Giáo dục kinh doanh 4 - Làm thế nào để trở thành doanh nhân thành đạt?

GIÁO D C
KINH DOANH
Giáo d c Kinh doanh
trong nhà trư ng, các cơ s ñào t o ngh và k thu t
Ch ñ 4
Làm th nào ñ tr thành Doanh nhân thành ñ t?
Các tác gi
George Manu
Robert Nelson
John Thiongo
Klaus Haftendorn
Biên d ch, Ch nh s a và Biên t p sang ti ng Vi t
Lê Vân Anh
Hoàng Văn Dương
Tr nh Th Anh Hoa
Nguy n Th Hoàng Y n
&
M t s Chuyên gia c a Vi n khoa h c Giáo d c Vi t Nam
Văn phòng T ch c Lao ñ ng Qu c t (ILO) t i Vi t Nam
Trung tâm Đào t o Qu c t (ITC) c a ILO, Turin, Ý

B n quy n thu c Trung tâm Đào t o Qu c t (ITC) c a ILO 2008
Xu t b n ph m này ñư c b o v b i Đi u 2 c a Công ư c B n quy n Toàn c u. Các yêu c u sao
chép, d ch thu t hay chuy n ñ i m t ph n hay toàn b n i dung ph i xin phép Trung tâm Đào t o
Qu c t c a ILO. Trung tâm s n sàng ti p nh n các yêu c u như v y. Tuy nhiên, các trích ño n
ng n có th ñư c sao ch p mà không c n gi y phép n u như có chú thích rõ v ngu n tài li u.
Giáo d c Kinh doanh
ISBN: 978-92-9049-487-4
Xu t b n l n ñ u 1996
Xu t b n l n th hai 2000
Xu t b n l n th ba 2002
Xu t b n l n th tư 2004
Xu t b n có hi u ch nh 2005
Xu t b n thí ñi m ti ng Vi t l n ñ u tháng 12 năm 2006
Xu t b n thí ñi m ti ng Vi t có hi u ch nh l n hai tháng 9 năm 2007
Xu t b n thí ñi m ti ng Vi t có hi u ch nh l n ba tháng 12 năm 2007
Xu t b n thí ñi m ti ng Vi t có hi u ch nh l n b n tháng 02 năm 2009
Xu t b n thí ñi m ti ng Vi t có hi u ch nh l n năm tháng 11 năm 2009
Các ñ a danh s d ng trong các xu t b n ph m c a Trung tâm Đào t o Qu c t c a ILO tuân th
cách làm c a Liên hi p qu c. Vi c trình bày các tài li u c a cơ quan này không hàm ý th hi n
quan ñi m hay b t kì ñi u gì khác v phía Trung tâm liên quan t i th ch c a các qu c gia, khu
v c hay vùng lãnh th ho c c a các cơ quan quy n l c, hay liên quan t i ranh gi i ho c biên gi i.
Các tác gi c a nh ng bài vi t, nghiên c u và các công trình khác ch u hoàn toàn trách nhi m v
quan ñi m th hi n trong nh ng bài vi t, nghiên c u hay công trình khác mà h th c hi n và vi c
xu t b n không có nghĩa là Trung tâm ng h các quan ñi m ñư c th hi n trong tài li u.
Có th nh n ñư c các n ph m c a Trung tâm, cũng như danh m c các n ph m m i khi liên h
v i ñ a ch sau:
Phòng n ph m
Trung tâm Đào t o Qu c t c a ILO
Viale Maestri del Lavoro 10
10127 Turin, Italy
Tel: +39 11 693-6693
Fax: +39 11 693-6352
E-mail: publications@itcilo.org
http://www.itcilo.org
Phòng thư vi n
Văn phòng ILO t i Hà N i, Vi t Nam
48-50 Nguy n Thái H c
Hà N i, Vi t Nam
Tel: +8443 734 09 02
Fax: +8443 734 09 04
Email: hanoi@ilo.org
http://www.itcilo.org

3
L i nói ñ u
Nư c C ng hoà Xã h i Ch nghĩa Vi t Nam là m t nư c có dân s tr và ñang gia tăng. Hàng năm có
kho ng hơn m t tri u thanh niên gia nh p th trư ng lao ñ ng ñ tìm ki m vi c làm. Chính ph Vi t Nam
ư c tính ñ n năm 2010 s c n ph i t o ra kho ng tám tri u ch làm vi c m i ñ ñáp ng nhu c u vi c làm
ngày càng tăng. Đi u h t s c quan tr ng là thanh niên khi gia nh p th trư ng lao ñ ng c n ph i có trình ñ
giáo d c và kĩ năng c n thi t ñ tìm vi c.
T ch c Lao ñ ng Qu c t (ILO) ñã xây d ng b tài li u Giáo d c Kinh doanh (KAB) bao g m các tài li u
ñào t o v Giáo d c Kinh doanh. B tài li u KAB ñư c xây d ng như c u n i trong quá trình h c viên
chuy n t gh nhà trư ng ra nơi làm vi c. Nó cung c p cho thanh niên nh ng ki n th c và kĩ năng quan
tr ng trư c khi kh i s kinh doanh và trang b cho h không nh ng ki n th c v cách thành l p doanh
nghi p mà còn v cách làm vi c hi u qu v i các doanh nghi p nh và v a và các doanh nghi p khác.
Năm 2005, ILO ñã gi i thi u b tài li u KAB t i Vi t Nam thông qua Chương trình thí ñi m v Vi c làm cho
Thanh niên. ILO ñã h tr Vi n Khoa h c Giáo d c Vi t nam (VNIES), thông qua nhóm chuyên gia c a
VNIES xây d ng Giáo trình m i v Giáo d c Kinh doanh (KAB) cho các trư ng Trung h c Ph thông (THPT)
Vi t Nam b ng cách d ch và ch nh s a b tài li u KAB sang ti ng Vi t.
T năm 2006 ñ n 2008, v i s h tr tài chính t D án PRISED c a SIDA-ILO/VCCI (Gi m nghèo thông
qua h tr t ng th phát tri n doanh nghi p nh ) và t Văn phòng ILO t i khu v c châu Á - Thái Bình
Dương (ILO ROAP) t i Băng C c, VNIES và Trung tâm Đào t o và Phát tri n Ngu n nhân l c (TS-HRD)
thu c B Giáo d c và Đào t o (MOET) ñã h p tác v i ILO t i Vi t nam tri n khai thí ñi m giáo trình KAB t i
các trư ng THPT, Trung tâm Giáo d c Thư ng xuyên và D y ngh (TTGDTX-DN), Trung tâm K thu t T ng
h p – Hư ng nghi p (TTKTTH-HN) t i các t nh: Thanh Hoá, Ngh An, Đà N ng, Qu ng Ngãi, TP H Chí
Minh, Trà Vinh và Bình Phư c. K t qu c a nh ng chương trình thí ñi m này ñã ñư c các cơ quan tham gia
ñánh giá r t cao. Sau thí ñi m, VNIES th hi n mong mu n l ng ghép m t s ph n quan tr ng c a KAB vào
chương trình sách giáo khoa m i cho h th ng trư ng THPT trong tương lai. TS-HRD cũng r t quan tâm
ñ n vi c ch nh s a l i KAB ñ có th ñưa KAB tr thành m t môn h c t ch n chính th c trong ho t ñ ng
giáo d c ngh ph thông c a các TTGDTX-DN, TTKTTH-HN.
Phiên b n m i 2009 có ch nh s a này là l n xu t b n th năm c a KAB b ng ti ng Vi t. Phiên b n ch nh s a
b ng ti ng Vi t l n này có nh ng ñ c ñi m sau: có nh ng ý ki n ph n h i t nh ng chương trình thí ñi m
trư c ñây; có ý ki n ñóng góp c a các ñ i bi u ñã tham gia l p t p hu n cho Giáo viên (TOT) t i Đà L t vào
tháng 12 năm 2008; có nh ng c p nh t l ng ghép nh n th c v gi i c a các chuyên gia v gi i ñ n t Văn
phòng ILO ROAP t i Băng C c, Thái Lan; có các bài h c m i, ñ ng th i so n theo c u trúc và các bư c
gi ng c a phiên b n g c có ch nh s a năm 2008.
T năm 2008-2010, thông qua D án Th trư ng Lao ñ ng c a ILO-EC-MoLISA và v i s h p tác c a T ng
c c D y ngh thu c B Lao ñ ng - Thương binh và Xã h i (MoLISA), ILO ti p t c thí ñi m chương trình KAB
t i 10 Cơ s d y ngh thu c các t nh Ninh Bình, Đà N ng, Lâm Đ ng, Thành ph H Chí Minh, B n Tre
nh m m c tiêu xây d ng m t Chi n lư c dài h n v KAB cho h th ng giáo d c ngh nghi p c a Vi t Nam.
Xin chuy n l i c m ơn ñ c bi t ñ n PGS-TS. Lê Vân Anh, Ths. Tr nh Th Anh Hoa, Ths. Nguy n Th Hoàng
Y n thu c VNIES, ông Hoàng Văn Dương (ILO) và các chuyên gia v Gi i ñ n t Văn phòng ILO ROAP t i
Băng C c, Thái Lan - nh ng ngư i ñã tham gia trong quá trình biên d ch, ch nh s a và hoàn thi n b giáo
trình Giáo d c Kinh Doanh phiên b n 2009 này. Xin chân thành c m ơn nh ng ñóng góp k thu t trong vi c
xây d ng tài li u g c ban ñ u c a GS.TS. Nguy n H u Châu, PGS.TS. Đào Thái Lai (VNIES), ông Lê Ng c
Châu, bà Tr n Lan Anh, bà Ph m Nguyên Cư ng và các Giáo viên cao c p SIYB, bà Đ Th Thanh Bình, bà
Đào Mai Thanh, ông Bas Rozemuller và ông Kees Van Der Ree (ILO), các giáo viên và cán b qu n lí tham
gia chương trình thí ñi m KAB các t nh.
Tháng 11 năm 2009
Rie Vejs Kjeldgaard
Giám ñ c
Văn phòng ILO t i Hà N i, Vi t Nam

Giáo d c Kinh doanh Ch ñ 4: Làm th nào ñ tr thành Doanh nhân thành ñ t?
4
Ch ñ 4
Làm th nào ñ tr thành
Doanh nhân thành ñ t?
M c tiêu c a Ch ñ :
Giúp h c viên hi u ñư c các kh năng thi t y u ñ
kinh doanh thành công và xác ñ nh ñư c các nhân t
cơ b n trong vi c thành l p m t doanh nghi p nh .
Các bài h c c a ch ñ :
Trang
BÀI 1: T M QUAN TR NG C A KINH DOANH TRONG XÃ H I (3 TI T) ... 5
BÀI 2: T T O VI C LÀM (4 TI T) .......................................................23
BÀI 3: DOANH NGHI P NH (3 TI T)...................................................37
BÀI 4: CÁC Y U T CƠ B N TRONG VI C THÀNH L P M T DOANH
NGHI P NH (2 TI T)...............................................................49
BÀI 5: QUY T Đ NH TR THÀNH M T DOANH NHÂN (3 TI T)..............56

5
BÀI 1: T M QUAN TR NG C A KINH DOANH
TRONG XÃ H I (3 TI T)
I. M c tiêu
Sau khi h c xong bài này, các h c viên s có kh năng:
• Xác ñ nh ñư c t m quan tr ng c a kinh doanh trong xã h i;
• Gi i thích ñư c m i liên h gi a phát tri n kinh doanh v i s hăng ti n c a cá nhân
và xã h i.
II. N i dung bài h c
1. S v n hành c a n n kinh t và vai trò c a kinh doanh trong xã h i;
2. Doanh nhân và vai trò c a h ñ i v i s phát tri n kinh t và xã h i.
III. Tài li u và phương ti n
• BÀI T P 1,2,3
• HÌNH CHI U 1,2,3,4
• TÀI LI U PHÁT TAY 1,2,3,4,5
• Máy chi u, và văn phòng ph m
IV. G i ý các ho t ñ ng d y h c
Ho t ñ ng 1: S v n hành c a n n kinh t và vai trò c a kinh doanh trong xã h i
1. Giáo viên cho h c viên xem bi u ñ trong TÀI LI U PHÁT TAY 1. Giáo viên có th
dùng máy chi u ñ chi u Bi u ñ ho c v Bi u ñ lên b ng. Giáo viên cho h c viên
th o lu n v ch c năng các vai trò ch ch t c a kinh doanh trong n n kinh t .
2. Giáo viên cho h c viên ñ c và th o lu n TÀI LI U PHÁT TAY 2 và làm BÀI T P 1.
3. Giáo viên cho h c viên xem HÌNH CHI U 1 và th o lu n ñ so sánh k t qu làm
BÀI T P 1 c a h c viên và k t lu n n i dung.
K t lu n:
• T ch t kinh doanh s giúp t o ra các doanh nghi p. Ph n l n, c a c i c a xã h i
hay qu c gia là do ho t ñ ng kinh doanh mang l i.
• M t xã h i kinh doanh có các ñ c trưng: thư ng xuyên s n xu t/cung c p các hàng
hoá/d ch v có ích; phân ph i r ng kh p trong dân cư các hàng hóa/d ch v c n
thi t, liên t c ti p thu nh ng ý tư ng m i ñ ñ i m i công ngh và tăng trư ng
kinh t , liên t c phát hi n các nhu c u chưa ñư c xác ñ nh c a xã h i, thư ng
xuyên ñáp ng nh ng nhu c u phát sinh trong xã h i.

6
Ho t ñ ng 2: Doanh nhân và vai trò c a h ñ i v i s phát tri n kinh t và xã h i
1. Giáo viên cho h c viên ñ c TÀI LI U PHÁT TAY 3 và TÀI LI U PHÁT TAY 4, r i yêu
c u h c viên ghi l i nh ng ý ki n và suy nghĩ c a mình sau khi ñã ñ c xong tài li u.
2. Giáo viên l n lư t chi u các HÌNH CHI U 1, HÌNH CHI U 2, HÌNH CHI U 3 và HÌNH
CHI U 4 và cho h c viên th o lu n nh ng ñ c ñi m c a m t xã h i kinh doanh,
nhi m v c a vi c kinh doanh trong xã h i và nh ng m c tiêu kinh t .
3. Giáo viên t ch c th o lu n v i h c viên v các quá trình liên k t trong s phát
tri n công vi c c a doanh nhân, các c ng ñ ng và xã h i nói chung.
4. Giáo viên cho h c viên làm BÀI T P 2, giáo viên yêu c u h c viên ñ c và phân tích
vi c kinh doanh c a anh Hoàng.
Giáo viên chia l p thành 4 nhóm (A, B, C và D) và giao cho m i nhóm hai câu
h i như ch d n trong ph n cu i BÀI T P 2.
Dùng các báo cáo và trình bày c a các nhóm ñ th o lu n v vi c anh Hoàng,
m t doanh nhân ñã ñóng góp như th nào cho s phát tri n kinh t c a ñ a
phương và xã h i.
Giáo viên cho h c viên ñ c TÀI LI U PHÁT TAY 5 và yêu c u h c viên nói lên
nh ng suy nghĩ c a h v t m quan tr ng c a kinh doanh.
K t lu n:
• M c tiêu c a m t n n kinh t ti n b là: Vi c làm ñ y ñ , tăng trư ng kinh t n
ñ nh, t do l a ch n ngành ngh kinh doanh, bình ñ ng v cơ h i cho nam và n ,
an toàn v kinh t …
V. K t lu n chung
• Kinh doanh t o vi c làm cho ngư i lao ñ ng và có tác d ng làm tăng giá tr ngu n
l c c a ñ a phương, khuy n khích vi c s d ng và phát tri n công ngh , ñ nh hình
v n kinh doanh và thúc ñ y m t n n văn hoá kinh doanh cho xã h i.
• Khi có tính kinh doanh trong tư duy và qu n lí các ho t ñ ng, c cá nhân và xã h i
ñ u có th thúc ñ y s ti n b c a mình theo hư ng có m t cu c s ng t t ñ p hơn
b i vì kinh doanh là ñ ng l c c a s phát tri n kinh t .
VI. G i ý ki m tra và ñánh giá
1. Trong n n kinh t th trư ng, ai s tr l i ba câu h i cơ b n: S n xu t cái gì? S n xu t cho
ai? Và S n xu t ra sao? – Hãy ch n ra nh ng câu tr l i ñúng trong nh ng câu sau.
A. Ngư i lao ñ ng
B. Chính quy n
C. Khách hàng
D. Doanh nhân suy nghĩ v khách hàng
Đáp án: D (Tham kh o: TÀI LI U PHÁT TAY 3)

7
2. T i sao kinh doanh khuy n khích s ti n b c a cá nhân và xã h i nói chung? Hãy ch n ra
nh ng câu tr l i ñúng trong nh ng câu sau?
A. Kinh doanh ñóng góp cho s phát tri n công ngh
B. Kinh doanh t o vi c làm cho b n thân và ngư i khác
C. Kinh doanh làm tăng giá tr c a các tài nguyên ñ a phương
D. Kinh doanh làm gia tăng vi c hình thành v n ñ u tư
Đáp án: A,B,C,D (Tham kh o: TÀI LI U PHÁT TAY 5)

8
CH Đ 4, Bài 1
TÀI LI U PHÁT TAY 1
V n hành c a m t n n kinh t
CHUÛ SÔÛ HÖÕU
TAØI NGUYEÂN
NGÖÔØI TIEÂU DUØNG
CAÙ NHAÂN
CHÍNH QUYEÀN
DOANH NGHIEÄP
T
h
u
nhaäp(tieàncoâng,laõi,lôïinhu
aän)
Chitieàn(nhucaàuthòtröôøng
)
ThueáThueá
DòchvuïDòchvuï
Lao ñoäng, taøi nguyeân
thieân nhieân (ñaát) vaø voán
Haøng hoùa
vaø dòch vuï
Đa ph n ho t ñ ng kinh t c a m t qu c gia d a trên ho t ñ ng c a doanh nghi p. Ho t ñ ng ñó
th hi n qua hai dòng chuy n ñ ng: dòng hàng hoá d ch v và dòng ti n. Dòng hàng hoá d ch v
b t ñ u t nhà cung c p như ñ t ñai, h m m … Nguyên, nhiên v t li u ñư c chuy n ñ n các
doanh nghi p s n xu t, d ch v và chúng s ñư c ch bi n thành s n ph m, hàng hoá/d ch v ñ
cung c p cho ngư i tiêu dùng (các cá nhân). Dòng chuy n ñ ng c a ñ ng ti n do ngư i tiêu dùng
(các cá nhân) tr cho các hàng hoá/d ch v h mua c a các doanh nghi p cũng như ti n các
doanh nghi p ph i tr ñ mua/thuê tài nguyên (cho ch s h u tài nguyên), tr ti n công cho các
cá nhân. Th trư ng ñ u vào c a doanh nghi p là tài nguyên, lao ñ ng và v n. Th trư ng ñ u ra
là hàng hoá và d ch v . Th trư ng ñ u vào và ñ u ra ñư c g n v i nhau ñ ñi u ph i và xác ñ nh
vi c s d ng ngu n l c trong n n kinh t . Chính ph ñóng vai trò là ngư i tr ng tài, th c hi n
d ch v công, duy trì an ninh tr t t và các quy ñ nh trong xã h i.

9
CH Đ 4, Bài 1
BÀI T P 1
Hãy ñi n vào nh ng ô ñ tr ng b ng nh ng c m t thích h p
Vai trò c a kinh doanh trong xã h i
DOANH NGHI P DO CÁC DOANH NHÂN T O RA
Thu
S GIÀU CÓ C A QU C GIA
THU NH P C A NGƯ I LÀM
CÔNG TRONG DOANH NGHI P
S N PH M, D CH V , VI C LÀM VÀ THU NH P
L I NHU N KINH DOANH
Thu
Thu

10
CH Đ 4, Bài 1
HÌNH CHI U 1 – ĐÁP ÁN BÀI T P 1
DOANH NGHI P DO CÁC DOANH NHÂN T O RA
Thu
S GIÀU CÓ C A QU C GIA
THU NH P C A NGƯ I LÀM
CÔNG TRONG DOANH NGHI P
S N PH M, D CH V , VI C LÀM VÀ THU NH P
L I NHU N KINH DOANH
Thu
Thu
Thu nh p c a ngư i làm
trong khu v c công
Thu nh p
sau thu
Thu nh p
sau thu
L i nhu n
sau thu
Đ U TƯ VÀO TÀI
S N M I CÓ LÃI
Ti t ki m
tiêu dùng
D ch v xã h i
và h t ng
Năng l c s n xu t,
ñ i m i công ngh

11
CH Đ 4, Bài 1
Hi n nay, nói chung m i ngư i ñ u nh t trí là khu v c tư nhân có hi u qu chi phí và hi u năng
cao hơn so v i khu v c công trong vi c ti n hành m t s ho t ñ ng kinh t cơ b n. Doanh nhân
ñóng m t vai trò ch ñ o trong kinh doanh, nh t là trong khu v c tư nhân. Ph n l n c a c i c a
xã h i hay qu c gia là do ho t ñ ng kinh doanh mang l i.
1. S n ph m
và d ch v
Ch c năng kinh t căn b n c a kinh doanh là t o ra và phân ph i các
s n ph m và d ch v mà m i ngư i c n. Các doanh nhân th c hi n c
vai trò phát hi n nhu c u c a ngư i tiêu dùng và làm b t c ñi u gì ñ
th a mãn các nhu c u này.
2. Vi c làm Các cơ s kinh doanh là nhà cung c p chính các vi c làm “th t s ”, t c
là vi c làm cho nh ng ngư i c n và mu n làm vi c. Vi c làm là ñi u c t
lõi ñ i v i s giàu m nh c a m t qu c gia.
3. Thu nh p B ng cách t o ra vi c làm, kinh doanh cung c p n n t ng thu nh p cho
các bên liên quan như lương, ti n công, l i nhu n và thu .
3.1 Lương, ti n
công và l i nhu n
Nhi m v c a ho t ñ ng kinh doanh là t o thu nh p qua lương, ti n
công và l i nhu n, là ñi u ki n h t s c quan tr ng ñ n p thu và t o
ra thu nh p sau thu ñ thanh toán các kho n chi và ti t ki m tiêu
dùng (v n ñ u tư).
4. Thu N u không có thu ñánh vào thu nh p c a cá nhân và doanh nghi p,
s không có các cơ s và d ch v công c ng.
5. Thu nh p sau
thu
Thu nh p sau thu là ph n thu nh p sau khi tr thu , có th dùng ñ
chi cho các hàng hóa tiêu dùng hay ñ ti t ki m.
5.1 Chi tiêu dùng Chi cho tiêu dùng không ch c n ñ th a mãn các nhu c u cơ b n mà
còn t o ra nhu c u cho s n xu t hàng hóa và d ch v .
5.2 Ti t ki m cá
nhân
Ti t ki m cá nhân th hi n kho n thu nh p không dùng cho chi tiêu
ngay l p t c.
6. Đ u tư vào tài
s n có l i
Dùng các kho n ti n ti t ki m ñ ñ u tư kinh doanh hay mua-bán c
ph n sinh l i. Khi kinh doanh không thu ñư c nhi u lãi thì s làm h n
ch kh năng t o ra ñư c các ngu n tài chính dùng ñ ñ u tư sinh l i.
M t doanh nghi p c n các ñ u tư cơ b n ñ t o ra năng l c s n xu t,
ñ i m i công ngh , hi n ñ i hóa và m r ng tài s n ñ u tư sinh l i.
7. S giàu có
c a qu c gia
Ph n l n các hàng hóa, d ch v thương m i cũng như ki n th c, công
ngh c n có ñ ñáp ng nhu c u c a chúng ta xu t phát t ho t ñ ng
kinh doanh. T c là thông qua các ho t ñ ng kinh doanh, phát tri n
kinh t t các ngu n l c thu c s h u nhà nư c và tư nhân.

12
CH Đ 4, Bài 1
BÀI T P 2
Nh ng câu h i khó mà doanh nhân ph i tr l i cho xã
h i
Vi t câu tr l i phù h p vào ph n ñ tr ng dư i m i câu h i sau ñây.
1. S n xu t cái gì?
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
2. S n xu t cho ai?
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
3. S n xu t như th nào?
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

13
CH Đ 4, Bài 1
TÀI LI U PHÁT TAY 3 – ĐÁP ÁN BÀI T P 2
Nh ng câu h i khó mà doanh nhân ph i tr l i cho xã
h i
C N S N XU T CÁI GÌ?
Có t i hai ph n ba t ng s n lư ng hàng hóa/d ch v t p trung vào khu v c tiêu dùng;
ngư i tiêu dùng là nhóm ngư i quy t ñ nh nên s n xu t cái gì. Ho c nói cách khác,
ph i s n xu t nh ng th ñáp ng nhu c u ngư i tiêu dùng.
S N XU T CHO AI?
Trong n n kinh t , câu h i “Cho ai” thư ng ñư c ñ nh nghĩa là cho các ñ i tư ng ngư i
tiêu dùng khác nhau, nh m tho mãn nhu c u c a h . C n lưu ý ñ n thu nh p và nhu
c u tiêu dùng c a các b ph n dân cư khác nhau ñ s n xu t và cung c p các d ch v
phù h p. Ngoài nh ng m t hàng ñáp ng cho s ñông dân cư, còn c n lưu ý cung c p
nh ng s n ph m, d ch v cho nh ng ngư i có thu nh p cao trong xã h i như các
doanh nhân, th lành ngh …
S N XU T NHƯ TH NÀO?
Đi u này ñư c xác ñ nh v i tr ng tâm là ngư i tiêu dùng, ch y u qua tương tác gi a
doanh nghi p và ngư i tiêu dùng. Ví d xe hơi Rolls Royce là m t lo i xe sang tr ng,
giá bán r t ñ t, hãng s n xu t xe hơi này ch t p trung khai thác khách hàng là nh ng
ngư i giàu có và n i ti ng, như v y s có r t nhi u ngư i tiêu dùng không th mua
ñư c m t chi c xe Rolls Royce. Ngư i có t ch t kinh doanh nh n ra ñi m này và s n
xu t ra nh ng chi c xe ít sang tr ng hơn v i giá th p hơn ñ th a mãn nhu c u và
mong mu n c a nh ng ngư i mu n mua xe hơi nhưng không th mua ñư c xe Rolls
Royce.
Khi tr l i các câu h i này, ñi u quan tr ng là c n ch ra th trư ng ho t ñ ng như th nào. Ví d ,
n u ngư i tiêu dùng không mu n mua m t s m t hàng ñã s n xu t thì ñó là d u hi u cho th y
doanh nghi p nên ng ng s n xu t chúng (s n xu t cái gì). N u ngư i tiêu dùng không mu n tr
ti n cho m t m t hàng tuy r ng nó có ch t lư ng cao thì nhà s n xu t có th ph i tìm cách s
d ng các công ngh khác ñ i v i m t hàng ñó ñ làm cho nó r hơn (s n xu t th nào). Thương
gia và t ng l p giàu có c n nh ng hàng hoá/d ch v có ch t lư ng t t, nhưng ph i có nét ñ c
trưng riêng bi t, h s n sàng tr giá cao ñ có ñư c s khác bi t. Ngư i dân có thu nh p trung
bình c n nh ng hàng hoá/d ch v ñ t tiêu chu n, giá c ph i chăng. Doanh nhân ph i tìm cách
t o ra nh ng hàng hoá/d ch v ñáp ng ñư c nhu c u c a nhóm khách hàng m c tiêu (s n xu t
cho ai).

14
CH Đ 4, Bài 1
HÌNH CHI U 2
M T XÃ H I KINH DOANH
Thư ng xuyên s n xu t/cung c p các
hàng hoá/d ch v có ích
Phân ph i r ng kh p trong dân cư các
hàng hóa/d ch v c n thi t
Liên t c ti p thu các ý tư ng m i ñ
ñ i m i công ngh
Liên t c phát hi n các nhu c u chưa
ñư c xác ñ nh c a xã h i
Thư ng xuyên ñáp ng nh ng nhu
c u phát sinh trong xã h i.
Tránh ñình tr b ng cách t o cho các
cá nhân cơ h i ñ sáng t o và ñ i m i

15
CH Đ 4 Bài 1
HÌNH CHI U 3
DOANH NHÂN CÓ T CH T KINH
DOANH S L P NÊN CÁC DOANH
NGHI P NH CHO XÃ H I, CÁC
DOANH NGHI P NÀY S :
Phát tri n thành các doanh nghi p l n
hay các công ty ña qu c gia - Ni m t
hào c a m t xã h i kinh doanh.
Nuôi dư ng nh ng ngư i có ñ u óc ñ i
m i ñ cho ra ñ i các d ch v m i, các
quá trình m i, các s n ph m m i - Vì l i
ích c a xã h i.
Ho t ñ ng như nhà cung c p, khách
hàng và nhà th u ph c a các t ch c
l n - M t th trư ng l n trong xã h i.
T o c nh tranh trong toàn b n n kinh t
gi a các hãng l n và nh , cung c p các
s n ph m, d ch v ñư c c i ti n hi u qu
cho xã h i - Vì l i ích c a xã h i.

16
CH Đ 4 , Bài 1
HÌNH CHI U 4
M C TIÊU C A M T XÃ H I TI N B
VI C LÀM Đ Y Đ
TĂNG TRƯ NG N Đ NH
T DO CH N L A
BÌNH Đ NG CƠ H I (CHO NAM VÀ N )
AN TOÀN KINH T
PHÁP LÝ V KINH T
CÂN B NG QU C T
CÁC HÀNH Ð NG C N CÓ M T DOANH
NHÂN CHO CÁC M C TIÊU KINH T
TĂNG S LƯ NG CÁC NGU N L C CÓ L I
C I THI N CH T LƯ NG NGU N L C
Đ I M I CÔNG NGH
HI U QU CAO HƠN

17
CH Đ 4, Bài 1
M c tiêu c a cá nhân và xã h i
Đ t m c tiêu và làm vi c ñ ñ t ñư c các m c tiêu ñó là d u hi u v s trư ng thành và trách
nhi m trong m t xã h i; cũng như d u hi u c a s chín ch n c a t ng cá nhân. M i ngư i ñã t
ñ t ra m c tiêu gì trong cu c s ng kinh t ? Và h ñã ñ t ñư c các m c tiêu này như th nào? Đó
là nh ng câu h i s ñư c th o lu n trong tài li u này.
M t m c tiêu quan tr ng mà m i ngư i ñ t ra cho n n kinh t c a mình là S N XU T Đ Y Đ
ñ ñ t ñư c VI C LÀM Đ Y Đ . Chúng ta mu n t n d ng h t các ngu n l c s n có v lao ñ ng,
v n và tài nguyên thiên nhiên và s d ng các ngu n l c này m t cách có hi u qu .
Chúng ta ñã ñ t ñư c m c tiêu ñ vi c làm và s n xu t ñ y ñ như th nào? Xét v th c ti n các
qu c gia không th nào cung c p liên t c vi c làm cho 100% s nam và n có nguy n v ng lao
ñ ng. Trong xã h i, lúc nào cũng có kho ng t 2% t i 5% l c lư ng lao ñ ng b th t nghi p. Khi
có hàng tri u ngư i b th t nghi p thì nghĩa là h không có thu nh p n ñ nh và không có ñóng
góp ñư c nhi u vi c có ích cho ñ t nư c. Vì lý do này, m c ñích c a s n xu t ñ y ñ - ñòi h i c
vi c làm ñ y ñ và hi u qu - là m t trong nh ng ñi u quan tr ng nh t trong n n kinh t .
M c tiêu l n th hai là TĂNG TRƯ NG N Đ NH. Chúng ta mong cho n n kinh t l n lên và t t
hơn cùng v i th i gian. Chúng ta ño s lư ng ñ u ra c a hàng hóa và d ch v b ng cách nhìn vào
các con s th ng kê v t ng s n ph m qu c n i (GDP). Tăng trư ng kinh t là tăng t ng s n
ph m qu c n i tính trên ñ u ngư i (l y t ng s n ph m s n xu t trong nư c chia cho dân s ).
Chúng ta mu n tăng trư ng t ng s n ph m qu c n i m t cách m nh m kho ng 4-5% m i năm
(Ư c tính t khu v c tư nhân) - mà không có suy thoái trong kinh doanh hay tăng v t giá (l m
phát) ho c t l th t nghi p tăng.
S n xu t, vi c làm và tăng trư ng ñ u là nh ng th r t d ño lư ng. Tuy v y, khi ti n t i m t s
m c tiêu kinh t khác, chúng ta ph i nói ñ n nh ng khái ni m bao quát hơn.
T DO L A CH N là m t m c tiêu mà trong th c t ai cũng mu n ñưa lên ñ u danh sách.
Nhưng ñi u ñó có th gi i thích như th nào b ng nh ng ngôn t c th ? Các nhà kinh t ñã ch
ra r ng t do ch n l a là ñi u quan tr ng ñ i v i ngư i tiêu dùng, v i công nhân, và c doanh
nhân.
T do l a ch n c a ngư i tiêu dùng có nghĩa là ngư i tiêu dùng s có th ch n l a các hàng
hóa mà h mu n mua trong hàng lo t gi i pháp thay th , tùy theo nhu c u và s thích c a t ng
cá nhân.
T do ch n l a ngh nghi p là m t lĩnh v c quan tr ng c a t do kinh t . Nam gi i và ph n
ñ u mu n có th ñư c ch n l a lo i công vi c mà h thích làm, lo i công vi c s mang l i cho h
lương ñ y ñ và s th a mãn cá nhân.

18
Cu i cùng, ngư i ta còn nói nhi u v “kinh doanh t do”. Đây là m t khía c nh quan tr ng c a t
do ch n l a. Nó cho ngư i ta quy n t do kh i s doanh nghi p riêng c a mình và s d ng các
tác nhân s n xu t theo cách th c có l i. Ph n l n h th ng kinh t ñư c xây d ng trên n n t ng
c a s t do ñ c bi t này.
CƠ H I CÔNG B NG cho nam và n trong xã h i là m t m c tiêu khác. Nó liên quan ch t ch
v i t do ch n l a, vì nó cho th y t t c m i ngư i ñ u c n có mong mu n m c t do như
nhau ñ th c thi quy n c a h , v i tư cách là ngư i tiêu dùng, công nhân, ch doanh nghi p.
M c tiêu c a AN NINH KINH T là chúng ta mu n các thành viên c a xã h i kinh t có ñ ti n
ñ mua ñ y ñ th c ph m, áo qu n, nhà và các nhu y u ph m khác. Nghèo ñói tràn lan không
ch có nghĩa th t b i trong m c tiêu an ninh kinh t ñ i v i nh ng ngư i này, mà còn ñ t ra
nh ng câu h i nghiêm tr ng v vi c có ñ t ñư c m c tiêu CÔNG LÝ KINH T trong xã h i
không. Không ph i ai cũng ñ ng ý v i ý nghĩa c a tính công b ng và công lý trong cu c s ng kinh
t nhưng ñó là m t m c tiêu mà h u như ai cũng th y là quan tr ng.
Cu i cùng, có m t m c tiêu kinh t mà không b gi i h n b i các biên gi i qu c gia, mà còn lan ra
các nư c khác n a. Đó là m c tiêu CÂN B NG QU C T . Chúng ta mu n duy trì m t m i quan
h m nh và cân b ng trong ngo i thương và thanh toán qu c t . Th t b i không ñ t ñư c m c
tiêu này không ch sinh ra các v n ñ kinh t nghiêm tr ng trong nư c và nư c ngoài, mà còn
làm tăng thêm căng th ng qu c t , ñe d a hòa bình th gi i.

19
CH Đ 4, Bài 1
BÀI T P 3 – LÀM THEO NHÓM
M i h c viên tham gia m t trong b n nhóm (A, B, C và D), các nhóm hãy ñ c
câu chuy n v “Vi c kinh doanh c a anh Hoàng” dư i ñây và m i nhóm tr
l i hai câu h i ñư c quy ñ nh sau ñây v vi c anh Hoàng (m t doanh nhân) ñã
ñóng góp vào s phát tri n kinh t qu c gia như th nào.
NHÓM A 1. Anh Hoàng ñã t o công ăn vi c làm cho thanh niên như th nào?
2. Anh Hoàng ñã nâng cao m c s ng c a th trong công ty mình như th
nào?
NHÓM B 1. Anh Hoàng ñã tăng cư ng c nh tranh như th nào trong ngành may?
2. Anh ñã bán hàng thu ngo i t ra sao?
NHÓM C 1. Anh Hoàng ñã góp ph n vào tăng trư ng kinh t ñ a phương, góp ph n
tăng trư ng t ng s n ph m qu c n i ra sao?
2. Anh ñã quan tâm ñ n công nhân th nào, ngoài lương?
NHÓM D 1. Anh Hoàng ñã s d ng các ngu n l c ñ a phương ra sao và ñi u này ñã
ñóng góp th nào cho s giàu m nh c a ñ a phương?
2. Anh ñã h c ngh và t ñào t o, cung c p các kĩ năng qua h c t i nơi làm
vi c cho công nhân như th nào?
Sau ph n th o lu n c a t ng nhóm, m i nhóm c m t ngư i báo cáo v vi c th o lu n c a nhóm
mình. Sau m i báo cáo c nhóm có th góp thêm ý ki n.

20
Câu chuy n v vi c kinh doanh c a anh Hoàng
Anh Hoàng quê th xã B n, Yên Nhân. Sau khi t t nghi p trung h c ph thông anh không vào ñư c
cao ñ ng, nhưng ñư c tuy n vào m t trư ng k thu t nơi anh ñã h c hai năm ngh may. Khi h c
xong, anh ñư c nh n vào làm m t công ty may t i B n. Anh ñã làm vi c cho công ty này hai năm.
Trong khi làm vi c, anh th y nhu c u v may m c ngày càng phát tri n. Anh quy t ñ nh xin ra kh i
công ty và kh i s doanh nghi p riêng c a mình. Anh ñã vay t ngân hàng thương m i m t s ti n
làm v n kinh doanh. Ngoài ra anh còn ti t ki m thêm ñư c m t s ti n ñ làm v n.
Anh Hoàng ñã s a l i nhà c a b m g n th xã ñ làm c a hàng. Anh mua 4 máy khâu, mua v i. Ban
ñ u anh t s d ng m t máy khâu và thuê thêm 3 th may lành ngh ñ c t và may qu n áo. Anh
may váy ñ m và qu n áo cho ngư i trong th xã. Anh trưng bày s n ph m trong c a hàng ñ khách
hàng ng m và mua. Sau ñó anh Hoàng ñã liên h v i các công ty trong vùng ñ may ñ ng ph c cho
h . Hai doanh nghi p ñã thuê anh cung c p ñ ng ph c. Đ có th ñáp ng các ñơn hàng này anh ñã
ph i thuê thêm 5 th lành ngh c ngày và hai th ph . Anh ñ ngh m t vài th lành ngh truy n ñ t
kinh nghi m cho nh ng th m i. Anh cũng ph i mua thêm 3 máy khâu n a. Anh Hoàng ñã ñáp ng
ñư c các ñơn ñ t hàng và khách hàng hài lòng v i s n ph m c a anh.

21
Khi vi c kinh doanh c a anh Hoàng m r ng, anh c n thêm di n tích. Anh thuê m t ngôi nhà to hơn
t i th xã. Như v y, anh ñã ti n ñ n g n khách hàng hơn. Anh ti p t c cung c p ñ ng ph c cho m t s
công ty và ñ ng th i bán qu n áo cho các khách khác. Kinh doanh m r ng, anh quy t ñ nh l p công
ty. Đ n lúc này anh ph i tuy n thêm m t k toán ñ x lý s sách và ti n nong c a c a hàng, và m t
ngư i ñưa hàng. Anh Hoàng không tr c ti p may n a, mà là ngư i qu n lí chung.
Anh Hoàng tham gia tri n lãm Hà N i ñ qu ng cáo s n ph m c a mình cho khách hàng trong nư c
và c nư c ngoài. Ngay sau khi tham gia hai tri n lãm ñ u tiên, anh ñã b t ñ u ký ñư c h p ñ ng xu t
kh u m t s s n ph m sang các nư c khác. Thu nh p chung tăng lên nhanh chóng.
Anh Hoàng là ngư i thân thi n v i khách hàng. H thích anh vì ch t lư ng s n ph m và tính trung
th c c a anh. Nhân viên c a anh cũng hài lòng v anh và trung thành v i công ty. Năm ngư i trong s
nhóm th c a anh ñã làm vi c hơn 10 năm. Anh Hoàng tr lương cho th khá. Anh cũng mua b o
hi m cho h . Anh thanh toán thêm ph c p ñi l i vào lương tháng cho h . M i ngư i hài lòng và g n
bó v i công ty.

22
CH Đ 4, Bài 1
T m quan tr ng c a kinh doanh
1. T O VI C LÀM: Doanh nhân t o vi c làm cho b n thân và ngư i khác. H là ch s
d ng lao ñ ng, và vì v y giúp gi i quy t v n ñ th t nghi p.
2. NGU N L C Đ A PHƯƠNG: Khi nh ng doanh nhân s d ng ngu n l c t i ch , giá
tr c a các ngu n l c này s tăng lên.
3. PHI T P TRUNG VÀ ĐA D NG HÓA KINH DOANH: Doanh nhân có th xác ñ nh
các cơ h i kinh doanh, và b trí các doanh nghi p các khu v c phù h p, k c vùng
nông thôn, mi n núi.
4. KHUY N KHÍCH CÔNG NGH : Doanh nhân là ngư i có tính sáng t o, có th ñóng
góp cho vi c s d ng và phát tri n công ngh .
5. Đ NH HÌNH V N: Doanh nhân làm tăng vi c hình thành v n ñ u tư.
6. THÚC Đ Y M T N N VĂN HÓA KINH DOANH: Thông qua vi c ph n ánh các hình
tư ng thành công, doanh nhân tr thành hình m u ñ thanh niên h c t p.

23
BÀI 2: T T O VI C LÀM (4 TI T)
I. M c tiêu
• Xác ñ nh ñư c m i quan h gi a các y u t như giá tr , s thích và kinh nghi m v i v n ñ
t t o vi c làm;
• Xác ñ nh ñư c ưu th và h n ch c a ñi làm thuê và t t o vi c làm;
• Có ý th c và thái ñ tích c c v t t o vi c làm cho mình sau khi ra trư ng.
1. M i quan h gi a các y u t như giá tr , s thích và kinh nghi m v i v n ñ t t o
vi c làm.
2. Ưu th và h n ch c a ñi làm thuê và t t o vi c làm.
• TÀI LI U PHÁT TAY 1,2,3
• BÀI T P 1,2
• HÌNH CHI U 1,2,3
• Máy chi u, gi y trong
• Gi y Ao, bút d , kéo, băng dính
Ho t ñ ng 1: M i quan h gi a các y u t như giá tr , s thích và kinh nghi m v i v n
ñ t t o vi c làm
1. Giáo viên chia l p thành nhi u nhóm nh t 3 ñ n 5 ngư i. Ghi lên b ng ý nghĩa c a t
t o vi c làm như sau: “T t o vi c làm là m t ho t ñ ng qua ñó cá nhân tìm ñư c cơ h i
có vi c làm cho mình b ng cách t o ra m t ho t ñ ng kinh doanh”.
2. Giáo viên cho h c viên th o lu n xem nên hi u quá trình nói trên như th nào? M i nhóm
c ngư i báo cáo trư c l p v k t qu th o lu n.
3. Giáo viên phát TÀI LI U PHÁT TAY 1 “Xác nh n các giá tr , m i quan tâm và kinh nghi m
cá nhân liên quan th nào t i công vi c và l i s ng mà ta có th ch n”. Giáo viên cho th o
lu n v t m quan tr ng các giá tr cá nhân trong vi c ch n ngh cho tương lai.
K t lu n:
• Các y u t như giá tr , s thích và kinh nghi m có liên quan r t nhi u ñ n kh năng t t o
vi c làm.
• C n xác ñ nh rõ giá tr , s thích và kinh nghi m c a mình trư c khi quy t ñ nh t t o vi c
làm.

24
Ho t ñ ng 2: Ưu th và h n ch c a ñi làm thuê và t t o vi c làm
1. Giáo viên cho h c viên ñi n vào các ph n ñ tr ng trong BÀI T P 1: “Đi làm thuê cho ai ñó
hay làm vi c cho chính mình”. Giáo viên yêu c u h c viên ghi ra 5 lý do làm vi c cho chính
mình và 5 lý do làm công cho ngư i khác ñ ăn lương. Giáo viên yêu c u l p th o lu n và
chia s k t qu .
2. Giáo viên cho h c viên ghi các ho t ñ ng vào BÀI T P 2: “Lý do ñ làm công ăn lương hay
chuy n sang kinh doanh”. M i h c viên ch n l y 2 ngh có cơ h i ñ t làm l y ho c làm
cho ngư i khác. Giáo viên yêu c u h c viên th o lu n v s khác nhau gi a làm vi c cho
ngư i khác và t th c hi n kinh doanh ngh ñó.
3. Giáo viên cho h c viên ñ c TÀI LI U PHÁT TAY 2: “Ưu th và h n ch c a t t o vi c
làm”. Giáo viên yêu c u h c viên th o lu n nh ng ưu th và nh ng h n ch c a phương
án t làm vi c cho mình. Giáo viên cho h c viên xem HÌNH CHI U 1: “T t o vi c làm” ñ
ki m tra k t qu th o lu n.
4. Giáo viên cho h c viên ñ c TÀI LI U PHÁT TAY 3: “Lý do làm công ăn lương hay chuy n
sang kinh doanh” và th o lu n v l i gi i ñáp có liên quan ñ n nh ng lý do ghi trong HÌNH
CHI U 2: “Lý do làm công ăn lương hay chuy n sang kinh doanh”.
V. K t lu n chung:
• T t o ra vi c làm có thu nh p h p pháp là vi c cá nhân t o ra cơ h i vi c làm cho chính
mình b ng nh ng vi c có thu nh p mà không vi ph m ñ o ñ c, không vi ph m pháp lu t.
• M i ngư i c n xác ñ nh ñư c lý do t t o vi c làm cho b n thân.
• M i ngư i c n bi t ch ñ ng t t o vi c làm cho mình. Đó là m t cách s ng tích c c phù
h p v i xu hư ng phát tri n c a xã h i.
VI. G i ý ki m tra và ñánh giá
1. Hãy ñ c các tình hu ng làm n y sinh quy t ñ nh t t o vi c làm sau ñây và s p x p chúng
thành các lo i "Lý do có s vi c quan tr ng”, “Lý do th c t ”, “Lý do cá nhân, tình c m”.
Đi n các ch cái tương ng vào phía sau.
A. B m t vi c
B. Chu n b v hưu
C. Đư c th a k tài s n c a gia ñình
D. Mu n ki m s ng ho c làm giàu
E. Đ kh i ph i làm vi c v i ai ñó
F. Thích làm vi c theo th i gian linh ho t
G. Đ kh i b bu n chán
H. Không có vi c làm sau khi h c xong
I. Đ kh i ph i nghe ch b o
Đáp án: (Tham kh o: Tài li u phát tay 3)
• Lý do có s vi c quan tr ng: A,C,H
• Lý do th c t : B,D,G
• Lý do cá nhân, tình c m: E,F,I

25
2. Trong s các y u t sau ñây, ñâu là “Ưu th ” và ñâu là “H n ch ” c a t t o vi c làm? Hãy
ñi n ch cái phù h p vào phía sau.
A. L i nhu n và thu nh p có th cao hơn
B. Đ u tư th i gian: Kh i s kinh doanh có th m t r t nhi u th i gian
C. Thu nh p không n ñ nh
D. Tính linh ho t
E. Có th m t v n ñã ñ u tư
F. R i ro cao hơn
G. Th a mãn cá nhân
H. Đ c l p và không b ngư i khác ki m soát
Đáp án: (Tham kh o: Tài li u phát tay 2)
• Ưu th : A,D,G,H
• H n ch : B,C,E,F

26
CH Đ 4, Bài 2
Xác nh n các giá tr , m i quan tâm và kinh nghi m cá nhân
liên quan t i công vi c và l i s ng mà ta có th ch n
Các giá tr và m i quan tâm cá nhân c a b n là ñi u quan tr ng nh t. Vi c l a ch n công vi c c a
b n có th ph thu c vào vi c b n có kh năng và quan tâm ñ n cái gì nh t.
1 Vi c làm b n ch n có th nh hư ng ñ n nơi b n s ng. N u b n ch n làm cán b
ki m lâm có th b n s ph i s ng g n m t vư n qu c gia. N u b n ch n làm vi c trong
ngành ñi n nh ch c là b n s s ng g n m t thành ph l n.
2 S ti n b n ki m ñư c có th nh hư ng ñ n cách s ng c a b n. Ví d n u công
vi c c a b n cho thu nh p 10,000,000 ñ ng/năm b n s s ng khác v i ngư i có thu nh p
100,000,000 ñ ng/năm. B n ph i quy t ñ nh xem ti n quan tr ng như th nào v i b n.
3 Công vi c b n ch n có th nh hư ng ñ n cách s ng c a b n.
• Anh Thanh là m t y tá. Anh thư ng ph i làm vi c t i khuya và thư ng không bao gi
ng tr n gi c. Nhưng anh thích công vi c này vì anh có th giúp ngư i khác c m th y
kh e lên.
• Cô Hà làm vi c trong m t nhà máy nh a. Cô làm ca t i và ng ngày. Nhưng cô thích ca
t i vì cô ki m ñư c nhi u ti n hơn và cô thích làm vi c v i máy móc.
• Anh Minh, nhân viên bán hàng lưu ñ ng, thư ng làm vi c t i 60 gi m t tu n, k c ñi
l i. Nhưng anh thích ñ n nh ng ñ a ñi m m i.
4 Công vi c b n ch n có th nh hư ng ñ n l a ch n b n bè c a b n. Nhi u ñ ng
nghi p s tr thành b n bè. Có th b n s m t liên h v i nh ng ngư i b n hi n nay.
5 Công vi c b n ch n có th nh hư ng ñ n cu c s ng gia ñình. Ví d ch Xuân, m t
ngư i qu n lí khách s n, làm vi c 80 gi m i tu n. Ch ñã ch p nh n là không dành ñư c
nhi u th i gian cho h hàng hay con cái.
6 Công vi c b n ch n có th nh hư ng ñ n tính cách c a b n. M t s công vi c t o
nhi u áp l c hơn nh ng vi c khác. Áp l c này có th làm cho b n c m th y căng th ng
hay khó ch u.
7 Ch có b n m i quy t ñ nh ñư c mình mu n s ng th nào. Hãy ch n m t ngh
nghi p phù h p nh t v i b n.

27
CH Đ 4, Bài 2
HÌNH CHI U 1
T T O VI C LÀM
T t o vi c làm là m t ho t ñ ng mà trong ñó cá nhân t o
ra cơ h i vi c làm cho chính mình ñ có thu nh p h p pháp

28
CH Đ 4, Bài 2
BÀI T P 1
Đi làm thuê cho ai ñó hay làm vi c cho chính mình
Đi n ý ki n c a b n vào ph n ñ tr ng.
LÝ DO Đ LÀM CÔNG ĂN LƯƠNG (LÀM CÔNG CHO NGƯ I KHÁC Đ HƯ NG LƯƠNG)
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
LÝ DO Đ T T O VI C LÀM CHO B N THÂN (LÀM VI C CHO CHÍNH MÌNH)
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

29
CH Đ 4, Bài 2
BÀI T P 2
Các cơ h i t t o vi c làm
Sau khi k t thúc h c t p, b n có th có các cơ h i làm vi c trong các ngành ngh dư i ñây. V i
m i ngh , b n xác ñ nh xem ngh nào có th t t o vi c làm và ñánh d u vào ô trư c ngh y.
Sau khi hoàn thành, ñ i bài làm c a b n v i ngư i bên c nh ñ ñánh giá.
Đ i v i m i cơ h i hay vi c làm, hãy ñ xu t thêm m t cơ h i t t o vi c làm
khác có liên quan. Tr BÀI T P l i cho b n và th o lu n v các v n ñ n y
sinh t các cơ h i ñã ñư c xác ñ nh.
□ C nh sát
□ Ngư i ñưa thư
□ Công nhân l p ráp
□ Khuân vác ñư ng s t
□ Th s a ô tô
□ R a xe
□ Ph m c
□ Th m c
□ Ph s a xe
□ Th s a máy ñi n
□ Đánh máy
□ Nhân viên t ng ñài
□ Lao ñ ng trang tr i
□ Bán máy nông nghi p
□ Tr lý sân v n ñ ng
□ Giúp vi c sân bowling
□ Quân ñ i
□ Bán hàng
□ Giúp vi c nhà tr
□ Trông tr
□ Giúp vi c gi t là
□ Gác c ng
□ S a ñư ng
□ Công nhân ñ h p
□ Lái máy nâng
□ Ph lái xe
□ Bán xăng
□ Th l p ng nư c
□ Th tôn
□ Th bê tông
□ Ph th sơn
□ Nhân viên r p chi u phim
□ Liên l c hay chuy n tài li u
□ Nhân viên thư vi n

30
□ Th th m m
□ Nhân viên l tân
□ Nuôi gia súc
□ Nuôi bò s a
□ Nhân viên sân golf
□ Th gi t là
□ Th chi u phim
□ Ph c v bàn
□ Đ u b p
□ Ph b p b nh vi n
□ Đi u dư ng viên
□ Ph nư ng bánh
□ R a bát
□ Qu n lí kho th c ph m
□ Ki m lâm
□ Trưng bày hàng
□ S a giày
□ Gói k o
□ C r a c a s
□ Ph xe khách
□ Ph b p
□ S a ñ ng cơ
□ Ti p viên hàng không
□ C t tóc
□ L p mái
□ Ph n
□ Nhân viên văn thư
□ Y tá
□ Thu ngân
□ Nhân viên b nh vi n
□ Ph trách máy bán hàng t ñ ng
□ N i tr
□ Th cơ khí ô tô
□ Bán th t
□ Đ u b p chính
□ Cán b làm công tác xã h i
□ Th máy
□ Th sơn phun
□ L p ñi n
□ K toán
□ Thư ký
□ Nha sĩ
□ Ch a b nh ngh nghi p
□ Ph ñ t th m
□ T a cây
□ Ph bán hoa
□ Chăm sóc cây c nh
□ Th hàn
□ Th lát sàn
□ Thu gom rác
□ C u h bãi bi n
□ Nhân viên chuy n hàng
□ Th sơn
□ Lái taxi
□ S a ñi u hòa
□ S a máy bay
Nh ng vi c b n thích nhưng chưa li t kê
trên:
□

31
CH Đ 4, Bài 2
HÌNH CHI U 2
T T O VI C LÀM
ƯU TH H N CH
1. D n ñ u thay vì ñi theo
2. Có th tri n khai ý tư ng c a mình
3. Có th sáng t o
4. Thu nh p: Ti m năng là r t l n
5. Đ c l p, không ph thu c ai
6. Có th ch ñ ng
7. Ki m soát môi trư ng làm vi c
8. Ra l nh cho ngư i khác
1. Gi làm vi c dài, không c ñ nh
2. Trách nhi m l n
3. Ph i ch p nh n r i ro
4. Thu nh p không n ñ nh và có th
không ñ m b o
5. Không có phúc l i b sung
6. Luôn liên quan t i tài chính
7. H n ch th i gian
8. Tương lai không ch c ch n
9. Vi c h c không bao gi k t thúc
10.Khó u quy n
11.Quá nhi u gi y t ph i gi i quy t
12.Ph thu c vào hành ñ ng c a
nhân viên
LÀM CÔNG ĂN LƯƠNG
ƯU TH H N CH
1. Trách nhi m c th (c ñ nh)
2. Thu nh p n ñ nh
3. Phúc l i b sung
4. Gi làm vi c c ñ nh
5. Tương lai ch c ch n hơn
6. Ph m vi kh ng ch ñã xác ñ nh
7. R i ro ít
1. Làm theo m nh l nh
2. Năng l c không d ñư c phát huy
3. Thu nh p c ñ nh
4. Trách nhi m h n ch
5. Khó tri n khai ý tư ng
6. Ph thu c vào ch s h u ho c
ch lao ñ ng

32
CH Đ 4, Bài 2
Ưu th và h n ch c a t t o vi c làm
ƯU TH KHI T T O VI C LÀM CHO MÌNH
M i ngư i t t o vi c làm thư ng vì năm lý do cơ b n sau: Th a mãn cá nhân, ñ c l p, l i nhu n,
an toàn công vi c và ñ a v .
a) Th a mãn cá nhân: Đ i v i m t s ngư i, ph n thư ng chính khi làm vi c cho chính mình
là s th a mãn cá nhân. Th a mãn cá nhân nghĩa là làm cái mà ta mu n trong cu c ñ i. T
t o vi c làm cho phép b n có ni m vui hàng ngày khi làm vi c. Ví d , n u b n ñam mê
nhi p nh b n có th m hi u nh riêng. M i l n khách hàng hài lòng v i t m chân dung c a
h do b n th c hi n, b n s có ñư c s th a mãn cá nhân.
B n có th có ñư c s th a mãn thông qua vi c giúp ñ c ng ñ ng mà mình ñang chung
s ng. Nh ng ngư i t t o vi c làm s cung c p hàng hóa/d ch v và t o ra vi c làm cho
ngư i khác. H cũng mua hàng hóa và d ch v c a các doanh nghi p khác, vay ti n t ngân
hàng ñ kinh doanh, t o ra l i nhu n cho mình và n p thu cho nhà nư c.
b) Đ c l p: M t ưu th khác c a m t ngư i t t o vi c làm là s ñ c l p. Đ c l p là s t do
trong khuôn kh pháp lu t quy ñ nh và không b ngư i khác kh ng ch . B n có th dùng
ki n th c, kĩ năng và kh năng c a mình n u b n th y phù h p. Khi t t o vi c làm, b n có
ñ ng cơ nh tinh th n t ch và t t n t i. So v i nh ng ngư i làm công cho ngư i khác,
nh ng ngư i t t o vi c làm có quy n t do hành ñ ng hơn. H ch u trách nhi m và có th
ra quy t ñ nh mà không c n xin ý ki n c a ngư i khác.
c) L i nhu n và thu nh p: M t trong nh ng ph n thư ng l n nh t d ki n có ñư c khi kh i
s m t doanh nghi p là l i nhu n. L i nhu n là ph n thu nh p còn l i sau khi ñã thanh toán
t t c các các phí t n. L i nhu n thu c v ch doanh nghi p. T t o vi c làm thì b n s có
th ki m soát ñư c thu nh p c a mình. Thông thư ng, tăng thêm th i gian và n l c ñ u tư
vào kinh doanh s tăng thu nh p. Đi u này thư ng không ñúng khi ta làm vi c cho ngư i
khác. B n mu n thu nh p bao nhiêu m t năm, sau khi doanh nghi p ñã v n hành yên n?
B n mu n m t năm ki m ñư c 20 tri u, 50 tri u, 100 tri u ñ ng hay nhi u hơn n a? Quy t
ñ nh thu nh p là m t ñi u quan tr ng vì các lo i doanh nghi p khác nhau có ti m năng thu
nh p khác nhau. M t nhà hàng ăn nhanh có ti m năng thu nh p khác hoàn toàn so v i m t
doanh nghi p s n xu t nh . Cũng h p d n n u ñ t ra m c thu nh p r t cao, ví d như 150
tri u m t năm. Nhi u doanh nghi p có ti m năng thành công v lâu dài. Tuy nhiên nhi u
doanh nghi p không d tr thành cơ s kinh doanh có lãi. M t cách khác ñ ñ t m c tiêu
thu nh p cá nhân là tr l i câu h i “Sáu năm n a tôi mu n thu nh p m c nào?”
d) An toàn công vi c: Nhi u doanh nghi p ñư c t o ra b i nh ng ngư i tìm ki m m t s an
toàn công vi c mà không có ñư c nơi khác. An toàn công vi c là s ñ m b o vi c làm và
thu nh p liên t c. Nh ng ngư i t t o vi c làm không s b sa th i, ñu i vi c hay bu c ph i
ngh hưu.

33
e) Đ a v : Đ a v là khái ni m dùng ñ mô t v trí hay cương v xã h i c a m t ngư i. Nh ng
ngư i t t o vi c làm có ñư c s chú ý và ghi nh n thông qua ti p xúc khách hàng và giao
ti p công c ng. K t qu là h có ñư c m t ñ a v cao hơn nhi u lao ñ ng làm công khác.
G n li n v i ñ a v xã h i là s t hào v vi c làm ch . Đa ph n m i ngư i thích thú khi nhìn
th y tên mình trên các tòa nhà, xe c , văn phòng ph m và qu ng cáo. m c ñ nào ñó t t
c m i ngư i ñ u tìm ki m ñ a v . Các doanh nghi p cũng có ñ a v c a mình. Có nh ng
doanh nghi p có v th cao và th p. M t s ngư i r t quan tâm t i v th c a doanh nghi p
mình và m t s khác thì hoàn toàn không. Có th , vi c l a ch n lo i kinh doanh là ñi u quan
tr ng ñ i v i b n. M u ch t là ch n m t vi c kinh doanh có v th mà b n c m th y tho i
mái.
f) Linh ho t: Các cá nhân t t o vi c làm có kh năng kh i s kinh doanh t t c các lĩnh
v c và quy mô tùy theo kh năng c a h . T t o vi c làm cũng cho cá nhân công vi c c a
m t ông ch và m t nhà lãnh ñ o thay vì m t nhân viên và m t ngư i ch y theo.
H N CH KHI T T O VI C LÀM CHO MÌNH
Ngoài vi c bi t v các ưu th c a t t o vi c làm, b n cũng nên bi t v nh ng b t l i như: Có th
m t v n ñ u tư ban ñ u, thu nh p không ch c ch n ho c th p, làm vi c su t ngày và công vi c
bu n t .
a) Có th m t v n ñ u tư: M t r i ro c a t t o vi c làm là kh năng m t v n ñ u tư. Khái
ni m v n ñ u tư ch s ti n mà ngư i kinh doanh ñã b vào kh i s doanh nghi p. Nguyên
t c chung là n u vi c kinh doanh càng r i ro thì nguy cơ không có thu nh p càng l n. N u
như vi c kinh doanh thành công thì l i nhu n s cao. N u vi c kinh doanh th t b i thì v n
ñ u tư s m t: Ngư i kinh doanh ph i ch p nh n m t nh ng kho n ti t ki m c ñ i c a cá
nhân hay c a gia ñình. Có th ph i m t hàng năm làm vi c c t l c ñ tr n ngân hàng, tr
n cho nhà cung c p và các cá nhân ñã cho mư n ti n ñ b t ñ u kinh doanh.
b) Thu nh p th p hay không n ñ nh: M t b t l i khác c a t t o vi c làm thông qua kinh
doanh là kh năng thu nh p th p hay không n ñ nh. Khác v i lương c a nh ng ngư i làm
công, l i nhu n thay ñ i theo tháng. Đi u này ñúng c v i các doanh nhân lâu năm. N u có
thu nh p thì v n có th không ñ ñ trang tr i các nhu c u c a cá nhân hay gia ñình. Đi u
này thư ng g p ph i trong sáu t i mư i hai tháng ñ u tiên c a ho t ñ ng kh i s kinh
doanh cá nhân.
c) Gi làm vi c kéo dài: Doanh nhân thư ng không ch làm vi c b n mươi gi m t tu n;
nhi u trư ng h p doanh nhân không nhìn ñ ng h . Nhi u ngư i t t o vi c làm thư ng lao
ñ ng m i ngày mư i b n gi hay nhi u hơn, và làm vi c sáu hay b y ngày m t tu n. Ch
doanh nghi p thư ng là ngư i ñ u tiên ñ n cơ s kinh doanh vào bu i sáng và là ngư i cu i
cùng ra v vào bu i t i. Gi làm vi c thư ng ñư c b trí sao cho có l i cho khách hàng,
không ph i theo ý c a ch doanh nghi p. Ví d nhi u c a hàng ch m c a t 8 gi sáng
t i 9 gi t i. M t s ngư i kinh doanh c m th y không th r i kh i cơ s kinh doanh c a
mình quá m t ho c hai ngày li n.
d) Công vi c ñơn ñi u: Đi u hành kinh doanh có th g m c nh ng vi c ñơn ñi u mà b n
không thích thú. B n cũng có th ph i t làm nhi u công vi c khác nhau. Đôi khi, ñây chính
là thách th c n u như b n không có liên k t v i nh ng ngư i khác hay b n không có ñ ti n
ñ thuê ngư i khác ho c b n không có kh năng tuy n d ng ñư c ngư i làm phù h p.

34
e) R i ro: B n s có ñư c cơ h i thành công t t nh t n u b n s n sàng ch p nh n r i ro ñư c
tính trư c. R i ro ñư c tính trư c cho phép ư c lư ng cơ h i th t b i hay thành công mà
không ph i ch may r i. Các công vi c kinh doanh r i ro th p s có ít l i nhu n th p hơn.
f) Dành nhi u th i gian: Kh i s m t doanh nghi p nh m t r t nhi u công s c. Trong th c
t nó có th chi m ph n l n th i gian c a b n trong nh ng năm ñ u tiên. Nhưng v lâu dài
n l c làm vi c và s tham gia tr c ti p c a ch doanh nghi p nh có th thay ñ i. nhi u
doanh nghi p nh lâu năm, các công vi c thư ng nh t ñư c giao cho m t ngư i qu n lí.
Hãy quy t ñ nh v s tham gia tr c ti p và n l c công vi c mà b n ñ nh dành cho doanh
nghi p c a mình trong tương lai (VD: sáu năm sau). R t có th b n mu n tham gia hoàn
toàn, hay ch mu n tham gia m t ph n hay hoàn toàn không tham gia.
g) Ti p xúc v i m i ngư i: B n c m th y th nào khi làm vi c v i ngư i khác? B n có thích
thú v i vi c ñó không, hay b n ch thích làm vi c m t mình? Hay b n ñ ng ñâu ñó gi a?
Trong doanh nghi p nh , luôn có 3 lo i ti p xúc: Ti p xúc v i khách hàng, v i nhân viên và
v i nhà cung c p. Đa ph n ch doanh nghi p nh không ng i ti p xúc v i nhân viên và nhà
cung c p, vì ngư i ch thư ng bên phía d ch u trong quan h . Tuy v y, quan h ngư i
ch - khách hàng l i khác r t nhi u tùy theo lo i kinh doanh mà b n ch n. Ví d , trong buôn
bán b t ñ ng s n thì tính m nh b o cá nhân là ñi u quan tr ng. N u b n không mu n t
mình bán hàng thì ñ ng ch n nh ng lĩnh v c kinh doanh ñòi h i như v y. Nhi u vi c kinh
doanh không ñòi h i cao v ti p xúc cá nhân.Trong ph n l n công vi c bán l , vi c bán hàng
thành công ph thu c nhi u vào hàng t t, giá c ph i chăng và qu ng cáo hơn là quan h
cá nhân v i khách hàng. M t ví d c a vi c bán hàng không ti p xúc cá nhân là bán hàng
qua bưu ñi n, internet hay email, khi mà b n ch ng bao gi th y m t khách hàng (khách
hàng g i ñơn ñ t hàng qua thư chuy n phát tr c ti p, qua ñi n tho i hay qua thư ñi n t
email và b n ch chuy n hàng cho h theo yêu c u mà không ph i g p h ).

35
CH Đ 4, Bài 2
Lý do không làm công ăn lương và t t o vi c làm b ng
cách m ho t ñ ng kinh doanh
Đ ñáp ng:
1. LÝ DO CÓ S KI N QUAN TR NG (KINH T , TÂM LÝ, XÃ H I) NHƯ:
• B n ñư c th a k gia tài c a gia ñình
• B n b ñu i vi c, công ty/cơ quan cho b n ngh vi c, v hưu s m
• Công ty/cơ quan yêu c u b n ph i chuy n ch làm hay ñ a ñi m
• B n mu n có thách th c/b t chư c nh ng ngư i khác
• B n không hài lòng v i s p hay ñ ng nghi p
• B n rơi vào tình th không có vi c làm sau khi t t nghi p
2. LÝ DO TH C T (KINH T , TÂM LÝ, XÃ H I)
• B n mu n t ki m s ng ho c làm giàu
• B n chu n b v hưu. T c b n mu n “làm thêm gì ñó” khi ngh cho vui ho c b n mu n
ki m thêm thu nh p ho c c hai
• B n mu n có thêm thu nh p ngoài lương ñ b sung vào ñ u tư, như mua nhà, ñ t….
• B n mu n ñóng b o hi m và n p thu
• B n mu n có cái gì ñó ñ làm trong th i gian r i (tránh bu n t )
• B n mu n t o vi c làm chung cho c gia ñình, liên k t m i ngư i
3. LÝ DO CÁ NHÂN, TÌNH C M (KINH T , TÂM LÝ, XÃ H I)
M t s lý do cá nhân tr u tư ng bao g m:
• B n mu n có s c m nh n v tinh th n, t làm s ng l i m t giá tr , hình nh nào ñó,
ho c cũng có th b n mu n quan sát s phát tri n và m r ng trí sáng t o c a b n
• B n t m ho t ñ ng kinh doanh ñ kh i ph i làm vi c cho ngư i khác
• B n mu n có ñư c th i gian làm vi c linh ho t - t do làm cái mình mu n
• B n t t o công vi c kinh doanh c a mình ñ kh i ph i nghe ch b o c a ngư i khác

36
CH Đ 4, Bài 2
HÌNH CHI U 3
LÝ DO KHÔNG LÀM CÔNG ĂN
LƯƠNG MÀ CHUY N SANG T T O
VI C LÀM B NG KINH DOANH
A. DO CÓ S KI N QUAN TR NG
B. DO CÓ CÁC LÝ DO TH C T
C. DO CÓ CÁC LÝ DO CÁ NHÂN, TÌNH
C M

37
BÀI 3: DOANH NGHI P NH (3 TI T)
I. M c tiêu
• Xác ñ nh ñư c vai trò c a doanh nghi p nh ;
• Xác ñ nh ñư c ñi m m nh và ñi m y u c a doanh nghi p nh ;
• Xác ñ nh ñư c các chi n lư c giúp doanh nghi p nh t n t i và phát tri n.
1. Vai trò c a doanh nghi p nh
2. Đi m m nh và ñi m y u c a doanh nghi p nh
3. Các chi n lư c giúp doanh nghi p nh phát tri n
• HÌNH CHI U 1,2,3,4,5,6
• TÀI LI U PHÁT TAY 1
• Đèn chi u, gi y trong
• Gi y Ao, bút vi t b ng
• B n Ngh ñ nh 56/2009/NĐ-CP quy ñ nh v doanh nghi p nh và v a
Ho t ñ ng 1: Vai trò c a doanh nghi p nh
1. Giáo viên có th nói r ng hôm qua có m t b n trong l p ñ c m t t báo trong ñó có m t
bài vi t nói r ng B trư ng B công nghi p và Thương m i có g i ý như sau: “Các doanh
nghi p nh không gi i quy t ñư c nh ng v n ñ l n trong s phát tri n n n kinh t c a
ñ t nư c. T t c các doanh nghi p nh ph i ñư c h n ch l i ñ như ng ch cho s l n
m nh và tính c nh tranh c a n n kinh t ”. Chia l p thành 2 nhóm và cho tranh lu n, m t
nhóm ng h , m t nhóm ph n ñ i nh n ñ nh trên.
2. Giáo viên yêu c u h c viên so sánh thông tin và l p lu n c a hai nhóm, t ng h p và th ng
kê lý do thu hút s quan tâm ñ n doanh nghi p nh t HÌNH CHI U 1 ñ n HÌNH CHI U 4.
3. Giáo viên c m ơn h c viên ñã tranh lu n và nói v i h c viên r ng trên th c t không có bài
báo như trên, giáo viên nh n m nh r ng Đ ng và Chính ph c a chúng ta ñã và ñang r t
quan tâm h tr phát tri n Doanh nghi p nh và v a (DNNVV). Giáo viên trích tóm t t
ñ nh nghĩa v DNNVV, m t s chính sách h tr DNNVV trong Ngh ñ nh 56/2009/NĐ-CP
ñ h c viên n m ñư c nh ng quy ñ nh và chính sách h tr DNNVV c a Chính ph .
4. Giáo viên g i ý cho h c viên tìm ñ c nh ng bài vi t, báo cáo, thông tin qua sách báo,
m ng internet ñ tìm hi u thêm v vai trò, v trí c a DNNVV cũng như nh ng h tr c a
Nhà nư c, các t ch c xã h i, các d án, chương trình v phát tri n DNNVV Vi t Nam.

38
K t lu n:
• Doanh nghi p nh ñóng vai trò r t quan tr ng trong s phát tri n kinh t và xã h i c a
m i qu c gia. Doanh nghi p nh kinh doanh t t v sau s tr thành doanh nghi p l n.
• M t qu c gia có nhi u doanh nghi p nh do các cá nhân t o ra s là ñ ng l c cho s
phát tri n kinh t và ti n b xã h i.
Ho t ñ ng 2: Đi m m nh và ñi m y u c a doanh nghi p nh
1. Giáo viên h i h c viên: Theo các b n, t i sao các doanh nghi p nh v n có th t n t i,
phát tri n và c nh tranh ñư c v i các doanh nghi p l n?
2. Giáo viên m i m t s b n tr l i, giáo viên khuy n khích h c viên th o lu n v câu h i
trên.
3. Giáo viên cho h c viên ñ c TÀI LI U PHÁT TAY 1: “Đi m m nh và ñi m y u c a doanh
nghi p nh ” r i cho th o lu n v nh ng ñi m m nh và ñi m y u c a doanh nghi p nh .
Ho t ñ ng 3: Các chi n lư c giúp doanh nghi p nh phát tri n
1. Giáo viên cho h c viên xem HÌNH CHI U 5: “Các chi n lư c giúp doanh nghi p nh t n
t i” và HÌNH CHI U 6: “Tính ñ a phương c a các doanh nghi p nh ”. Cho l p xác ñ nh
chi n lư c ñi n hình c a doanh nghi p nh , tính ñ a phương c a doanh nghi p nh và
nh ng lĩnh v c mà các doanh nghi p làm ăn có hi u qu .
Các doanh nghi p nh có vai trò t t c các nư c trong m i lĩnh v c c a n n kinh t .
Chúng có nh ng ñ c trưng ñ có th xu t hi n, l n m nh và b sung cho s n xu t
các công ty l n và v a.
2. Giáo viên có th m i m t quan ch c c p qu c gia ñ n nói chuy n v khu v c doanh
nghi p nh và nh ng v n ñ ñ t ra v i doanh nghi p trong n n kinh t không chính quy.
Lưu ý: Giáo viên c n tìm ñ c Ngh ñ nh s : 56/2009/NĐ-CP c a Chính ph v tr giúp phát tri n
doanh nghi p nh và v a ñ hi u rõ ñ nh nghĩa và nh ng quy ñ nh, chính sách c a Chính
ph trong vi c h tr phát tri n doanh nghi p nh và v a Vi t Nam. Giáo viên có th tìm
ki m b n Ngh ñ nh này các cơ quan nhà nư c c p t nh, huy n ho c tìm ki m trên m ng
qua các trang web tìm ki m thông tin.
K t lu n:
• Doanh nghi p nh không có nghĩa là y u kém v m i m t, doanh nghi p nh có r t
nhi u ñi m m nh và có th t n t i và phát tri n t t trong n n kinh t th trư ng.
V. K t lu n chung:
• Ngư i ta căn c vào quy mô v v n và s lư ng lao ñ ng ñ xác ñ nh doanh nghi p nh .
Các doanh nghi p nh c n thi t cho s phát tri n c a n n kinh t và s t n t i lâu dài.
• Doanh nghi p nh có nhi u ñi m m nh, nhưng cũng có nh ng ñi m y u. Nh ng l i th
c a doanh nghi p nh cho phép doanh nghi p năng ñ ng trong chuy n ñ i s n xu t, kinh
doanh, ñáp ng nhu c u th trư ng ñ a phương.

39
• Doanh nghi p nh có vai trò to l n trong vi c tho mãn nhu c u ngư i tiêu dùng ñ a
phương, t o công ăn vi c làm, góp ph n to l n vào s phát tri n c a ñ a phương và xã h i
nói chung.
VI. G i ý ñánh giá và ki m tra
1 Th m nh ñ c trưng c a doanh nghi p nh là gì?
A. Ngu n l c tài chính
B. Tính linh ho t
C. Ra quy t ñ nh nhanh chóng
D. Đ ng l c cao hơn
Đáp án: B,C,D (Tham kh o HÌNH CHI U 3)
2 Đi m y u ñ c trưng c a doanh nghi p nh là gì?
A. Tính cá nhân
B. Có xu th quan liêu
C. Ngu n l c tài chính
D. Nhân viên
Đáp án: A,C,D (Tham kh o: HÌNH CHI U 3)

40
CH Đ 4, Bài 3
HÌNH CHI U 1
Ý NGHĨA C A DOANH NGHI P NH
A. Các nhân t t o nên ý nghĩa
Qu n lí ñ c l p
V n do ngư i ch cung c p
Ho t ñ ng ch y u t i ch
Quy mô tương ñ i nh trong lĩnh v c c a mình
B. M t doanh nghi p ñư c coi là nh khi ch doanh nghi p
liên h tr c ti p v i nh ng ngư i qu n lí c a mình và giao
lưu v i ph n l n công nhân, bao g m c nh ng ngư i ch
ch t
C. Là doanh nghi p ñư c qu n lí và ñi u hành b i m t ho c
m t vài cá nhân
D. Là m t doanh nghi p có không quá 50 nhân công (Con s
này có th khác nhau tùy qu c gia).

41
CH Đ 4, Bài 3
HÌNH CHI U 2
TH NG KÊ VÀ QUAN SÁT V DOANH NGHI P NH 1
1. Có t i 99% doanh nghi p t i nhi u qu c gia là doanh nghi p nh .
2. Hơn 40% nhân viên kinh doanh t i ña s các qu c gia làm vi c t i các
doanh nghi p nh .
3. G n 40% t ng kh i lư ng giao d ch t i các qu c gia ñư c th c hi n b i
các doanh nghi p nh .
4. G n 75% vi c làm m i ñư c t o ra b i khu v c kinh doanh nh .
5. 50% t ng s các doanh nghi p nh th t b i trong 2 năm ñ u tiên.
6. 60% t ng s ti n ñư c s d ng ñ thành l p các doanh nghi p nh
ñư c t o ra t các ngu n cá nhân, ch ng h n như: Ti t ki m cá nhân
hay vay mư n t b n bè.
7. Chi phí t o vi c làm trong doanh nghi p nh là không ñáng k so v i
s ti n s d ng ñ t o vi c làm trong doanh nghi p l n.
8. Các doanh nghi p nh s d ng nhi u nhân công nh t là các doanh
nghi p trong lĩnh v c bán buôn, bán l và d ch v .
9. Các doanh nghi p nh có doanh s cao và thu hút nhi u nhân công
trong m t s lĩnh v c s n xu t, kinh doanh nh t ñ nh.
10. Vi c ñi u hành kém hi u qu chính là lý do ch y u ñưa ñ n th t b i
t i các doanh nghi p nh .
11. 80% các doanh nghi p nh n u có thua l thì thua l ngay t năm ñ u
tiên khi m i kinh doanh.
12. T i ph n l n các qu c gia, doanh nghi p nh chính là chi c nôi t o nên
nhân tài kinh doanh.
1
Theo nhi u ngu n báo cáo nghiên c u khác nhau do ILO th c hi n nhi u nư c trên th gi i, trong ñó có Vi t Nam

42
CH Đ 4, Bài 3
HÌNH CHI U 3
THÁP DOANH NGHI P
Các
công ty
l n
Các công ty v a
Các doanh nghi p nh
(s h u riêng, h p tác, công ty)
Các doanh nghi p c c nh
(phi chính th c)

43
CH Đ 4, Bài 3
HÌNH CHI U 4
CÁC LÝ DO THU HÚT S QUAN TÂM Đ N
DOANH NGHI P NH
Nh ng ho t ñ ng trong doanh nghi p nh t o nên s c ép chính tr
tương ñ i l n không th b qua.
M t l c lư ng ñông ñ o ngư i lao ñ ng làm vi c trong các doanh
nghi p nh .
Nh ng ngư i tham gia (ngư i lao ñ ng và ñôi khi là nh ng ngư i ch )
thư ng ph i ch u thi t thòi.
Các doanh nghi p nh t o ra nhi u cơ h i vi c làm, ñ c bi t dành cho
ph n .
Các doanh nghi p nh giúp xoá ñói gi m nghèo và thúc ñ y s phát
tri n xã h i.

44
CH Đ 4, Bài 3
ĐI M Y U C A
DOANH NGHI P NH
ĐI M M NH C A
DOANH NGHI P NH
H n ch tài chính Đ m nét cá nhân
V n ñ v nhân s Đ ng cơ thúc ñ y m nh
Chi phí tr c ti p cao R t năng ñ ng
Quá nhi u tr ng trong m t gi Ít tham nhũng
Thi u ni m tin Không phô trương
H n ch v ch t lư ng
Hư ng t i th trư ng
ñ a phương

45
Đi m m nh và ñi m y u c a doanh nghi p nh
ĐI M Y U C A DOANH NGHI P NH
H n ch v tài chính Cân b ng gi a thu nh p và chi tiêu th c s là khó khăn ñ i v i các
doanh nghi p nh , ñ c bi t là khi mu n m r ng ho t ñ ng. Thay
vì nh n ñư c s ưu ñãi ñ c bi t t các ñ nh ch tài chính khi vay
v n, nh ng ngư i kinh doanh nh thư ng c m th y h b ñ i x
như t ng l p th c p. Các doanh nghi p nh không th s d ng
tín d ng ñ mua bán như các công ty có ngu n tài chính kh ng l
thư ng làm. Ngoài ra r t nhi u doanh nghi p nh c m th y khó
khăn ñ duy trì s t n t i trong khi ch ñ i s n ph m c a mình
ñư c th trư ng ch p nh n.
Nhân s Các công ty nh không th tr lương cao cũng như t o ra các cơ
h i và c p b c thư ng th y các công ty l n. Ngư i lãnh ñ o các
doanh nghi p nh ph i t p trung gi i quy t vào các v n ñ hàng
ngày và có ít th i gian ñ nghĩ v m c ñích ho t ñ ng.
Các chi phí tr c ti p
cao
M t doanh nghi p nh không th mua ñư c nguyên li u thô, máy
móc và các v t d ng khác v i giá c nh tranh gi ng như các công
ty l n. Do ñó chi phí s n xu t c a các doanh nghi p nh thư ng là
cao hơn. Tuy nhiên, t ng chi phí l i có chi u hư ng th p hơn.
Quá nhi u tr ng trong
m t gi
M t công ty l n ho t ñ ng ña d ng có th ñ u tư v n vào nhi u
lĩnh v c ñ phân tán r i ro, nên công ty l n chú ý hơn vào m t lĩnh
v c nào ñó mà b th t b i thì v n có th phát tri n v ng ch c, vì
h còn nh ng lĩnh v c kinh doanh khác. Song tình hình không
hoàn toàn như th v i m t công ty nh v n ch có m t vài m t
hàng. M t công ty nh r t khó ñ ng v ng n u như s n ph m m i
không h p v i th trư ng, n u m t trong nh ng th trư ng c a nó
b suy thoái hay m t m t hàng truy n th ng t nhiên tr nên l c
h u, toàn b v n và tài s n c a công ty nh có nguy cơ b m t
h t, vì t t c v n và tài s n c a nó ñã ñ u tư cho m t hai lĩnh v c.
Gi ng như khi ta x p toàn b các qu tr ng vào trong m t cái gi ,
n u r i ro v p ngã, s có nguy cơ v h t toàn b tr ng.
Thi u ni m tin Th trư ng d dàng ch p nh n s n ph m c a các công ty l n b i
ti ng tăm s n có c a nó. Trong khi ñó, m t doanh nghi p nh luôn
ph i tìm cách ch ng minh kh năng c a mình m i khi ñưa ra s n
ph m m i hay thâm nh p th trư ng m i. S n i ti ng và thành
công v n có trên th trư ng ñóng vai trò quan tr ng.
ĐI M M NH C A DOANH NGHI P NH
Cá nhân Khách hàng thư ng tr thêm ti n n u ñư c chú ý riêng. Trên th c
t trong nhi u lĩnh v c công nghi p khi s chênh l ch v giá và
s n ph m không ñáng k thì nhân t con ngư i có l i th c nh
tranh ñ c bi t quan tr ng.

46
Đ ng cơ thúc ñ y l n Ngư i lãnh ñ o có vai trò ñ c bi t quan tr ng trong doanh nghi p
nh . H làm vi c nhi u hơn, v t v hơn và c n s tham gia c a cá
nhân nhi u hơn. L i nhu n và thua l có ý nghĩa ñ i v i h hơn là
lương và thư ng ñ i v i ngư i làm công trong các công ty l n.
Năng ñ ng hơn Doanh nghi p nh có m t l i th c nh tranh quan tr ng ñó chính
là s năng ñ ng. M t công ty l n không th ñóng c a nhà máy mà
không có s ph n ñ i c a công ñoàn, hay là tăng giá mà không có
s can thi p t phía chính ph , song doanh nghi p nh l i ph n
ng nhanh chóng v i nh ng thay ñ i có tính c nh tranh. M t
doanh nghi p nh có kênh thông tin h n h p hơn, v i dòng s n
ph m h n h p, th trư ng h n ch . Các doanh nghi p nh có th
nhanh chóng nh n di n ñư c các cơ h i cũng như s r c r i ñ
ñưa ra các ng x phù h p.
Ít quan liêu Lãnh ñ o c a các công ty l n thư ng khó n m ñư c b c tranh
toàn c nh v ho t ñ ng c a doanh nghi p. Đi u ñó d n ñ n
nh ng hành ñ ng không c n thi t và s quan liêu. T i doanh
nghi p nh các v n ñ ñư c nh n di n m t cách nhanh chóng
nh m ñưa ra các quy t ñ nh sáng su t và ki m tra k t qu m t
cách d dàng.
Không phô trương Do ph m vi ho t ñ ng nh h p, các doanh nghi p nh có th ñưa
ra các chi n thu t bán hàng m i hay gi i thi u s n ph m m i mà
không thu hút nhi u s chú ý t bên ngoài. Trong khi ñó các công
ty l n thư ng ph i ñương ñ u v i nh ng hành ñ ng ñ c quy n và
quy ch c a chính ph . Các công ty l n cũng thi u linh ho t và
khó thay ñ i cơ c u.
Lưu ý v i giáo viên: Dư i ñây là tóm t t ñ nh nghĩa v doanh nghi p nh và v a c a Vi t Nam
theo Ngh ñ nh s : 56/2009/NĐ-CP c a Chính ph v tr giúp phát tri n doanh nghi p nh và v a.
Doanh nghi p nh và v a là cơ s kinh doanh ñã ñăng ký kinh doanh theo quy ñ nh pháp lu t,
ñư c chia thành ba c p: siêu nh , nh , v a theo quy mô t ng ngu n v n (t ng ngu n v n tương
ñương t ng tài s n ñư c xác ñ nh trong b ng cân ñ i k toán c a doanh nghi p) ho c s lao ñ ng
bình quân năm, c th như sau:
Quy mô
Khu v c
Doanh nghi p
siêu nh
Doanh nghi p nh Doanh nghi p v a
S lao ñ ng T ng ngu n
v n
S lao ñ ng T ng ngu n
v n
S lao ñ ng
I. Nông, lâm nghi p và
th y s n
10 ngư i tr
xu ng
20 t ñ ng
tr xu ng
t trên 10
ngư i ñ n
200 ngư i
t trên 20 t
ñ ng ñ n 100
t ñ ng
t trên 200
ngư i ñ n 300
ngư i
II. Công nghi p và xây
d ng
10 ngư i tr
xu ng
20 t ñ ng
tr xu ng
t trên 10
ngư i ñ n
200 ngư i
t trên 20 t
ñ ng ñ n 100
t ñ ng
t trên 200
ngư i ñ n 300
ngư i
III. Thương m i và
d ch v
10 ngư i tr
xu ng
10 t ñ ng
tr xu ng
t trên 10
ngư i ñ n 50
ngư i
t trên 10 t
ñ ng ñ n 50 t
ñ ng
t trên 50
ngư i ñ n 100
ngư i

47
CH Đ 4, Bài 3
HÌNH CHI U 5
CÁC CHI N LƯ C GIÚP DOANH
NGHI P NH T N T I
Hư ng t i khu v c th trư ng nh t
ñ nh
Đ a phương hoá kinh doanh
Th c hi n ñi u hành cá nhân
Không bao gi ñ i ñ u v i các doanh
nghi p l n

48
CH Đ 4, Bài 3
HÌNH CHI U 6
TÍNH Đ A PHƯƠNG C A DOANH NGHI P NH
Caùc
coäng ñoàng
ñòa phöông
Thò tröôøng
ñòa phöông
Ngöôøi tieâu duøng ñòa phöông
(caùc doanh nghieäp nhoû)
Nhaø cung caáp
ñòa phöông
Doanh nghieäp nhoû
ñòa phöông
Ngöôøi lao ñoäng
ñòa phöông
Ngaân haøng
ñòa phöông
Caùc doanh nghieäp cöïc nhoû
(phi chính thöùc)

49
BÀI 4: CÁC Y U T CƠ B N TRONG VI C THÀNH L P
M T DOANH NGHI P NH (2 TI T)
I. M c tiêu
• Mô t ñư c nh ng y u t cơ b n giúp thành l p m t doanh nghi p nh thành công.
• Gi m thi u ñư c th t b i ho c h n ch ñư c r i ro khi thành l p m t doanh nghi p
nh .
1. Nh ng y u t cơ b n giúp thành l p m t doanh nghi p nh thành công
• TÀI LI U PHÁT TAY 1
• BÀI T P 1
• HÌNH CHI U 1,2
• Gi y A0, bút vi t b ng
1. Giáo viên yêu c u c l p li t kê nh ng gì mà h cho là các y u t cơ b n quy t ñ nh s
thành công trong vi c thành l p m t doanh nghi p nh ; vi t tóm t t các câu tr l i lên
b ng.
2. Giáo viên yêu c u c l p th ng kê nh ng y u t làm cho doanh nghi p nh th t b i. Giáo
viên cho h c viên th o lu n trong l p v nh ng hành ñ ng nh m tránh cho doanh nghi p
nh th t b i.
3. Giáo viên yêu c u h c viên ñ c TÀI LI U PHÁT TAY 1: “Các y u t cơ b n ñ thành l p
m t doanh nghi p nh ”, yêu c u h c viên ch ra và gi i thích nh ng y u t ch y u c n có
khi thành l p doanh nghi p. Giáo viên yêu c u h c viên ñ i chi u câu tr l i c a h v i
HÌNH CHI U 1: “Khung ĐNYN (MAIR)” và yêu c u h c viên ñi n vào các ô còn tr ng:
Ngu n l c; Đ ng l c và ý chí; Năng l c; Ý tư ng và th trư ng.
4. Giáo viên cho h c viên xem HÌNH CHI U 2: “Các y u t cơ b n ñ thành l p m t doanh
nghi p nh ”. (Ví d : M t quán cà phê internet). Sau ñó, giáo viên chia l p ra làm nhi u
nhóm và phát BÀI T P 1 cho các nhóm, r i yêu c u m i nhóm ch n m t ý tư ng, s n
ph m hay m t d ch v sau ñó xác ñ nh nh ng gì là c n thi t theo các y u t khác nhau (ví
d : nh ng ngu n l c nào, các kh năng gì c n thi t ñ thi t l p m t doanh nghi p xây
d ng và bán nhà cho ngư i có thu nh p th p). M i nhóm ch n m t h c viên lên trình bày
trư c l p. Giáo viên khuy n khích c l p bình ch n xem b n trình bày nào hay nh t.
5. Giáo viên nh n m nh b ng cách nói như sau:
Doanh nhân là tác nhân ch y u ñ thành l p m t doanh nghi p trong th trư ng t do.
H có trách nhi m v s thành b i và t ch c kinh doanh c a doanh nghi p.

50
M t cá nhân mu n thành công trong kinh doanh, c n có ñ c b n y u t g m: Đ ng l c
và ý chí; Ý tư ng và th trư ng; Ngu n l c; Năng l c. Tuy nhiên thi u m t trong b n y u
t trên không ph i là ñi u t i t , các cá nhân trong m t doanh nghi p s có th b sung
cho nhau, nh ng y u t này có th ñư c phát tri n qua th i gian.
V. K t lu n chung
• Doanh nhân là tác nhân quy t ñ nh trong vi c thành l p các doanh nghi p nh . H ch
ñ ng, sáng t o và ch u ñ ng các r i ro trong vi c t o ra và phân ph i m t s n ph m
hay d ch v nào ñó có giá tr h p d n v i khách hàng. Các y u t t b ng ĐNYN mang
tính quy t ñ nh cho s thành công: Đ ng l c và Ý chí; Ý tư ng và Th trư ng; các
Ngu n l c và Năng l c th c hi n.
• Đ bi n các y u t trên thành hi n th c thì b n c n m t k ho ch. Ngay khi doanh
nghi p ñư c thành l p nó c n ñư c qu n lí và ñi u hành.
• Khi thành l p m t doanh nghi p nh , không nên b t chư c r p khuôn phương th c
kinh doanh c a ngư i khác mà không nghiên c u th trư ng cũng như không t o ra s
khác bi t cho doanh nghi p mình. Khi thành l p m t doanh nghi p nh , nên b t ñ u t
qui mô nh , h p kh năng.
• Nh n m nh cho h c viên th y r ng c n 4 y u t : Đ ng l c và ý chí; Ý tư ng và th
trư ng; Ngu n l c; Năng l c. B n y u t này là công th c c a s thành công cho vi c
thành l p m t doanh nghi p nh .
1. B n y u t chính mà m t doanh nhân c n có ñ thành l p m t doanh nghi p thành
công là gì?
A. Có th trư ng, có s khuy n khích c a nh ng ngư i khác, có mong mu n và có kh
năng phân tích
B. Có kh năng qu n lí, có lao ñ ng, có kh năng ñ i m i và có kh năng phân tích
C. Có ñ ng l c và ý chí, có ý tư ng kinh doanh và th trư ng, có năng l c th c hi n và có
ngu n l c ñ u tư
D. Có ti n, có lao ñ ng, có s thông minh và có s khuy n khích c a ngư i khác
Đáp án: C (Tham kh o HÌNH CHI U 1)
2. Ai là nhân v t quan tr ng nh t trong quá trình hình thành m t doanh nghi p nh ?
A. Khách hàng
B. Ch ngân hàng
C. Doanh nhân
D. Nhà nghiên c u th trư ng
Đáp án: C (Tham kh o ph n Lưu ý b sung cho giáo viên)

51
Ch ñ 4, bài 4
HÌNH CHI U 1
NH NG NHÂN T CƠ B N TRONG VI C THÀNH L P
M T DOANH NGHI P NH
ÑOÄNG LÖÏC
VAØ YÙ CHÍ
YÙ TÖÔÛNG VAØ
THÒ TRÖÔØNG
DOANHNHAÂN
NGUOÀNLÖÏC NAÊNG LÖÏC
KEÁ HOAÏCH TOÅ CHÖÙC + QUAÛN LYÙ

52
Ch ñ 4, bài 4
Các y u t cơ b n ñ thành l p m t doanh nghi p nh
Làm th nào ñ tr thành m t doanh nhân thành ñ t? Làm th nào ñ thành l p m t doanh
nghi p thành công? Ngư i ta thư ng h i nh ng câu h i này.
Tuy nhiên, cho ñ n bây gi , chúng ta v n chưa có m t câu tr l i nào ñư c coi là ñúng và ñ y ñ
cho nh ng câu h i nêu trên. M c d u v y, thành công theo nghĩa văn h c, theo quan sát và kinh
nghi m có th tr l i r ng, nh ng doanh nhân thành công là nh ng ngư i có kh năng ñ c bi t
ñ nh n bi t nhu c u và các cơ h i th trư ng, h là nh ng ngư i bi t n m b t cơ h i qua vi c t
ch c các ngu n l c c n thi t ñ th c hi n ho t ñ ng kinh doanh, mang t i cho khách hàng nh ng
gì h p d n nh t và ch p nh n nh ng m o hi m ñi kèm. Đây là ñi u c t y u trong kinh doanh.
Tác nhân ch y u c a quá trình kh i s kinh doanh chính là doanh nhân. H ch ñ ng, sáng t o
và cũng ch p nh n m o hi m trong vi c t o ra các s n ph m, d ch v có giá tr , h p d n khách
hàng. Kh năng c a doanh nhân ñ th c hi n vi c này thành công ph thu c vào 4 y u t : ñ ng
l c và ý chí; kh năng th c hi n, ý tư ng và th trư ng và các ngu n l c ñ u tư. T vi t t t MAIR
s giúp b n nh 4 y u t này m t cách d dàng. Chúng ñư c gi i thích l n lư t dư i ñây:
Ý tư ng và th trư ng:
V n ñ quan tr ng có th ñư c xác ñ nh ñây là kh năng s ng còn c a các ý tư ng, d án, s n
ph m hay m t d ch v ñư c ñưa ra. Nói cách khác, li u ý tư ng, s n ph m, d ch v ñó có ñáp
ng m t nhu c u nào ñó c a khách hàng không và khách hàng có th chi tr cho nó ho c s n
sàng mua nó v i m t lư ng nh t ñ nh, làm cho c d án ñó có giá tr hay không? (Nghĩa là, theo
khía c nh kinh doanh thì vi c ñó ph i mang l i l i nhu n). Lư ng hàng cung c p ra như th nào
thì t t hơn và ñ i th c nh tranh s ph n ng ra sao?
Đ ng l c và ý chí:
M t ñi u ñư c th a nh n r ng rãi là, ñ thành công, m i cá nhân hay m t nhóm ngư i c n ph i
có ñ ng l c cao và ñ y quy t ñoán thành l p m t doanh nghi p và làm cho nó thành công. Ví d ,
ñi u này có th ñư c ph n ánh trong cách h cương quy t như th nào ñ vư t qua các tr ng i
có th x y ra, cách h tìm ki m thông tin và n m b t các cơ h i. Nh ng gì thêm n a hư ng h
ñ t ñ n thành công có th là trách nhi m và thái ñ ñ i v i công vi c (ch t lư ng, hi u qu và
làm vi c trong nhi u gi ), n l c trư c ñó ñ thành l p doanh nghi p, s chăm lo ñ i s ng v t
ch t cho gia ñình và mong mu n làm hài lòng các ñ i tác.
Kh năng th c hi n:
M t câu h i quan tr ng khác là li u cá nhân ñó ho c nh ng ngư i liên quan có nh ng ñi m m nh
như: ki n th c, các kĩ năng v k thu t và qu n lí… s n có cho công vi c kinh doanh, ho c d án
ñó hay không. Cách bù ñ p cho b t c s thi u h t nào trong lĩnh v c này là c n t p h p m t
nhóm ngư i có trình ñ chuyên môn c n thi t.

53
Các ngu n l c ñ u tư:
Cu i cùng, trong ph m vi nh ng ngư i liên quan có th có và t ch c các ngu n l c theo cách
thích h p. Vi c này không nh ng nh hư ng ñ n vi c kinh doanh mà trong m t vài trư ng h p
còn nh hư ng ñ n vi c kh i s doanh nghi p. Ngu n l c bao g m: v n, ti n m t, tài s n,
nguyên v t li u, trang thi t b và lao ñ ng. S s n có c a cơ s h t ng như: ñi n, ñi n tho i,
ñư ng sá và các d ch v h tr cũng r t quan tr ng.
K ho ch kinh doanh:
Đ bi n b n y u t trên thành hi n th c thì c n ph i có m t k ho ch. Trong kinh doanh, ñó là k
ho ch kinh doanh. Nói t ng quát, k ho ch kinh doanh bao g m b n ph n chính sau:
• Hi n nay b n ñang giai ño n nào trong vi c th c hi n ý tư ng, d án ho c công vi c
kinh doanh c a mình?
• B n th c s mong mu n làm gì?
• B n gi ñ nh b t ñ u vi c ñó như th nào?
• Li u d án này có ñáng làm không?
T ch c và qu n lí:
Sau ñó, công vi c kinh doanh c n ph i b t ñ u ho t ñ ng và khi nó ñã ho t ñ ng c n ph i ñư c
ñi u hành và qu n lí. Trong vi c l p doanh nghi p, hay trư c khi b t ñ u kinh doanh c n ph i ñáp
ng nh ng yêu c u v lu t pháp. Có th c n ph i có l i khuyên t các nhà chuyên môn như lu t
sư, k toán ho c chuyên gia tư v n t các cơ s h tr doanh nghi p nh . Toàn b quá trình kinh
doanh và doanh nghi p c n ph i ñư c ñi u hành và khi vi c này ñư c làm t t, ñ c bi t là vi c tìm
ki m và quan h v i khách hàng, qu n lí ti n m t và tài chính, ti p th , qu n lí nhân viên, quan h
v i các nhà cung c p, các h th ng ñi u khi n- t t c ñ u nh hư ng ñ n ho t ñ ng c a doanh
nghi p.

54
CH Đ 4, Bài 4
HÌNH CHI U 2
CÁC Y U T CƠ B N Đ THÀNH L P M T DOANH
NGHI P NH - VÍ D M T QUÁN CÀ PHÊ INTERNET
Các ngu n l c Máy vi tính, t t c ñ u ñư c n i m ng
Các phích c m, c m ho c các k t n i không dây Wi - Fi
H p ñ ng v i d ch v cung c p Internet ho c nhà cung c p qua v tinh
Ph n m m ñ qu n lí các giao d ch và các tài kho n
Bàn, gh
Máy ñi u hoà ho c qu t
Nhân viên qu n lí ho c giám sát
Năng l c th c
hi n
Các kĩ năng và ki n th c v máy tính
Có th thay th ph n m m và ti n hành s a ch a và b o dư ng hàng ngày
S sách k toán và kĩ năng t ch c cơ b n
Có th hư ng d n ho c ñào t o khách hàng các hi u bi t cơ b n v máy
tính và internet
Quen v i các cách tìm ki m trên internet và e-mail
Đ ng l c và ý chí Có th làm vi c trong nhi u gi ñ ng h liên t c và làm 6 ñ n 7 ngày m t
tu n
Có tính sáng t o, ch ñ ng
Có th s d ng các chi n lư c h u hi u
Là ngư i bi t gi i quy t các s c
Có sáng ki n
Quan tâm ñ n hi u qu

55
ý tư ng và th
trư ng
Kh năng thành công: s quán internet ho c các quán cà phê internet trong
vùng trong vòng bán kính 3 km - càng ít càng t t.
T c ñ và giá truy c p internet so v i các quán cà phê khác trong vùng -
ph i có tính c nh tranh.
Khách hàng: nh ng ngư i dân s ng và làm vi c trong vùng, ñ c bi t lưu ý
nh ng ngư i có thu nh p th p và trung bình - nh ng ngư i không có ñi u
ki n t mua máy và có ñư ng k t n i internet riêng, nhưng không quá
nghèo ñ n m c không th chi tr cho d ch v này.
Khung c nh ñ p, có bán nư c gi i khát và ñ ăn nhanh, có nh c và phòng
thoáng khí.
Cung c p các d ch v kèm theo như: fax, in n, phôtô, CD-ROM...

56
BÀI 5: QUY T Đ NH TR THÀNH M T
DOANH NHÂN (3 TI T)
I. M c tiêu
• Gi i thích ñư c vì sao và như th nào ngư i ta có quy t ñ nh kh i ñ ng và ñi u hành
vi c kinh doanh riêng c a mình.
1 Nh ng tình hu ng d n ñ n quy t ñ nh kinh doanh
2 T ñánh giá b n thân v kh năng kinh doanh
III.Tài li u và phương ti n
• TÀI LI U PHÁT TAY 1, 2
• HÌNH CHI U 1,2
• BÀI T P 1
• Gi y A0; bút vi t b ng
Ho t ñ ng 1: Nh ng tình hu ng d n ñ n quy t ñ nh kinh doanh
1 Giáo viên h i h c viên, “Thông thư ng ngư i ta quy t ñ nh kh i s kinh doanh trong
nh ng tình hu ng nào?” sau ñó, giáo viên ñi u khi n cu c th o lu n b ng cách chia l p
thành nhi u nhóm. Giáo viên yêu c u h c viên suy nghĩ ñ ñưa ra càng nhi u l i gi i thích
càng t t. Giáo viên ghi nh ng ý ki n ñó lên b ng.
2 Giáo viên cho h c viên ñ c TÀI LI U PHÁT TAY 1: “Quy t ñ nh kinh doanh”. Giáo viên yêu
c u h c viên th o lu n ñi t i quy t ñ nh kh i ñ ng vi c kinh doanh c a mình như th nào.
Th o lu n t ng nhân t ghi trong TÀI LI U PHÁT TAY 1 và cho ví d minh h a. Đ i chi u
nh ng câu tr l i c a h c viên v i tài li u. Tìm nh ng ñi m gi ng và khác nhau n u c n
ch nh lý và b sung vào TÀI LI U PHÁT TAY 1. Đ k t lu n, giáo viên chi u cho h c viên
xem và th o lu n HÌNH CHI U 1 v quy t ñ nh kinh doanh.
K t lu n:
• M i ngư i thư ng kh i nghi p kinh doanh trong nh ng tình hu ng khác nhau. Mu n thành
công c n kh i nghi p trong nh ng tình hu ng có nhi u y u t thu n l i.
Ho t ñ ng 2: T ñánh giá b n thân v kh năng kinh doanh
1 Giáo viên cho h c viên làm BÀI T P 1: “T ñánh giá v b n thân”. T cho ñi m và t lý
gi i v ñi m c a mình.

57
2 Giáo viên gi i thích r ng, n u b n ñư c nhi u ñi m a, có th ñánh giá b n ñ t chu n ñ
ti n hành kinh doanh. N u b n b nhi u ñi m c, ñi u này không có nghĩa là b n không có
năng l c kinh doanh, có th là b n còn thi u năng l c kinh doanh. B n có th rút bài h c
t ngư i ñ t nhi u ñi m a.
3 Giáo viên yêu c u h c viên ñ c TÀI LI U PHÁT TAY 2: “T m quan tr ng c a kinh doanh”
ñ gi i thích t m quan tr ng c a kinh doanh.
4 Giáo viên cho h c viên làm BÀI T P 3: “Trò chơi v hi u bi t chung” và tham kh o bi u
ñi m HÌNH CHI U 2: “M c ñi m c a trò chơi v hi u bi t chung”.
K t lu n:
• Chưa có ñ năng l c không có nghĩa là b n không có năng l c kinh doanh. C n h c h i và
b sung nh ng gì mình còn thi u h t t nh ng ngư i khác.
V. K t lu n chung:
• Các y u t chính gi i thích t i sao và làm th nào ngư i ta l i b t ñ u kinh doanh: có s
ki n thay ñ i trong cu c ñ i; có môi trư ng làm vi c; có các kh năng kinh doanh c n
thi t; có vai trò c a các khuôn m u ñi n hình; có môi trư ng thu n l i giúp h có th kinh
doanh.
1. T i sao có ngư i ta l p doanh nghi p và kinh doanh? Ghép các câu tr l i sau vào ba lý do
g m: Có s ki n thay ñ i trong cu c s ng; Có vai trò c a các t m gương ñáng tin c y;
N m ñư c các năng l c kinh doanh c n thi t.
A. Tôi m t vi c.
B. Sau khi ki m ñư c m t ít ti n nư c ngoài, tôi ñã tr v .
C. B /M tôi ñã t ng là nhà kinh doanh thành công.
D. Tôi b phân bi t ñ i x và vì v y không tìm ñư c vi c làm thích h p.
E. Tôi ñã t ng là qu n lí c a m t công ty l n và tôi mu n t mình là ch .
F. M t s b n tôi là nh ng nhà kinh doanh thành công.
G. Tôi không tìm ñư c vi c làm sau khi t t nghi p.
H. Tôi nh n th y có nhu c u c p bách v s n ph m kh u trang ch ng ñ c.
Đáp án:
• Có s ki n thay ñ i trong cu c s ng (tính c n thi t): A,B,D,E,G
• Có vai trò c a các t m gương ñáng tin c y (cương v xã h i): C,F
• N m ñư c các năng l c kinh doanh c n thi t (cơ h i): H
2. Tình hu ng cá nhân nào sau ñây là t t ñ quy t ñ nh l p doanh nghi p c a riêng b n?
A. Ông bác có m t doanh nghi p và s n sàng tư v n cho b n.

58
B. B m ñ u ñang làm vi c trong cơ quan nhà nư c th y chán và khuyên b n kinh
doanh.
C. B n b h c t h i t t nghi p trung h c cơ s , không bi t làm gì nên nghĩ ñ n kinh
doanh.
D. B n ñang là công nhân lành ngh trong m t doanh nghi p nh thành công.
Đáp án: A,D
3. Môi trư ng pháp lý nào sau ñây là t t ñ quy t ñ nh thành l p doanh nghi p nh c a riêng
b n?
A. Nhà nư c mi n thu nh p kh u cho kho n ñ u tư trên 1 tri u USD.
B. Có s hi n di n c a m t qu b o lãnh tín d ng cho doanh nghi p nh vay.
C. Th t c ñăng ký kinh doanh ñơn gi n.
D. Gi m thu thu nh p khi t o ra hơn 50 vi c làm.
Đáp án: B,C

59
CH Đ 4, Bài 5
Quy t ñ nh kinh doanh
Trong nghiên c u v vi c làm ch doanh nghi p, thư ng có m t câu h i quan tr ng ñư c ñ t ra là
làm th nào m t ngư i l i ñi ñ n quy t ñ nh kinh doanh. Nói cách khác, ñi u gì là ñ ng cơ hay các
y u t thúc ñ y ngư i ta m o hi m kinh doanh.
Các cách gi i thích cơ b n ñư c tìm ra trong nghiên c u và có th ñư c phân thành ba tiêu ñ
chính có tên: Thay ñ i tình tr ng hi n t i, vai trò c a nh ng t m gương ñáng tin c y và có ñư c
các kh năng kinh doanh. Thêm vào ñó, cũng c n có m t môi trư ng thu n l i. HÌNH CHI U 2 s
trình bày theo sơ ñ các y u t mà chúng ñư c gi i thích dư i ñây:
Thay ñ i tình tr ng hi n t i
Đ i v i nhi u ngư i, quy t ñ nh ñ b t ñ u kinh doanh n y sinh là do nh ng thay ñ i. Nhi u
ngư i thì l i b t ñ u kh i s kinh doanh trong nh ng lĩnh v c tương t v i nh ng lĩnh v c mà h
ñã t ng làm vi c trư c kia.
S ki n thay ñ i
S thay ñ i c a các doanh nhân n y sinh t m t lo t các s ki n và k t qu là h mu n ho c ph i
b t ñ u t kinh doanh. Nh ng bi u hi n t c th i là: m t vi c, ra trư ng chưa có cơ h i ñi h c
ti p, chưa có cơ h i tìm vi c làm.
Vai trò c a các t m gương ñáng tin c y
Vai trò này ñư c minh ho rõ nét nh t qua ngh nghi p c a b m các doanh nhân m i vào ngh .
Nghiên c u ch ra r ng 25-34% b m c a các doanh nhân (ñ c bi t là b ) là ch c a các doanh
nghi p. Tuy nhiên, khuôn m u ñi n hình là s thúc ñ y mang tính ñ ng cơ không h n ch ch
trong gia ñình mà còn t nh ng ngư i cùng trang l a và b n bè.
Vi c có các kh năng kinh doanh
Hãy xem nh ng ghi nh cho h c viên cu i Bài 1 trong ch ñ này ñ th o lu n các kh năng
kinh doanh. C n nh n m nh ñ c bi t vào ñ c tính cá nhân c a các doanh nhân thành công.
Môi trư ng làm vi c
Th t không ng c nhiên là nhi u cá nhân b t ñ u kinh doanh trong nh ng lĩnh v c tương t v i
nh ng lĩnh v c mà h làm trư c kia. H có th có ñư c nh ng kinh nghi m, tr thành chuyên gia
và giao ti p v i nh ng môi trư ng như v y và ñã th y ñư c các cơ h i mà h mong mu n t n
d ng. Nghiên c u, phát tri n và ti p th ñư c coi là lĩnh v c ñang sinh ra nhi u doanh nghi p m i.

60
Môi trư ng thu n l i
Ch c ch n là các y u t trên như: s thay ñ i, môi trư ng làm vi c, ñ tin c y và nh ng t m
gương ñi n hình - chúng không th ñ m b o cho vi c kh i s m t doanh nghi p m i mà không có
s hi n di n c a cơ s h t ng, ngu n tài chính, ñi n, ñư ng sá, các nguyên li u thô, trang thi t
b và thông tin.Thi u lao ñ ng có tay ngh , thi u các ngu n h tr và s ng h c a chính ph ,
cũng như vi c ban hành các chính sách không phù h p có th c n tr s phát tri n c a các doanh
nghi p nh , ñ c bi t là nh ng doanh nghi p ñ y ti m năng phát tri n. Nhu c u th trư ng và các
bí quy t ti p th ñ ñáp ng các nhu c u c a khách hàng cũng ñóng vai trò tiên quy t trong vi c
thành l p và ñi u hành doanh nghi p.

61
THAY ÑOÅI VÒ TRÍ . VÍ DUÏ
THAY ÑOÅI TÌNH HÌNH
HIEÄN TAÏI
MAÁT VIEÄC
MÔÙI NHAÄP CÖ/TÎ NAÏN
THAÁT V NG TRONG
COÂNG VIEÄC HIEÄN TAÏI
KHUÛNG HOAÛNG TRONG
GIA ÑÌNH
V.V..
OÏ
ÑIEÅN HÌNH
VAI TROØ CUÛA CAÙC
KHUOÂN MAÃU
VAÊN HOÙA
GIA ÑÌNH
CUØNG LÖÙA VAØ BAÏN BEØ
MAÃU NGÖÔØI TIEÂU BIEÅU
COÙ NAÊNG LÖÏC
KINH DOANH
CAÙC ÑAËC ÑIEÅM CAÙ NHAÂN
KIEÁN THÖÙC
KYÕ NAÊNG
MOÂI TRÖÔØNG LAØM VIEÄC
VÍ DUÏ: KINH NGHIEÄM
MOÂI TRÖÔØNG TAÏO
THUAÄN LÔÏI
CHÍNH SAÙCH CUÛA CHÍNH PHUÛ
CÔ SÔÛ HAÏ TAÀNG PHUØ HÔÏP NHÖ:
TAØI CHÍNH
NHÖÕNG TIEÄN ÍCH
CHÍNH SAÙCH HOÃ TRÔÏ
KINH DOANH
CH Đ 4, Bài 5
HÌNH CHI U 1
Quy t ñ nh kinh doanh

62
CH Đ 4, Bài 5
T m quan tr ng c a kinh doanh
1. T o ra vi c làm: Các doanh nhân t o ra vi c làm cho
chính mình và cho ngư i khác. H là nh ng nhà tuy n
d ng, t ñó tham gia gi i quy t c v n ñ th t nghi p.
2. Gia tăng giá tr ngu n tài nguyên t i ch : Khi các
doanh nhân s d ng ngu n tài nguyên t i ch , giá tr
c a ngu n tài nguyên ñó s gia tăng.
3. T o ra s phân c p và ñ u tư vào nhi u s n ph m
trong kinh doanh: Các doanh nhân có th tìm ñư c
nh ng cơ h i kinh doanh, t ch c kinh doanh nhi u
vùng thu n l i k c nông thôn.
4. Thúc ñ y phát tri n công ngh : Do có sáng t o, các
doanh nhân có th tham gia vào vi c s d ng và phát
tri n công ngh .
5. T o ra ngu n v n ñ u tư: Kinh doanh t o ra l i
nhu n, ñ phát tri n kinh doanh, ñòi h i ph i tăng
cư ng v n và t ch c ñ u tư.
6. Phát tri n văn hóa kinh doanh: Do kinh doanh có
k t qu , các doanh nhân tr thành hình m u cho l p tr
noi theo.

63
CH Đ 4, Bài 5
BÀI T P 2
Trò chơi v hi u bi t chung
V i m i câu h i hãy khoanh tròn nh ng câu tr l i phù h p v i quan
ñi m c a b n, tr nh ng câu ph i ñưa ra ý ki n c a mình. Hãy th t
khách quan và trung th c v i chính mình. Không có câu tr l i ñúng
hay sai cho các câu h i này.
1. Trong quá trình h c t p và sinh s ng, trong th i gian 10 năm qua, b n ñã t ng v trí nào? (Vi t
câu tr l i c a b n th t rõ ràng; ví du: l p trư ng, t trư ng ...)
2. Li t kê tên và công vi c c a 3 ngư i mà b n coi là nh ng t m gương t t, hay nh ng ngư i mà
b n r t ngư ng m trong cu c s ng.
(a)
(b)
(c)
3. B n có ai là b n thân ho c h hàng ñã t kinh doanh chưa?
(a) Có
(b) Không
4. B n có ph i là ngư i t nơi khác ñ n ñây hay không? Hay b m b n là t nơi khác ñ n ñây sinh
s ng?
(a) Có, tôi ñư c sinh ra và l n lên nơi khác v i nơi tôi ñang sinh s ng
(b) Có, m t ho c c b m tôi ñư c sinh ra và l n lên khác v i nơi ñang s ng
(c) Không
5. B n có ph i là ngư i dân t c thi u s không?
(a) Có
(b) Không

64
6. Đã bao gi m t ho c c b và m b n t kinh doanh chưa?
(a) Có, trong h u h t cu c s ng làm vi c c a h
(b) Có, trong m t kho ng th i gian nh t ñ nh
(c) Không
7. B n v a có cơ h i ñi làm thuê cho ngư i khác, b n cũng có cơ h i t làm ch công vi c b n ñang
có ý ñ nh làm, li u b n thích t mình làm ch hay ñi làm thuê?
(a) Tôi mu n ñi làm thuê cho m t hãng nào ñó
(b) Tôi mu n t mình làm ch
8. Đ b t ñ u công vi c kinh doanh c a chính mình t i th i ñi m hi n t i, b n th y khó hay d hay
là không th ?
(a) Không th
(b) Khó
(c) D
9. B n có nghĩ r ng nư c ta hi n nay có ñ y ñ các ngu n h tr như: s h tr tài chính, tài s n,
cơ s h t ng như ñư ng sá, ñi n cho b n kh i s m t doanh nghi p không?
(a) Có
(b) Không
10. B n là con th m y trong gia ñình?
(a) Con út
(b) Con th
(c) Con ñ u
(d) Trư ng h p khác
11. Tình tr ng hôn nhân c a b n?
(a) Đ c thân
(b) Ly d /Ly thân
(c) Đã có gia ñình riêng
12. B n thu c nhóm tu i nào?
(a) Dư i 20
(b) 20-29
(c) 30-39
(d) 40-49
(e) T 50 tr lên

65
13. B c h c v n chính th c cao nh t c a b n?
(a) Chưa hoàn thành b c trung h c cơ s
(b) Có b ng trung h c cơ s ho c ñã ñi h c trong 12 năm
(c) Có b ng h c ngh
(d) Có b ng c nhân ho c các ch ng ch ñào t o chuyên nghi p ho c cao hơn
14. B n có kinh nghi m trong kinh doanh chưa?
(a) Có, tôi ñã t ng làm vi c cho m t doanh nghi p c v a/nh (có dư i 300 lao
ñ ng)
(b) Có, tôi ñã t ng làm vi c cho m t doanh nghi p l n (có t 300 lao ñ ng tr lên)
(c) Không
15. B n ñã bao gi b ñu i h c chưa?
(a) Có
(b) Chưa
16. B n ñã bao gi kh i s hay ñi u hành m t doanh nghi p chưa?
(a) Có
(b) Không
17. B n có nghĩ r ng nam và n bình ñ ng trong vi c ti p c n các cơ h i kinh doanh và các d ch v
h tr ñ t nư c ta hay không?
(a) Có
(b) Không
18. Gi i tính c a b n:
(a) Nam
(b) N

66
CH Đ 1, Bài 3
HÌNH CHI U 2
M c ñi m c a trò chơi v hi u bi t chung
Các m c ñi m dư i ñây là m c ñi m cho m i câu h i thông tin cá nhân trong BÀI T P 1. Có gi i
thích cho m i m c ñi m. Hãy t ch m ñi m cho mình r i xem câu tr l i c a b n trong BÀI T P 1.
Câu h i Đi m
1 a. Đ t 2 ñi m n u là doanh nhân và ñang ñi u hành doanh nghi p c a h .
b. Đ t 1 ñi m cho t t c các câu tr l i còn l i.
2 a. Đ t 2 ñi m n u có ai trong s các hình tư ng này là doanh nhân ho c ñang
kinh doanh.
b. Đ t 1 ñi m cho các câu tr l i còn l i.
3 a. 2 ñ
b. 1 ñ
4 a. 3 ñ
b. 3 ñ
c. 1 ñ
5 a. 2 ñ
b. 1 ñ
6 a. 3 ñ
b. 2 ñ
7 a. 1ñ
b. 2ñ
8 a. 1ñ
b. 2ñ
c. 3ñ
9 a. 2ñ
b. 1ñ
10 a. 2ñ
b. 2ñ

67
c. 3ñ
d. 1ñ
11 a. 1ñ
b. 2ñ
c. 3ñ
12 a. 1ñ
b. 2ñ
c. 3ñ
d. 2ñ
e. 1ñ
13 a. 2ñ
b. 2ñ
c. 3ñ
14 a. 3ñ
b. 2ñ
c. 1ñ
15 a. 2ñ
b. 1ñ
16 a. 2ñ
b. 1ñ
17 a. 3ñ
b. 1ñ
18 a. 3 ñ n u câu tr l i cho câu h i trư c ñó là “không” và 1ñ n u câu tr l i cho
câu h i trư c ñó là “có”
b. 1ñ
Sau ñó hãy c ng ñi m c a mình l i.

Giáo dục kinh doanh 4 - Làm thế nào để trở thành doanh nhân thành đạt?

Giáo dục kinh doanh 4 - Làm thế nào để trở thành doanh nhân thành đạt?

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

Similar a Giáo dục kinh doanh 4 - Làm thế nào để trở thành doanh nhân thành đạt?

Similar a Giáo dục kinh doanh 4 - Làm thế nào để trở thành doanh nhân thành đạt? (20)

Más de Doanh Nhân Việt

Más de Doanh Nhân Việt (8)

Giáo dục kinh doanh 4 - Làm thế nào để trở thành doanh nhân thành đạt?