Η εσωτερική κρίση του Βυζαντίου τον 8ο αιώνα: εικονομάχοι και εικονολάτρες

1. Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων
8ος & 9ος αιώνας
«Ο αρχάγγελος Μιχαήλ ως ψυχοπομπός»
Φορητή εικόνα, 14ος αι. Κων/λη.
Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών

2. εικονομαχία
• Πνευματική κίνηση του 8ου
αιώνα με πρωτεργάτη τον
αυτοκράτορα Λέοντα Γ’
και το γιο του Κων/νο Ε’

3. Λέων Γ΄ & Κωνσταντίνος Κοπρώνυμος
717-741 741-775

4. Οι επιρροές του
αυτοκράτορα Λέοντα
Καταγωγή από τη
Βόρεια Συρία
Επιρροές από
ανεικονικές
αντιλήψεις ισλαμικής
και ιουδαϊκής
παράδοσης
Οι εικόνες θύμιζαν
ειδωλολατρία
Ισλαμική τέχνη

5. Η δυναστεία των Ισαύρων

6. Οι αιτίες της εικονομαχίας:
η δυναστεία των Ισαύρων επιθυμεί
• Α. να πάρει με το μέρος
της τους αγροτικούς
πληθυσμούς της Μ.
Ασίας που συνόρευαν
με το Ισλάμ και είχαν
επηρεαστεί από τον
ανεικονικό πολιτισμό
του.
• Β. να περιορίσει τη
δύναμη των μοναχών
και την επιρροή τους.
• Γ. να καταπολεμήσει τις
δεισιδαιμονίες και τις
υπερβολές στη λατρεία
των εικόνων.

7. Συνέπειες: α) καταστροφή των εικόνων
• Εικονομάχοι καλύπτουν
την εικόνα του Χριστού
με ασβέστη!
Ψαλτήρι Χλουντόφ
περ. 830 Μόσχα

8. Λεπτομέρεια από το ψαλτήρι Χλουντόφ

9. Εικονοκλαστική
διακόσμηση
• Ναός Αγίας Ειρήνης
Κωνσταντινούπολη:
διακόσμηση = ένας
απλός σταυρός

10. Συνέπειες: β) η Εκκλησία της Ρώμης απομακρύνεται
από το Βυζάντιο και στρέφεται στους Φράγκους
Στέψη του Φράγκου Καρλομάγνου ως
αυτοκράτορα των Ρωμαίων από τον
πάπα της Ρώμης, 800 μ.Χ.
Από τη διαίρεση του κράτους (843) του
Καρλομάγνου, προήλθαν τα σύγχρονα
κράτη: Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία

11. Ιωάννης Δαμασκηνός:
ο υπερασπιστής των
εικόνων

12. Επιχειρήματα Εικονολατρών
Εφόσον προσκυνώ και σέβομαι το σταυρό και
τη λόγχη, τον κάλαμο και τον σπόγγο, με τα
οποία οι θεοκτόνοι Ιουδαίοι προσέβαλαν και
σκότωσαν τον Κύριό μου, γιατί όλα αυτά
στάθηκαν όργανα του έργου της σωτηρίας των
ανθρώπων, πώς να μην προσκυνήσω και τις
εικόνες που κατασκευάζουν οι πιστοί με αγαθή
προαίρεση και με σκοπό τη δοξολογία και την
ανάμνηση των παθημάτων του Χριστού; Και
εφόσον προσκυνώ την εικόνα του σταυρού
που κατασκευάζεται από οποιοδήποτε υλικό,
πώς να μην προσκυνήσω την εικόνα του
Χριστού που κατέστησε σωτήριο τον σταυρό;
Ότι δεν προσκυνώ την ύλη είναι φανερό,
διότι, αν καταστραφεί το εκτύπωμα ενός
σταυρού που είναι κατασκευασμένος από
ξύλο, παραδίδω το ξύλο στη φωτιά. Το ίδιο
συμβαίνει και με το ξύλο των εικονισμάτων,
όταν αυτά καταστραφούν.
Ιωάννης Δαμασκηνός, Περί εικόνων,
Λόγος δεύτερος, κεφ. 19

13. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός
(περ. 676 – 749)
• ήταν Σύρος μοναχός και
πρεσβύτερος.
• Γεννήθηκε στη Δαμασκό
από εξέχουσα οικογένεια.
Ο πατέρας του, Σέργιος,
ήταν διοικητής της
Δαμασκού και «υπουργός»
οικονομικών του χαλίφη
των Αράβων.

14. 7η Οικουμενική
Σύνοδος
 787: 24/9 έως 13/10
 Νίκαια
350 περ. επίσκοποι και μεγάλος
αριθμός μοναχών
Θεοφάνης, Χρονογραφία: 716
«καὶ ἐκροτήθη ἡ ἁγία καὶ
οἰκουμενικὴ ζʹ σύνοδος τνʹ
ἐπισκόπων· καὶ ἀπέλαβεν ἡ
καθολικὴ ἐκκλησία τὸν
ἀρχαῖον κόσμον αὐτῆς, οὐδὲν
καινὸν δογματίσασα, ἀλλὰ
τὰ τῶν ἁγίων καὶ μακαρίων
πατέρων δόγματα ἀσάλευτα
φυλάξασα καὶ τὴν νέαν
αἵρεσιν ἀποκηρύξασα ».

15. Η αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία
(780-802)
Αποκατέστησε τις εικόνες
με την 7η Οικουμενική
Σύνοδο (787) με το
επιχείρημα ότι στις
εικόνες κάνουμε τιμητική
προσκύνηση

16. Η δεύτερη φάση της
εικονομαχίας
815-843
Ο Λέοντας Ε’ ο Αρμένιος
(813-820) εναντιώνεται
ξανά στις εικόνες.
Πίστευε ότι η εικονολατρία
αποτελούσε δεισιδαιμονία
και τιμωρούνταν από το
Θεό με ήττες του
βυζαντινού στρατού.
Η Θεοδώρα αποκαθιστά
πανηγυρικά τις εικόνες με
τη Σύνοδο του 843
Η Θεοδώρα

17. Η αγία Θεοδώρα
Το 830 η Θεοδώρα παντρεύτηκε
τον αυτοκράτορα Θεόφιλο, ο
οποίος την προτίμησε από την
Κασσιανή, μετά την απάντηση
που του έδωσε για τις γυναίκες,
σε διαγωνισμό που έκανε στο
παλάτι του.
Όταν το 842 πέθανε ο
εικονομάχος Θεόφιλος, τη
βασιλεία ανέλαβε η Θεοδώρα,
καθώς ο γιος της Μιχαήλ ήταν
ανήλικος.
Εορτάζει στις 11 Φεβρουαρίου

18. Η “Κυριακή της
Ορθοδοξίας”
Η πρώτη Κυριακή της
Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Πρωτοκαθιερώθηκε στα
μέσα του 9ου αιώνα.
Χριστιανική θριαμβική
εορτή, σε ανάμνηση της
οριστικής αναστήλωσης
των ιερών και σεπτών
εικόνων από την
Αυτοκράτειρα Θεοδώρα
(το 842)

19. 4ο Γυμνάσιο
Αγίων Αναργύρων
Vaspan