
προωθοῦνται στίς Ἀνατολικές χῶρες». τῆς «Συνδιασκέψεως ἐντεταλμένων γιά
Ὅπως εἶναι γνωστό, ἡ ἑταιρία «Σκο­ θέματα Αἱρέσεων καί Κοσμοθεωριῶν» πού
πιά» ἔχει ἀναπτύξει εἰδικό σύστημα κο­ πραγματοποιήθηκε στό Rothenburg (Μάρ­
μπιοῦτερ, τό λεγόμενο ΜΕP, τό ὁποῖο χρη­ τιος 1990). Παραθέτουμε τά κύρια σημεῖα
σιμοποιεῖ ἀπό τό 1983 γιά τήν ταυτόχρονη αὐτοῦ τοῦ κειμένου:
ἔκδοση τῶν περιοδικῶν της σέ πολλές «Ἡ συνδιάσκεψη ἀσχολήθηκε μέ τίς
γλῶσσες. Τό Ἀγγλικό κείμενο πηγαίνει στό ἀκραῖες καταστάσεις πού δημιουργοῦν οἱ
σύστημα MEP καί μεταφράζεται αὐτόματα αἱρέσεις, οἱ γκουρουιστικές κινήσεις, τά πολι-
σέ ὁποιαδήποτε γλώσσα πού προβλέπει τικο-θρησκευτικά ψευτοκόμματα καί οἱ θρη-
τό εἰδικό πρόγραμμα. Ἔτσι μποροῦν νά σκεῖες τῆς νεότητας γιά τούς πληθυσμούς
ἐκδοθοῦν ἔντυπα στίς γλῶσσες τῆς Ἀνατο­ τοῦ ἄλλοτε Ἀνατολικοῦ Συνασπισμοῦ, πού
λικῆς Εὐρώπης σέ ὁποιαδήποτε χώρα πού μένουν ἀπροστάτευτοι μπροστά στήν εἰσβολή
ὑπάρχουν τυπογραφεῖα τῆς «Σκοπιᾶς» καί πού συντελεῖται τόν τελευταῖο καιρό.
συνδέονται μέ τό Μπρούκλιν μέσω τῶν Τά ἔντυπα τῶν αἱρέσεων διανέμονται καί
κομπιοῦτερ MEP. πωλοῦνται σέ μεγάλες ποσότητες καί ἀνα-
Ἡ «εἰσβολή» τῆς «Σκοπιᾶς» στόν Ρω­ γράφουν ἐσφαλμένες πληροφορίες γιά τήν
σόφωνο χῶρο ἔχει ἐπιπτώσεις καί γιά τή προέλευση καί τούς σκοπούς των.
χώρα μας. Οἱ «μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ» ἀνα­ Οἱ μυστικοί ἱεραπόστολοι ἑνός μεγα-
πτύσσουν ἔντονη προσηλυτιστική δραστη­ λοβιομηχάνου καί ψευδομεσσία, πού δια-
ριότητα μεταξύ τῶν Ποντίων προσφύγων κήρυττε τόν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο σάν
ἀπό τή Σοβιετική Ἕνωση. θρησκευτική ἀναγκαιότητα, ἐργάζονται γιά
Οἱ ἄνθρωποι αὐτοί εἶναι σχεδόν ἀκα­ τή διάβρωση νέων πολιτικῶν κινήσεων, μέ
τήχητοι, ἀντιμετωπίζουν τεράστια προ­ σκοπό νά ἀλλάξουν τούς στόχους τους στόν
βλήματα, διακατέχονται ἀπό συναίσθημα κατάλληλο καιρό.
ἀβεβαιότητας καί ἀποτελοῦν πρόσφορο Ὁλοκληρωτικά δομημένες αἱρέσεις πα-
«ἔδαφος» γιά τήν προπαγάνδα τῆς «Σκο­ ρασύρουν πολίτες τῆς DDR μέ ἀμφισβητού-
πιᾶς», πού «ἑρμηνεύει» τίς δυσκολίες σάν μενα συμβόλαια ἐργασίας, ὀδηγώντας τους
«σημεῖα τοῦ ἐσχάτου καιροῦ». σέ ἐξάρτηση καί ἔξω ἀπό τή χώρα.
Οἱ ἄνθρωποι τοῦ Μπρούκλιν ὑπόσχο­ Αἱρέσεις καί κοσμοθεωριακές κινήσεις,
νται σέ ὅσους ἀνταποκριθοῦν στό μήνυμά μέ προσωπεῖο ἐναλλακτικῶν προτύπων,
τους, τόν ἐπί γῆς Παράδεισο. Δελεαστικές προσπαθοῦν νά πραγματοποιήσουν τίς πα-
εἶναι ἐπίσης καί οἱ πολύχρωμες ἐκδόσεις λαιές συνταγές τους στήν περιοχή τῶν
τῶν ἐντύπων της σέ Ρωσική γλώσσα, δε­ χωρῶν τῆς Comission, ἰδιαίτερα στήν DDR,
δομένου ὅτι οἱ περισσότεροι ἀπό τούς πρό­ στήν Πολωνία, στήν Τσεχοσλοβακία καί
σφυγες φοίτησαν σέ Ρωσικά σχολεῖα. στήν Οὐγγαρία.
Τά μέλη τῆς Συνδιασκέψεως τῶν ἐντε-
ε) Οἱ ἀπόψεις τῆς Συνδιάσκεψης ταλμένων γιά θέματα αἱρέσεων καί κοσμο-
τοῦ Rothenburg θεωριῶν προσφέρουν τίς δυνατότητές τους
Τά προβλήματα πού δημιουργοῦνται μέ γιά διαφώτιση, πληροφόρηση καί ἐκπαίδευ-
τό ἄνοιγμα τῶν συνόρων καί τήν εἰσβολή ση ἀναφορικά μ’ αὐτή τήν ἀναγκαία ἐργα-
τῶν αἱρέσεων στίς χῶρες τῆς Ἀνατολικῆς σία, στίς ἐκκλησίες καί στά κόμματα».
3

4. ΣΥΝΑΓΩΓΗ: ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ
Μια Ἀφρικανική – Πεντηκοστιανή Κίνηση στήν Ἑλλάδα
τοῦ Πρωτοπρ. Βασιλείου Γεωργοπούλου Δρ. Θ.
Λέκτορα Θεολογικῆς Σχολῆς Ἀ.Π.Θ.
Ἡ Συναγωγή: Ἐκκλησία ὅλων τῶν ἰσχυρισμούς στόν Πεντηκοστιανικό χῶρο
Ἐθνῶν (Synagogue. Church of all Nations) καί σχετίζεται μέ τή γνωστή «βιομηχανία»
εἶναι μία Πεντηκοστιανή –Χαρισματική «θαυμάτων-θεραπειῶν» πού συναντᾶμε σέ
κίνηση θεραπείας πού ἱδρύθηκε τή δεκαε­ ἀναρίθμητες Πεντηκοστιανές–Χαρισματι­
τία τοῦ 1990 στό Λάγος τῆς Νιγηρίας ἀπό κές κινήσεις ἀνά τήν ὑφήλιο.
τόν αὐτοαποκαλούμενο προφήτη Temitope
Balugon Joshua. Σύμφωνα μέ τόν Πεντη­ 1. Ἡ παρουσία τῆς κίνησης στήν Ἑλλάδα
κοστιανό καθηγητή A. Anderson πρόκει­ Ἡ κίνηση ἐμφανίστηκε δημόσια γιά
ται γιά μιά ἀπό τίς πιό ἀμφιλεγόμενες πρώτη φορά τόν Ἰούνιο τοῦ 2002. Ἡ πρώτη
ἀλλά καί ταχύτατα ἀναπτυσσόμενες νέες ἐμφάνισή της εἶχε ἀρχικά πραγματοποι­
«ἐκκλησίες» στή Νιγηρία, ἡ ὁποία μάλιστα ηθεῖ στό χωριό Ματαράγκα τοῦ νομοῦ
ἔχει προσελκύσει τήν μεγάλη προσοχή Καρδίτσας καί μάλιστα μέ τρόπο ἀρκετά
τόσο τοῦ τοπικοῦ ὅσο καί τοῦ διεθνοῦς τύ­ θορυβώδη, γεγονός πού τότε εἶχε ἀπα­
που, ἰδιαιτέρως δέ τό πρόσωπο τοῦ ἱδρυτῆ σχολήσει τήν τοπική κοινωνία ἀλλά καί
της1. Κατά τούς ἰσχυρισμούς τῆς κίνησης, ἡ κάποια Μ.Μ.Ε. Στό χωριό Ματαράγκα εἶχε
ἵδρυσή της ἦταν θέλημα τοῦ Θεοῦ τό ὁποῖο δωρηθεῖ οἴκημα γιά τή δημιουργία εὐκτή­
ὑλοποιήθηκε μέσῳ τοῦ Τ. Β. Joshua. ριου οἴκου τῆς κίνησης γιά τά ἐγκαίνια τοῦ
Στό διαδικτυακό τόπο τῆς κίνησης ὁ Τ. ὁποίου εἶχαν συγκεντρωθεῖ πολλοί Πεντη­
Β. Joshua παρουσιάζεται ὡς ἕνα ἐκλεκτό κοστιανοί ἀπό διάφορα μέρη τῆς Ἑλλάδας.
ὄργανο τοῦ Θεοῦ, ἕνας ἀγωγός, μέσῳ τοῦ Εἶχαν τυπωθεῖ καί προσκλήσεις μέ τήν
ὁποίου διαχέεται ἡ εὐλογία τοῦ Θεοῦ στόν ὀνομασία τῆς κίνησης ἐνῶ ἀναμένονταν
κόσμο. Στήν ἴδια ἱστοσελίδα ἀναφέρεται, καί ἡ ἄφιξη τοῦ ἰδίου τοῦ Τ. Β. Joshua, κάτι
ὅτι τά «θαύματα» πού πραγματοποιεῖ ὁ Χρι­ πού τελικά δέν πραγματοποιήθηκε2.
στός μέσῳ τοῦ Τ. Β. Joshua εἶναι ἀμέτρητα. Τό 2006, ἐπισήμως ἡ κίνηση ὑπέβαλε
Τά «θαύματά» του μάλιστα διακρίνονται αἴτηση ἀναγνώρισης­χορήγησης ἀδείας
σέ ἐπιμέρους κατηγορίες ὅπως: α) θερα­ εὐκτηρίου οἴκου στό Ὑπουργεῖο Παιδείας.
πεῖες AIDS, β) θεραπεῖες καρκίνου, γ) ἀπο­ Τά μέλη τῆς κίνησης στήν Ἑλλάδα εἶναι
κατάσταση τῆς ὅρασης, δ) θεραπεία παρα­ Ἕλληνες Πεντηκοστιανοί πού προσχώρη­
λύτων, ε) θεραπεία ἀπό δαιμόνια κ. ἄ. Ἀπό σαν ἀπό ἄλλες Πεντηκοστιανές ὁμάδες
τούς ὀπαδούς του μάλιστα αὐτοῦ τοῦ εἴδους καί ἀφρικανοί μετανάστες πού ζοῦν στήν
τά «θαύματα-θεραπεῖες» προβάλλονται ὡς Ἑλλάδα. Ἡ «Συναγωγή: Ἐκκλησία ὅλων
ἀπόδειξη τῆς θεϊκῆς ἀποστολῆς τοῦ Τ. Β. τῶν Ἐθνῶν» ἀνήκει στίς Πεντηκοστιανές–
Joshua . Πρόκειται βεβαίως γιά συνήθεις Χαρισματικές κινήσεις πού χρησιμοποιοῦν
1. Βλ. Allan Anderson, Synagogue.Church of all Na­ 2. Πρβλ . Σωτηρίου Λιόση, Γνωστές θρησκεῖες, αἱρέ­
tions, στό Peter B.Clarke (Ed), Encyclopedia of new religious σεις καί παραθρησκευτικές ὁμάδες στήν Ἑλλάδα. Εὐκτή­
movements, 2006, σ. 553. ριοι Οἶκοι, 2004, σ. 167.
4

5. ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2011, ΤΕΥΧΟΣ 64 διάλογος
ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΣΜΟΣ:
Η ΘΛΙΒΕΡΗ ΑΠΟΥΣΙΑ ΕΝΟΣ ΕΞΟΡΙΣΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
τοῦ Ἀρχιμ. Ἐφραίμ Τριανταφυλλοπούλου1,
Πρωτοσυγ. τῆς Ἱ. Μ. Σισανίου καί Σιατίστης
(β’ μέρος)
13) Ἰσχυρίζονται ὅτι οἱ εἰκόνες εἶναι εἴδωλα. Γιά μας, μέσα στό ναό, οἱ εἰκόνες
ἀποτελοῦν σημεῖα λατρευτικῆς ἀναφορᾶς
1. Ὁμιλία του στό Σεμινάριο Ὀρθοδόξου Πίστεως, πού στό Χριστό καί τήν Παναγία Τριάδα, καί
γίνεται κάθε Κυριακή στό Ἐνοριακό Κέντρο τοῦ Ἱ. Ναοῦ
Ἁγίας Παρασκευῆς, τοῦ ὁμωνύμου προαστείου, ἀπό
τιμητικῆς ἀναφορᾶς στήν Παναγία, τούς
11.30’ π.μ. ἕως 1.00΄μ.μ.. ἀγγέλους καί τούς ἁγίους. Ὅπου καί νά
μουσικά ὄργανα καί τραγούδια στίς λα­ στοιχεῖα δέν εἶναι κάτι τό ἀσυνήθιστο.
τρευτικές τους συνάξεις. Ἡ Ἀδελφότητα τῶν Ἐκκλησιῶν τῆς Πε­
ντηκοστῆς Ἑλλάδος, γιά εὐνόητους λό­
2. Ἡ Προτεσταντική καί Πεντηκοστιανή γους, τόν Ἰούνιο τοῦ 2002 ἐξέδωσε ἀνακοί­
κριτική κατά τῆς κίνησης στήν Ἑλλάδα νωση πού δήλωνε ὅτι ἡ κίνηση «Συναγωγή:
Πρέπει ἐν προκειμένω νά ἐπισημάνουμε Ἐκκλησία ὅλων τῶν Ἐθνῶν» καί ὁ ἱδρυτής
ὅτι ἡ ἐν λόγω Πεντηκοστιανή κίνηση ἔτυχε της Τ. Β. Joshua δέν ἀνήκουν στόν Πεντηκο­
ἐξ ἀρχῆς κριτικῆς, τόσο ἀπό τόν ἑλληνικό στιανικό χῶρο. Ὁ ἰσχυρισμός ὅμως αὐτός
προτεσταντικό κόσμο, ὅσο καί ἀπό ἕνα δέν ἐπιβεβαιώνεται ἀπό τήν πραγματικό­
τμῆμα τῶν Πεντηκοστιανῶν τῆς Ἑλλά­ τητα, γιατί: α) Ἡ ὁμολογία πίστεως τῆς
δας. Στόν ἑλληνικό προτεσταντικό χῶρο ἐν λόγῳ κίνησης ἔχει τυπικό Πεντηκοστι­
ὁ Τ. Β. Joshua χαρακτηρίζεται ὡς «ψευδο- ανικό χαρακτήρα, β) ὁ πεντηκοστιανός
προφήτης» καί μάλιστα γίνεται ἀναφορά καθηγητής A. Anderson τήν χαρακτηρίζει
σέ ἀνακοίνωση ἄλλων Πεντηκοστιανῶν ὡς Πεντηκοστιανή­Χαρισματική, γ) τό λα­
κινήσεων τῆς Νιγηρίας στήν ὁποία ὑπο­ τρευτικό τελετουργικό της εἶναι οὐσια­
στηρίζεται, ὅτι ὁ Τ. Β. Joshua «χρησιμοποιεῖ στικῶς Πεντηκοστιανικό καί δ) γιατί δέν
σαμανικές/μαγικές μεθόδους κάτω ἀπό χρι- συμφωνοῦν μέ τήν ἐν λόγῳ ἀνακοίνωση τό
στιανικό μανδύα»3. Τήν κριτική αὐτή τῶν σύνολο τῶν Πεντηκοστιανῶν τῆς Ἑλλάδος.
ἄλλων Πεντηκοστιανῶν κινήσεων τῆς Νι­ Ὡς τελικό σχόλιο θά θέλαμε νά ἐπι­
γηρίας ὁ Allan Anderson τήν χαρακτηρίζει σημάνουμε ὅτι ἐξ ἐπόψεως Ὀρθοδόξου ὁ
4
ὡς «φαρμακερή» καί «ἀναπόφευκτη» . αἱρετικός χαρακτήρας τῆς ἐν λόγω κίνη­
Ἐδῶ πρέπει νά ἐπισημάνουμε ὅτι στίς σης, ὡς τμήματος τοῦ λεγόμενου Πεντη­
αὐτόχθονες Ἀφρικανικές Πεντηκοστιανές κοστιανικοῦ­Χαρισματικοῦ χώρου, εἶναι
κινήσεις ἡ χρήση καί ἡ μίξη προγενέστε­ ἀναμφισβήτητος. Ὡς πρός τό πρόσωπο
ρων μαγικῶν πρακτικῶν μέ χριστιανικά δέ τοῦ ἱδρυτῆ της βρισκόμαστε γιά μιά
ἀκόμα φορά μπροστά σέ μιά κλασική πε­
3. Βλ. Περιοδικό «Τυχικός», Μάϊος­Ἰούνιος 2002, σσ. ρίπτωση ἀνθρώπων πού στήν Ἁγία Γραφή
28­29. χαρακτηρίζονται ὡς «πονηροί καί γόητες…
4. Βλ. Allan Anderson, Synagogue .Church of all Nations,
ὅπ. π., σ. 553. πλανῶντες καί πλανώμενοι» (Β΄ Τιμ. 3, 13).
5

6. βρίσκονται φανερώνουν τήν παρουσία τοῦ Σύνοδο ἡ ὁποία θά ἀποφάσιζε περί αὐτοῦ
Θεοῦ στή ζωή μας καί ἀνυψώνουν τό νοῦ τοῦ θέματος τῆς πίστεως.
μας πρός Ἐκεῖνον. Ἀποτελοῦν μέσα ἀφυ­ 14) Πῶς νά τιμήσουν οἱ προτεστάντες
πνίσεως. Φανερώνουν τά πρότυπά μας, τούς ἁγίους, ἀφοῦ ἀπορρίπτουν τό μοναχι­
ἐκείνους πού καλούμαστε νά μιμηθοῦμε. σμό; Ἑπομένως ἀπορρίπτουν καί τούς ὁσί­
Ἀποτελοῦν τά «εὐαγγέλια τῶν ἀγραμμά­ ους καί τούς ἀσκητές; Σύμπασα ἡ Θεσσα­
των», ἀφοῦ μᾶς «διηγοῦνται» ὅλα τα σω­ λονίκη τρέχει στόν τάφο τοῦ ἁγίου Δημη­
τηριώδη γεγονότα τῆς θείας Οἰκονομίας, τρίου, περιχαρῶς ἀσπάζεται τά εὐωδιάζο­
ἀλλά καί περιστατικά ἀπό τούς βίους τῶν ντα λείψανά του, ὅπως καί αὐτά τοῦ ἁγίου
ἁγίων. Ἡ εἰκόνα φανερώνει ὅτι ὁ Θεός­ Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ καί τόσων ἄλλων
Λόγος ἔγινε ἄνθρωπος, ἀφοῦ αὐτή εἰκονίζει ἁγίων, ὁσίων καί μαρτύρων τῆς πίστεώς
τή δοξασμένη ἀνθρώπινη φύση Του, ἐνῶ μας, καί θά μᾶς ποῦν νά μήν τούς τιμᾶμε,
ταυτόχρονα ἡ ἀναλογία τῆς πλάσεως, τόσο ἐνῶ ἀπεναντίας αὐτοί στίς ὁμάδες τους
ὡς χώρου, ὅσο καί ὡς χρόνου διατηρεῖται. Ἡ αὐτοαποκαλοῦνται «ἅγιοι», «σεσωσμένοι»
θεία φύση Του εἶναι ἐκείνη πού δέν εἰκονί­ μάλιστα, ἀποκαλοῦνται ἔτσι καί μεταξύ
ζεται, ἐπειδή εἶναι ἀπερίγραπτη καί ἀνεικό­ τους! Τούς ἁγίους της ἱστορικῆς Ἐκκλησίας
νιστη. Ὅταν μάλιστα φαγωθοῦν οἱ εἰκόνες πάντως δέν τούς δέχονται· ἀπόδειξη τοῦ
ἀπό τό σαράκι καί χαλάσουν, μπαίνουν σέ πόσο συγχυσμένοι πνευματικά εἶναι.
ἀποθῆκες, συντηροῦνται ἤ ἄν καταστρα­ 15) Δέν δέχονται τίς πρεσβεῖες καί μεσι­
φοῦν ἐντελῶς τίς καῖμε. Δέν πιστεύουμε τεῖες τῶν ἁγίων. Ἡ Καινή Διαθήκη βέβαια
ὅτι ἔχει ὑπερφυσική ἀξία ἡ εἰκόνα, οὔτε λέει, ὅτι ἕνας εἶναι ὁ μεσίτης μεταξύ Θεοῦ
τή θεωροῦμε Θεό. Τιμῶ καί προσκυνῶ τήν καί ἀνθρώπων, ὁ Ἰησοῦς Χριστός2. Διά τῆς
εἰκόνα καί ἡ τιμή καί ἡ προσκύνηση μετα­ σταυρικῆς Του θυσίας συμφιλίωσε τούς
βαίνουν στά εἰκονιζόμενα πρόσωπα. Στούς ἀνθρώπους μέ τό Θεό, ὁ ἄνθρωπος Ἰησοῦς
χρόνους τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, οἱ ἀρχαῖοι Χριστός.
λαοί, πνευματικῶς νήπιοι, κατασκεύαζαν Ἀλλά καί στό περιστατικό μέ τή Χανα­
εἴδωλα καί ὁμοιώματα τοῦ Θεοῦ. Κι’ αὐτό ναία, οἱ ἀπόστολοι δέν εἶναι ἐκεῖνοι πού
ἀπαγορευόταν ἀπό τόν Ἴδιο τό Θεό. Στά μεσιτεύουν στό Χριστό γι’ αὐτήν; Καί ἡ
χρόνια τῆς Καινῆς Διαθήκης, ἀφοῦ ὁ Λόγος Χαναναία, ἄν καί εἰδωλολάτρης, μετά ἀπό
σαρκώθηκε στό Χριστό, τί πιό φυσικό νά Τόν ἐπίμονο ἀγώνα δέν ἔλαβε ἱκανοποίηση τοῦ
εἰκονίζουμε, ὅταν δέν εἶναι ὁρατή ἡ φυσική αἰτήματός της, ὄχι γι’ αὐτήν προσωπικά,
Του παρουσία ἀνάμεσά μας, γιά νά Τόν θυ­ ἀλλά γιά τήν ἀποῦσα θυγατέρα της3; Ἀνέ­
μόμαστε; Ἄλλωστε αὐτή ἡ ἐνθύμηση, μέσῳ ρειστα, λοιπόν, καί ἕωλα τά «ἐπιχειρήμα­
τῆς εἰκονίσεως τοῦ Χριστοῦ, μᾶς καθιστᾶ τα» τῶν προτεσταντῶν, ὅτι αὐτός ὁ ὁποῖος
πιό ζωντανή τήν πανταχοῦ παρουσία Του. ἔχει ὁποιοδήποτε πρόβλημα, ὁ ἴδιος προ­
Ἡ εἰκονολατρεία ἀποτελεῖ προφανῆ σωπικά πρέπει νά ἀπευθύνεται στό Χρι­
ἐκτροπή. Ἀλλά καί πίσω ἀπό τήν εἰκονο­ στό. Οἱ ἅγιοι ἑπομένως δέν βρίσκονται σέ
μαχία (726­843 μ.Χ.) κρύβονταν οἱ αἱρε­ ἀπραξία, ὅπως καταλήγουν νά πιστεύουν
τικοί ἐκεῖνοι πού δέ δέχονταν τήν ἕνωση οἱ προτεστάντες, ἀλλά ἐνόσω ζοῦν στή γῆ
Θεοῦ καί ἀνθρώπου στόν Ἰησοῦ Χριστό. προσεύχονται γιά τό λαό4 καί στούς οὐρα­
Ἦταν ἐπίσης καί προσπάθεια τῆς πολι­ νούς προσεύχονται κοντά στό Θεό καί Τόν
τικῆς ἐξουσίας, εἰδικά του Λέοντα Γ΄ τοῦ δοξολογοῦν. Γι’ αὐτό κατά τή Μεταμόρ­
Ἰσαύρου νά ἐπιβληθεῖ στήν Ἐκκλησία,
2. Α΄ Τιμ. 2, 5.
ἀντί ὁ ἴδιος νά συγκαλέσει, ὅπως οἱ προη­
3. Ματθ. 15, 21­28.
γούμενοί του αὐτοκράτορες, Οἰκουμενική 4. Ἔξοδ. 32, 11­14, βλ. καί Βασιλ. Γ΄18, 36­37.
6

7. ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2011, ΤΕΥΧΟΣ 64 διάλογος
φωση τοῦ Χριστοῦ, ὁ Ἠλίας καί ὁ Μωυσῆς πίστης, γι’ αὐτό κι’ ἐπιδιώκονται στανικά.
ἐμφανίζονται μαζί μέ τό Χριστό, μέσα στή «Ἄν δέν εἶδες σημεῖο ἤ θαῦμα, ἡ πίστη σου
δόξα Του, συνομιλώντας γιά τό πάθος Του. εἶναι ἐλαττωματική», λένε οἱ προτεστά­
Ὁ Θεός ἀπαντάει κάποτε καί ἀρνητικά ντες. Αὐτό θέλει καί ὁ διάβολος νά πιστέ­
στίς προσευχές τῶν ἁγίων, ὅπως στόν προ­ ψει ὁ ἄνθρωπος, γιά νά τοῦ δείχνει κατόπιν
φήτη Ἱερεμία5, ὁ ὁποῖος ζήτησε εὐσπλαχνία σημεῖα καί τέρατα, «νά τοῦ παίζει κινημα­
γιά τούς Ἰσραηλίτες. Ὁ προφήτης Ἠσαΐας τογράφο», ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστός πατήρ
πάλι μετέφερε στό βασιλιά Ἐζεκία τήν Παΐσιος. Κι’ ὅμως ὁ Χριστός διατυμπανί­
ἀπόφαση τοῦ Θεοῦ νά ὑπερασπιστεῖ τήν Ἱε­ ζει σ’ ὅλους τούς δύσπιστους «Θωμάδες»
ρουσαλήμ γιά τό χατήρι τοῦ ἤδη ἀπό πολλά ὅλων των αἰώνων: «μακάριοι οἱ μή ἰδόντες
χρόνια κεκοιμημένου φίλου του Δαυίδ6. Ἄρα καί πιστεύσαντες»9. Κι ὁ Παῦλος τονίζει
ὁ κεκοιμημένος Δαυίδ προσευχόταν γιά στήν πρός Ἑβραίους ἐπιστολή του: «πίστις
τήν Ἱερουσαλήμ καί ὁ Θεός, Θεός ζώντων ἐστίν ἐλπιζομένων ὑπόστασις, πραγμάτων
καί ὄχι νεκρῶν, ἄκουσε τήν προσευχή του· ἔλεγχος οὐ βλεπομένων»10. Πίστη λοιπόν
«ὑπάκουσε»(!) στόν κεκοιμημένο Δαυίδ. Οἱ σημαίνει ἐμπιστεύομαι τό Θεό κι ἄς μή
ἅγιοι στούς οὐρανούς μαθαίνουν, ἐν Ἁγίῳ βλέπω τίποτα. Ποῦ συναρτῶνται ὄλ’ αὐτά
Πνεύματι, ὅτι ἐμεῖς τούς ἐπικαλούμαστε, μέ τό ἀλλοπρόσαλλο καί νοσηρό κλῖμα
ἀκούγοντας τίς προσευχές μας. Ὅσο ζοῦν τῶν προτεσταντικῶν μαζώξεων;
στή γῆ, πολλές φορές βλέπουν τούς κρυ­ 18) Ἀποτελοῦν, λένε, τήν «ἐκκλησία τῶν
φούς λογισμούς καί τίς πονηρές ἐνέργειες ἐσχάτων» πού θά παραλάβει ὁ Χριστός.
τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ὁ Πέτρος πού ἤλεγξε Ἡ Ἐκκλησία αὐτή, λέμε ἐμεῖς, εἶναι ἡ ἴδια
τόν Ἀνανία καί τή Σαπφείρα .
7 ἡ Ἐκκλησία «τῶν ἀπαρχῶν», τήν ὁποία
17) Τά θαύματα αὐτά πού μόλις ἀκού­ αὐτοί ὅμως ἔχουν ἀπορρίψει, ἐμφανιζό­
σαμε, δέν ἔχουν νά κάνουν τίποτα μέ τήν μενοι ξαφνικά τό 16ο αἰώνα. Πῶς λοιπόν
ἀνιαρή φιλολογία τῶν σημερινῶν προ­ θά παραληφθοῦν; Ἡ ἐπιχειρηματολογία
τεσταντῶν περί δικῶν τούς «θαυμάτων»: τους δέν ἀντέχει στήν παραμικρή κριτική.
«θαυματουργική» ἐπιδιόρθωση ἐλαστικῶν Ἄλλωστε δέν ἀποτελοῦν μία, ἀλλά πά­
αὐτοκινήτου, δοξολογία πρός τό Θεό ἀπό μπολλες ὁμολογίες, τῶν ὁποίων ὁ ρυθμός
σκύλο πού ἡ κυρία του τόν βάζει νά γαβγί­ αὐξάνει μέ ρυθμό κουνελιοῦ. Ποιά σχέση
ζει μέ ἰδιαίτερο τρόπο καί αὐτός ὑπακούει, μπορεῖ νά ἔχουν αὐτές οἱ αὐτοαποκαλού­
μενες ἐκκλησίες μέ τή Μία, Ἁγία, Καθολι­
μετέχοντας στό βάπτισμα τοῦ «πνεύμα­
κή καί Ἀποστολική Ἐκκλησία, τήν αὐτήν
τος»(!), «ἀνταπόκριση» τοῦ Θεοῦ στίς προ­
χθές καί σήμερον καί εἰς τούς αἰώνας, τόν
σευχές δύο δωδεκάχρονων κοριτσιῶν ν’
«στύλον καί τό ἑδραίωμα τῆς ἀληθείας»11;
«ἀναστήσει» κατοικίδια κοτόπουλά τους
19) Γελοιοποιοῦν τήν πνευματική ζωή,
πού εἶχαν ψοφήσει8 κλπ…
εἰς τρόπον ὥστε, ἄν ὁμολογήσεις προφορι­
Ὅλ’ αὐτά τά ἐξωφρενικά καί ἄλογα κρύ­
κά ὅτι ὁ Ἰησοῦς εἶναι ὁ σωτήρας σου… συγ­
βουν ἕνα δαιμονικότατο λογισμό, ἀπό τόν
χαρητήρια, σοῦ λένε, μόλις ἔγινες κι ἐσύ
ὁποῖο νοσοῦν οἱ προτεστάντες, ἀλλά καί σέ
ἕνα παιδί τοῦ Θεοῦ! Ποῦ εἶναι ἡ νηστεία,
κάποιο βαθμό καί μεῖς: τό θαῦμα καί τό ση­
ποῦ ἡ κακοπάθεια τῶν Πατέρων, ποῦ ἡ
μεῖο λειτουργοῦν ὡς πιστοποιητικά ὀρθῆς
ἀγρυπνία, ποῦ ἡ παύλεια παρότρυνση γιά
ἀδιάλειπτη προσευχή, ποῦ οἱ γονυκλισίες
5. 15, 1.
6. Ἠσ. 37, 35.
7. Πράξ. 5, 3. 9. 11, 1.
8. Βλ. εἰσήγηση ἀρχιμ. Χριστοφόρου Τσιάκκα, Τό χάος 10. Α’ Τιμ. 3, 15.
τῶν προτεσταντῶν, σελ. 7, 8. 11. Πρβλ. Γαλ. 4, 19.
7

8. καί ἡ κάποια τραχύτητα τοῦ πνευματικοῦ λαβαίνει κανείς πώς «γλωσσολαλώντας»,
ἀγώνα, ποῦ τά ἁλμυρά, καυτά, τῆς μετα­ γίνεται κάποιος παίγνιο τῶν πονηρῶν
νοίας δάκρυα τῶν ἀρχαρίων στήν πνευμα­ πνευμάτων. Ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, μᾶς
τική ζωή, ποῦ τά δροσιστικά, φωτιστικά τῆς πληροφορεῖ ὅτι, στά χρόνια του ἤδη δέν
χάριτος καί ἄγευστα τῶν μέσων καί ποῦ τά ὑπῆρχε γλωσσολαλία, σημειώνοντας μά­
γλυκύρροα τῶν θεωρητικῶν δάκρυα, ὅπως λιστα ὅτι καί τότε ὁ Θεός ἤξερε γιατί ἔδωσε
τά κατατάσσουν οἱ φιλοκαλικοί Πατέρες; αὐτό τό χάρισμα καί τώρα ξέρει γιατί τό
Ποῦ ἡ ζωοποιός ἕνωση μέ τό Σῶμα καί τό πῆρε13. Κι ἔρχονται σήμερα οἱ προτεστάντες
Αἷμα τοῦ Χριστοῦ καί οἱ εὐλογημένες ὠδί­ καί «γλωσσολαλοῦν» κλέβοντας τήν παρά­
νες, ἄχρις οὐ μορφωθῆ Χριστός ἐν ἡμῖν12; σταση! Τήν ἐλάχιστη νοημοσύνη νά διαθέ­
Ποῦ γίνεται λόγος γιά τό φραγγέλωμα τει κανείς καταλαβαίνει ὅτι κάτι δέν πάει
πού ὑφιστάμεθα ἀπό τά πάθη μας καί καλά ἐδῶ. Μέ τά ἐγγυημένα κριτήρια τῶν
μάλιστα ἀπό τό τριπλό κακό, τόν κόσμο, Πατέρων θά κατανοήσει ὅτι πρόκειται γιά
τή σάρκα καί τό διάβολο; Ποῦ ὁ λόγος γιά ἄρρωστα πλάσματα, ἔστω κι ἄν εἶναι κα­
τή νοοκαρδιακή προσευχή καί τήν ἀγάπη λοπροαίρετα ἀρκετές φορές, πού χρήζουν
μέ τήν ὁποία ὁ Χριστός περιπτύσσεται τόν τῶν προσευχῶν μας καί πού τά ἀγαπάει
ἄνθρωπό Του μέσα στό ἄκτιστο πῦρ τῆς ὁ Χριστός μας, ἀλλά πού, ὅπως θά ἔλεγε ὁ
θεότητάς Του; Μέ ποιά ἁγιοπνευματικά ἅγιος Ἰωάννης ὁ σιναΐτης, «ἐγήρασαν στήν
κριτήρια διακρίνουν οἱ προτεστάντες τίς κενοδοξία» κι ἔχουν ἀνάγκη ἀπ’ ὄλ’ αὐτά
ἄκτιστες θεῖες ἐνέργειες ἀπό τά «φῶτα» τά ἔξοδα παράστασης γιά νά ἀντέξουν τό
καί τίς πνευματικές ψευδαισθήσεις τοῦ κενό τους, ἀκόμη κι ἀπ’ αὐτή τήν ψεύτικη
πονηροῦ; Ἡ τόση πνευματική γύμνια τους γαλήνη πού τούς μεταγγίζεται, μέσῳ τῆς
ἀποδεικνύει περίτρανα ὅτι ἐξόρισαν τό πλύσης ἐγκεφάλου καί τῶν πολλῶν ψυ­
Χριστό ἀπό τή ζωή τους καί ὅτι ὅλα τά χολογικῶν ὑποβολῶν πού ἔχουν ὑποστεῖ.
«ὁράματα καί θάματα» πού τάχατες βλέ­ Χρειάζεται βέβαια νά προβληματιστοῦμε κι
πουν, ὅπως καί ὅλα τα «ἄρρητα ρήματα» ἐμεῖς, διότι αὐτές οἱ καταστάσεις σέ ἀρκε­
πού προφέρουν εἶναι, ἀσυνείδητα τίς πιό τές ἀπό τίς περιπτώσεις πού ἀναφέρουμε
πολλές φορές, ἡ ἐργώδης προσπάθεια πού ἀντανακλοῦν δικά μας ποιμαντικά κενά,
κάνουν γιά νά καλύψουν τό κενό, τήν ἄν ὄχι συμπτώματα ὁρισμένων ὄψεων καί
ἀπουσία, αὐτό τό ἄγχος χωρισμοῦ, ἀπό τήν τῆς δικῆς μας πνευματικῆς ζωῆς.
πηγή τῆς Ζωῆς. Μέχρι πότε ὅμως μέ τούς Ὅταν πάντως μᾶς πλησιάζουν καί μπο­
χοίρους τῶν παθῶν καί τά ξυλοκέρατα τῆς ροῦμε νά ἀνταπεξέλθουμε στό διάλογο
ἁμαρτίας στή χώρα τῆς ἀσωτίας; μαζί τους, νά διαλεγόμαστε ἐπί ἑνός θέ­
20) Κατά τήν περιβόητη «γλωσσολαλία» ματος καί ἀφοῦ τό ἐξαντλήσουμε, τότε νά
τους, χλωμό ἀπείκασμα τῆς παλαιᾶς ἐκεί­ προχωρᾶμε στό ἑπόμενο, ἐπειδή ἔχουν τή
νης αὐθεντικῆς ἐπέμβασης τοῦ Τριαδικοῦ συνήθεια νά πετάγονται ἀπό τό ἕνα θέμα
Θεοῦ μας κατά τήν Πεντηκοστή, πῶς ξε­ στό ἄλλο, εἴτε λόγω ἀδυναμίας τοῦ ἄρρω­
χωρίζουν τό δαιμονικό ἀπό τό θεϊκό καί στου νοῦ τους, εἴτε λόγῳ τακτικῆς ἐπιδιω­
τό ὑστερικό ἀπό τό ἀποτέλεσμα αὐθυπο­ κόμενης. Καλό εἶναι οἱ ἄπειροι νά μή μπλέ­
βολῆς; Δεδομένου μάλιστα ὅτι ψυχολογι­ κουν μαζί τους, γιατί ἐντός ὀλίγου χρόνου,
κό ὑπόβαθρο τῶν ὑστερικῶν ἐκδηλώσεων ἀπό κατ’ ὄνομα ὀρθόδοξοι θά ἔχουν γίνει
εἶναι ἡ τάση γιά προσωπική προβολή ἤ φανατικοί προτεστάντες πού… «γλίτωσαν
ἀλλιῶς «καταφυγή στήν ὑπόκριση πρός ἴδι­ ἀπό παπάδες κι ἐκκλησίες»! Ἄλλωστε πό­
ον ὄφελος» σέ ψυχιατρική γλώσσα, κατα­ σοι κατ’ ὄνομα ὀρθόδοξοι δέν τό λένε αὐτό:
12. PG 50, 459, De Sancta Pentecoste, Homilia 1. 13. 10, 16.
8

9. ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2011, ΤΕΥΧΟΣ 64 διάλογος
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ: ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ
τοῦ κ. Κωνσταντίνου Χολέβα1,
πολιτικοῦ ἐπιστήμονος
(γ’ μέρος)
Ξέρετε τί φοβοῦμαι; Ὅτι ἡ ἱστορία εἶναι τό διαπραγματευτικό ὅπλο τῶν σχεδι­
1. Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία του στό Σεμινάριο Ἐνοριακό Κέντρο τοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγίας Παρασκευῆς, τοῦ
Ὀρθοδόξου Πίστεως, πού γίνεται κάθε Κυριακή στό ὁμωνύμου προαστείου, ἀπό 11.30’ π.μ. ἕως 1 μ.μ.
14
­γιά παπάδες καί γιά ἐκκλησίες μή μοῦ εὐαγγελιστής Ματθαῖος : φρονιμάδα φιδι­
λέτε, ὅλα τ’ ἄλλα καλά! οῦ καί ἀκεραιότητα περιστεριοῦ. Ἁπλότητα
Εἶναι σημαντικό νά γνωρίζουμε πώς ἡ δηλαδή καί καθαρότητα περιστεριοῦ στήν
Ὀρθοδοξία εἶναι ἀπαιτητική. Ὁ Χριστός μᾶς καρδιά πού χαρίζει τή σωστή ἔμπνευση
θέλει ὁλόκληρους δικούς Του. Νά εἴμαστε καί διδασκαλία, ἀλλά καί φρονιμάδα ὄφε­
αὐστηροί μέ τόν ἑαυτό μας καί νά ἐπιδιώ­ ως, ταχύτητα, ὀξύνοια, γιά νά διακρίνουμε
κουμε, κατ’ ἀναλογίαν βέβαια, αὐτό πού οἱ μακρόθεν τίς αἱρετικές προσβολές καί ὡς
Πατέρες ὀνομάζουν «ἀσκητικό φρόνημα». πνευματικοί στρατηγοί νά χαράζουμε τίς
Δέν εἶναι τυχαῖο τό ὅτι οἱ προτεσταντικές κατευθυντήριες γραμμές γιά τήν ἔκβαση
παρασυναγωγές εὐδοκιμοῦν καί πολλα­ τοῦ ἀντιαιρετικοῦ ἀγώνα.
πλασιάζονται στίς εὐημεροῦσες κατανα­ Ἐκεῖνο ὅμως τό σημεῖο πού διαφοροποιεῖ
λωτικές κοινωνίες, κυρίως στίς ΗΠΑ, ἀλλά τήν ἐμπειρία μας ὡς ὀρθοδόξων, εἶναι ἡ
τήν τελευταία δεκαετία περιέργως καί στίς πραγματική συνάντησή μας τῶν ζωντανῶν
ἀφρικανικές χῶρες. Νά ζητοῦμε ἀντιαιρε­ μέ τούς νεκρούς, μέσα στό Σῶμα τοῦ Χρι­
τική ἐνημέρωση ἀπό τούς φυσικούς ποιμέ­ στοῦ, ἡ συναναστροφή μας μέ τά ἐπέκεινα,
νες μας, πού εἶναι οἱ ἐπίσκοποι, ἀλλά καί κυρίως μέσα στή Θεία Λειτουργία, ἐμπειρία
οἱ πρεσβύτεροι καί οἱ διάκονοι, ὅπως καί πού δέν συναντᾶται στίς δυτικές ὁμολογίες,
οἱ λαϊκοί ἐπαΐοντες. Νά ἀγωνιζόμαστε τό ἄρα καί στούς προτεστάντες. Μᾶς δεξιώνε­
κατά δύναμιν, νά ἐξομολογούμαστε, νά κοι­ ται ὁ Χριστός μέσα στήν καρδιά Του ­ὅπως
νωνοῦμε, νά προσευχόμαστε, νά κατηχού­ λέμε δεξίωση!­ κι ἐμεῖς, ὁ καθένας μας, δεξι­
μαστε στά τῆς πίστεως, στήν ὁποία νά στέ­ ώνεται στή δική του καρδιά (πού κι αὐτή τοῦ
κουμε ἀταλάντευτοι, ὥστε διά μέσου ἠμῶν Χριστοῦ ἔχει γίνει), τούς πάντες, νεκρούς
ὁ Χριστός νά παραδίδεται στούς ἑπόμενους. καί ζωντανούς, γνωστούς κι ἀγνώστους
Τό χρέος τῆς ἀγάπης πρός τούς αἱρε­ ­μιλᾶμε γιά τήν ὄντως παγκοσμιοποίηση
τικούς καταδικάζει κάθε πολεμική ἀντι­ τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ­ ἔξω φρενῶν ἀπό τή
παράθεση. Ἄν μέν δέχονται τό διάλογο, χαρά του, ἀλλ’ ἐν πλήρει συνέσει. Μέ γνώ­
μονα τήν πρόσκληση σέ μιά τέτοια χαρά, νά
θά δείξουμε ἰδιαίτερη ἐπιμέλεια, φροντίδα,
ἐπιχειροῦμε τόν ἀντιαιρετικό ἀγώνα πρός
στοργή. Τούς ἐμμένοντας ὅμως στήν πλάνη
ὅλους τούς αἱρετικούς ἀδελφούς, ἄν θέλου­
θά χρειαστεῖ σαφῶς νά τούς ἀπορρίψου­
με αὐτός νά ἀποφέρει καρπό.
με χωρίς τή χρήση τῆς οἰκονομίας. Ἐδῶ
χρειάζεται αὐτό πού μᾶς ὑπαγορεύει ὁ 14. 10, 16.
9

10. αστῶν τοῦ νέου λυκείου. Δηλαδή, ξέρο­ Ἰωάννη Βατάτζη (1.250 μ.Χ.) αὐτοκράτορα
ντας ὅτι γιά τήν ἱστορία θά γίνει πιό με­ τῆς Νικαίας ­διωγμένο τό Βυζάντιο, ἡ ρω­
γάλη φασαρία καί συζήτηση, τελικά θά μιοσύνη, ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη, στή
δεχθοῦν, θά κάνουν τή μεγάλη ὑποχώρηση Νίκαια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας– καί ὁ ἐξόριστος
νά ἐντάξουν καί τήν ἱστορία στά ὑποχρεω­ αὐτοκράτορας Ἰωάννης Βατάτζης, ἅγιος
τικά μαθήματα ἀλλά νά ἀφήσουν ἀπ’ ἔξω της Ἐκκλησίας μας, γράφει στόν πάπα
τελείως τά θρησκευτικά καί τά ἀρχαῖα θά ὅτι «Ρωμαῖοι ἀποκαλούμεθα ὡς αὐτοκρά­
παραμείνουν ἐπιλεγόμενα πρός μεγάλη τορες Ρωμαίων, ἀλλά εἴμαστε ἀπόγονοί
βλάβη καί τῶν παιδιῶν μας καί τῆς θρη­ τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων καί ἀπό μᾶς ἀπ’ τό
σκευτικῆς καί ἐθνικῆς συνειδήσεως. Γιατί γένος τῶν Ἑλλήνων βγῆκε ἡ σοφία». Αὐτά
πρέπει νά ‘ναι ὑποχρεωτική ἡ ἱστορία; Μά δέν τά θέλουνε στό λύκειο· νά τά κόψουνε.
διότι στό λύκειο εἶναι ὁ ὑποψήφιος πού Διερωτῶμαι λοιπόν: ἐπιτέλους, θέλουμε
θά ψηφίσει μεθαύριο. Τό παιδί τῶν 16, 17 παιδεία πού θά βγάζει παιδιά ἑλληνόπου­
ἐτῶν μπορεῖ νά κατανοήσει τήν πορεία τοῦ λα μέ σφαιρική κατάρτιση καί μέ ἦθος ἤ θέ­
ἑλληνισμοῦ καλύτερα. Στό δημοτικό θά λουμε ρομπότ; Μαθηματικές σκέψεις κάνει
ποῦμε λίγα πράγματα, ἄν τά ποῦμε. Διότι καί ὁ ὑπολογιστής. Ἀγγλικά κάνει καί τό
καί στό δημοτικό μᾶς εἶχαν ἐμφανίσει καί computer, ὁ ὑπολογιστής καί τά ρομπότ.
τό βιβλίο μέ τό συνωστισμό στή Σμύρνη Οἱ μεγάλοι ἐγκληματίες, οἱ σχεδιαστές
καί τόν ἅγιο Κοσμᾶ πού δέν τόν ἔλεγε ἅγιο, τοῦ ὀργανωμένου ἐγκλήματος καί ξένες
τόν παρουσίαζε διανοούμενο μέ παπιγιόν, γλῶσσες ξέρουνε καί γυμνασμένοι εἶναι.
σάν τόν Κοραή. Ἐάν λοιπόν στό δημοτικό Αὐτό τό λύκειο πού θέλει μόνον ἀγγλικά
ἔχουμε βιβλία σάν αὐτό πού ἀποσύρθη­ καί γυμναστική καί νέα ἑλληνικά μπορεῖ
κε, στό γυμνάσιο ἔχουμε βιβλία τά ὁποῖα κάλλιστα νά βγάλει τόν τέλειο ἐγκλημα­
χλευάζουν τήν ἐκκλησία καί στό λύκειο τία. Τό σύγχρονο ἔγκλημα θέλει νά ‘σαι
δέν κάνουμε καθόλου νεοελληνική καί βυ­ εὐλύγιστος γιά νά ληστεύεις ἄς ποῦμε
ζαντινή ἱστορία, διαλύουμε τήν συνέχεια τράπεζες καί νά ξέρεις καί ξένες γλῶσσες
τοῦ ἑλληνισμοῦ. Καί δικαιώνονται κάποιοι γιά νά συνεργάζεσαι καί μέ ἄλλους ἐγκλη­
διανοούμενοι, λίγοι βέβαια, οἱ ὁποῖοι ἔχουν ματίες. Ἡ χιτλερική γενοκτονία πού ἔγινε
σήμερα φωνή στά μέσα ἐνημερώσεως, οἱ εἰς βάρος καί τοῦ ἑβραϊκοῦ λαοῦ καί ἄλλων
ὁποῖοι ἀρνοῦνται τήν συνέχεια τοῦ ἑλλη­ λαῶν, τά ἐγκλήματα τοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ
νισμοῦ. κι ὄχι μόνον τοῦ μαύρου ὁλοκληρωτισμοῦ
Θέλουν κάποιοι νά περάσουν στά παι­ καί τοῦ κόκκινου καί διαφόρων ὁλοκλη­
διά τοῦ λυκείου τήν ἔννοια ὅτι μετά τόν ρωτισμῶν εἶχαν ἀνθρώπους πού ἤξεραν
Μέγα Ἀλέξανδρο ­ἄν τόν δεχθοῦμε καί ἄριστα βιολογία ­οἱ χιτλερικοί ἐπιστήμονες
αὐτόν Ἕλληνα· κάποιοι τόν ἀμφισβητοῦν­, ἦσαν μεγάλοι βιολόγοι­ μαθηματικά, φυσι­
πᾶμε ποῦ; Στόν Κολοκοτρώνη καί στόν κή, ἀλλά δέν εἶχαν ἦθος.
Βενιζέλο. Ἐνδιαμέσως μᾶς λένε ὅτι πρίν Τί νά τήν κάνω μία παιδεία ἡ ὁποία θά
ἀπ’ τό 1821 δέν ὑπῆρχαν ἄνθρωποι νά δη­ μαθαίνει στά παιδιά πολύ ὕλη μαθημα­
λώνουν Ἕλληνες. Αὐτό μᾶς λένε κάποιοι τικῶν ἤ πολύ βιολογία ­χρήσιμα ὅλα αὐτά­,
σύγχρονοι Ἕλληνες διανοητές. Τήν ἴδια ἀλλά δέν τούς διδάσκει θρησκευτικά νά
ἐποχή πού τά ἱστορικά κείμενα βοοῦν καί τούς φέρει σέ ἐπαφή μέ τόν Θεό μέ τήν
διαβάζεις τόν Μελέτιο Πηγᾶ (1.600 μ.Χ.), χριστιανική μας πίστη; Δέν τούς διδάσκει
πατριάρχη Ἀλεξανδρείας νά ὁμιλεῖ γιά τήν ἱστορία μας, ἀκόμη καί τά ἀρχαῖα
συνέχεια τοῦ ἑλληνισμοῦ καί διαβάζεις τόν ἑλληνικά κείμενα. Δέν τούς διδάσκει τήν
10

11. ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2011, ΤΕΥΧΟΣ 64 διάλογος
Ἀντιγόνη ἡ ὁποία λέει «ἐγώ δέν γεννήθηκα ἀπαλλαγεῖς ἀπό τά χριστιανικά, ἀπό τά
γιά νά μισῶ, ἀλλά γιά νά ἀγαπῶ». ὀρθόδοξα θρησκευτικά, ἀλλά δίπλα σε πε­
Ὁλοκληρώνοντας αὐτές τίς σκέψεις, ριμένει δάσκαλος πού θά σοῦ κάνει ἠθική
εἰδικά γιά τό σχολεῖο τοῦ μέλλοντος, θά καί μέ βαθμό στό τέλος, θά εἶναι ἀντικίνη­
ἤθελα νά ἀναφερθῶ λίγο περισσότερο στά τρο. Διότι κάποιοι σήμερα ἀπαλλάσσονται
θρησκευτικά καί στά ἀρχαῖα. ὄχι γιά νόμιμους λόγους –εἶναι π.χ. μου­
Γιατί χρειάζονται στό μέλλον τῶν παι­ σουλμάνοι– ἀλλά ἀπαλλάσσονται γιά νά
διῶν μας στήν σύγχρονη εὐρωπαϊκή Ἑλλά­ λουφάρουν τά παιδιά ἤ φταῖνε κι οἱ γονεῖς
δα τά θρησκευτικά καί τά ἀρχαῖα; Διότι πού τό κάνουν αὐτό. Ἡ εὐρωπαϊκή ἕνωση
ὅπως εἴπαμε τήν ἱστορία μποροῦν τελικά λοιπόν, σ’ ὅλες τίς χῶρες πού ‘χει μάθη­
νά τή δεχθοῦν καί νά τήν βάλουν στά ὑπο­ μα θρησκευτικῶν ­καί ἐπαναλαμβάνω σ’
χρεωτικά. Τά θρησκευτικά καί τά ἀρχαῖα ὅλη τήν Εὐρώπη πλήν Γαλλίας ὑπάρχει
ἑλληνικά τά βλέπω νά εἶναι τά διωκόμενα μάθημα θρησκευτικῶν στά δημόσια σχο­
μαθήματα τοῦ νέου λυκείου ἐάν ἀληθεύ­ λεῖα­ ἐκεῖ λοιπόν ὑπάρχει τό ἐναλλακτικό
σουν αὐτές οἱ σκέψεις πού δέν διαψεύστη­ μάθημα τῆς ἠθικῆς.
καν. Εἶναι ἐδῶ καί δύο ἑβδομάδες ἀπ’ τήν Προσφάτως μάλιστα ­ἔχω στά χέρια μου
ὥρα πού μιλοῦμε, δηλαδή τήν στιγμή πού καί ἀπόφαση τῆς 15ης Ἰουνίου τοῦ 2010 τοῦ
μιλοῦμε ἔχουν περάσει τουλάχιστον δύο περιφήμου εὐρωπαϊκοῦ δικαστηρίου τῶν
ἑβδομάδες, ὑπάρχουν σέ πολλές ἐφημερί­ ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων τοῦ Στρασβούρ­
δες καί δέν διαψεύδονται παρά μόνον γί­ γου πού τό ἐπικυρώνει­, αὐτό πού γίνεται
νονται διαρροές ὅτι μπορεῖ ἡ ἱστορία ἴσως σ’ ὅλη τήν Εὐρώπη, ἀλλά στήν Ἑλλάδα
νά ξαναμπεῖ. δέν γίνεται, τό νομοθετεῖ καί λέει: τό παιδί
Τά θρησκευτικά σ’ ὅλη τήν Εὐρώπη πού ἀπαλλάσσεται ἀπό τά θρησκευτικά
­πλήν τῆς Γαλλίας ἡ ὁποία ἀκολουθεῖ ἀκό­ θά κάνει ὑποχρεωτικά μάθημα ἠθικῆς, δι­
μη τήν ἀκραία γαλλική ἐπανάσταση­, εἶναι ότι πληγώνονται, λέει, ὅταν βλέπουν στόν
μάθημα τό ὁποῖον προβλέπεται ἀκόμη καί ἔλεγχο νά’ χουν παύλα στά θρησκευτικά·
ἀπό τό σύνταγμα τῶν εὐρωπαϊκῶν χωρῶν. πληγώνεται ἡ ψυχοσύνθεσή του. Εἶναι
Στή Γερμανία καί στό Βέλγιο τό σύνταγμα λοιπόν τό θέμα πλέον λυμένο πανευρω­
προβλέπει θρησκευτική παιδεία. Τί γίνεται παϊκά. Ἀκόμη, αὐτό ἰσχύει καί γιά τούς
μέ ὅσους δέν εἶναι, δέν ἀκολουθοῦν τήν ὑπαλλήλους τῆς εὐρωπαϊκῆς ἑνώσεως. Ἄν
ἐπικρατοῦσα θρησκεία τῆς χώρας; Κι αὐτό ρωτήσετε ἕναν Ἕλληνα πού ὑπηρετεῖ ὡς
ἔχει λυθεῖ ἀπό τήν εὐρωπαϊκή δικαιοσύνη ὑπάλληλος στό Στρασβοῦργο ἤ στίς Βρυ­
καί τήν εὐρωπαϊκή νομοθεσία. Ὁ ἀπαλ­ ξέλλες ἤ ἀλλοῦ θά σᾶς πεῖ ὅτι τό μάθημα
λασσόμενος δέν παίζει μπάλα, οὔτε πάει τῶν θρησκευτικῶν εἶναι ὑποχρεωτικό στά
νά κάνει φροντιστήριο ­διότι στήν Ἑλλάδα σχολεῖα τά λεγόμενα εὐρωπαϊκά, αὐτά
ἐκεῖ το κατήντησαν. Οἱ ἀπαλλασσόμενοι πού χρηματοδοτεῖ ἡ εὐρωπαϊκή ἕνωση.
πᾶνε στό σπίτι νά διαβάσουν γιά τό φρο­ Ὄχι μόνον ἡ Εὐρώπη δέν εἶναι ἀντίθετη
ντιστήριο ἤ παίζουν μπάλα στήν αὐλή. Οἱ μέ τά θρησκευτικά, ἀλλά τά ἐπιβάλλει
ἀπαλλασσόμενοι σ’ ὅλη τήν Εὐρώπη ἀπό στά σχολεῖα της ἀπ’ τήν Α’ δημοτικοῦ. Ἀπ’
τό μάθημα τῶν χριστιανικῶν θρησκευ­ τήν Α’ δημοτικοῦ στά σχολεῖα πού χρη­
τικῶν διδάσκονται στήν διπλανή αἴθουσα ματοδοτεῖ ἡ εὐρωπαϊκή ἕνωση τά παιδιά
ὑποχρεωτικό μάθημα ἠθικῆς, τό ὁποῖον τῶν εὐρωυπαλλήλων ἐπιλέγουν. Ἐάν εἶναι
βαθμολογεῖται, ἔχει βιβλίο, ἐξετάζεται στό Ἕλληνες, Βούλγαροι, Ρουμάνοι κλπ, θά
τέλος, μέ ἀποτέλεσμα ἐάν ξέρεις ὅτι θά ἔρθει ὁ ὀρθόδοξος ἱερέας τοῦ οἰκουμενικοῦ
11

12. πατριαρχείου ἤ λαϊκός τόν ὁποῖο ὁρίζει ἡ νικές. Διότι τά ἀρχαῖα ἑλληνικά κείμενα
ὀρθόδοξη μητρόπολη καί θά τούς κάνει θεωροῦνται οἰκουμενικά κείμενα. Ὁ Ὅμη­
μάθημα ἀπ’ τήν Α’ δημοτικοῦ μέχρι τήν Γ’ ρος, ὁ ὁποῖος διδάσκεται σ’ ὅλα τά σχο­
λυκείου. Ἐάν εἶναι καθολικοί, Πορτογάλοι, λεῖα τοῦ κόσμου, μόνον στήν Ἑλλάδα τόν
Ἰσπανοί, Ἰταλοί, ὁ ρωμαιοκαθολικός ἱερεύς ἔχουμε ἤδη κόψει ­τό πρωτότυπο δέν διδά­
ἤ λαϊκός. Ἐάν εἶναι μουσουλμάνοι ἤ ἄθεοι σκεται πλέον· ἀπό μετάφραση τόν ἔχουμε
ἤ κάτι ἄλλο, ἀγνωστικιστές, ὑποχρεωτικά κι ἡ μετάφραση πολλές φορές, ἐάν εἶναι
σέ αἴθουσα πού προβλέπεται θά ἔρθει ὁ τοῦ Καζαντζάκη ἤ κάποιου ἄλλου, εἶναι
καθηγητής τῆς ἠθικῆς καί θά ἐξετάζονται πιό δύσκολη νά τήν καταλάβεις. Ὁ «συν­
σ’ αὐτό τό μάθημα ὥστε νά μήν εἶναι κί­ νεφοβαστάχτρας», ἄς ποῦμε Δίας, εἶναι
νητρο ἡ ἀπαλλαγή γιά νά πᾶνε στήν αὐλή πιό δύσκολο ἀπ’ τό ὁ «νεφεληγερέτης» στο
νά παίζουν μπάλα. Τά θρησκευτικά λοιπόν πρωτότυπο κλπ. Ὁ Ὅμηρος ἔχει μέσα μη­
θεωροῦνται σήμερα σ’ ὅλη τήν Εὐρώπη νύματα πού τονίζουν τή θρησκευτικότητα
ὅτι εἶναι μιά ἀνάγκη τοῦ σχολείου νά μήν τῶν ἀνθρώπων. Πάντα οἱ ἄνθρωποι εἶχαν
εἶναι μόνο τεχνοκρατικό, νά μήν μιλάει τήν πίστη στό θεῖον ἀλλά καί τό γνήσιο
μόνο γιά μαθηματικά καί οἰκονομία, ἀλλά πατριωτισμό. Ἡ ἀνάγκη τοῦ Ὀδυσσέα νά
νά μιλᾶ καί γιά τόν Θεό, νά μιλᾶ καί γιά τό ἐπιστρέψει, τό νόστιμον ἧμαρ, ὁ νόστος
συνάνθρωπο, νά τούς θυμίζει τήν παρα­ τῆς πατρίδος, ἡ πιστή σύζυγος Πηνελόπη,
βολή τοῦ καλοῦ Σαμαρείτου, διότι μόνον ὅλα αὐτά εἶναι μηνύματα τά ὁποῖα εἶναι
τότε, μόνον ἐάν ἔχουμε τόν Χριστό μέσα οἰκουμενικά. Ἀλλά δέν εἶναι προοδευτικά
στά σχολεῖα θά ἀποφύγουμε τούς φανα­ φαίνεται, γι’ αὐτό ἐνοχλοῦν κάποιους στήν
τισμούς, τούς ρατσισμούς, τίς ἀδικίες, τήν Ἑλλάδα τήν ὥρα πού ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα
ἀντικοινωνικότητα, τήν ἐγκληματικότητα. πού θέλει μόρφωση τά διδάσκει.
Τό μάθημα τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν δέν Πέραν ὅμως τῶν κειμένων καί τῶν μηνυ­
εἶναι μόνον ἕνας ­ὅπως λένε μερικοί­ ἐθνι­ μάτων τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν κειμένων,
κισμός ἤ μιά στείρα προγονοπληξία. Τό πού ὡς χριστιανοί ἐπιλεκτικά τα κρατᾶμε,
ὅτι δέν εἶναι ἑλληνοκεντρισμός καί μόνον ὅπως λέει ὁ Μέγας Βασίλειος, διαφωνοῦμε
ἕνας ἄγονος ἐθνικισμός ὅπως μᾶς κατηγο­ ὅσον ἀφορᾶ τήν διδασκαλία περί θεῶν, θε­
ροῦν ἀποδεικνύεται ἀπό τό πρόσφατο γε­ οτήτων ­μόνον οἱ ἀγρότες πίστευαν στούς
γονός ὅτι στήν Ἀγγλία ἀπεφασίσθη στό δη­ δώδεκα θεούς, οἱ μορφωμένοι τῆς ἀρχαιό­
μοτικό νά εἰσαχθοῦν τά ἀρχαῖα ἑλληνικά. τητος εἶχαν ἤδη καταλάβει ὅτι αὐτά εἶναι
Ἤδη 13 σχολεῖα καί κυρίως στήν Ὀξφόρδη, ξόανα καί εἶναι ἀνύπαρκτα.
στό μεγάλο κέντρο σπουδῶν τῆς Ἀγγλίας, Ὅμως πέραν τούτου, ὑπάρχει πλέον
ἤδη 13 σχολεῖα πειραματικά ἀπό φέτος καί καί τό παιδαγωγικό ἐπιχείρημα. Ἐδῶ καί
τοῦ χρόνου ὅλα τα δημοτικά σχολεῖα θά λίγα χρόνια, εἴχαμε διαβάσει ὅτι μία ὁμά­
ἔχουν μάθημα ἀρχαίων ἑλληνικῶν. Προ­ δα Ἑλλήνων ψυχολόγων εἶχαν καταλήξει
σέξτε: ἀπ’ τό δημοτικό. Κι αὐτό μᾶς δίνει στό ἑξῆς πείραμα καί συμπέρασμα. Πῆραν
τό μήνυμα, διότι οἱ Ἄγγλοι τά εἰσάγουν καί παιδιά τοῦ δημοτικοῦ σέ ἑλληνικά σχολεῖα,
ἐπειδή τό μάθημα τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν δημοτικά σχολεῖα, δημόσια. Παιδιά ὅλων
διευρύνει τόν ἐγκέφαλο καί τό μυαλό τῶν των κοινωνικῶν τάξεων. Πῆραν 50 παιδιά
παιδιῶν, ἀλλά καί γιά λόγους ἀνθρωπο­ ἀπ’ τήν Α’ δημοτικοῦ μέχρι τήν Ε’ περίπου
γνωσίας. Εἶναι ἀνθρωπιστική παιδεία. Σέ καί ἔκαναν τό πείραμα. Τά 25 τά ἄφησαν
μία ἐποχή καθαρά τεχνοκρατούμενη νά νά κάνουν τό πρόγραμμα τοῦ ἑλληνικοῦ
ἔχουν τά παιδιά κάποιες γνώσεις οἰκουμε­ δημοτικοῦ σχολείου καί τά ἄλλα 25 τούς
12

13. ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2011, ΤΕΥΧΟΣ 64 διάλογος
ἔβαλαν δύο ὧρες τήν ἑβδομάδα, μέ τήν συ­ Τά ἀρχαῖα μας, τά θρησκευτικά μας,
ναίνεση καί τῶν γονέων καί τῶν παιδιῶν ἡ ἱστορία, ἀλλά κι ὅλα τα ἄλλα μαθήμα­
νά διδάσκονται ἁπλᾶ ἀρχαῖα ἑλληνικά καί τα τοῦ λυκείου εἶναι ἀπαραίτητα γιά νά
τό πολυτονικό σύστημα ἀπό προσευχοῦλες ‘χουμε μιά παιδεία ἀνθρωπιστική μέ τήν
καί ἀπό κείμενα κυρίως τῆς ἐκκλησίας ἤ μέ εὐρεία ἔννοια ­γιά μᾶς θά ἔλεγα περισσό­
μύθους τοῦ Αἰσώπου. Μετά ἀπό δύο, τρία, τερο Χριστοκεντρική­, ἀλλά ἄν δέν θέλει ἡ
τέσσερα χρόνια ­κάθε χρόνο ἐδημοσίευαν πολιτεία τήν Χριστοκεντρική παιδεία του­
τά ἀποτελέσματα καί τά παρουσίαζαν καί λάχιστον τήν παιδεία τήν ἑλληνική, τήν
σέ παγκόσμια ἰατρικά καί παιδαγωγικά ἑλληνοκεντρική, τήν οἰκουμενική παιδεία,
συνέδρια­ τά παιδιά πού ἔκαναν δύο ὧρες τήν ὁποία σήμερα ἄλλοι λαοί ἀσπάζονται
τήν ἑβδομάδα ἀρχαῖα ἑλληνικά μέ ἁπλᾶ καί θέλουν νά συνεχίσουν καί νά δώσουν
κειμενάκια καί πολυτονικό κατόρθωσαν στά παιδιά τους ἐνῶ ἐμεῖς τείνουμε νά τήν
νά ἀποφύγουν ὅλες τίς μορφές δυσλεξίας ἀποβάλουμε.
καί ἐπιπλέον νά ἔχουν μεγαλύτερες ἱκανό­ Στήν Γαλλία ἡ ρωμαιοκαθολική ἐκκλη­
τητες ἀναγνώσεως, κατανοήσεως ἀκόμη σία βλέποντας τό πρόβλημα ὅτι ἐκεῖ εἶναι
καί μαθηματικῶν, ὁ ἐγκέφαλος διευρύν­ ἡ μόνη χώρα τῆς Εὐρώπης ὅπου τά δημό­
θηκε. Τά παιδιά πού ἔκαναν τό κλασικό σια σχολεῖα δέν θέλουν οὔτε τόν Ἐσταυρω­
πρόγραμμα τοῦ σχολείου μέ τό μονοτονικό μένο οὔτε τά θρησκευτικά ­εἶναι ὁ φανα­
καί μέ αὐτά τά κειμενάκια πού ξέρουμε τισμός τῆς γαλλικῆς ἐπαναστάσεως­ ἔχει
εἶχαν ἀρκετές μορφές δυσλεξίας καί πε­ ἱδρύσει ἐδῶ καί δεκαετίες πάρα πολύ καλά
ρισσότερα προβλήματα μᾶλλον δυσμαθεί­ ἰδιωτικά σχολεῖα.
ας. Αὐτό τό ἀμφισβήτησαν κάποιοι στήν Νά ἀναφέρουμε ἀκόμη ἕνα προβλημα­
Ἑλλάδα ­ἐπειδή ὅ,τι βγαίνει στήν Ἑλλάδα τισμό, κάτι τό ὁποῖο ἤδη ἡ Ἐκκλησία τῆς
σημαντικό ἀλλά τονίζει τίς παραδοσια­ Κύπρου ἀρχίζει νά συζητεῖ δημοσίως: ἐάν
κές ἀξίες θά βγοῦν κάποιοι νά τό χλευ­ τό ἑλληνικό σχολεῖο ὑποβαθμιστεῖ κι ἄλλο
άσουν­ καί πρό ὀλίγων ἡμερῶν διάβασα καί ἄν παύσει νά ‘ναι ἑλληνικό καί χριστια­
στήν «Καθημερινή» ἐπιστολή τοῦ κυρίου νικό καί ἀνθρωπιστικό καί σφαιρικό σχο­
Σταύρου Παπαμαρινόπουλου καθηγητοῦ λεῖο, μήπως θά ‘πρεπε ὑπό τήν αἰγίδα τῆς
τοῦ πανεπιστημίου Πατρών, μέλους τοῦ Ἐκκλησίας μας ἤ χριστιανικῶν σωματείων
ἐθνικοῦ συμβουλίου ἔρευνας καί τεχνο­ ἤ ἀδελφοτήτων, ἐν πάσῃ περιπτώσει, νά
λογίας, δέν εἶναι φιλόλογος ὁ ἄνθρωπος δοῦμε τήν λύση σχολείων τά ὁποῖα νομικά
εἶναι τῶν τεχνικῶν ἐπιστημῶν, ὁ ὁποῖος θά ἔχουν τήν μορφή ἰδιωτικοῦ σχολείου,
λέει: τά πορίσματα τῶν Ἑλλήνων ψυχολό­ ἀλλά μέ ἕνα πολύ λογικό δίδακτρο πού νά
γων γιά τήν ἀξία τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν ‘ναι προσιτό στόν μέσο Ἕλληνα, ἴσα ἴσα γιά
καί τοῦ πολυτονικοῦ ἐπιβεβαιώνονται καί νά καλύπτει τά ἔξοδα ὅσο μπορεῖ, σχολεῖα
ἀπό πειράματα Αὐστραλῶν ἐπιστημόνων τά ὁποῖα θά εἶναι ὑπό τήν αἰγίδα λοιπόν ἤ
καί ὑπάρχει βιβλίο πού ἔχει τίτλο ­μετα­ τῆς Ἐκκλησίας ἤ χριστιανικῶν ὀρθοδόξων
φράζω ἀπό τά ἀγγλικά­ «Βοήθεια γιά δυ­ καί ὑγειῶν ἀδελφοτήτων, ὄχι αἱρετικῶν,
σλεξικούς μαθητές ἀπό μία ἀπροσδόκητη πού νά διδάσκουν πέραν τοῦ προγράμμα­
πηγή. Ἡ μελέτη τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν» τος τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας λίγο παραπά­
ἔκδοση 2006, καθηγήτρια Kate Tsanok στήν νω θρησκευτικά, ἀρχαῖα ἑλληνικά, ἱστορία
Αὐστραλία. Τά δυσλεξικά παιδιά τά θερα­ καί νά κάνουν σωστά τίς ἐθνικές γιορτές.
πεύουν στήν Αὐστραλία διδάσκοντάς τους Γιατί πλέον ἀντί νά μιλοῦμε γιά τόν Μακρυ­
ἀρχαῖα ἑλληνικά. γιάννη καί τόν Κολοκοτρώνη μπορεῖ ἐκεῖ
13

14. ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΕ ΑΝΙΕΡΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΛΙΣΜΟ…
τοῦ κ. Λάμπρου Σκόντζου,
Θεολόγου-Καθηγητοῦ
Εἶναι γνωστό πώς τά τελευταῖα χρόνια Ἑλληνικοῦ Ἔθνους μας ἡ δισχιλιόχρονη
γίνεται προσπάθεια ἀπό ὁρισμένους κύ­ χριστιανική ἱστορική του πορεία καί νά χα­
κλους νά διαταραχθεῖ ἡ διαχρονική πολι­ ρακτηριστεῖ αὐτή ὡς μακραίωνη κατοχή!
τιστική καί πνευματική ἑνότητα τοῦ Ἑλλη­ Ὑποστηρίζεται μέ στόμφο ὅτι ὁ Χριστια­
νισμοῦ, καθώς ἐπίσης καί νά διασπασθεῖ ἡ νισμός δέν ἀνήκει στήν ἑλληνική παράδο­
ἐδῶ καί τέσσερις χιλιετίες ἀδιάκοπη ἱστορι­ ση καί δημιουργία, ἀλλά «ὡς ἑβραϊκό κα­
κή του συνέχεια. τασκεύασμα» εἶναι ξένο σῶμα στόν ἑλλη­
Ἐπιχειρεῖται μέ μιά πρωτόγνωρη σφο­ νικό πολιτισμό καί αἰτία τῆς πολιτιστικῆς
δρότητα νά ἀφαιρεθεῖ ἀπό τήν ἱστορία τοῦ καί θρησκευτικῆς κατάπτωσης τῆς φυλῆς
νά μιλοῦνε γιά χίλια δυό ἄσχετα πράγμα­ μαιοκαθολικό σχολεῖο καί μοῦ ἔκανε πολύ
τα. Καί τά σχολεῖα πραγματικά αὐτά στή καλό ὅτι πῆρα αὐτήν τήν παιδεία καί κάθε
Γαλλία, τά ὁποῖα κάλυψαν τό κενό, πού ἡ Κυριακή πηγαίνω στήν ἐκκλησία. Πήγανε
δημόσια παιδεία ἔχει ἀφήσει, τό κενό τῆς μετά στήν σοσιαλίστρια, τήν κ. Σεγκολέ
χριστιανικῆς καί ἀνθρωπιστικῆς παιδείας, Ρουαγιάλ ἡ ὁποία εἶπε: σέβομαι τό σύ­
ἔχουν πραγματικά παραγάγει ἔργο. νταγμα πού ὁμιλεῖ γιά χωρισμό, ἀλλά ἐγώ
Κι ἄς κλείσουμε μέ τήν ὑπενθύμιση πῆγα σέ ρωμαιοκαθολικό σχολεῖο καί μοῦ
κάποιου στοιχείου πού ἴσως ἔχει ξαναει­ ἔκανε καλό διότι ἐκεῖ πῆρα μιά παιδεία πιό
πωθεῖ. Ὅταν πρίν ἀπό τρία χρόνια ἔγι­ εὐρύτερη, πιό ἀνθρωπιστική. Στήν κουμου­
ναν οἱ προεδρικές ἐκλογές στήν Γαλλία, ἡ νίστρια, τήν κ. Μαρί Ζώρζ Μπιφέ πού εἶπε
ἐφημερίδα Le Figaro πῆρε συνέντευξη ἀπό ὅτι τό κόμμα μου εἶναι ὑπέρ τοῦ πλήρους
τούς πέντε ὑποψηφίους προέδρους. Πῆγαν χωρισμοῦ, ἀλλά ἐγώ προσωπικά πῆγα σέ
πρῶτα στόν Σαρκοζί, τό συντηρητικό ὑπο­ ρωμαιοκαθολικό σχολεῖο στή Γαλλία καί
ψήφιο καί τοῦ εἶπαν: τί πιστεύετε γιά τήν ὄχι σέ δημόσιο καί κάτι καλό μοῦ ἄφησε
παιδεία; Λέει: θέλω νά ἐπανέλθουν μέ μιά αὐτή ἡ παιδεία ἡ χριστιανική κλπ, κλπ.
δοκιμαστική μορφή τά θρησκευτικά, διότι Ἄς βοηθήσουμε τή δημόσια παιδεία κυ­
πρέπει νά σᾶς πῶ ὅτι ἐπειδή ὁ πατέρας ρίως, διότι αὐτή ἀπευθύνεται καί στά φτω­
μου ἦταν Οὖγγρος καθολικός πῆγα σέ κα­ χά ἑλληνόπουλα, νά γίνει πιό ἑλληνοκε­
θολικό σχολεῖο κι ὄχι σέ δημόσιο σχολεῖο ντρική, πιό ὀρθόδοξη, ἀλλά ἄν αὐτό δέν τό
καί ὠφελήθηκα ἀπό τήν εὐρύτερη παιδεία θέλουν κάποιοι ἁρμόδιοι ἄς ἀναζητήσουμε
πού μοῦ ἔδωσε αὐτήν τήν χριστιανική παι­ καί κάποιες παράλληλες λύσεις γιά νά
δεία. Πῆγαν στόν Μπαϊρού, τόν κεντρῶο ἔχουμε ἐπιτέλους ἕνα σχολεῖο ὅπως θά τό
ὑποψήφιο καί εἶπε: πιστεύω στό σύνταγμα ‘θελε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς πού νά ὁμιλεῖ γιά
τῆς Γαλλίας πού μιλεῖ γιά χωρισμό ἐκκλη­ τόν Χριστό, γιά τήν Παναγία καί γιά τούς
σίας – πολιτείας, ἀλλά ἐγώ πῆγα σέ ρω­ ἁγίους μας.
14