Digitale televisie: Met of zonder rode knop?
Karen Smet (Lessius Mechelen / Memori)
Met een achterstand op de rest van West-Europa gaat België nu stilaan over op digitaal televisiekijken. De komst van de digitale televisie heeft de kijkgewoontes echter nog niet fundamenteel veranderd. In een nog meer versnipperd televisielandschap komen de traditionele televisiezenders met een gevestigd merk er nog goed van af.
Al jaren stellen marketeers dat de televisiekijker het helemaal anders wil. Hij wil zelf de controle uitoefenen over naar wat hij kijkt, op welk moment hij kijkt en via het scherm dat hij kiest. Uit verschillende onderzoeken blijkt echter dat het kijkgedrag slechts in heel beperkte mate veranderd is sinds de komst van digitale televisie in ons land. Het traditionele lineaire televisiekijken blijft nog steeds populair.
Ondanks het feit dat televisie een centrale plaats zal blijven innemen in de huiskamer voorspellen communicatiewetenschappers dat ‘multiscreen’ de toekomst is. Televisie, pc, smartphone en eventueel tablets worden vier toegangsschermen tot de dezelfde inhoud.
In deze bijdrage schetsen we de evolutie die digitale televisie sinds de start in 2005 ondergaan heeft. We gaan ook in op de rol die een ‘oud’ medium zoals televisie in onze huidige maatschappij speelt en kijken even in de toekomst.
We schetsen kort welke initiatieven tot lokale televisie er zoal lopen, wat stof geeft verdere uitdieping en discussie in het panelgesprek dat volgt op deze bijdrage.
3. Televisiekijken in Vlaanderen
Vlaanderen: ruime verspreiding kabel tv (97%)
Lancering iDTV in 2005
Sterktes / pluspunten:
o Beeld – en geluidskwaliteit
o Aanbod
o Op aanvraag
o Maar: Interactiviteit ??
o Het blijft televisie … televisie met een extra dimensie
3
5. Televisie: een ‘sociaal’ medium?
Televisiekijken = sociale activiteit, in familieverband
Traditionele lineaire televisie kijken nog steeds belangrijk
Maar: aantal toestellen per gezin stijgt
Evolutie naar individuele activiteit?
5
6. Digitale televisie: Een ‘interactief’ medium?
Beperkte interactiviteit verwachtingen niet ingelost
o ‘Slechts’ televisie met een extra dimensie
o Niet dé grote revolutie
o Het lineaire televisie kijken blijft populair (gemiddeld 2,5 à 3 uur per
dag / IBBT-digimeter, primetime blijft tussen 19u en 22u)
o Uitgesteld programma’s bekijken wint aan populariteit, maar Vlaming
blijft trouw aan zijn voorkeurzenders
In 2005 sprak men van iDTV – de ‘i’ werd echter te beperkt
ingevuld
6
7. Multiscreen-toekomst?
Goede oude televisieavond wordt volgens wetenschappers
‘nog’ niet bedreigd
Maar: pc, televisie, smartphone en eventueel tablets worden
verschillende toegangsschermen tot dezelfde inhoud
Televisie = ‘achtergrond’ tijdens het ‘multi-tasken‘
Televisie ‘kijken’ en tezelfdertijd online chatten, twitteren, …
of op facebook discussiëren over het televisieprogramma
Watching Apart Together
7
8. Digitale race naar televisie 2.0
Apple en Google hebben televisieplannen
Voorspelling: televisiekijken zal een heel andere belevenis
worden
Het internet wordt naar de televisie gebracht
Gevolg: meer mogelijkheden dan de huidige digitale televisie
Internet = interactief
8
11. Onze TV
Initiatief van MediaCiti / Via Plaza
Apart kanaal bij Telenet digitale televisie
Ook te bekijken via www.onzetv.be
Zoersel (pilootproject, oktober 2009) + aantal volgers (+15?)
Zoersel:
o Streefdoel: 15% bijdragen van gemeenten, 85% van middenveld
o Inhoud geleverd door gemeentelijke ambtenaren, vrijwilligers en de
lokale radio => is interessante maar spannende mix
11
12.
13. Digitext
Aangeboden door regionale televisiezenders
Gebruik makend van Digitext, de digitale variant (met tekst,
beeld, klank) van Teletekst, via de rode knop
(Nog?) niet te bekijken via internet
Heist-op-den-Berg startproject RTV (sept. 2009), gevolgd door
Putte, Beerse, …
Heist-op-den-Berg:
o Informatie over de gemeente ( Mol: mikt eerder op community TV)
o Archief RTV-reportages over Heist-op-den-Berg
13
14. Dorp TV
Aangeboden door firma Webblocks
Televisie op specifieke internetwebsite: www.tvzemst.be
Niet te bekijken op televisie
TV Zemst als startproject DorpTV (okt. 2010),
TV Zemst:
o VZW
o Groep vrijwilligers i.s.m. enkele gemeentelijke ambtenaren en enkele
lokale politici
o Nadruk op verenigingsleven, en wat info van gemeente
o Afstemming met redactie maandblad « De Zemstenaar »
o Financiële inbreng van de gemeente is zeer beperkt
14
17. Aandachtspunten lokale televisie
Wie richt het in / organiseert het?
Wie bepaalt de redactie?
Wie maakt het (productie)?
Wie betaalt het?
…wie kijkt?
=> spanningsveld tussen inhoudelijke, organisatorische en
financiële inbreng van gemeente, vrijwilligers, commerciële
aanbieders
17
Notas del editor
Het Vlaamse televisiepubliek heeft zich steeds in een luxepositie bevonden. Vlaanderen is één van de regio’s met de hoogste penetratie van kabeltelevisie in Europa. Ongeveer 97% van de Vlaamse gezinnen had al kabeltelevisie voor de introductie van digitale televisie in ons land. Via de kabel kregen deze gezinnen toen al meer dan 30 televisiezenders aangeboden.
Toch verkiezen de Vlaamse kijkers de 5 lokale televisiezenders (Eén, Ketnet/canvas, VTM, 2Be, VT4). De Vlaamse televisiekijkers verkiezen dus hun eigen generalistische televisiestations.
In 2005 werd interactieve digitale televisie in België gelanceerd. De twee grootste spelers op de iDTV-markt zijn Telenet en Belgacom.
Uit ons onderzoek uitgevoerd in 2007 bij de idtv-gebruikers in Vlaanderen bleek dat de sterktes/pluspunten van het nieuwe medium voornamelijk (1) de betere beeld- en geluidskwaliteit, (2) een ruimer aanbod (meer kanalen) en (3) het on-demand aanbod (kunnen kijken wanneer je zelf wilt).
Maar de verwachtingen rond het interactieve aspect van ‘interactieve digitale televisie’ werden op dat moment allesbehalve ingelost. Uit ons gebruikersonderzoek bleek dat een groot deel van de early adopters ontgoocheld waren in wat iDTV ‘maar’ was. Ze vonden het allesbehalve een interactief, laat staan een innovatief medium … zij omschreven het als ‘televisie met een extra dimensie’, maar het blijft televisie. Dit betekent dat de impact van iDTV op het kijkgedrag, de context waarin gekeken wordt, ed al bij al beperkt blijft.
Toen de televisie aan het einde van de jaren vijftig haar intrede deed, kon niemand vermoeden welke veranderingen dit toestel in het gezinsleven teweeg zou brengen. Televisie kijken werd al snel een van de belangrijkste vrijetijdsactiviteiten . In de beginjaren van de televisie was televisie kijken een familieactiviteit. Ouders en kinderen beslisten en keken samen naar televisieprogramma’s. Tegenwoordig is het aantal kijkers per televisietoestel gedaald. Ondanks het feit dat televisiekijken meer en meer een individuele activiteit wordt, beschouwt men het nog altijd als iets dat in gezinsverband gebeurt. Televisie is een integraal deel van het gezinsleven en het kijken vindt nog altijd in de eerste plaats met andere gezinsleden plaats.
Ondanks het feit dat het aantal televisietoestellen, maar ook het aantal ‘beeldtoestellen’ per gezin stijgt, merken we toch dat het traditionele lineaire televisiekijken nog altijd een heel belangrijk aandeel inneemt.
Al jaren horen we dat de televisiekijker het helemaal anders wil. Hij wil niet op de bank met het bord op schoot zitten te wachten op wat iemand anders denkt dat hij wil zien. Hij wil zelf de controle voeren over wat hij kijkt, op het tijdstip dat hem uitkomt en via het scherm dat hij uitkiest. Uit verschillende onderzoeken blijkt echter dat hij er zich nog niet naar gedraagt. De televisiekijker neemt wel programma's op om later terug te zien, bekijkt wel degelijk online video op YouTube, en het aantal keren dat hij op netgemist en stream van een programma opvraagt, neemt fors toe. Maar dat blijft echt allemaal klein bier vergeleken met de mate waarin hij lineair televisiekijkt. Meer en meer onderzoekers en communicatiewetenschappers voorspellen dat het ene het andere niet zal vervangen, maar dat het er nog eens bovenop komt. Offline en online, lineair en on demand - de televisiekijker neemt netto gewoon veel meer televisie tot zich.
Achtergrond: De Britse krant The Times blokletterde een jaar geleden dat het tijdperk van Facebook en Twitter aangebroken was en dat de familie die samen naar televisie kijkt, niet meer zou bestaan. Internet en allerhande nieuwe multimediasnufjes worden inderdaad steeds belangrijker in ons leven. Vraag is of dit alles de televisie kan verdringen. De Standaard stelde zich dan ook de vraag of we in de toekomst nog sámen televisie zouden kijken. En het antwoord van vele Belgische wetenschappers is een volmondige “ja”.
Lineaire televisie kijken zoals in real time geconsumeerd blijft populair vanuit de luie zetel
Uit gegevens van de IBBT Digimeter blijkt dat de Vlaming nog steeds gemiddeld tussen de 2,5 en 3 uur tv kijkt per dag, en dat primetime onveranderd tussen 19 en 22u blijft liggen.
Bij de start van digitale televisie in ons land, vijf jaar geleden, dacht men dat de televisie zou uitgroeien tot een interactief medium. Men sprak toen niet voor niets van Idtv, met de i van interactief. Maar de interactieve content volgde niet en de consument toonde ook weinig interesse. De televisie blijft een lean-back-toestel: je kijkt ernaar onderuitgezakt in de zetel.
De toekomst van televisie heet ‘multiscreen’: televisie, pc, smartphone en eventueel tablets worden verschillende toegangsschermen tot dezelfde inhoud.
Voorbeeld: er worden momenteel al concrete stappen gezet om televisie en smartphone dichter bij elkaar te brengen (Mobistar). Mobistar zal toelaten om de EPG te bekijken op een smartphone. De gebruiker zal dan kunnen doorklikken om zijn decoder thuis te kunnen programmeren en zo een programma op te nemen.
Telenet en Belgacom hebben ook al aangekondigd dat je weldra vanop een smartphone de programmagids kunt bekijken en de decoder programmeren. De smartphone wordt op die manier een companion device voor de televisie.
Bovendien blijkt uit onderzoek dat de televisiekijker, vooral de jongere, in toenemende mate iets anders doet tijdens een televisie-uitzending. Hij combineert het televisiekijken met (andere) digitale activiteiten. Hij doet aan multitasking, wisselt moeiteloos tussen laptop en beeldbuis, combineert een iPhone-app met het bekijken van een uitzending. En wat daarbij opvalt is dat de andere taken die hij tijdens het televisiekijken uitvoert, meestal juist met het televisiekijken te maken hebben. Het opzoeken van achtergrondinformatie bij een programma of het bekijken van aanvullend beeldmateriaal bijvoorbeeld. Maar vooral: met zijn digitale vrienden praten over wat er tijdens een uitzending gebeurt. Twitter en Facebook zijn de nieuwe koffieautomaten, waar kijkers programma's nog tijdens de uitzending met elkaar bespreken en becommentariëren.
Als we deze onderzoeken mogen geloven zal de tv-kijker van de toekomst nog steeds het televisietoestel een centrale plaats in zijn huiskamer geven, maar zal hij voor de interactie grijpen naar de smartphone of de tablet die hij bij de hand heeft, en die extra informatie toont bij het televisieprogramma dat hij aan het bekijken is.
Televisiekijken zal binnen enkele jaren een heel andere belevenis zijn dan momenteel het geval is. Steeds meer internetbedrijven springen immers op de tv-kar, in een heuse concurrentierace naar controle in de woonkamer.
Het is een logische stap, want meer dan 5 miljard mensen kijken televisie, een pak meer dan het aantal mensen dat computers of mobiele telefoons gebruikt.
Het internet naar het televisiescherm brengen is op zich een logische stap, omdat het een pak meer mogelijkheden inhoudt dan de digitale televisie zoals we die nu kennen.
Achtergrond: Google TV: In de Verenigde Staten start Google dit najaar met Google TV. Met één en dezelfde decoder wordt het mogelijk om via je tv-scherm ook naar content op het internet te zoeken.
De eerste projecten van lokale televisie lopen.
- Zoersel heeft ‘Onze TV’ (gemeentetv) te bekijken via een digitaal televisiekanaal.
- Dorp tv is recent ook opgestart, hierbij zijn Zemst en Wijnegem de eerste om lokale televisie aan te bieden via het internet.
- Andere gemeenten gingen in zee met een regionale televisiezender: via digitext brengen ze een mix van tekst, foto’s en video’s over het lokale reilen en zeilen binnen de gemeente.
Aandachtspunten/mogelijke valkuilen:
Kostprijs
Mankracht, zowel intern (communicatiedienst) als extern (vrijwilligers, verenigingen, etc.)
Up-to-date houden
Content aanleveren
…
Onze ervaring leert ons dat gemeenten ed goed moeten nadenken vooraleer op de trein van digitale lokale televisie te springen. Het lijkt verleidelijk, televisie is nog steeds een laagdrempelig medium, maar toch waakzaam blijven voor extra workload en extra kost. De extra workload komt voor een groot deel ook bij de communicatiedienst terecht, zonder dat daar meestal extra mankracht tegenover staat… en het medium ‘vult’ zich niet vanzelf. Beetje vergelijkbaar met web 1.0 … heeft ook een tijd geduurd vooraleer men besefte dat het geen ‘statisch’ medium is, maar dat het investeringen vergt (zowel qua personeel als financieel). Bij tv hetzelfde verhaal, enkel doen, indien men bereidt is er ook personeel en financiële middelen tegenover te stellen.